Integraal risicomanagement in Arnhem
|
|
- Hendrik Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Integraal risicomanagement in Arnhem Michiel Somers, Rob Snelders en Priska Blij De introductie van een zevental verplichte paragrafen, waaronder de paragraaf weerstandsvermogen in het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten 2004 (BBV) heeft er toe geleid dat bij veel gemeenten, net als in Arnhem, het risicomanagement opnieuw onder de aandacht is gekomen. In dit artikel wordt een beeld geschetst van de ontwikkeling van het risicomanagement in de gemeente Arnhem. Arnhem heeft gekozen voor een concernbrede aanpak, gericht op de bundeling van activiteiten en initiatieven van risicomanagement bij de gemeentelijke diensten. 1 Risicomanagement is voor gemeenten geen nieuw begrip. Al in de risicoparagraaf conform Comptabiliteitsvoorschriften 1995 moest het bestuur van een gemeente een toelichting geven op de voorzienbare risico s 2 van de gemeente. Volgens de nieuwste wetgeving, het BBV, moeten gemeenten inzicht verschaffen in hun weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen van een gemeente geeft aan hoe robuust de gemeentelijke begroting is. Het gaat om de mate waarin een gemeente in staat is middelen vrij te maken om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder dat dit betekent dat het hele beleid aangepast moet worden. Een gemeente heeft hiervoor inzicht nodig in de weerstandscapaciteit 3 en de risico s die de gemeente loopt. De concernbrede aanpak De gemeente Arnhem is eind 2004 gestart met het verder ontwikkelen van de paragraaf weerstandsvermogen. Het traject bestaat uit de verdere professionalisering en implementatie van gemeentebreed risicomanagement en de bepaling van de aanwezige en gewenste weerstandscapaciteit. Onlangs heeft de gemeenteraad de beleidsuitgangspunten omtrent de Arnhemse weerstandscapaciteit en het risicomanagement vastgesteld in de Beleidsnota weerstandsvermogen: risicomanagement en weerstandscapaciteit. 4 Zoals gezegd is risicomanagement geen nieuw begrip voor de gemeente Arnhem. Op diverse plaatsen in de gemeentelijke organisatie werden activiteiten uitgevoerd die tot het risicomanagement behoren. Bij de dienst Stadsontwikkeling was voor het risicomanagement van de vele projecten een risicomanager aangesteld. Bepaalde risico s werden verzekerd, voor voorzienbare gebeurtenissen werden voorzieningen getroffen en op verzoek van de gemeentelijke diensten en het Directieteam maakte de risicomanager bij de Stadsontwikkeling van specifieke onderwerpen risicoanalyses. Bovendien leverden de gemeentelijke diensten voor de begroting en het jaarverslag overzichten aan van alle voorzienbare risico s. Eind 2004 introduceert de gemeente Arnhem wel een nieuw begrip: integraal (gemeentebreed) risicomanagement. Door deze concernbrede aanpak, gericht op de bundeling van activiteiten en initiatieven van de diensten, wordt een gefragmenteerde aanpak vermeden. Coördinatie van integraal risicomanagement vindt plaats vanuit de top van de organisatie en is geïntegreerd in de organisatie van het concern en de diensten. Integraal risicomanagement in Arnhem Bij de invoering van het integraal risicomanagement is als eerste stap commitment gezocht bij de top van de organisatie door het nut en de noodzaak van integraal risicomanagement onder de aandacht te brengen. Er is voorgesteld om een methodiek te implementeren, waarmee een risicoprofiel voor de gemeente Arnhem zou kunnen worden opgesteld. Het risicoprofiel omvat alle risico s die gevolgen hebben voor de Arnhemse organisatie, gerangschikt op basis van de kans dat het risico zich voordoet en op de omvang van de gevolgen van het risico voor de organisatie. Per dienst zijn vervolgens risicocoördinatoren benoemd die het aanspreekpunt vormen binnen hun dienst. Om het risicomanagement organisatiebreed te verankeren hebben de coördinatoren gezamenlijk een training gehad. Ter ondersteuning van het integraal risicomanagement is bovendien een softwarepakket aangeschaft dat helpt om op een efficiënte wijze risico s na de identificatie te registreren en te analyseren, maar ook om er over te rapporteren. Het pakket is aangesloten op een landelijke database met daarin mogelijke risico s die van toepassing kunnen zijn op de Arnhemse situatie en voorbeeldmaatregelen. In overleg met het management van de dienst en de risicocoördinator is per dienst bepaald hoe het risicomanagement verder geïmplementeerd kan worden. Hierbij is rekening gehouden met de activiteiten die al bij de diensten in het kader van risicomanagement worden gedaan. 118 Overheids MANAGEMENT 5/2006
2 doelstellingen Doelstelling Doelrealisatie beheersmaatregelen identificatie risico s Risicoanalyse beoordelen risico s Figuur 1. Schematische weergave van risicoanalyses in de verschillende projectfases Figuur 2. Risicomanagementcyclus Risicomanagement bij dienst Stadsontwikkeling Stadsontwikkeling is bij uitstek de gemeentelijke dienst die zich bezighoudt met het ontwikkelen en uitvoeren van projecten. Deze projecten zijn veelal omgeven met flinke risico s. Drie jaar geleden besloot het management tot het aanstellen van een risicomanager om op een gestructureerde manier risico s in beeld te brengen en het risicobewustzijn van de organisatie te versterken. Het management heeft er voor gekozen om de risicomanager een plaats te geven in de staf Bedrijfsvoering en niet binnen Projectmanagement. Risicomanagement is op deze manier een instrument van het management van de dienst. Het brengt niet alleen de risico s in een project in beeld, maar ook de risico s die het geheel van de projecten raken of de beïnvloedingsmogelijkheden binnen het project te boven gaan. Het instrument faciliteert tevens de projectleider die de verantwoordelijkheid draagt voor het uitvoeren van het project. Bij deze verantwoordelijkheid hoort het managen van de risico s er vanzelfsprekend bij. Repeterend proces Het management bepaalt door het vaststellen van het programma van risicomanagement voor welke projecten in de komende periode een risicoanalyse wordt uitgevoerd. Het kan gaan om een eerste analyse van een project in voorbereiding of om projecten die een fase van ontwikkeling en uitvoering afsluiten en in een volgende fase komen. Risicoanalyses op projecten in voorbereiding kunnen ondersteuning bieden aan de besluitvorming. Daarnaast kan het ook gaan om projecten