Het BeVolkingsOnderzoek (BVO) Darmkanker

Transcriptie

1 Het BeVolkingsOnderzoek (BVO) Darmkanker Waarom, Hoe en Resultaten! Bert den Hartog MDL-arts 1 maart 2018 Presentatie PAOKC

2 Inleiding Wie ben ik? Kengetallen darmkanker Hoe ontstaat darmkanker Doel en Waarom van een bevolkingsonderzoek darmkanker Organisatie bevolkingsonderzoek Resultaten bevolkingsonderzoek

3 Inleiding Wie ben ik?

4 Het specialisme MDL-ziekten Mijn levenspad loopt slingerend van mond tot anus Ik vind dat dat, al vind je t gek, een hele mooie baan is

5 Kengetallen darmkanker

6 Kengetallen darmkanker Ongeveer 1 op de 20 mensen krijgt in zijn/haar leven darmkanker In 2016: mensen kregen diagnose darmkanker (8.807 mannen, vrouwen) 70% darmkanker (coloncarcinoom) 30% endeldarmkanker (rectumcarcinoom) 90% darmkankerpatiënten > 55 jaar In 2015: mensen overleden aan darmkanker Elke dag overlijden 14 mensen aan dikke darmkanker Bij vroege opsporing overlevingskans na 5 jaar: 94% (bij late ontdekking: 8%)

7 Incidentie nieuwe patiënten met darmkanker mannen vrouwen Mannen meer kans om darmkanker te krijgen dan vrouwen: - 1,0 per mannen - 0,8 per vrouwen Kans op darmkanker neemt toe met de leeftijd

8 Incidentie nieuwe patiënten met darmkanker mannen vrouwen Mannen meer kans dan vrouwen: - 0,9 per mannen - 0,7 per vrouwen Kans op darmkanker neemt toe met leeftijd

9

10 Incidentie Incidentie dikkedarmkanker in Nederland hoog i.v.m. incidentie in andere landen van Europese Unie (EU). I.v.m. de rest van Europa is incidentie dikkedarmkanker in Oostenrijk laag, zowel onder mannen als vrouwen. Er is géén duidelijk (noord-zuid of oost-west) patroon te herkennen in de incidentie van dikkedarmkanker binnen de EU. Bron: European Cancer Information System (ECIS), 2018

11 Prevalentie Op 1 januari 2016: mensen darmkanker, mannen / vrouwen 4,9 per mannen 3,9 per vrouwen Tienjaars prevalentie: het aantal mensen dat in de loop van de tien jaar voorafgaand aan de peildatum (1 januari 2016) darmkanker heeft gekregen en op de peildatum nog in leven was

12 Sterfte In 2015: mensen overleden aan darmkanker mannen 33,1 per mannen vrouwen 27,8 per vrouwen De sterfte neemt toe met de leeftijd. In 2015: bijna 80% ouder dan 65 jaar Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek

13 Hoe ontstaat darmkanker?

14

15

16

17 Classificatie darmkanker middels TNM Tumour (tumor zelf), N= Nodes (lymfeklieren rond tumor), Metastasen (uitzaaiingen elders in lichaam) Stadium Betekenis Vijfjaarsoverleving Stadium o Verdenking op kanker/kanker in wording, bv. een poliep Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV Tumor zit in de darm, maar beperkt tot het slijmvlies van de darmwand Tumor is door de darmwand heen gegroeid, maar zit niet in de lymfeklieren Tumor is tot in de regionale lymfeklieren gegroeid Tumor is uitgezaaid naar elders in het lichaam (meestal lever of longen) Mannen 94 % Vrouwen 92 % Mannen 78 % Vrouwen 80 % Mannen 59 % Vrouwen 60 % Mannen 8 % Vrouwen 8 %

18 Doel en Waarom BVO darmkanker?

19 Overleving Overleving hangt af van het tumorstadium bij diagnose Bij vroege opsporing: overlevingskans na 5 jaar: 94% Doel bevolkingsonderzoek: Vroege opsporing Grotere kans op genezing Minder zware behandeling Voorkomen van darmkanker

20 Proces - uitnodiging en tussen jaar Gefaseerde invoering BVO t/m 2019 Uitnodigingsschema: ieder jaar meer geboortecohorten Opbouw zorgvuldig samengesteld Eenmaal uitgenodigd: iedere 2 jaar nieuwe uitnodiging Na 2019 iedereen 1x geweest

21 Verwachte gezondheidswinst Verwachte stijging 5-jaarsoverleving darmkanker bij deelnemers is 85% (nu 59%) Met het BVO darmkanker kunnen op termijn sterfgevallen aan darmkanker per jaar voorkomen worden Bron: Gezondheidsraad, 2009

22 Praktijk Het primaire proces van het BVO darmkanker en aansluitende zorg bestaat uit vijf fasen: 1. Selectie en uitnodigen 2. Screenen (ifobt-analyse) 3. Communiceren en verwijzen 4. Diagnostiek 5. Behandeling en surveillance Het bevolkingsonderzoek bestaat uit fase 1 tot en met 3. Dit is gratis voor de deelnemer. De aansluitende zorg bestaat uit 4 en 5. Dit wordt gefinancierd vanuit de zorgverzekering van de deelnemer. De kosten hiervoor zijn afhankelijk van het eigen risico. Bron: uitvoeringskader bevolkingsonderzoek darmkanker

23 Eindelijk het is zover!

24 Uitslag De deelnemer ontvangt ongeveer twee weken na het versturen van de ontlastingstest een brief met de uitslag. Uitslag gunstig: Géén afwijkingen gevonden, de deelnemer wordt na twee jaar weer uitgenodigd Uitslag ongunstig: Er is bloed in de ontlasting gevonden en nader onderzoek is geïndiceerd De deelnemer ontvangt naast de uitslagbrief een folder over het vervolgonderzoek en een uitnodiging voor de intake (in het coloscopiecentrum). Deze afspraak kan hij/zij wijzigen

