Pedagogisch werkplan

Transcriptie

1 Pedagogisch werkplan Kinderopvang Zeeuws Vlaanderen Locatie: Kindercentrum Klein Duimpje Groep: Klein Duimpje en de Kleinste Duimpjes 1

2 Voorwoord Voor u ligt het pedagogisch werkplan van Klein duimpje. Door middel van dit pedagogisch werkplan geven wij u inzicht in onze werkwijze en laten we zien waar we we als peutergroep en babygroep voor staan. In ons kindercentrum Klein duimpje bevinden zich 3 groepen. We hebben een groep waar kinderen in de leeftijd van 0 tot 13 jaar opgevangen kunnen worden. Deze verticale groep richt zicht met name op de leeftijd 2 4 in de ochtend en 0 4 in de middag. We hebben een 0 4 jaar groep, waar we ons met name op de 0 2 jarigen richten (en noemen deze ook de babygroep) en een bso met kinderen van 4-13 jaar. Alle 3 de groepen hebben een eigen ruimte. Op de babygroep mogen maximaal 9 kinderen worden opgevangen, op de 0-13 jarige groep 16 kinderen en op de 4-12 jarige groep 16 kinderen. De groep is onderdeel van Kinderopvang Zeeuws Vlaanderen, een HKZ gecertificeerde organisatie in de kinderopvang. Mocht u na het lezen van het pedagogisch werkplan nog vragen hebben, kunt u deze altijd stellen aan de pedagogisch medewerkers op de groep. Waar we in ons werkplan de ouder noemen, bedoelen we tevens de verzorger van het kindje. Waar hem of zijn staat bedoelen we ook haar. 2

3 1. Wie zijn wij? 4 2. Hoe zorgen we voor vertrouwen en geborgenheid? 4 3. De ruimte die wij gebruiken en hoe die is ingericht Activiteiten aanbod op de groep en VVE Hoe brengen wij regels en waarden en normen over? 6 6. Ouderbetrokkenheid Hoe gaat de groep om met het samenvoegen en veranderen van de groep? 8 8. Ondersteuning door andere volwassenen Vierogenprincipe 10 afwijken pedagogisch medewerker kind ratio 9 Bijlage formulier 2 10 Bijlage huisregels 11. Bijlage dagindeling 12 3

4 1. Wie zijn wij? 1 Onze kinderdagverblijfgroepen hebben de naam Klein Duimpje. Wij zijn gevestigd in de landbouwstraat in Schoondijke. Hier hebben wij een eigen leefruimte, keuken, buitenruimte. Ons vaste team bestaat uit Ulrica en Desiree. Er is altijd een van deze medewerkers aanwezig, uitgezonderd ziekte, vrije dagen of vakantieperiode. Naast de boven genoemde medewerkers hebben we een aantal vaste (inval)krachten. Regelmatig hebben we 2 stagiaires op de groep op maandag, dinsdag en woensdag. Tessa volgt de opleiding niv 3 pedagogisch medewerker en Joy volgt niv 4 pedagogisch medewerker. De stagiaire Tessa werkt altijd boventallig. De stagiaire voert dezelfde taken uit als de pedagogisch medewerker. Afhankelijk van het niveau van de stagiaire en het leerjaar varieert de moeilijkheidsgraad van de taken. De uitwerking van de beroepspraktijkvorming staat beschreven in ons personeelshandboek bij artikel Onze groep is alle dagen open van 6:30-18:30 uur met uitzondering van de o.a. nationale feestdagen en een studiedag voor het personeel. 2. Hoe wij zorgen voor vertrouwen en geborgenheid? Voordat het kind officieel met de opvang start kan er twee dagdelen geoefend worden. Voor zowel het kind als de ouder start hiermee het wennen. Kinderen moeten weten dat ze welkom zijn. In de contacten naar hen toe kan dat op verschillende manieren; oogcontact maken, ze bij de naam noemen, etc. Het ene kind vindt een aai over de bol prettig, een ander schuwt lichamelijk contact. We vinden het belangrijk het kind in zijn eigenwaarde te laten en houden hier in het creëren van een veilige omgeving rekening mee. Kinderen en natuurlijk hun ouders, die net starten met de opvang en dus in een voor hun nog onbekende situatie komen, krijgen hierbij specifieke aandacht. In deze wenperiode, waarbij het opbouwen van een vertrouwensband tussen kinderen en pedagogisch medewerkers en ook tussen ouders en de medewerkers tot stand komt, wordt zoveel mogelijk informatie ingewonnen met betrekking tot de eigenheden van het kind en het specifieke gedrag en gewoontes die daarbij horen. De ouder en de communicatie met ouders specifiek, zorgt ervoor om een zo goed mogelijk beeld van de kinderen te krijgen. Overdracht aan het begin en het einde van de dag zijn hierbij belangrijke momenten. Niet alleen in het begin van de opvang, maar heel de opvangperiode door. Wanneer we bij een kind een achterstand in ontwikkeling vermoeden, of gedrag ervaren dat dit ons zorgen baart gaan we een gesprek aan met de ouders. We werken met pro 2, vermoeden ontwikkelingsachterstand. We hanteren een vast dagritme, zodat de dag voor de kinderen overzichtelijk is. Tijdens de dagindeling wordt zoveel mogelijk afgestemd op het eigen ritme van het kind, voor wat betreft eten en slapen. Ouders zorgen voor het eigen flesje van het kind, knuffels en/of een speen en een eigen slaapzak. Wanneer het kind jonger dan een jaar is, krijgen de ouders een schriftje mee waar ze het dagritme en de gewoontes van thuis in kunnen schrijven. Via dit schriftje kan tot de eerste verjaardag de dagelijks informatie uitgewisseld worden. Dit schriftje zal binnenkort verdwijnen door de komt van ons nieuwe programma Konnect. 1 Zie pro. 13 4