die wat betreft omvang, complexiteit of politieke gevoeligheid in aanmerking komen voor een tussentijdse risicoscan. Het bepalen van de frequentie waarmee een analyse op een project wordt uitgevoerd blijft maatwerk. Risicomanagement volgt een project in de opeenvolgende projectfases 5 naar de oplevering, omdat de aard van de risico s per fase verandert (zie figuur 1). In de initiatieffase staan risico s centraal rond het vaststellen van heldere doelstellingen, de politieke besluitvorming en de contractvorming met partners. De definitiefase kenmerkt zich door risico s op het vlak van het opstellen van het programma van eisen en het voldoen aan ruimtelijk planologische bepalingen. In de voorbereidingsfase spelen bijvoorbeeld het aanbestedingsproces en de risicoverdeling in de uitvoering een rol. In de realisatiefase vragen vooral risico s de aandacht die liggen in de technische uitvoering en de beheersing van het contract. Cyclisch proces Risicomanagement wordt in Arnhem gezien als een cyclisch proces. Risicomanagement omvat het identificeren en beoordelen van risico s, alsmede het treffen van beheersmaatregelen gericht op het bereiken van de doelstelling van de organisatie (zie figuur 2). Bij de dienst Stadsontwikkeling gaat het om de doelstelling van het project. In het cyclische proces vormen interviews met bij het project betrokken personen bestuurders en ambtenaren over het algemeen de kern van de aanpak. Een breed spectrum aan risicogebieden komt daarbij aan de orde, zoals financieel-economische, politiek-bestuurlijke, juridische, organisatorische risico s. Interviews met vertegenwoordigers van de partners (externen) in het project blijken van waarde voor de kwaliteit van de risicorapportage. Dit levert namelijk een kijk op de risico s vanuit het perspectief van de partner. Afhankelijk van het project volgt eventueel een werksessie om met het projectteam de risico s door te praten op achterliggende oorzaken en om beheersmaatregelen te formuleren. Naast een kwalitatieve beschrijving van de risico s wordt de analyse versterkt door een kwantitatief financiële aanduiding van de risico s van een project. Dat gebeurt aan de hand van door deskundigen aan te geven bandbreedtes van kosten- en opbrengstencategorieën en simulatie van de projectonzekerheden. Op basis van deze kwantitatief financiële aanduiding kan de gewenste omvang van het weerstandsvermogen voor het geheel van de projecten worden bepaald. De risicoanalyse levert een rapportage (risicoregister) op met daarin een overzicht van de geïdentificeerde risico s en aanbevelingen voor het reduceren van die risico s. De risicomanagementcyclus wordt gesloten met het sturen door het management op het nemen van concrete maatregelen en het monitoren van de effectiviteit van die maatregelen. Dat sluitstuk moet als de achilleshiel van het risicomanagementproces worden beschouwd en is bepalend voor de toegevoegde waarde die het instrument kan hebben voor de organisatie. Rapportage over de voortgang van de te nemen beheersmaatregelen vindt plaats in de reguliere planning en controlcyclus van begroting, tussenrapportages en jaarrekening. Van nagenoeg alle circa zeventig lopende projecten heeft de dienst een eerste risicoanalyse uitgevoerd, zodat inzicht bestaat in de belangrijkste risico s. Overheids MANAGEMENT 5/
3 Figuur 3. Stappenplan implementatie risicomanagement dienst Stadsbeheer De relatie met de concernbrede aanpak In relatie met de concernbrede aanpak worden de projectrisicoanalyses door de dienst Stadsontwikkeling geïntegreerd in het gemeentebrede risicoprofiel van de gemeente Arnhem. Van de opgedane kennis en de ontwikkelde aanpak van de dienst Stadsontwikkeling op het gebied van het projectrisicomanagement hebben andere gemeentelijke diensten gebruik kunnen maken. De risicomanager Stadsontwikkeling voert op verzoek risicoanalyses (risicoscans) uit voor de andere diensten. Deze scans geven de aanzet tot een oriëntatie op de voor de betreffende dienst meest toegesneden toepassing van risicomanagement. Risicomanagement bij de dienst Stadsbeheer De dienst Stadsbeheer vervult beheers-, toezichts-, handhavingsen ingenieurstaken voor de openbare ruimte in Arnhem. De dienst is eind 2004 in het kader van het gemeentebrede traject gestart met het verder ontwikkelen van het risicomanagement. Tot 2005 leverde de dienst Stadsbeheer voor de begroting en het jaarverslag overzichten aan van de voorzienbare risico s. De risico s werden echter niet systematisch geïdentificeerd, geanalyseerd en van maatregelen voorzien. Stappenplan invoering risicomanagement Ter implementatie van het risicomanagement binnen de dienst Stadsbeheer heeft het management van de dienst met de risicocoördinator een stappenplan opgesteld (zie figuur 3). De eerste stap ter voorbereiding op de introductie van risicomanagement binnen de dienst Stadsbeheer was een training voor de trekkers van de deelprogramma s van de meerjarenprogrammabegroting binnen de dienst, de medewerkers van de bedrijfsbureaus van de dienst en de medewerkers van de stafafdeling Planning & Control. In de training werd stilgestaan bij de concernbrede aanpak in het kader van de ontwikkeling van de paragraaf weerstandsvermogen, een uitleg gegeven van risicomanagement en stilgestaan bij de definitie van een risico. Tot slot werd een methode aangereikt om risico s te kunnen identificeren, analyseren en kwantificeren. Aansluitend aan de training zijn in een workshop de risico s van de dienst Stadsbeheer geïdentificeerd, geanalyseerd en gekwantificeerd. 