Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Poliepen in de dikke darm

Transcriptie

1 Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Poliepen in de dikke darm

2 De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Inhoud Poliepen in de dikke darm Een verhaal uit de praktijk Wat zijn poliepen in de dikke darm? De spijsvertering Poliepen in de dikke darm Wat zijn de klachten? Wat zijn de oorzaken? Erfelijke aanleg Voeding en leefstijl Wat kan de arts doen? Onderzoek Behandeling Wat kunt u zelf doen? Extra informatie of vragen? Overzicht brochures

3 Een verhaal uit de praktijk Wat zijn poliepen in de dikke darm? Ik had nooit last van mijn darmen, tot ik een paar jaar geleden opeens minder goed naar de wc kon. Een tijdje later kreeg ik steeds diarree en daarna weer last van verstopping. Een keer zat er ook wat bloed bij mijn ontlasting. Daarom ben ik naar de dokter gegaan. Hij zei hij dat ik het beste een darmonderzoek kon laten doen. Dat gebeurde in het ziekenhuis. Ik vond het een vervelend onderzoek, omdat er een slang via je anus wordt ingebracht. De specialist zag een paar poliepen in mijn dikke darm. Deze zijn direct tijdens het onderzoek verwijderd. Gek genoeg voelde ik daar niets van. De poliepen zijn onderzocht, en ze bleken gelukkig niet kwaadaardig te zijn. Ik ben sinds deze gebeurtenis meer gaan letten op mijn voedingspatroon; ik eet vaker fruit als tussendoortje en eet bruin brood in plaats van wit. Door de aanpassingen van mijn dieet voel ik me nu gezond en heb ik bijna geen klachten meer van mijn stoelgang. In deze brochure krijgt u informatie over poliepen in de dikke darm. De brochure geeft informatie over de oorzaken, welke klachten kunnen optreden, welke behandelingen er zijn en wat u er zelf aan kunt doen. Hieronder wordt eerst in het kort de werking van het spijsverteringsstelsel uitgelegd. Daarna krijgt u informatie over poliepen in de dikke darm. De spijsvertering De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en 1 vermengd met speeksel. Hierdoor kunt u het voedsel makkelijk doorslikken. In het speeksel zitten stoffen die het voedsel helpen verteren. Zodra u voedsel doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een 11 soort transportkanaal. De spieren in 10 de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Dit gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm de maag in gaat en sluit zich hierna weer. Hierdoor kan er minder gemakkelijk voedsel en maagsap terugstromen vanuit de maag in de slokdarm. Het sluitspiertje zorgt op deze manier voor eenrichtingsverkeer. Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag In de maag wordt voedsel gekneed en 4 Dunne darm 5 Dikke darm vermengd met maagsap. Dit maagsap 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus wordt door de maag aangemaakt en 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel Poliepen in de dikke darm 4 5

