Het Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker anno 2019: stand van zaken, knelpunten en uitdagingen

Transcriptie

1 Het Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker anno 2019: stand van zaken, knelpunten en uitdagingen Sarah Hoeck Centrum voor Kankeropsporing Gent, 26/03/2019

2 Inhoud 1. Stand van zaken gegevensstroom nieuw sinds opstart in 2013 cijfers Vlaanderen en Gent Gestart in Knelpunten en uitdagingen correcte follow-up na FIT+ niet-deelnemers zelftesten kritiek op screening onderzoek en actiepunten 3. Vragen Gestart in2013 Gestart in 2013

3 1. Svz: het CvKO erkend en gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid Gestart in 2001 Gestart in2013 Gestart in 2013 dr. Mat Goossens dr. Sarah Hoeck Directeur dr. Patrick Martens dr. Eliane Kellen

4 1. Svz: gegevensstroom: operationeel dagelijks à FITs jaarlijks circa uitnodigingen

5 1. Svz: gegevensstroom: monitoring & expertise

6 1. Svz: eligible population?

7 1. svz: nieuw sinds 2013 gefaseerde uitbreiding /54 51/52 50! /2017 7/2018 1/2019 1/2020 commerciële zelftests (11/2017) opstart Brussels BVO DDK (10/2018) faalveiligheid (03/2019)

8 1. svz: DM aanbeveling 2018

9 1. svz: cijfers

10 1. Svz: cijfers Vlaanderen 2017 responsgraad 51,7% (42,8%+8,9%) DS 2020: 60% totale dekking 68,3% 31,7% niet in orde!

11 1. Svz: cijfers Vlaanderen 2017 responsgraad 51,7% (42,8%+8,9%) DS 2020: 60% totale dekking 68,3% 31,7% niet in orde! nooit deelnemers 25,4% 2 e en 3 e ronde trouw 89,4% - 74,1% instappers 14,3% (34.641)

12 1. Svz: cijfers Vlaanderen 2017 responsgraad 51,7% (42,8%+8,9%) DS 2020: 60% totale dekking 68,3% 31,7% niet in orde! nooit deelnemers 25,4% 2 e en 3 e ronde trouw 89,4% - 74,1% instappers 14,3% (34.641) afwijkende FIT 5,7% (20.177) sensitiviteit FIT (2015) adenoma: 77,4% invasief + in situ 87,9% specificiteit FIT (2015) 96,3% terecht FITintervalkankergraad (2015) 1,1 PPV 1 e screening (2016) 59,6% terecht FIT+

13 Resultaten FIT+? / : 1,1/ /1000 Cijfers 2016: 100 colo na FIT+ poliepen: 47 in situ: 5 CRC: 5 geen voorlopers: 43 5/

14 Detectiegraad Detectiegraad in situ carcinomen ( ) 4,4 2,8 1,8 Detectiegraad in situ carcinomen - 1e screening ( ) 4,6 3,9 2,9 Detectiegraad in situ carcinomen - vervolgscreening ( ) 2,1 2,2 1,5 Detectiegraad invasieve carcinomen ( ) 3,5 2,9 2,0 Detectiegraad invasieve carcinomen - 1e screening ( ) 3,6 4,0 3,0 Detectiegraad invasieve carcinomen - vervolgscreening ( ) 2,6 2,3 1,7 Adenomadetectiegraad ( ) 31,4 27,1 22,7 Adenomadetectiegraad - 1e screening ( ) 31,4 31,3 27,1 Adenomadetectiegraad - vervolgscreening ( ) 31,3 24,7 21,4 Intervalkankergraad ( ) 1,1 Positief predictieve waarde voor een in situ kanker-1e screening (%) 6,9 6,0 5,2 Positief predictieve waarde voor een in situ kanker-vervolgscreening (%) 3,4 4,1 3,3 Positief predictieve waarde voor een invasieve kanker-1e screening (%) 5,4 6,0 5,3 Positief predictieve waarde voor een invasieve kanker-vervolgscreening (%) 4,2 4,3 3,7 Positief predictieve waarde voor een adenoom -1e screening (%) 47,6 47,3 48,6 Positief predictieve waarde voor een adenoom-vervolgscreening (%) 50,3 46,8 46,8 Sensitiviteit voor een in situ kanker (%) 93,0 Sensitiviteit voor een invasieve kanker (%) 82,3 Sensitiviteit voor een adenoom (%) 77,4 Specificiteit (%) 96,3

15 Soorten dekking provincies Soorten dekking Vlaanderen Antwerp en Limburg Oost- Vlaanderen Vlaams- Brabant West- Vlaanderen door uitsluiting 25,1 25,3 23,5 24,9 25,3 26,2 door coloscopie in ,4 0,4 0,3 0,4 0,5 0,4 door screening binnen 39,5 40,1 45,1 39,8 34,8 38,3 BVO door screening buiten 3,3 3,6 3,4 2,9 3,1 3,4 BVO totale dekking 68,3 69,4 72,3 68,0 63,7 68,4