6 De risico s zijn verwerkt in het gemeentebrede aangeschafte softwarepakket. Hierdoor ontstond een eerste risicoprofiel voor de dienst Stadsbeheer. Verder zijn in de tweede helft van 2005 alle risico s van de dienst Stadsbeheer doorgelicht in relatie tot aanwezige reserves en op de mogelijkheid om risico s af te dekken door middel van een verzekering. Medewerkers van de Concernstaf hebben hierbij meegedacht. Als sluitstuk op het stappenplan heeft het managementteam van de dienst in een speciale interactieve themabijeenkomst alle elementen van het risicomanagement nog eens besproken. Een centrale opdracht tijdens deze bijeenkomst was het positioneren van de risico s van de dienst op een grote risicomatrix. Hiermee werd letterlijk het gevoel gekregen bij het risicoprofiel van de dienst. Het managementteam van de dienst heeft vervolgens vervolgopdrachten voor scans voor de grootste risico s en audits (onder andere aanbestedingen) benoemd. Tijdens de bijeenkomst kregen de leden van het managementteam een tegoedbon met adviesuren om het uitvoeren van deze opdrachten te ondersteunen. Het managementteam heeft op deze wijze de vervolgaanpak voor 2006 vastgelegd. Aanvullende instrumenten Naast de instrumenten en tools die zijn ingezet bij de uitrol van het stappenplan, is de dienst Stadsbeheer gebruik gaan maken van een aantal aanvullende instrumenten (zie figuur 4). Het gaat hierbij om instrumenten als risicoscans, audits, projectrisicoanalyses en onderzoeken in het kader van rechtmatigheid. Risicoscan De dienst stadsbeheer voert een ambitieus programma uit om de kwaliteit van het rioleringsnetwerk te verbeteren. In 2005 heeft hierop een specifieke risicoscan plaatsgevonden door de risicomanager van de dienst Stadsontwikkeling. De uitkomst van de scan is aanleiding geweest tot het starten van een verbeterproject gericht op onder andere het vereenvoudigen van het proces en aanvullende maatregelen in relatie tot de risico s. Audits ex artikel 213a Gemeentewet Gemeenten dienen op grond van de gemeentewet onderzoeken te doen naar de doelmatigheid en doeltreffendheid. Zes medewerkers van de dienst Stadsbeheer hebben deelgenomen aan een cursus. Deze cursus is met een extern adviesbureau en de gemeenten Arnhem en Nijmegen ontwikkeld. Als onderdeel van de cursus is onder andere een intern onderzoek gedaan naar de risico s op de portefeuille gewaarborgde gemeentegaranties 120 Overheids MANAGEMENT 5/2006
4 Figuur 4. Aanvullende instrumenten voor risicomanagement (circa zestig miljoen euro). Dit was een van de risico s uit het risicoprofiel van de dienst Stadsbeheer. Een belangrijke stap in de aanpak van deze audit was het maken van een referentiekader waarin normen, risico s en gewenste beheersingsmaatregelen een plek kregen. Daarbij is gebruikgemaakt van een daarvoor binnen de dienst ontwikkeld spel. De audit leverde verbeterpunten op die het mogelijk maken meer zicht te krijgen op de risico s en te treffen maatregelen. Stadsingenieurs Een van de sectoren van de dienst, de Stadsingenieurs, verricht ingenieurstaken voor de gemeente Arnhem en werkt mee aan de grote projecten in de stad. Deze sector is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Bij Stadsingenieurs is risicomanagement gericht opgepakt. Er wordt nu gewerkt met een checklist van mogelijke risico s van gebeurtenissen (juridisch, organisatorisch, ruimtelijk, financieel, technisch, maatschappelijk) en risicomatrices, waarin risico s en te nemen beheersmaatregelen zijn opgenomen. Rechtmatigheid De dienst Stadsbeheer heeft te maken met de rechtmatigheidstoets door de accountant. Daarvoor is de interne regelgeving geïnventariseerd. Voor de onderdelen aanbestedingen, subsidies en de administratie van projecten is nagegaan in hoeverre deze daaraan voldoen. Specifieke risico s voor de dienst, noodzakelijk vervolgonderzoek daarnaar en het treffen van beheersingsmaatregelen zijn in kaart gebracht. Voor 2006 is een aangepast controleplan vastgesteld waarin de verbeterpunten zijn verwerkt. De relatie met de concernbrede aanpak Door gebruik te maken van het gemeentebrede softwarepakket maakt het risicoprofiel van de dienst Stadsbeheer deel uit van het gemeentebrede risicoprofiel. Door gebruik te maken van de aanvullende instrumenten is zowel binnen de dienst Stadsbeheer als met medewerkers van andere diensten een soort kennisnetwerk ontstaan. Van dit kennisnetwerk kan gebruik worden gemaakt bij het verder uitbouwen van het integrale risicomanagement. Aandachtspunten voor integraal risicomanagement Net als de diensten Stadsontwikkeling en Stadsbeheer hebben op basis van de concernbrede aanpak ook de overige Arnhemse diensten stappen gezet met betrekking tot integraal risicomanagement. Al deze stappen hebben geleid tot een gemeentebreed risicoprofiel. Op basis van dit profiel kan voor de paragraaf weerstandsvermogen met behulp van risicosimulatie 7 de hoeveelheid geld worden bepaald die de gemeente Arnhem nodig heeft om de geïdentificeerde risico s af te dekken. Wat levert het op? Naast het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit biedt integraal risicomanagement onder meer het volgende: Duurzaam investeren in risicomanagement draagt bij aan het vergroten van het risicobewustzijn van de (project)organisatie. Deze beheersmaatregel kan van grote betekenis zijn voor het reduceren van risico s waaraan de organisatie blootstaat en daarmee voor de hoeveelheid middelen die nodig is om de gevolgen van risico s af te dekken. Risicomanagement biedt inzicht in en overzicht in de risico s van de organisatie en van de projecten. Het doet ook aanbevelingen voor het nemen van beheersmaatregelen zodat de sturing en beheersing van de organisatie en van de projecten wordt versterkt. Risicomanagement biedt informatie die de besluitvorming op zowel bestuurlijk als ambtelijke niveau kan ondersteunen. Risico s kunnen explicieter worden meegewogen in de besluitvorming bijvoorbeeld over nieuwe projecten of beleidsontwikkelingen. Voorwaarden Een van de belangrijkste voorwaarden om integraal risicomanagement in de organisatie te ontwikkelen is commitment in de top van de organisatie. Hou bij de uitrol van het integraal risicomanagement in de gemeentelijke organisatie rekening met de activiteiten die al in de organisatie met betrekking tot risicomanagement worden gedaan. In de Arnhemse situatie bleek een separaat implementatietraject per dienst de beste oplossing, gezien de verschillen tussen de taken van de gemeentelijke diensten en de bekendheid met risicomanagement. Bij de dienst Stadsbeheer werkte de aanpak door te starten met een training en gebruik te maken van een creatieve aanpak (grote risicomatrix, tegoedbonnen voor adviesuren, bouwen referentiekader tijdens een audit in spelvorm) positief. Bij de dienst Stadsontwikkeling richtte de aanpak zich vooral op de projectteams (opdrachtgever, projectma- Overheids MANAGEMENT 5/