5 Binnen het VVE programma waar we mee werken (zie 4.) gebruiken we de observatie en registratie methode Kijk!. Naast verschillende ontwikkelingslijnen van het kind wordt hiermee naar het welbevinden van het kind gekeken. Jaarlijks krijgt u de mogelijkheid om hierover een tien minuten gesprek aan te gaan. Wanneer het kind 4 jaar wordt, wordt er toestemming aan de ouders gevraagd om de kennis die wij bezitten over de ontwikkeling van het kind over te dragen aan de basisschool en eventueel de buitenschoolse opvang die het kind daarna gaat bezoeken. Hiervoor gebruiken we formulier De ruimte die wij gebruiken en hoe die is ingericht. Met de inrichting van verticale en babygroep houden we rekening met de leeftijdsgroepen die we opvangen. De verticale ruimte is met name gericht op peuters en bestaat uit: verschillende hoeken: lees/auto/blokken en poppen hoek, de keuken is in de groepsruimte. Er is een eigen toiletruimte in de hal. De babyruimte is uitdagend ingericht, voor de jongste kinderen maar ook voor die tot 2 jaar. De verschoonruimte is in de ruimte zelf en afgesloten middels een hekje. De keuken ligt direct tegenover de ruimte en bereikbaar via een hekje. We hebben 2 slaapkamers in het gebouw. Buiten hebben we een mooie natuurspeelplaats, die volop uitdaging biedt aan alle kinderen. 4. Activiteiten aanbod op de groep en VVE 2. We werken met thema s aan de hand van een jaarkalender. Bij het uitwerken van onze thema s werken we met de Voor en Vroegschoolse Educatie methode (VVE) Puk en Ko. Onze medewerkers zijn geschoold in deze methode. Puk is een praatpop die centraal staat in de activiteiten gericht op taal- en ontwikkelingsstimulering. Het werken met thema s van de VVE methode komt ten goede aan alle kinderen in een groep. Binnen onze groep kunnen we te maken krijgen met kinderen, waarvan de ontwikkeling niet zomaar vlot verloopt. Oftewel kinderen in de leeftijd van 2 jaar tot eind groep 2 (basisonderwijs) die het risico lopen een achterstand te ontwikkelen op het gebied van spraak/taal, rekenen, motoriek en/of op het sociaal-emotionele vlak of al een achterstand hebben opgelopen worden binnen het VVE traject doelgroep kinderen genoemd. Sinds maart 2013 is er een samenwerkingsovereenkomst VVE afgesproken met de gemeenten en jeugdgezondheidszorg 3. Door middel van de door ons opgezette activiteiten en waar nodig extra ondersteuning, spelen we in op deze mogelijke achterstand. Een verwijzing gebeurt altijd via het consultatiebureau. Met de al eerder benoemde observatie en registratie methode Kijk houden we de ontwikkeling van individuele kinderen bij. We bieden de ouders jaarlijks aan deze gegevens te bespreken. Binnen het activiteitenprogramma spelen we in op ideeën, behoeften en gedragingen van de kinderen. Dit geldt voor zowel activiteiten binnen als buiten. Onze materialen zijn divers; waarbij we ook gebruik maken van kosteloos materiaal en materialen uit de natuur. 2 3 Zie pro. 5 Zie map kwaliteit/vvepuk 5

