Ge-FOBT: stront aan de knikker?

Transcriptie

1 Ge-FOBT: stront aan de knikker? Alles over dikke darmkanker en het recent gestarte BVO. Ronald Linskens, MDL-arts

2

3 Darmkanker denk vooruit, kijk achterom

4 Algemene opmerkingen Een van de meest voorkomende gevallen van kanker, naast borstkanker, prostaatkanker en longkanker Komt iets vaker voor bij mannen dan vrouwen nieuwe gevallen per jaar 20% in endeldarm, 80 % hoger in dikke darm 4500 patiënten overlijden per jaar Goed behandelbaar mits diagnose op tijd wordt gesteld

5 Prevalentie Colorectaal carcinoom (CRC)

6 Anatomie

7 Oorzaken/ Risicofactoren Onbekend Leeftijd (>60 jaar) Poliepen Chronische ontstekingen (ziekte van Crohn en colitis ulcerosa) Eerder darmkanker Erfelijkheid (5-10%) Leef- en eetgewoonten

8

9 Colorectaal carcinoom 2-5 jaar 5-10 jaar

10 Darmkanker

11 Erfelijke factoren Lynch syndroom (voorheen HNPCC) hereditair non-polyposis colorectaal carcinoom FAP familiair adenomateuze polyposis Familiaire CRC Sporadisch

12 sporadisch Lynch FAP familiair zeldzame vormen

13 Leef- en eetgewoonten Overgewicht/ te weinig lichaamsbeweging Rood vlees Alcohol, roken (Groene) groentes/ vezels/ fruit Calcium Foliumzuur Aspirine

14 Symptomen/ klachten Veranderd ontlastingspatroon Bloed- en/of slijmverlies Loze aandrang Buikpijn Gewichtsverlies Bloedarmoede (vermoeidheid/ duizeligheid) Geen klachten..

15 Aanvullend onderzoek Bloed (CEA) Faeces (ifobt) Endoscopie (sigmoïdoscopie, coloscopie) Radiodiagnostiek (CT-colonografie)

16 Stadiumindeling T N M -Tumorgrootte/ doorgroei in darmlagen T1-T4 -Uitzaaiing in lymfeklieren N0-N2 -Uitzaaiing in andere organen M0-M1

17 Stadiumindeling Stadium I: Stadium IIa: IIb: Stadium IIIa: IIIb: IIIc: Stadium IV: T1-T2 tumor, geen lymfeklieruitzaaiingen T3 tumor, geen lymfeklieruitzaaiingen T4 tumor, geen lymfeklieruitzaaiingen T1-2, lokale lymfeklieruitzaaiingen T3-4 tumor, lokale lymfeklieruitzaaiingen T1-4 tumor, lymfeklieruitzaaiingen op afstand T1-4, N1-2 met uitzaaiingen naar ander orgaan

18

19 Verloop/prognose Vijfjaarsoverleving: Stadium I: 85-95% Stadium II: 60-80% Stadium III: 30-60% Stadium IV: <5%

20

21 Bevolkingsonderzoek

22 Criteria verantwoord BVO Screening gericht op belangrijk gezondheidsprobleem Screening leidt tot gezondheidswinst of andere voordelen voor de te onderzoeken personen De screeningsmethode is betrouwbaar en valide Deelname aan screening en vervolgonderzoek is gebaseerd op een geïnformeerde en vrijwillige keuze Er is sprake van doelmatig gebruik van middelen

23

24 Risico voor CRC Algehele populatie 5% Lynch >80% FAP 100% Eerstegraads verwant met CRC jaar 8,5% Idem <50 jaar 13,5% Beide?? Twee of meer eerstegraads verwanten met CRC jaar 18,5% Idem, een <50 jaar?? Twee of meer eerstegraads verwanten met CRC <50 jaar 30%

25 Screeningsmethodes Ontlasting testen op bloed Sigmoïdoscopie Coloscopie CT-colonografie

26 Waarom eerst een ifobt? Coloscopie (Gouden standaard) Nadelen Minder deelname screening Kosten Wachtlijsten Invasief Pijnlijk Complicaties

27

28 ifobt Immunochemisch Antilichaam tegen de eiwitketen (globine) van menselijk hemoglobine (Hb) Als Hb aanwezig is in ontlasting bindt dat aan de antilichamen Binding resulteert in troebeling in de testbuis Hoe meer troebeling, hoe meer Hb Kwantitative uitslag in nanogram Hb/ ml feces

29 ifobt (FIT) vs gfobt Voordelen Hoge specificiteit Hoge sensitiviteit Geen voedselrestricties (geen dieet) Geautomatiseerde bepaling, high-throughput Kwantitatief Gebruiksvriendelijk (hogere participatie): 1 x monstername Bij screening hogere detectie CRC Nadelen Duurder