5 nager en projectmedewerkers) aan de hand van het door het management vastgestelde programma voor het uitvoeren van projectrisicoanalyses. De praktijk leert dat risicomanagement er niet maar even bij kan worden gedaan. Capaciteit vrijmaken voor risicomanagement is geboden. Zonder capaciteit is het moeilijk om enthousiasme en betrokkenheid voor risicomanagement in de organisatie te creëren en een solide basis te leggen. Een zekere onafhankelijke rol van risicomanagement in de organisatie schept voorwaarden voor scherpte en objectiviteit in de analyses. Adviezen Voor het succesvol implementeren van risicomanagement dienen de volgende adviezen: Investeer in de eigen organisatie want dat biedt mogelijkheden om blijvend eigen expertise op dit vakgebied op te bouwen. Invoering van risicomanagement gaat niet van de ene dag op de andere, maar is een zaak van de lange adem. Kijk niet alleen naar de risico s maar ook naar kansen, want een gemiste kans vormt evenzeer een risico. Start pragmatisch, rekening houdend met de initiatieven in de organisatie, door bijvoorbeeld een training of een voorbeeldproject. Verlies je niet in een erg theoretisch model, maar doe het risicomanagement wel gestructureerd. Sla niet door in het detecteren van alle risico s, maar richt je op de risico s die er echt toe doen. Hou in het oog dat het rendement van risicomanagement in balans blijft met de inspanningen en dus de kosten van de organisatie. Veranker het monitoren van vervolgacties op de risicoanalyse in de reguliere bedrijfsvoering anders blijft het bij mooie rapporten. Actualiseer regelmatig de uitgevoerde risicoanalyses om het risicoprofiel van de gemeente up-to-date te houden. Risicomanagement vraagt tijd en blijvende aandacht van de organisatie. 3. Volgens artikel 11.1 van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (2004) omvat weerstandscapaciteit, de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet-begrote kosten te dekken. 4. Gemeente Arnhem, Beleidsnota weerstandsvermogen: risicomanagement en weerstandscapaciteit, In Arnhem worden de volgende projectfases onderscheiden: initiatieffase, definitiefase, voorbereidingsfase en realisatiefase. 6. Arnhem heeft er voor gekozen om de kans op een risico en het gevolg van een risico uitgedrukt in geld te verdelen in een vijftal klassen. Aan deze klassen is een score verbonden. Hierdoor wordt het mogelijk risico s naar belangrijkheid te rangschikken. 7. Bij een risicosimulatie wordt denkbeeldig op basis van individuele kansverdelingen per risico miljoenen keren de werkelijkheid nagebootst. Dit leidt tot een nieuwe gezamenlijke kansverdeling, die alle risico s uit het risicoprofiel omvat. Tot slot Risicomanagement was voor de Arnhemse organisatie niet nieuw. De aanpak om te komen tot integraal risicomanagement wel. Door rekening te houden met de activiteiten en initiatieven van de diensten is er voor risicomanagement in de Arnhemse organisatie draagvlak gecreëerd. Het is goed te beseffen dat risicomanagement geen honderd procent garantie biedt dat zich geen risico s voordoen, maar het draagt wel bij om de doelstellingen van een organisatie te realiseren. Dat heeft de praktijk ons geleerd. De auteurs zijn allen werkzaam bij de gemeente Arnhem. Noten 1. De Arnhemse organisatie bestaat uit de stafdienst Concernstaf en een viertal vakdiensten Inwonerszaken, Maatschappelijke Ontwikkeling, Stadsbeheer en Stadsontwikkeling. De Facilitaire Dienst dient ter facilitaire ondersteuning aan de Concernstaf en de vakdiensten. 2. Volgens artikel 15, lid 3 van het Besluit Comptabiliteitsvoorschriften 1995 worden onder voorzieningbare risico s die risico s bedoeld, waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of die niet tot afwaardering van activa hebben geleid en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot het balanstotaal of de financiële positie in de begroting en meerjarenraming. is een gevaarlijke aandachtsversnipperaar Linda Stone (NRC Handelsblad, ) 122 Overheids MANAGEMENT 5/2006
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen September 2015 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Aanleiding... 4 3. Nadere toelichting... 5 4. Doelstellingen en wettelijke kaders... 6 4.1. Doelstellingen...
Nadere informatieRisicomanagement en Weerstandsvermogen
Risicomanagement en Weerstandsvermogen Boxmeer, 28 september 2010 tbo . Inhoudsopgave Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding...3 1.1. Aanleiding... 3 1.2. Doelstelling en reikwijdte... 3 1.3.
Nadere informatieNota risicomanagement 2014
Nota risicomanagement 2014 Opgesteld door: Afdeling concerncontrol D.d.: Februari 2014 2 Inhoud 1 Inleiding... 5 2 Wettelijk kader en doelstellingen... 6 2.1 BBV... 6 2.2 Doelstellingen... 6 3 Risicomanagement...
Nadere informatieNota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018
Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 *** Onbekende risico s zijn een bedreiging, bekende risico s een management issue *** Samenvatting en besluit Risicomanagement is een groeiproces waarbij
Nadere informatieRisicomanagementbeleid Gemeente Medemblik IO
Risicomanagementbeleid 2015-2018 Gemeente Medemblik IO-14-18168 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Wat is Risicomanagement?... 4 1.1 Risico...4 1.2 Risicomanagement...4 1.3 Risicoprofiel...4 2. Doelstellingen
Nadere informatieIn dit hoofdstuk wordt uiteengezet welke taken en verantwoordelijkheden de verschillende actoren binnen de gemeente Spijkenisse hebben.
7 Taken en verantwoordelijkheden In dit hoofdstuk wordt uiteengezet welke taken en verantwoordelijkheden de verschillende actoren binnen de gemeente Spijkenisse hebben. 7.1 Gemeenteraad De Gemeenteraad
Nadere informatieBijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2012-2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding a. Aanleiding en kader b. Proces 2. Risicomanagement a. Risico's en risicomanagement b. Invoering van risicomanagement
Nadere informatieNota Risicomanagement en Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2013 Financial control 17 december 2012 Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen Pagina 2 Inhoudsopgave 1 Samenvatting... 5 2 Aanleiding... 6 3 Inleiding...
Nadere informatieNota risicomanagement en weerstandsvermogen
Vastgesteld door B&W op: 24 oktober 2016 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Doel en verantwoordelijkheidsverdeling 3 2 Risicomanagement(beleid) 5 2.1 Het begrip risico 5 2.2 Het begrip risicomanagement
Nadere informatieNota risicomanagement. Gemeente Asten
Nota risicomanagement Gemeente Asten Inhoudsopgave: 1 INLEIDING... 3 2 UITGANGSPUNTEN... 4 2.1 BESLUIT BEGROTING EN VERANTWOORDING (BBV)...4 2.2 FINANCIËLE VERORDENING ARTIKEL 212...4 3 DOELSTELLING...