6 Spelmateriaal voor baby s waarbij geluiden worden gemaakt, waarbij andere structuren worden gevoeld en bewegingen worden uitgelokt zet aan tot exploratie. Door het regelmatig aanbieden van dezelfde spellen en materialen worden kinderen vertrouwd met spullen en mogelijkheden. In gedachte houdend dat kinderen op jonge leeftijd veelal alleen spelen, naast elkaar in plaats van met elkaar, laten we kinderen in de buurt van elkaar spelen. Naast elkaar op de grond, waarbij kinderen elkaar ontdekken, spullen van elkaar afpakken en weggooien. Een eerste stap naar onderling contact, waarbij uitgelegd wordt wat wel en niet mag naar elkaar toe. Naarmate kinderen ouder worden dagen we ze uit door zelf mee te doen of dingen voor te doen steeds meer uit. De kinderen ervaren individuele aandacht positief en dit stimuleert hen. Doordat kinderen een deel zijn van een groep leren zij te delen, zich aan te passen aan anderen en elkaar te accepteren en respecteren. Door middel van gestructureerde activiteiten en vrij spel leren we kinderen met elkaar te spelen. Door het werken met verschillende hoeken; bijvoorbeeld een poppenhoek, leeshoek of motoriektafel kunnen kinderen met dezelfde interesses samenkomen. Door gezamenlijke activiteiten aan tafel te doen waar iedereen bij kan zitten, kunnen kinderen zich aan elkaar toetsen en van elkaar leren. Kinderen leren door hun spel om te gaan met verschillende emoties. Ook door ze veel te laten vertellen over hun leven en over de dingen die ze meemaken. We houden rekening met en tonen respect voor verschil in cultuur, onderlinge verschillen en ieders eigen capaciteiten (bijvoorbeeld een lichte handicap). En geven dan mee respect te hebben voor elkaar. Als activiteit kan er gekozen worden om af en toe eens weg te gaan, buiten het gebouw/ terrein. Hierbij kan je denken aan een wandeling naar het bos of speeltuintje maar ook een uitstapje naar de bibliotheek, natuurspeeltuin winkel of de markt behoren hier toe. Voor uitstapjes minder dan 5 km wordt toestemming geven op het inschrijfformulier. Voor uitstapjes voor meer dan 5 km wordt voorafgaand toestemming gevraagd. 5. Hoe brengen wij regels en waarden en normen over? Vanzelfsprekend zullen kinderen grenzen opzoeken en overschrijden. Wij stimuleren positief gedrag door het geven van complimentjes. We geven aan wat niet mag, maar vooral wat we wél van het kind verwachten. We stimuleren positief gedrag zoals samen spelen en samen delen. In onze benadering naar de kinderen proberen wij het woordje niet te vermijden. Bijvoorbeeld, rustig lopen, in plaats van, niet rennen. Wij helpen de kinderen door zelf het goede voorbeeld te geven. Na een waarschuwing kan een kind even apart op een stoeltje worden gezet. Na dit korte nadenk momentje praten we samen over de situatie, wordt het goedgemaakt én afgesloten. Kinderen worden, onder begeleiding, zoveel mogelijk gestimuleerd conflicten samen op te lossen. Tevens houden we rekening met elkaar en ieders culturele achtergrond. We stimuleren samenspelen en sociale contacten door leeftijdsgebonden activiteiten aan te bieden en/of samen een uitstapje te maken zoals een wandeling. Door met elkaar dingen te doen, leren kinderen met elkaar samen te werken en rekening te houden met elkaar. 6