16 Evolutie

17 Responsgraad 2017: provincies Vlaams gemiddelde: 51,7% 52,9% 50,8% 51,9% 58,2% 45,1%

18 Responsgraad 2017: gemeenten Vlaams gemiddelde: 51,7% Oost-Vlaanderen: 51,9%

19 Responsgraad 2017: gemeenten Vlaams gemiddelde: 51,7% Provincie Gent:

20 Totale dekkingsgraad provincies Vlaams gemiddelde: 68,3% 68,4% 68,0% 69,4% 63,7% 72,3%

21 Totale dekkingsgraad gemeenten

22 Respons vs. totale dekking Oost-Vlaanderen 2017

23 Oost-Vlaanderen Hoogste 10 Laagste 10 Respons Totale dekking 60,70% 71,60% 60,10% 72,90% 60,00% 71,50% 59,90% 72,10% 59,30% 72,80% 59,00% 72,70% 58,80% 70,80% 58,50% 71,40% 58,30% 70,60% 58,20% 72,90% Respons Totale dekking Dendermonde 49,90% 65,90% Zingem 49,50% 68,90% Wortegem-Petege 49,30% 71,00% Oudenaarde 48,30% 68,70% Ninove 48,20% 65,80% Geraardsbergen 46,70% 63,30% Kluisbergen 46,70% 65,40% Gent 45,70% 63,70% Aalst 45,40% 63,20% Ronse 36,20% 56,40%

24 Detectiegraad Detectiegraad invasieve dikkedarmkankers - 1e screening Detectiegraad (n/1.000) 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0, Detectiegraad invasieve carcinomen - 1e screening ( ) Gemiddelde EU-landen (IARC) EU-guidelines Upper limit Detectiegraad invasieve dikkedarmkankers - vervolgscreening 3,0 Detectiegraad (n/1.000) 2,0 1,0 Detectiegraad invasieve carcinomen - vervolgscreening ( ) Gemiddelde EU-landen (IARC) EU-Guidelines 0,

25 2. Knelpunten en uitdagingen correcte follow-up na FIT+ geen respons / geen dekking zelftesten kritiek op screening

26 Opvolging afwijkende stoelgangtest % gevolgd door coloscopie Gemiddelde EU-landen (IARC) 70,50% ,9% ,6% ,0% ,7% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% % gevolgd door 2e stoelgangstest % zonder gekende follow-up Range EUrichtlijnen ,9% ,3% ,5% ,4% ,1% ,0% ,7% ,4% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0%

27 Gebrek aan follow-up na FIT+ n= : 16% geen correcte follow-up FAILSAFE i.p.v. uitnodiging

28 Niet-deelnemers

29 FOCUSGROEPEN NIET DEELNEMERS Resultaten: algemeen Vlamingen eerder zelden een heldere motivatie mensen zijn niet rationeel wel: openheid en bereidwillige medewerking Turkse Vlamingen deels dezelfde motieven, deels andere grote interesse beperkte kennis over gezondheidsthema s (hoewel veel Turkse tv programma s) positief t.o.v. BVO

30 FGD NIET-DEELNEMERS: (TURKSE) VLAMINGEN vaak meerdere motieven, soms onduidelijk beperkte kennis, maar grote interesse onbedoeld effect van FGD: interesse in onderwerp meer overtuigd om zich te laten screenen (door info, verhalen van anderen, uitspreken en reflecteren over motieven

31 CONCLUSIES vaak meerdere motieven, soms onduidelijk beperkte kennis, maar grote interesse onbedoeld effect van FGD: interesse in onderwerp meer overtuigd om zich te laten screenen (door info, verhalen van anderen, uitspreken en reflecteren over motieven overtuigde niet-deelnemers: grote angst (kanker, wachttijd, schaamte) geïnformeerde beslissing: bv. aambeien Turkse Vlamingen: taalbarrière belangrijkste suggestie: informatie in groep en via huisarts

32 Zelftest uit apotheek? Voordelen belang rol van apotheker in sensibilisatie self-empowerment beantwoorden aan mtsch realiteit snel drempelverlagend nooit-deelnemers? goedkoop ( 18?) kostenbesparend (?) terugbetaling bepaalde mutualiteiten Nadelen kwaliteit? (RCT s voor doelgroep?) Gegevens betrouwbaarheid uit labo settings (ipv deelnemers) CE-label is geen garantie voor kwaliteit worried well / angst ontbreken van advies gebruik bij klachten ipv consultatie arts kwaliteit ganse proces (van aankoop tem opvolging?) resultaat kwalitatief en dus voor interpretatie vatbaar kostenverhogend / impact op gezondheidszorg? totaal gebrek aan registratie en dus monitoring: sens? Spec? Intervalkankers?