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG Opgesteld door: G.Z-H In opdracht van: Recreatieschap Voorne-Putten-Rozenburg Postbus 341 3100 AH Schiedam Tel.: 010-2981010 Fax: 010-2981020
Nadere informatieDiscussienota. 1. Inleiding. 2. Beleidsgrenzen
Discussienota Van : College van Burgemeester en Wethouders Afdeling : Financiën Portefeuillehouder : Wethouder van Eijkeren Onderwerp : Risicomanagement Datum commissievergadering : 6/9/2012 1. Inleiding
Nadere informatieInformele raadsbijeenkomst over de risico s van de 3 decentralisaties in het sociaal domein. Heerenveen, 17 oktober 2013
Informele raadsbijeenkomst over de risico s van de 3 decentralisaties in het sociaal domein Heerenveen, 17 oktober 2013 Programma over risico s 3D s - Welkom. Door Frederike Gossink. - Wat zijn risico
Nadere informatieVisie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s
Visie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s Wettelijk kader In het Waterschapsbesluit (2009) is vastgelegd wat de voorschriften zijn voor de paragraaf weerstandsvermogen in de meerjarenraming,
Nadere informatieNotitie Weerstandsvermogen Veiligheidsregio Amsterdam Amstelland
Notitie Weerstandsvermogen Veiligheidsregio Amsterdam Amstelland 2017-2020 Inhoud 1. Aanleiding en Context... 3 2. Doel... 3 3. Methode... 3 3.1 Inventariseren en beoordelen risico s... 3 3.2 Vaststellen
Nadere informatie3 e ARTIKEL RISICOMANAGEMENT HET RISICOPROFIEL; EEN METHODE OM RISICO'S TE KENNEN OP ESSENTIËLE MOMENTEN IN HET BOUWPROCES
3 e ARTIKEL RISICOMANAGEMENT HET RISICOPROFIEL; EEN METHODE OM RISICO'S TE KENNEN OP ESSENTIËLE MOMENTEN IN HET BOUWPROCES 1 Onvermoede tegen- (of mee)vallers In de dagelijkse bouwpraktijk komt het voor
Nadere informatieAan de raad van de gemeente Lingewaard
6 Aan de raad van de gemeente Lingewaard *14RDS00194* 14RDS00194 Onderwerp Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2014-2017 1 Samenvatting In deze nieuwe Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen
Nadere informatie= Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Voorstel invulling aanbevelingen rapport Sturing grote projecten
Raadsvoorstel = Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Portefeuillehouder: Onderwerp: S. Adriaansen/J.A. Peeters Registratiecode: (in te vullen door griffie) Voorstel
Nadere informatie2. Motivering In deze beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen wordt de beleidsnota van 2009 geactualiseerd
Raadsvoorstel Aan : Raad van Geertruidenberg Raadsvergadering : 28 januari 2016 Agendanummer : 08 Datum collegebesluit : 8 december 2015 Onderwerp : Beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen 0.
Nadere informatieImplementatieplan Risicomanagement
Implementatieplan Risicomanagement Versie definitief: 17 juni 2015 Inhoudsopgave 1.1 Wat willen we bereiken?... 3 1.2 Hoe gaan we dat aanpakken?... 3 1.3 Wie neemt deel?... 3 1.4 Inventarisatie belangrijkste
Nadere informatieUitvoeringsnota. Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen
Uitvoeringsnota behorend bij Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen Maart 2013 Afdeling Kwaliteit & Concerncontrol Team Planning & Kwaliteit 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Samenvatting Kadernota...
Nadere informatieAdviespunt 4: Breng in kaart op welke onderdelen kennis en expertise tekort zou kunnen schieten en maak een plan hoe hiermee om te gaan.
Bijlage: Aanbevelingen uit second opinion rapportage Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR) op proces en systematiek risicomanagement CvE/Atalanta Adviespunt 1 : Benoem een bestuurlijk verantwoordelijk
Nadere informatieKadernota Risicomanagement provincie Groningen
Kadernota Risicomanagement provincie Groningen Provincie Groningen December 2014 1. Inleiding Op basis van de Financiële Verordening Provincie Groningen dienen Gedeputeerden Staten (GS) ten minste eenmaal
Nadere informatiebeleidskader RISICOMANAGEMENT
beleidskader RISICOMANAGEMENT The biggest risk is not taking any risk... In a world that changing really quickly, the only strategy that is guaranteed to fail is not taking risks. Mark Zuckerberg, oprichter
Nadere informatieF. Buijserd Burgemeester
emeente nieuwkoop afdeling bedrijfsondersteuning raadsvoorstel portefeuillehouder Jan Tersteeg opgesteld door Ellen Burgers / 186 kenmerk/datum 09.0017140 / 11 februari 2010 vergaderdatum raad 11 februari
Nadere informatieTelefoonnummer Onderwerp: Nota weerstandsvermogen en risicobeheersing 2015 Gemeente Harlingen
Voorstel aan de gemeenteraad van Harlingen *GR15.00077* GR15.00077 Behandeld in Gezamenlijke commissie Mens & Bestuur en Omgeving Datum Commissie 17 juni 2015 Agendanummer 9 Datum Raad 1 juli 2015 Agendanummer
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen 2013 - Gemeente Olst-Wijhe 1 van 10
Nota Weerstandsvermogen 2013 Gemeente Olst-Wijhe Olst-Wijhe, maart 2013 doc. nr.: 13.014804 Nota Weerstandsvermogen 2013 - Gemeente Olst-Wijhe 1 van 10 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Hoofdstuk indeling 1.
Nadere informatieAdviespunt 4: Breng in kaart op welke onderdelen kennis en expertise tekort zou kunnen schieten en maak een plan hoe hiermee om te gaan.
RIS.6509 Bijlage: Aanbevelingen uit second opinion rapportage Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR) op proces en systematiek risicomanagement CvE/Atalanta (geactualiseerd 3 maart 2014) Adviespunt
Nadere informatieII. De Nota risicomanagement Delfland vast te stellen met onder meer de volgende bepalingen:
agendapunt B.05 1046082 Aan Verenigde Vergadering ONTWERP NOTA RISICOMANAGEMENT DELFLAND Gevraagd besluit Verenigde Vergadering 05-06-2014 I. De Nota risico's en weerstandsvermogen Delfland, vastgesteld
Nadere informatieBeleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen)
Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) 2 januari 2014 2 Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) Inhoudsopgave
Nadere informatieElke gemeente moet invulling
Implementatie hoeft geen belemmering te zijn Risicomanagement in de praktijk bij kleine gemeenten Sinds de invoering van het Besluit Begroting en Verantwoording 2004 (BBV 2004) is risicomanagement bij
Nadere informatieHandreiking Weerstandsvermogen voor Raadsleden
Handreiking Weerstandsvermogen voor Raadsleden Handreiking Weerstandsvermogen voor Raadsleden Weerstandsvermogen te complex voor gemeenteraadsleden 1 en dus vooral voor het college? Neen, de gemeenteraad
Nadere informatieRisicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam
Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Robert t Hart / Geert Haisma 26 september 2013 r.hart@risicomanagement.nl / haisma@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl Visie risicomanagement Gemeenten
Nadere informatieRaadsinformatiebrief Nr. :