30 'Fyra-test'

31 Toekomstig alternatief Faecale biomarkers DNA (p-53, APC, k-ras mutaties) DNA methylatie, MSI markers Proteins Echter: duur complex validatie in screeningspopulatie effectiviteit (mortaliteitsreductie) Note: Japanse labrador: adem en ontlasting, enose

32 Bevolkingsonderzoek dikkedarmkanker Start 2014 Alle Nederlanders tussen jaar (3,5 miljoen!) Bedoeling om darmkanker in vroeg stadium te ontdekken en aantal sterfgevallen te verminderen Ontlasting op bloed testen (elke 2 jaar) Via post 50 per 1000 monsters zal bloed bevatten Oproep voor aanvullend onderzoek

33 Invoering bevolkingsonderzoek darmkanker Verwachte deelname 60% Op termijn: voorkomen sterfgevallen/jaar Uiteindelijk (2020) 2,2 miljoen uitnodigingen/jaar ifobt coloscopieën extra reguliere zorg per jaar.

34 Organisatie en voorbereiding Opdrachtgever: Ministerie van VWS Regie: RIVM CvB Uitvoering: Screeningsorganisaties Start: Januari 2014 Start pilot: 2 september 2013

35 Kwaliteitseisen Kwaliteitseisen coloscopiecentrum Kwaliteitseisen individuele endoscopisten Kwaliteitseisen PA lab Landelijke kwaliteitseisen, monitoring en evaluatie Coloscopie uitsluitend in coloscopiecentra die aan de eisen voldoen

36 Gefaseerde invoering

37 Trend coloscopieën

38 Keten bevolkingsonderzoek

39 Bevolkingsonderzoek in 5 stappen

40

41 ifobt: monstername

42 Test positief en nu?

43 Positief ifobt en dan Kanker? Waar naar toe? Wat doen? Wachttijd? Kanker? Poliep? Scopie?????

44 Huisarts en bevolkingsonderzoek darmkanker (1) Uitslag ifobt+ via Edifact naar huisarts Brief uitslag + uitnodiging intake naar cliënt: 2 dagen later Afspraak intake uiterlijk 10 werkdagen na versturen uitslagbrief Cliënt kan afspraak wijzigen via SO In brief: contact opnemen met huisarts, zodat deze, indien nodig, relevante (medische) gegevens door kan sturen naar coloscopiecentrum

45 Huisarts en bevolkingsonderzoek darmkanker (2) Exclusiecriteria coloscopie: Te slechte conditie voor coloscopie/operatie Ernstige (levensbedreigende) ziekte Onder behandeling / controle darmkanker Advies: afmelden afspraak intake Hulp bij verzamelen relevante informatie op verzoek patiënt

46 Huisarts en bevolkingsonderzoek darmkanker (3) Medische gegevens: Voorgeschiedenis Medicijngebruik Familiaire belasting Evt. exclusieredenen Huisarts krijgt bericht bij no-show intake Evt. actie naar eigen inzicht

47 Zorg

48 Colonoscopie Mogelijke uitslagen Positieve ifobt bij 50 van de 1000 mensen Kanker (2 op 1000 mensen uit doelgroep) Poliepen (23 op 1000 mensen uit doelgroep) Niets (25 op 1000 mensen uit doelgroep) Ontsteking of andere afwijking

49 Poliepen

50 Poliepectomie

51 Voordelen BVO Kostenbesparing Mortaliteitsreductie Kwaliteit-slag

52 Kwaliteit Darmvoorbereiding (split dose, BBPS) Coecumintubatie Adenoma detection rate (>20-30%) Terugtrektijd (> 6 min) CO 2 Sedatie Poliepectomie techniek

53 Nadelen BVO Risico s coloscopie (primum nil nocere) Onrust gezonde mensen Kosten Beperkte deelname (55-75 jaar) Commerciële ifobt-testen

54 Beperkingen BVO Intervalkankers Vals-negatieve ifobt-uitslag Beperkte deelname CT-colonografie als screeningsinstrument Rol ZKV, contractering Registratie gegevens via ColonIs Uitsluiting Nederlandse Antillen

55 Waardeloze shit? Piero Manzoni Merda d Artista Sotheby s 2007:

56 Take home messages CRC vaak voorkomende maligniteit BVO recent gestart jarigen, gefaseerde instroom ifobt screeningsinstrument Verwachte deelname 60% 5-6% vervolgonderzoek (coloscopie) 45% hiervan heeft poliepen, 5% kanker Echter: de helft heeft GEEN afwijkingen ge-fobt: laat je niet voor de gek houden!

57 Dank voor uw aandacht