7 6. Ouderbetrokkenheid. Wij vinden het contact met de ouders erg belangrijk. De contactmomenten zijn met name tijdens het halen en brengen van de kinderen. Heeft u specifieke vragen, wij staan altijd open voor een gesprek en maken tijd om eventueel ook even apart met elkaar te spreken. Ieder kind krijgt een mentor toegewezen. Deze mentor is het eerste aanspreekpunt voor een ouder op de groep en wordt bekend gemaakt bij het intakegesprek. De toewijzing van de mentor is ook via Konnect ook te zien. In het jaar organiseren we verschillende activiteiten waarvoor wij u uitnodigen: bv kerst/sint. Op onze locatie hebben we een oudercommissie. Deze commissie vertegenwoordigt de ouders en denkt naast het reilen en zeilen van de opvang op de groep mee over de opvangorganisatie in zijn geheel. Wanneer u interesse heeft om hier deel van uit te maken, kunt u dit aangeven bij één van de pedagogisch medewerkers. 7. Hoe gaat de groep om met het samenvoegen en veranderen van de groep? 4 Kinderen hebben een eigen stamgroep. Wel kunnen kinderen in twee stamgroepruimtes opgevangen worden. In de verticale groep waar kinderen van 0 tot 13 jaar opgevangen kunnen worden, hebben we standaard onze peutergroep. Hier mogen 16 kinderen opgevangen worden. In de aangrenzende 0 4 jarigen ruimte vangen we onze baby s op. In deze ruimte bieden we opvang aan maximaal 9 kinderen. Wanneer kinderen, in de leeftijd van 0 13 jaar, gebruik maken van onze verlengde openingstijden, worden ze opgevangen op de peutergroep. Na 7.30 uur splitsen bso en kdv kinderen zich op. s Morgens gaan de kinderen van de babygroep uiterlijk om 8.30 uur naar de eigen groep. In de namiddag worden na uur de twee kdv groepen weer samengevoegd. Iedere woensdag en vrijdag gaan de twee kdv groepen samen en wordt de opvang op de peutergroep aangeboden. Op woensdag en vrijdagmiddag worden de kdv en de bso groep samengevoegd. Dit samen gaan gebeurt ook in de vakantieweken. Dit houdt niet in dat we geen gebruik maken van de verschillende ruimtes in het gebouw. Ouders geven hiervoor toestemming middels for. 60. Hierbij werken we altijd volgens pro. 11, 16 en 25. Alle bso kinderen maken in de schoolweken op dinsdag na schooltijd gebruik van de bso ruimte. Op maandag en donderdag middag worden er schoolgaande kinderen opgevangen in de 0 13 jarigen stamgroep. Om gericht op de leeftijd van de bso-ers in te spelen met activiteiten maken we op maandag en donderdagmiddag gebruik van de Keet. Hier kunnen we uitdagende activiteiten aanbieden met behulp van het voetbalveld, tennisveld, basketbalveld en tafeltennis. Na toestemming van de oudercommissie en de afstand naar de Keet hebben we besloten ook fruit te eten en drinken bij de Keet. Wekelijks gebeurt het dat de kinderen de stam- of basisgroep verlaten. Dit om deel te nemen aan activiteiten zoals het halen van boodschappen, een bezoek aan de speeltuin of het deelnemen aan activiteiten. Wanneer een ouder vraagt of een kind extra mag komen en er is geen plaats op de eigen stamgroep dan bieden we een andere stamgroep aan. Indien de ouder hier 4 Zie pro. 13 7

8 gebruik van wil maken dan laten we haar for 181 Toestemming ouder opvang op andere stam- of basisgroep bij ruil- of extra dagdeel tekenen. De ingevulde formulieren bewaren we in de map met de aanwezigheidslijsten. for 181 Toestemming ouder opvang op andere stam- of basisgroep bij ruil- of extra dagdeel tekenen. De ingevulde formulieren bewaren we in de map met de aanwezigheidslijsten. Alle groepen werken met een open deur beleid. Hiermee mogen de kinderen bij elkaar op de groep gaan spelen.. 8. Ondersteuning door andere volwassenen. 5 Bij een calamiteit of voor een andere vorm van ondersteuning tijdens kantooruren bellen we naar het nummer van het centrale kantoor of onze unitmanager. Mocht die niet aanwezig zijn, dan kunnen we ondersteuning krijgen door te bellen met de kantoordienst. Elke dag heeft een unitmanager kantoordienst en deze is altijd bereikbaar. Buiten kantooruren is er een telefoonnummer wat we kunnen bellen, waarmee we een managementteamlid kunnen bereiken, het zogenaamde achterwacht nummer. Voor calamiteiten is er de calamiteiten regeling. Door het nummer van de achterwacht te bellen staat er binnen 15 minuten een volwassene bij ons die kan helpen. Als medewerkers houden we ons aan het wettelijke pedagogisch medewerker kind ratio. We kunnen afwijken van dit ratio 6 aan het begin en aan het eind van de dag als er één of meerdere volwassenen elders in het gebouw zijn. 9. Vierogenprincipe 7 Vanaf 1 juli 2013 heeft elke groep afspraken gemaakt over het vierogenprincipe, waarbij veiligheid in de kinderopvang voorop staat. Methoden om iemand anders op de groep mee te kunnen laten kijken of luisteren, als een medewerker alleen op de groep staat, staan omschreven. Het doel van de maatregel is het voorkomen van situaties waarin de gelegenheid bestaat tot het plegen van (seksueel) misbruik bij kinderen in de dagopvang. Binnen onze organisatie werken we met de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. De pedagogisch medewerkers kennen dit protocol en herkennen signalen van kindermishandeling en weten zat zij een meldplicht hebben bij een vermoeden van kindermishandeling. Ook streven wij naar een open aanspreekcultuur binnen de groep, waaraan we actief werken tijdens het teamoverleg. Ouders en oudercommissies worden jaarlijks geïnformeerd over de invulling van het vierogenprincipe op hun locatie. Op onze groep hebben we de volgende maatregelen genomen rond het vierogenprincipe: Zie pro. 13 Zie pro. 11 Zie pro. 4 8