Raadsinformatiebrief Nr. : Onderwerp: Risicomanagement Reg.nr. : 12.0693 B&W verg. : 19 juni 2012 : 1) Status In het licht van de actieve informatieplicht informeren wij U over de stand van zaken met betrekking
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2017
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Nieuwkoop Nr. 115712 6 juli 2017 NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2017 Gemeente Nieuwkoop Afdeling Bedrijfsvoering April 2017 1. Inleiding Wettelijke
Nadere informatieInhoudsopgave. Bijlagen 121 Literatuur 144
Inhoudsopgave 5 Voorwoord 7 Ten geleide 9 1 Inleiding 11 2 De risicoanalyse 25 3 Uitvoeren van de risicoanalyse 65 4 Risicomanagement 77 5 Uitvoeren van risicomanagement 85 6 Implementatie van risicomanagement
Nadere informatieOnderzoeksplan doeltreffendheid en doelmatigheid 2018
splan doeltreffendheid en doelmatigheid 2018 Gemeente Groningen Oktober 2017-1 - 1. Algemeen Op grond van artikel 213a Gemeentewet moet ons college periodiek onderzoek doen naar de doelmatigheid en doeltreffendheid
Nadere informatieGemeente Krimpen aan den IJssel NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2018
Gemeente Krimpen aan den IJssel NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2018 November 2017 1 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Doelstelling en reikwijdte nota... 3 1.3 Definities
Nadere informatieINITIATIEFVOORSTEL Gemeente Velsen
INITIATIEFVOORSTEL Gemeente Velsen Raadsvergadering d.d. : 1 december 2011 Raadsbesluitnummer : R11.081 Carrousel d.d. : 17 november 2011 Onderwerp : Eindrapport Rekenkamercommissie kwaliteit Grondbeleid
Nadere informatieKadernota weerstandsvermogen & risicomanagement 2006. Kadernota weerstandsvermogen en risicomanagement Gemeente Alkmaar
Kadernota weerstandsvermogen en risicomanagement Gemeente Alkmaar 1 Inleiding en wettelijk kader De vele lopende projecten zoals De Mare, Boekelermeer en Stationsgebied laten zien dat gemeente Alkmaar
Nadere informatieVolgens artikel 11 van het besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bestaat het weerstandsvermogen uit de relatie tussen:
Meent 94 Postbus 70012 info@rekenkamer.rotterdam.nl t 010 267 22 42 3000 KP Rotterdam www.rekenkamer.rotterdam.nl Gemeente Rotterdam Gemeenteraad d.t.k.v. de griffie Coolsingel 40 3011 AD ROTTERDAM ons
Nadere informatieInspiratiedag. Workshop 1: Risicogestuurde interne controle. 15 september 2016
Inspiratiedag Workshop 1: Risicogestuurde interne controle 15 september 2016 Programma Inleiding Risicomanagement Interne beheersing Relatie met de externe accountant Van interne controle naar beheersing
Nadere informatieWie bewaakt mijn geld? Financiële controle en risicobeheersing binnen de gemeente Nuth
Wie bewaakt mijn geld? Financiële controle en risicobeheersing binnen de gemeente Nuth De taak van de raad onder het dualisme Kaders stellen (WMO, Jeugdwet, handhaving) Budgetteren (begroting) Lokale wetgeving
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen en Risicomanagement Omgevingsdienst West- Holland
Nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement Omgevingsdienst West- Holland 1 Inhoud Management Samenvatting... 3 Hoofdstuk 1 Inleiding... 4 Hoofdstuk 2 Weerstandsvermogen... 5 Hoofdstuk 3 Begrippenkader...
Nadere informatieNota weerstandsvermogen. gemeente Leeuwarderadeel
Nota weerstandsvermogen gemeente Leeuwarderadeel Inhoudsopgave Inleiding...3 Wet- en regelgeving en huidig beleid...4 2.1 Besluit begroting en Verantwoording...4 2.2 Financiële verordening gemeente Leeuwarderadeel...4
Nadere informatieOnderwerp: Risico inventarisatie project rwzi Utrecht Nummer: 604438. Dit onderwerp wordt geagendeerd ter kennisneming ter consultering ter advisering
COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE BMZ ALGEMEEN BESTUUR Agendapunt 9A Onderwerp: Risico inventarisatie project rwzi Utrecht Nummer: 604438 In D&H: 22-01-2013 Steller: Drs. J.L.P.A. Dankaart
Nadere informatieCollege-onderzoeken naar doelmatigheid en doeltreffendheid o.g.v. art. 213a Gemeentewet
College-onderzoeken naar doelmatigheid en doeltreffendheid o.g.v. art. 213a Gemeentewet Commissie Rekening & Audit 25 november 2015 Besturing & controlling/ Auditteam Onderwerpen Wat zijn college onderzoeken
Nadere informatieRaadsvoorstel: Nummer: Onderwerp: Nota Grondbeleid Gorinchem
Raadsvoorstel: Nummer: 2011-655 Onderwerp: Nota Grondbeleid Gorinchem 2011-2014 Datum: 2 mei 2011 Portefeuillehouder: B.J.P. van der Torren Raadsbijeenkomst: 31 mei 2011 Raadsvergadering: 16 juni 2011
Nadere informatieNota reserves, weerstandsvermogen en solvabiliteit 2015. RAD Hoeksche Waard
Nota reserves, weerstandsvermogen en solvabiliteit 2015 Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding Risicomanagement... 4 Doel risicomanagement Stappen risicomanagement Risicobeheersing Taken en verantwoordelijkheden
Nadere informatie/ IJssels. Intern controleplan Samenwerking
Intern controleplan 2018 ^ Gemeente / IJssels gemeente Montfoort Vast te stellen door Managementteam UW Dagelijks Bestuur UW College van B&W IJsselstein College van B&W Montfoort Vastgesteld dd 28 maart
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Beek, november 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Wettelijke kaders en doelstellingen 4 2.1 Wettelijke kaders 4 2.2 Doelstellingen 5 3 Risicomanagement 6 3.1
Nadere informatieRisicomanagement: Veel kansen zijn nog niet benut!
Risicomanagement: Veel kansen zijn nog niet benut! Inleiding In 1995 deed risicomanagement bij gemeenten zijn intrede doordat deze verplicht werden gesteld een risicoparagraaf in hun begroting op te nemen.
Nadere informatieBeleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit. Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit
Aan de raad, Onderwerp: Beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit Voorstel: Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit 1 SAMENVATTING Tijdens de raadsinformatiebijeenkomst
Nadere informatiegezien het voorstel van de Tijdelijke Commissie ingesteld door de Drechtraad van 21 augustus 2006 en 13 november 2006; b e s l u i t :
De Drechtraad gezien het voorstel van de Tijdelijke Commissie ingesteld door de Drechtraad van 21 augustus 2006 en 13 november 2006; gelet op artikel 212 van de Gemeentewet, alsmede artikel 30, eerste
Nadere informatieRisicomanagement en weerstandsvermogen. 1. Inleiding
Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding Met deze nota wordt het beleid op gebied van risicomanagement en de spelregels voor de uitvoering vastgelegd, in het bijzonder waar het financiële risico
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Vastgesteld in de gemeenteraad 25 januari 2011 Nota weerstandsvermogen en risicomanagement Pagina 1 van 9 Weerstandsvermogen en risicomanagement 1. Inleiding.