33 Zelftest als parallel systeem naast BVO DDK CvKO AZG: negatieve impact op kwaliteit en efficiëntie van BVO: geen controle op correcte opvolging bij afwijkende test /registratie Wie? Resultaat? Opvolging? Welke letsels worden er gevonden? algemeen geen registratie en dus monitoring en evaluatie niet mogelijk ondermijnt efficiëntie van exclusielijsten / overscreening incorrect gebruik van zelftest na FIT+ uit BVO (kankers worden gemist, 2-ledig) kwalitatieve test afkapwaarde veel lager dan FIT (Fecotest 10 ng/ml, Veroval 40 ng/ml) impact gezondheidszorg? + belang apotheker in sensibilisatie en drempelverlagend werken Belgische beroepsvereniging artsen-specialisten (advies 05/05/2017) Nationale raad van artsen (08/04/2017)

34 Bevolkingsonderzoek vgl. met zeef? bovenaan: uitgenodigden aan het bevolkingsonderzoek afwijking vastgesteld ( 75 ng/ml): tegen gehouden in de zeef, bijkomend onderzoek nodig geen afwijking: door de gaatjes van de zeef, herhaling is belangrijk (continuïteit) wel afwijking, maar toch door zeef (intervalkankers of systeem) BELANG VAN REGISTRATIE EN KWALITEITSBEWAKING!

35 Huisarts of zelftest: vgl. met zeef? uitgenodigd door BVO maar doen niet mee, vallen langs de zeef: 3 opties 1) FIT via huisarts + wel registratie + wel exclusielijsten + wel follow-up data + wel monitoring en onderzoek - georganiseerd programma voorkeur (cfr. richtlijnen) 2) geen screening + wel registratie geen dekking + wel follow-up data + wel monitoring en onderzoek 3) zelftest - geen registratie - geen follow-up data - geen monitoring

36 Advies follow-up: vgl. met zeef? afwijking vastgesteld ( 75 ng/ml) tegen gehouden in de zeef: advies colo 3 opties: 1) volgen dit advies 2) volgen advies niet en doen niets + failsafe + registratie/monitoring 3) volgen advies niet en kopen zelftest follow-up? Resultaat zelftest? + failsafe - geen registratie/monitoring 4) volgen advies niet en vragen HA stoelgangtest + failsafe + registratie

37 Perfecte darmkankerscreening? (wetenschappelijke)kritiek vnl. tav BVO BK

38 Evidence based wetenschappelijke studies (KCE BK, Nl, Eng) niet-invasieve kankers: onethisch om niet te behandelen op moment van screening geen zekerheid over mogelijke evolutie van die kanker kosteneffectief (Annemans): 20 jaar: overlijdens tgv kanker vermijden DDK: 6.300, BHK 3.100, BK winst totaal kwaliteitsvolle levensjaren essentieel: communicatie CvKO: geïnformeerde motivatie & gelaagdheid van informatie en rol van de (huis)arts hierin competing risks / ziektespecifieke incidentie en - mortaliteit SKR onderscheid stadia kankers binnen en buiten screening jaarrapportering CvKO stadia steeds gunstiger bij deelnemers

39 Onderscheid stadia binnen en buiten screening 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% Stadium van screengedetecteerde kankers, kankers bij nietdeelnemers en intervalkankers (incidentiejaar 2015) bij personen uit de doelgroep van 2015 (bron SKR) 2,9% 11,8% 8,3% 26,1% 50,9% 18,7% 73,2% 88,2% 95,6% 17,4% 15,7% 20,3% 20,4% 17,7% 20,7% 17,0% 19,3% IV III II I 0 24,2% 27,2% 0,0% Screengedetecteerde kankers (n=2.042) Kankers bij niet-deelnemers (n=1.447) Intervalkankers (n=305)

40 Afname incidentie en mortaliteit door DDK? N Engl J Med 374; US since 1975: CRC incidence -40% and CRC mortality -45%, only partly attributed to screening, other reasons: treatment, early detection of symptomatic disease and decrease of CRC incidence due to diet / antibiotics? Vlaanderen? en volledige uitrol pas vanaf betere behandelingen

41

42 Incidentie DDK Vlaanderen Incidentie CRC - Vlaanderen (bron SKR) Incidentie totaal Incidentie Incidentie % 40-50% 2% op totaal aantal CRC in Vlaanderen

43

44 Evolutie gemiddeld sterfterisico colorectale en anale kanker Vlaanderen (bron AZG)

45 Onderzoek en actiepunten - niet deelnemers - testimonials - gepersonaliseerd informeren - onderzoek in- en uitstappers - herinneringsbrief (interval, inhoud, ) - afwijkende resultaatsbrief - intervalkankers - coloscopieregister - uitsluiting 10 jaar na colo?

46 Risicostratificatie? 56 jaar FIT 75 ng/ml 74 jaar FIT 1000 ng/ml ref OR = 1 probabiliteit 1% OR = 58 [52-64] probabiliteit 22%

47 3. Vragen