9 10. Afwijken pedagogisch medewerker kind ratio Gedurende drie uur per dag mag er afgeweken worden van het pedagogisch medewerker kind ratio.per dag staat exact vast wanneer je afwijkt van het pedagogisch medewerker kind ratio. We werken conform protocol 11. maandag Dinsdag Woensdag Donderdag vrijdag Bijlage: for 2. Bijlage: huisregels Bijlage: dagindeling Bijlage borgingsdocument vve map Dagindeling Dagindeling: De ochtend start om 7.30u. Alle kinderen worden tot 8.15 opgevangen op onze peutergroep. Daarna worden de schoolkinderen naar school gebracht en de baby s ( 0-2 jaar) gaan naar de babygroep. Vanaf 8.45 komen de peuterspeelzaal kinderen binnen en doen we vrij spel tot 9.45u. Hierna wordt er opgeruimd en gaan we met zijn allen in de kring waar we zingen,lezen,praten en fruit eten en sap drinken. Daarna een verschoonronde en vervolgens wordt er een activiteit naar aanleiding van het thema gedaan. Aan het einde van de ochtend gaan we vaak naar buiten. Vanaf 11.30u worden de peuterspeelzaalkinderen opgehaald en gaan we met de overige kinderen aan tafel voor een broodmaaltijd. Hierna gaan sommige kinderen slapen en andere kinderen doen vrij spel. Na de middagdutjes wordt er fruit gegeten en sap gedronken en vervolgens wordt er nog een gezamelijke activiteit gedaan of buiten gespeeld. Tegen 17.00u gaan we meestal met z n allen aan tafel voor een soepstengel en worden de eerste kinderen opgehaald. Bijzonderheden: - In de gang hangen luizenzakken waarin u de jassen en tassen kunt doen. 9

10 - Op de boorden boven de kapstok staan er bakjes ook voorzien van naam waarin de luiers,knuffels en reservekleding in gedaan kan worden. Ook doen we hier de knutselwerkjes in. Wilt u deze af en toe wel legen? - De schoenen graag op het plankje van de kapstok. Zodat deze netjes aan de kant staan. - Er mogen ook altijd extra schoentjes of laarzen meegegeven worden om buiten te spelen. - Kinderen die enkel de peuterspeelzaal bezoeken moeten hun eigen luiers meenemen. Deze kunnen in de hiervoor bestemde bakjes. ( Graag geen luierbroekjes) - De peuterspeelzaal is in alle schoolvakantie s gesloten. - Openingstijden peuterspeelzaal ! - Openingstijden kinderdagverblijf op aanvraag Bij ziekte, vakantie oid graag uw kind afmelden. - Met afmelding kunnen kinderen van het kinderdagverblijf de dag ruilen (als de groep dit toelaat). Dit geld niet voor peuterspeelzaal kinderen. - Op de peutergroep werken wij met de taallijn VVE. - Wij streven ernaar dat er altijd een vaste kracht op de groep aanwezig is. Parkeren: Jullie kunnen de auto voor ons gebouw parkeren, maar liefst wel goed aan de kant. Regelmatig komt er namelijk een vrachtwagen of tractor door de straat! De parkeerplek aan de zijkant van het gebouw proberen we te reserveren voor kinderen die met de maxi-cosi/kinderwagen worden gebracht. Vele groeten, Juffen van Kindercentrum Klein Duimpje Huisregels Halen en Brengen Deuren sluiten Bij slecht weer (nat) de blauwe sloffen aandoen over de schoenen Garderobe/entree De kinderwagens en maxicosi s worden in de hal gezet, tussen de babygroep en de bso Ouders worden geacht de bakjes in de entree regelmatig te legen Jassen en tassen worden in de luizenzak gedaan of aan de kapstok gehangen Geen speelgoed bij de garderobe, want de entree is geen speelplek Niet met de deuren spelen Schoenen en sloffen in de daarvoor bestemde kasten zetten Leefruimte Speelgoed wordt op de vaste plek terug gezet en geordend in de open speelgoedkast 10