Nadere informatieZundertse Regelgeving Wetstechnische informatie
Zundertse Regelgeving Wetstechnische informatie Rubriek: Financiën en economie Naam regeling: Nota risicomanagementbeleid 2015 Citeertitel: Nota risicomanagementbeleid 2015 Wettelijke grondslag Vastgesteld
Nadere informatieBeleid risicomanagement en weerstandsvermogen Gemeente Dalfsen
Beleid risicomanagement en weerstandsvermogen Gemeente Dalfsen 1 van 19 Inhoud 1 Inleiding risicomanagement en weerstandsvermogen 3 1.1 Doelstellingen risicomanagement 3 1.2 Besluit Begroting en Verantwoording
Nadere informatieRisicomanagement & Weerstandsvermogen
Risicomanagement & Weerstandsvermogen 1. Inleiding Waarom deze beleidsnota? Risicomanagement is niet nieuw in de gemeente Emmen. Risico s worden bewust of onbewust gemanaged door het treffen van de nodige
Nadere informatieKennismakings- informatiebijeenkomst gemeente Utrecht (nieuwe) raadsleden Raadsleden centraal Goede raad voor een sterke gemeenteraad
Kennismakings- informatiebijeenkomst gemeente Utrecht (nieuwe) raadsleden Raadsleden centraal Goede raad voor een sterke gemeenteraad 10 juni 2014 Gemeente Utrecht Agenda 1. Wie is de gemeentelijke accountant?
Nadere informatie(Proces)voorstel aanpak opstellen Nota Risicomanagement
(Proces)voorstel aanpak opstellen Nota Risicomanagement Aanleiding Het college heeft de opdracht een Nota Risicomanagement op te stellen. Hiertoe heeft de raad besloten bij de rapportage Financiële Strategie.
Nadere informatieFinanciële verordening VRU
Financiële verordening VRU Versie 2018-1 Vastgesteld door het algemeen bestuur d.d. 19 februari 2018. Het algemeen bestuur van de Veiligheidsregio Utrecht, gelet op: - artikel 212 van de Gemeentewet, -
Nadere informatieGemeenteraad 16 april 2014
Gemeenteraad 16 april 2014 Inkomsten (primaire begroting 2014) (bedragen x 1 miljoen) Algemene uitkering 119 Inkomensoverdrachten van het Rijk 74 Belastingen en heffingen 53 Overige goederen en diensten
Nadere informatieEen OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland
OVER OOSTZAAN Een OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland WORMERLAND. GESCAND OP 13 SEP. 2013 Gemeente Oostzaan Datum : Aan: Raadsleden gemeente Oostzaan Uw BSN : - Uw brief van :
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo
CONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo 0 Inleiding De Gemeentewet(GW), art. 213, schrijft voor dat de gemeenteraad één of meer accountants aanwijst
Nadere informatie[Cursus Risicomanagement in onderhoud en beheer]
[Cursus Risicomanagement in onderhoud en beheer] Bestemd voor: Managers die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud, het (installatie)beheer of de bedrijfsvoering van technische systemen. Technici die
Nadere informatieRisicomanagementbeleid. Gemeente Beemster. BNG Consultancy Services (BCS) BCS. Referentienummer
Risicomanagementbeleid Gemeente Beemster BNG Consultancy Services (BCS) Referentienummer BCS Doorkiesnummer (070) 3750 473 Faxnummer (070) 3649 349 Datum oktober 2009 Versie Versie 1.0 Samenvatting Conform
Nadere informatieRegeling Financieel Beheer Belastingsamenwerking Gouwe- Rijnland
Regeling Financieel Beheer Belastingsamenwerking Gouwe- Rijnland Het Algemeen Bestuur van de Gemeenschappelijke regeling Gouwe-Rijnland (BSGR), gelet op: Artikel 212 van de Gemeentewet; Het Waterschapsbesluit;
Nadere informatieBLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING
BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING Officiële uitgave van de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Nr. 155 21 februari 2018 Financiële verordening Veiligheidsregio Midden- en
Nadere informatieGrip op uw bedrijfscontinuïteit
Grip op uw bedrijfscontinuïteit Hoe omgaan met risico s 1 Grip op uw bedrijfsdoelstellingen: risicomanagement Ondernemen is risico s nemen. Maar bedrijfsrisico s mogen ondernemen niet in de weg staan.
Nadere informatieRiskCongres PublicValues Donderdag 6 april 2017 Venue New Babylon, Den Haag Thema: Risicomanagement in de publieke sector: De paarse krokodil? Het gaat om wat je niet ziet! www.riskcongrespublicvalues.nl
Nadere informatieHet belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn?
Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn? 7 september 2017 Erik Breijer 1 Waarom Risicomanagement? Wat is aanleiding om met risicomanagement te starten:
Nadere informatieNotitie weerstandsvermogen gemeente Ten Boer
Notitie weerstandsvermogen gemeente Ten Boer 1. Inleiding In 2008 heeft Aniek Geerts, student Master of Business Administration met begeleiding vanuit de Rijksuniversiteit Groningen door de heer B.J.W.Pennink
Nadere informatieVoortgangsrapportage
Rechtmatigheid Wat hebben we bereikt? Voortgangsrapportage Rechtmatigheid Stand van zaken per 1 juli Behoort bij brief met kenmerk - 50651 Voortgangsrapportage Rechtmatigheid, juli 1 FASE 1 WET EN REGELGEVING
Nadere informatieJaarrekening 2013. Gemeente Bunnik. Bunnik, 5 juni 2014 Open Huis gemeenteraad
Jaarrekening 2013 Gemeente Bunnik Bunnik, 5 juni 2014 Open Huis gemeenteraad Agenda Controle van de jaarrekening De voorschriften voor de jaarrekening Jaarrekeningcontrole 2013 Controle van de jaarrekening
Nadere informatieDoelmatigheidsonderzoek Externe geldstromen
Doelmatigheidsonderzoek Externe geldstromen Projectdocument april 2000 Werkgroep onderzoek externe geldstromen Inhoud: 1. Aanleiding voor het onderzoek en achtergrond 2. Organisatie 3. Doelstelling 4.