4 het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap bevordert de verdere vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. Vervolgens gaat de voedselbrij via de maaguitgang in kleine porties door naar de dunne darm. In het eerste deel van de dunne darm worden galvloeistof en alvleeskliersap toegevoegd aan de voedselbrij. Deze spijsverteringssappen zijn nodig voor de afbraak van vetten, eiwitten en suikers. In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats. Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het lichaam opgenomen. De dunne darm gaat over in de dikke darm. De dikke darm onttrekt water en zouten aan de dunne brij. Wat daarna overblijft is de normale vaste ontlasting. De ontlasting wordt door de dikke darm naar de endeldarm geduwd. Als er ontlasting in de endeldarm komt voelt u aandrang. De spijsvertering is voltooid als de ontlasting via de anus het lichaam verlaat. De dikke darm is ongeveer een meter lang en ligt als een soort hoefijzer in uw buik. De dikke darm begint rechtsonder in de buik en loopt via een aantal bochten naar de linker onderbuik. Daar gaat de dikke darm over in de endeldarm. De endeldarm eindigt in de anus. De medische naam voor dikke darm is colon. Het laatste bochtige stuk van de dikke darm vlak voor de endeldarm heet het sigmoïd. De medische naam voor endeldarm is rectum. Poliepen in de dikke darm Een poliep in de dikke darm is een woekering van het slijmvlies van de dikke darm. Poliepen kunnen variëren in grootte en in vorm: van een speldenknop tot een poliep van enkele centimeters groot. Sommige mensen hebben geen poliepen, anderen slechts één poliep in de dikke darm, maar het kunnen er ook meer zijn. Poliepen in de dikke darm komen vrij vaak voor. Naar schatting heeft ongeveer vijftien tot twintig procent van alle mensen boven de vijftig jaar poliepen. Veel mensen hebben poliepen zonder het te weten, omdat ze meestal geen klachten hebben. Verreweg de meeste poliepen zijn goedaardig en zullen ook altijd goedaardig blijven. Poliepen kunnen echter onrustige cellen bevatten en op den duur uitgroeien tot een kwaadaardige tumor: dikkedarmkanker. Deze poliepen worden ook wel adenomen of adenomateuze poliepen genoemd. Vijf procent van deze adenomen kunnen uitgroeien tot darmkanker. Aan de buitenkant van de poliep is niet te zien of een poliep onschuldig is of niet. Dit blijkt pas nadat het weefsel van de poliep is onderzocht. Omdat poliepen kunnen uitgroeien tot darmkanker worden alle poliepen verwijderd, die bij een darmonderzoek worden gevonden. Onderzoek van de poliep onder de microscoop toont aan of het om een goedaardige of kwaad aardige poliep gaat. Bevolkingonderzoek dikkedarmkanker In 2014 is het bevolkingsonderzoek darmkanker ingevoerd. Het onderzoek is bedoeld om darmkanker in een vroeg stadium te ontdekken, als er nog geen klachten zijn. Ook kunnen bij het bevolkingsonderzoek poliepen in de darm worden gevonden. Mensen tussen de 55 en 75 jaar krijgen elke twee jaar een oproep om ontlasting in te leveren. Deze ontlasting wordt gecontroleerd op bloedsporen. Bloedsporen kunnen eventueel wijzen op darmkanker en op poliepen in de darm, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben. Wanneer u bloedsporen bij de ontlasting heeft, dan wordt u verder onderzoek naar de oorzaak van de bloedsporen aangeboden. Wanneer er poliepen gevonden worden dan worden deze verwijderd. Meer informatie over het bevolkingsonderzoek vindt u op de website Wat zijn de klachten? Poliepen in de dikke darm geven meestal geen klachten. Als de poliepen kwaadaardig zijn geworden, kan het nog een hele tijd duren voor er klachten optreden. Sommige mensen met darmpoliepen hebben klachten zoals bloed in de ontlasting. Klachten zoals een onregelmatige stoelgang, een plotselinge verandering in de stoelgang en buikpijn komen heel soms voor. Poliepen in de dikke darm 6 7