11 Het speelgoed wat in de bakken zit of op de kast staat moet worden gevraagd door de kinderen of wordt door de leidsters aan de kinderen gegeven Er mag niet gegooid worden met speelgoed Speelgoed wordt meerdere malen opgeruimd zoals voor het fruit, boterhammen, activiteiten en op het einde van de dag. Binnen lopen we gewoon, we rennen niet. Er mogen geen koortjes aan het speelgoed zitten De deuren zijn geen speelgoed Tassen van de medewerkers staan in de berging. Geen wippers op tafel Na het gebruik van een slab, niet meer voor een ander kind gebruiken ivm mogelijk overdracht van ziektekiemen Op de vensterbanken mogen we alleen staan om te zwaaien. Niet om op te spelen Verschoonruimte Na elke verschoning wordt de commode en het aankleedkussen gereinigd Kind niet alleen laten op de commode Kind niet alleen op of van het trapje van de commode laten gaan. Kleine voorwerpen van de kinderen in de mandjes leggen Elk kind heet zijn eigen mandje Mandjes staan buiten bereik van kinderen Luiers worden direct weggegooid in de vuilnisbak Regelmatig neuzen poetsen Niet spelen met de deur Toiletruimte Na gebruik de toilet reinigen Handen wassen na het toilet gebruik Na het gebruik van een potje direct reinigen en opruimen Geen speelgoed mee nemen naar de toiletruimte Keuken Kinderen leren niet in de lades en keukenkastjes te zitten Thee of waterkoker achter op aanrecht plaatsen Slaapruimte De kinderen hebben een eigen bedje Na het slapen de dekens over de achterkant van het bed slaan Geen koortjes aan de spenen in de slaapkamer Geen kleine voorwerpen/speelgoed in de slaapkamer Niet spelen in de slaapkamer Na het slapen rolgordijnen omhoog Buitenruimte De telefoon gaan mee naar buiten Bij warm weer kinderen meerder malen laten drinken Bij zonnig weer worden er schaduwdoeken geplaatst Kinderen meerdere malen insmeren bij zonnig warm weer Bij koud weer kinderen goed aankleden Kinderen mogen niet zelf in de schuur om spullen te pakken Leiding haalt spullen uit de schuur en zet het er weer terug in, kinderen helpen wel de spullen naar de schuur te brengen Hek altijd op slot Niet klimmen op de omheining 11

12 Plein regelmatig opruimen/vegen Uitstapjes worden alleen gedaan onder begeleiding Bergruimte/kantoor/volwassen wc Kinderen mogen in geen van deze ruimtes Wanneer gebruikt, de ruimte netjes achterlaten Eind van de dag de computer afsluiten en de wasmachine/droger uitzetten Begin van de dag bekijken Hygiene regels algemeen Hand voor je mond als je moet hoesten Regelmatig neuzen poetsen Gebruikte zakdoeken direct weggooien,papieren zakdoeken gebruiken Voor het eten handen wassen zowel leiding als kinderen Na het eten handen wassen en gezicht van de kinderen poetsen Na verschoning handen wassen Elke dag de ruimtes ongeveer een kwartier laten luchten, indien nodig de ruimte ontvochten Omgangsregels Luisteren naar de groepsleiding Elkaar niet pesten of lichamelijk pijn doen Behandel elkaar met respect Alleen hulp bieden als iemand dat wilt Elkaar helpen Wachten op je beurt Voor de kinderen die het kunnen alstublieft en dankjewel zeggen Ruzie: indien nodig ingrijpen, maar kinderen moeten ook leren het zelf op te lossen Straf: Kindje wordt apart op de stoel gezet 12