Nadere informatieOnderzoekscommissie Steenwijkerland
Onderzoekscommissie Steenwijkerland Adviesrapportage onderzoek verbouwing De Meenthe (2) 1 oktober 2012 Colofon Een onderzoek door de raad is een op waarheidsvinding gericht onderzoek naar een specifiek
Nadere informatieTowers Watson. Integraal risicomanagement
Towers Watson Integraal risicomanagement Een helder perspectief op uw risicobeheersing 2 towerswatson.nl Als pensioenfondsbestuurder wordt er van u verwacht dat u volledig op de hoogte bent van alle risico
Nadere informatie5 Methode. 5.1 Uitgangspunten
5 Methode In dit hoofdstuk wordt het risicomanagementsysteem 1 waarmee de in het vorige hoofdstuk genoemde doelstellingen van risicomanagement wordt bereikt toegelicht. Een eenmalige risicoanalyse uitvoeren
Nadere informatieInformatienota. Aan de raad van de gemeente Sliedrecht. Zaaknummer: Sliedrecht, 20 januari Onderwerp: College Onderzoeksplan (COP) 2014
Informatienota Aan de raad van de gemeente Sliedrecht Zaaknummer: 1145661 Sliedrecht, 20 januari 2014 Onderwerp: College Onderzoeksplan (COP) 2014 Kennisnemen van College Onderzoeksplan (COP) 2014 Inleiding
Nadere informatieAfspraken tussen raad, college en organisatie bij (grote) ruimtelijke gemeentelijke projecten S.Reijmer, 2 maart 2016, TA
Afspraken tussen raad, college en organisatie bij (grote) ruimtelijke gemeentelijke projecten S.Reijmer, 2 maart 2016, TA 1. Inleiding De raad heeft in de vergadering van februari 2014 het college de opdracht
Nadere informatieEen risico is de mogelijkheid dat een ongewenste gebeurtenis optreedt.
NOTITIE RISICOMANAGEMENT GEMEENTE ZWIJNDRECHT Inleiding Het Startdocument concerncontrolling van januari 2004 vermeldt Risicomanagement 1 als één van de vijf pijlers van control. Het startdocument onderkent
Nadere informatieRapportage weerstandsvermogen. Gemeente Koggenland
Rapportage weerstandsvermogen Gemeente Koggenland Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement Enschede, januari 2013 2013 Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement bv. Dit rapport is uitsluitend
Nadere informatieoáëáåçã~å~öéãéåí= `ÉåíêìãîÉêåáÉìïáåÖ=bããÉå=sÉêëáÉ=MPJMPJOMNQ=
oáëáåçã~å~öéãéåí= `ÉåíêìãîÉêåáÉìïáåÖ=bããÉå=sÉêëáÉ=MPJMPJOMNQ= Vastgesteld door b&w dd 11-03-2014 Risicomanagement Centrumvernieuwing Emmen Inhoud: 1. Inleiding 2. Invulling risicomanagement binnen CvE
Nadere informatieGemeente Krimpen aan den IJssel NOTA RISICOMANAGEMENT EN WEERSTANDSVERMOGEN
Gemeente Krimpen aan den IJssel NOTA RISICOMANAGEMENT EN WEERSTANDSVERMOGEN Oktober 2012 1 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Doelstelling en reikwijdte nota... 3 1.3 Definities en
Nadere informatieDOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK?
WHITEPAPER DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK? DOOR M. HOOGERWERF, SENIOR BUSINESS CONS ULTANT Risicomanagement is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van uw bedrijfsvoering. Dagelijks wordt er aandacht
Nadere informatieDoorkiesnummer : (0495) Agendapunt: - ONDERWERP
Eggengoor, Harriet PO S1 RAD: RAD131211 2013-12-11T00:00:00+01:00 BW: BW131105 voorstel gemeenteraad Vergadering van de gemeenteraad van 11 december 2013 Portefeuillehouder : H.A. Litjens Behandelend ambtenaar
Nadere informatieII. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING
II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met
Nadere informatieDe impact en implementatie van de outsourcing op de bedrijfsvoering is als één van de 6 deelprojecten ondergebracht binnen het project outsourcing.
Bijlagen 1 en 2: Aanbevelingen en opvolging Gateway Reviews (corsa 2018017934) Bijlage 1: Aanbevelingen en opvolging Gateway Review 2018 Aanbeveling Opvolging Status Opmerking 1. Richt een apart project
Nadere informatieReactie ODMH op de bevindingen van de accountant
Reactie ODMH op de bevindingen van de accountant bij de controle op de jaarrekening 2015 Inleiding Op 23 juni 2016 is de jaarrekening 2015 van de Omgevingsdienst Midden-Holland door het algemeen bestuur
Nadere informatieBeleidsnotitie Risicomanagement en Weerstandsvermogen gemeente Zeist
GEWIJZIGD Beleidsnotitie Risicomanagement en Weerstandsvermogen gemeente Zeist Service Centrum Afdeling FinanciënApril 2011 (bijlage bij 11RAAD0060) 11GRIF0233 Inhoudsopgave Hoofdstuk: Pagina: 1. Inleiding
Nadere informatieVerordening op de commissie planning en control van de gemeente Dalfsen
Verordening op de commissie planning en control van de gemeente Dalfsen De raad van de gemeente Dalfsen; gelezen het voorstel van het presidium d.d. 29 augustus 2018, nummer 814; gelet op artikel 84 van
Nadere informatieRisico s in grondexploitatie. Gemeente Súdwest-Fryslân. Rekenkamer Súdwest-Fryslân. Maart 2012
Risico s in grondexploitatie Gemeente Súdwest-Fryslân Rekenkamer Súdwest-Fryslân Maart 2012 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Opzet van onderzoek 2 Hoofdstuk 1: Opzet van onderzoek 1.1 Inleiding en aanleiding
Nadere informatieKADERNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Provincie Noord-Holland
KADERNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Provincie Noord-Holland Leeswijzer De Kadernota Weerstandsvermogen is op het gebied van risicomanagement een vervolg op de verordening financieel beheer
Nadere informatieB&W-Aanbiedingsformulier
B&W.nr. 10.1253, d.d. 7 december 2010 B&W-Aanbiedingsformulier Onderwerp Auditrapport 2009 Grip op de buitenboordmotor, sturing, toezicht en verantwoording bij Gemeenschappelijke Regelingen BESLUITEN Behoudens
Nadere informatiePortefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer)
Vergadering: 11 december 2012 Agendanummer: 12 Status: Besluitvormend Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der
Nadere informatieIII I 111 1 li Dili 1 \ till iiiiiiiii HI
Raadhuisplein 1 7811 AP Emmen t. 14 0591 f. 0591 685599 Postbus 30001 7800 RA Emmen e. gemeente@emmen.nl i. www.emmen.nl III I 111 1 li Dili 1 \ till iiiiiiiii HI * 1 3. 5 2 1 7 8 3 *, Aan de raad van
Nadere informatieStappenplan nieuwe Dorpsschool
Stappenplan nieuwe Dorpsschool 10 juni 2014 1 Inleiding Het college van burgemeester en wethouders heeft op 10 juni 2014 dit stappenplan vastgesteld waarin op hoofdlijnen is weergegeven op welke wijze
Nadere informatieOnderwerp: Aanpassing Financiële Verordening
Onderwerp: Aanpassing Financiële Verordening In Algemeen Bestuur van 21 december 2011 is de Financiële Verordening (FV) vastgesteld. In de FV is in artikel 13 de bepaling opgenomen dat een inventarisatie
Nadere informatieBeheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein
Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Hoe draagt interne controle bij aan het efficiënt
Nadere informatie