5 Deze klachten hoeven niet op poliepen in de dikke darm te wijzen. Ze kunnen ook een andere oorzaak hebben. Als u bloed opmerkt in uw ontlasting, dan is het verstandig om een afspraak te maken met uw huisarts. Voor de andere klachten geldt dat het belangrijk is om naar de huisarts te gaan, als ze langer dan twee weken aanhouden. Uw huisarts Ga naar de huisarts als u last hebt van: kan inschatten bloed in de ontlasting; of er reden is een verandering in uw ontlastingspatroon; voor verder een onregelmatige stoelgang; onderzoek. buikpijn; onverklaarbaar gewichtsverlies. van alle patiënten met dikkedarmkanker is er sprake van het Lynch syndroom. Bij het Lynch syndroom krijgen mensen op jonge leeftijd vaak al poliepen in de dikke darm, namelijk vanaf het vijfentwintigste levensjaar Patienten met Lynch syndroom krijgen vanaf hun vijfentwintigste levensjaar darmonderzoek dat regelmatig wordt herhaald om alle poliepen te verwijderen en eventuele darmkanker vroeg op te sporen. Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) Bij deze zeldzame erfelijke aandoening komen tientallen tot honderden poliepen in de dikke darm voor. Deze poliepen ontstaan vaak al op jonge leeftijd, namelijk tussen de 10 en 20 jaar. Op oudere leeftijd kunnen poliepen ook in de dunne darm ontstaan. Om dikkedarmkanker te voorkomen wordt bij mensen met FAP de dikke darm uit voorzorg operatief verwijderd. Wat zijn de oorzaken? MutYH Geassocieerde Polyposis (MAP) Ook dit is een zeldzame erfelijke aandoening. Bij MAP komen tientallen poliepen in de dikke darm voor, die meestal voor het vijftigste levensjaar ontstaan. Het ziektebeeld is minder ernstig dan bij FAP. Afhankelijk van het aantal poliepen kan uit voorzorg een groot deel van de dikke darm verwijderd worden. In de meeste gevallen is de oorzaak van een poliep in de dikke darm niet bekend. Factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van dikke darmpoliepen zijn: erfelijke aanleg, voeding en leefstijl. Overige erfelijke aandoeningen Tevens komen er nog enkele andere zeldzame erfelijke aandoeningen voor waarbij poliepen kunnen ontstaan in het hele maag darmkanaal. Erfelijke aanleg In vijf tot tien procent van de gevallen kan een erfelijke aandoening poliepen veroorzaken. De meest voorkomende erfelijke aandoeningen die poliepen kunnen veroorzaken zijn: Lynch syndroom Het Lynch syndroom is de meest voorkomende erfelijke vorm van dikke darmkanker die ontstaat uit een poliep. Vroeger noemde men het Lynch syndroom ook wel het Hereditair NonPolyposis Colorectaal Carcinoom of HNPCC. Bij ongeveer vijf procent Naast erfelijke aanleg, komen poliepen in de dikke darm soms ook opvallend vaak in een familie voor, zonder dat er een afwijking in het erfelijk materiaal wordt gevonden. We spreken dan van familiare aanleg. Deze families moeten ook onder controle blijven middels regelmatig darmonderzoek, waarbij poliepen verwijderd kunnen worden. Als poliepen in de dikke darm (of dikkedarmkanker) in uw familie voorkomt, is het verstandig om dit met uw huisarts te bespreken. Als u tot een zogenoemde verhoogde risicogroep behoort, dan kan de huisarts u, en mogelijk ook uw familie, doorverwijzen naar een maag-darm-leverarts, of naar een Polikliniek Familiaire Tumoren of een Klinisch Genetisch Centrum voor erfelijkheidsonderzoek. Poliepen in de dikke darm 8 9

6 Voeding en leefstijl Ook ongezonde voeding en een ongezonde leefstijl kunnen invloed hebben op het ontstaan van poliepen in de darm. De belangrijkste risicofactoren voor darmpoliepen zijn het eten van rood vlees, overmatig alcoholgebruik, roken, te weinig lichaams beweging en overgewicht. Uw huisarts beoordeelt of verder onderzoek noodzakelijk is. Hij verwijst u dan door naar een maag darm leverarts (MDL arts) of een internist. De MDL arts of internist bespreekt met u welke klachten u precies hebt. Ook wordt u opnieuw lichamelijk onderzocht. Om de juiste diagnose te stellen, is soms verder onderzoek van uw dikke darm nodig. Rood en bewerkt vlees Het veelvuldig eten van rood vlees en bewerkte vleeswaren vergroot de kans op het ontstaan van poliepen in de dikke darm. Onder rood vlees wordt verstaan rundvlees, varkensvlees, lamsvlees en geitenvlees. Bewerkt vlees is vlees dat is geconserveerd door rook, toegevoegd zout of chemische conserveringsmiddelen. Overmatig alcoholgebruik en roken Zowel roken als overmatig alcoholgebruik heeft een negatieve invloed op het darmslijmvlies. Mogelijk draagt het ook bij aan het ontstaan van darmpoliepen. Weinig lichaamsbeweging en overgewicht Zowel overgewicht als te weinig lichaamsbeweging zijn risicofactoren voor het ontstaan van dikkedarmkanker en waarschijnlijk ook voor poliepen. Wat kan de arts doen? De huisarts bespreekt met u welke klachten u hebt. Daarna kan een lichamelijk onderzoek volgen. Hierbij hoort meestal ook een rectaal toucher. Dit is een onderzoek van de anus en endeldarm. Bij dit onderzoek gaat de arts met een gehandschoende vinger via de anus in de endeldarm. De wand van de endeldarm wordt zo onderzocht op afwijkingen. Onderzoek Poliepen in de dikke darm worden bijna altijd opgespoord door middel van een endoscopie. Dit onderzoek is de eerste keuze om de diagnose darmpoliepen mee te kunnen stellen. Heel soms lukt het niet om de hele dikke darm met de endoscoop te bekijken. Bijvoorbeeld vanwege vernauwingen of scherpe bochten in de darm, of omdat het opschuiven van de endoscoop te pijnlijk is. In dat geval zal de arts voorstellen om een ander onderzoek te doen. Er kan dan bijvoorbeeld een CT scan worden gemaakt waarbij de dikke darm driedimesionaal in beeld gebracht wordt. Dit onderzoek wordt een CT-colonografie genoemd. Endoscopie Een endoscopie is een kijkonderzoek. Bij een endoscopie van de dikke darm wordt de binnenkant van de endeldarm en dikke darm bekeken met behulp van een endoscoop. Dit onderzoek wordt een colonosopie genoemd. De endoscoop is een dunne, flexibele slang die via de anus in de darm wordt geschoven. Aan het uiteinde van de slang zit een lampje en een camera. Het lampje zorgt ervoor dat de arts de binnenkant van de darm goed kan bekijken. De camerabeelden van de darm worden op een beeldscherm weergegeven. Er kunnen ook foto s worden genomen, waardoor het mogelijk is om bijvoorbeeld afwijkingen later nog eens rustig te bekijken. Poliepen in de dikke darm kunnen gesteeld of plat zijn. CT-scan (CT-colonografie) Soms wordt er een zogenoemde CT-colonografie gedaan. Dit wordt ook wel een virtuele colonoscopie genoemd. Het is een speciaal röntgenonderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt van een CT-scan. Het voordeel is dat er zonder inwendig Poliepen in de dikke darm 10 11

7 onderzoek toch afbeeldingen van de binnenkant van de dikke darm gemaakt kunnen poliepen ontstaan. De kans is namelijk aanwezig dat zich na verloop van tijd nieuwe worden. Het nadeel is dat er tijdens dit onderzoek geen kleine ingrepen, zoals een poliepen ontwikkelen. Landelijk zijn er afspraken gemaakt over de controle die biopsie of poliepectomie, kunnen worden verricht. Een CT-colonoscopie is niet in moet plaatsvinden na poliepectomie. Of en na hoeveel tijd deze controle plaats alle ziekenhuizen mogelijk. moet vinden hangt samen met: de soort poliep; Vormen van darmpoliepen het aantal gevonden poliepen; de grootte van de poliep; de aanwezigheid van erfelijke factoren; andere ziektes of aandoeningen; de leeftijd van de patiënt. Poliepectomie 1 Dikke darm 2 Endoscoop Verwijderen van een gesteelde poliep 3 Flexibele slang van de endoscoop Gesteelde poliep Platte poliep 1 Gesteelde poliep 1 Platte poliep 2 Darmwand 2 Darmwand Van der Zon Visueel 4 Camera met licht Behandeling 3 Tijdens een endoscopie kan de arts een poliep verwijderen. Dit heet een poliep ectomie. Bij een poliepectomie wordt door de holle buis van de endoscoop een 2 instrument geschoven. Met dit instrument kan de arts de poliep verwijderen. Verwijderen van een platte poliep Hiervan voelt u niets. De poliep wordt daarna onder de microscoop onderzocht. De uitslag van dit onderzoek krijgt u na ongeveer één week. Van der Zon Visueel Zeer grote poliepen, grote vlakke poliepen, of tumoren die in de darmwand zijn ingegroeid, moeten operatief verwijderd worden. Wanneer poliepen uit uw dikke darm worden verwijderd, dan blijft u na deze behandeling mogelijk langere tijd onder controle om te zien of er geen nieuwe Poliepen in de dikke darm 12 13

8 Als uw arts een poliep heeft weg gehaald, kunt u wat bloed verliezen. Dit stopt meestal vanzelf binnen enkele dagen. Als het bloedverlies langer aanhoudt of als de bloedingen heviger worden, neem dan contact op met uw arts. Heel soms kan er bij het weghalen van een poliep een gaatje in de darmwand komen. Als dit gebeurt moet u in het ziekenhuis blijven en wordt u verder behandeld met antibiotica en soms ook een operatie. Als u thuis veel bloedverlies krijgt, of hevige buikpijn of koorts, neem dan contact op met de dienstdoende Maag-Darm-Leverarts (MDL-arts) via de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis. Wat kunt u zelf doen? De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum vormt de basis voor het samenstellen van een gezonde maaltijd. Neem dagelijks voedingsmiddelen uit alle groepen van de Schijf van Vijf. Dan weet u zeker dat u alle belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgt. Ook een diëtist kan u adviezen geven over gezonde voeding. De Schijf van Vijf wordt op dit moment herzien door het Voedingscentrum op basis van de nieuwe richtlijn Gezonde Voeding van de Gezondheidsraad. Zodra er een nieuw voedingsadvies is kunt u dit advies vinden op onze website: Drink voldoende Als u vezelrijke voeding gebruikt, is het verstandig om voldoende te drinken. Vezels hebben namelijk vocht nodig om goed te kunnen werken. Drink daarom dagelijks minstens anderhalf tot twee liter vocht. Zorg voor voldoende beweging en een gezond gewicht Door regelmatig te bewegen wordt de darmbeweging gestimuleerd en kunt u verstopping voorkomen. Uw leefstijl kan invloed hebben op het ontstaan van darm poliepen. Waarschijnlijk heeft een hoge consumptie van groente en fruit een licht beschermende werking. Het is belangrijk dat u gezond, gevarieerd en vezelrijk eet en voldoende drinkt. Dit bevordert een goede darmwerking en uw algehele gezondheid. Eet gezond, gevarieerd en vezelrijk Gebruik een vezelrijke voeding. Vezels zorgen voor een soepele ontlasting, doordat veel vezels net als een spons vocht opnemen. Daarnaast werken vezels stimulerend voor de darmbeweging. Vezels zitten voornamelijk in volkorenproducten, groenten en fruit. Een gezonde en gevarieerde voeding bevat alle voedingsstoffen die u dagelijks nodig hebt. Stop met roken Voor uw algehele gezondheid is het verstandig om niet te roken. Drink niet te veel alcohol Voor uw algehele gezondheid is het verstandig om matig te zijn met het drinken van alcohol Wees matig met het eten van rood vlees en bewerkt vlees Poliepen in de dikke darm 14 15

9 Extra informatie of vragen? Notities en vragen Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van tot uur voorlichting@mlds.nl Internet Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 18 voor extra informatie. Poliepen in de dikke darm 16 17

10 Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn ( ) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website POSTCODE/PLAATS IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 18 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort Incassant ID: NLZZZ

11 Inhoudelijk herzien: januari 2016 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5012