25

26 Uitvoering: regionale screeningsorganisaties 5 Screeningsorganisaties: Noord Oost Zuid Zuid-West Midden-West

27 Feiten en cijfers Verwachte effecten Omvang doelgroep ( / : jaar) 4,4 mln Aantal uitnodigingen per jaar (bij uitnodiging elke 2 jaar) 2,2 mln Aantal screeningstests (ifobt) per jaar (verwachte deelname: 60%) 1,3 mln Aantal ongunstige uitslagen (positieve ifobt) per jaar (6,4% bij aanvang) Aantal coloscopieën na positieve ifobt p.j. (85% v. positieve ifobt)

28 Coloscopie

29 Aantal uitgevoerde BVO coloscopieën in 2016 (N=49.972) ,5% 23,6% Midden-West % N= ,3% ,6% Noord Oost Zuid Zuid-West

30 Resultaten bevolkingsonderzoek

31 Resultaten bevolkingsonderzoek Landelijke monitoring in opdracht van het RIVM door Erasmus MC en NKI/Antoni van Leeuwenhoek Monitor 2017, Wordt gepubliceerd oktober 2018

32 Resultaten bevolkingsonderzoek Deelname Doelgroep 2015: Uitgenodigd 2015: (89,6%) Restgroep is uitgenodigd in 2016 Deelname 2015: 72,6% Deelname 2014: 71,3%

33 Resultaten bevolkingsonderzoek Deelname Deelname mannen 71,1% Deelname vrouwen 74,0% Non-participanten 8,8% medisch 32,3% geen tijd/zin 8,5% Non-respondenten 18,6%

34 Resultaten bevolkingsonderzoek Resultaten ifobt Afkapwaarde 47 µ Hb/g ontlasting Beoordeelbare FITs Positief 6,4% Mannen 7,9% Vrouwen 4,9%

35 Resultaten bevolkingsonderzoek Intakegesprek Uitgenodigd voor Intake: Deelname 87,1% Afmelding 8,1% No-show 2,0% Reden afmelding: advies huisarts 29,3%

36 Resultaten bevolkingsonderzoek Coloscopie Van de personen die bij intake coloscopie krijgen aangeboden, ondergaat 96,5% dit onderzoek deelnemers met positieve FIT hebben coloscopie ondergaan. Dit is 79,4% van alle deelnemers met positieve FIT.

37 Resultaten bevolkingsonderzoek Bevindingen coloscopie Darmkanker 8,7% Advanced adenomen 48,5% Non-advanced adenomen 20,2% Serrated poliepen 4,7% Geen poliepen of tumoren 17,8% 7.559

38 Resultaten bevolkingsonderzoek Complicaties Fatale complicatie = overlijden binnen 30 dagen na coloscopie Ernstige complicatie = opname van meer dan 10 dagen binnen 30 dagen na coloscopie

39 Incidentietoename CRC in 2014 alléén voor geboortejaren die dat jaar een uitnodiging kregen voor het bevolkingsonderzoek Bron: Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:D2283

40 Bron: Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:D2283

41

42 Take home Message Start BVO darmkanker 2014 met stapsgewijze invoer per geboortejaar vanaf 2019 zal iedereen tussen jaar een FIT test thuisgestuurd krijgen Sinds start BVO is incidentie CRC door eerdere detectie toegenomen Screeningsgedetecteerde carcinomen hebben een gunstigere stadiumverdeling Patiënten met Screeningsgedetecteerde carcinomen ondergaan vaker een minder ingrijpende behandeling dan patiënten met niet-screeningsgedetecteerde carcinomen Het lijkt aannemelijk dat op basis van deze bevindingen de sterfte aan CRC op termijn zal dalen Bron: Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:D2283

43 ifobt-test Onverklaarbare en aanhoudende verandering in ontlastingspatroon? Bloed in ontlasting? Overige vragen? Neem contact op met je huisarts! Cave: valse geruststelling, blijf mensen attenderen op klachten!!!!

44 Tevreden patiënt Een slaapmiddel bracht mij in een ander land Dus had de arts de vrije hand En met een heel dun slangetje Met aan de punt een vlijmscherp tangetje -nu ik er aan denk krijg ik het warm- Inspecteerde hij mijn dikke darm En ja hoor onderaan, in het geniep Zag hij een lelijke poliep Met een deskundige handeling Verwijderde hij dat beroerde ding Met dank aan de arts en reuze blij Is nu mijn darm poliepen vrij.

45

46

47

48

49 Rol Regionaal Coördinator MDL (RCMDL) 1. Het toetsen van coloscopiecentra en endoscopisten op de landelijk vastgestelde toelatingseisen, ten behoeve van contractering 2. Het periodiek toetsen van coloscopiecentra en endoscopisten op de landelijk vastgestelde auditeisen, ten behoeve van de naleving van contracten en mogelijkheden tot verbetering 3. Het jaarlijks monitoren en bespreken van intervalcarcinomen 4. Het jaarlijks benchmarken en bespreken van prestaties van coloscopiecentra en endoscopisten op basis van de landelijk vastgestelde indicatoren 5. Het stimuleren en faciliteren van deskundigheidsbevordering 6. Het optreden als formele verwijzer van de deelnemers met een afwijkende uitslag naar coloscopiecentra die voldoen aan de landelijke kwaliteitseisen 7. Het leveren van een bijdrage aan de borging van de ketenkwaliteit van het bevolkingsonderzoek

50 Risico factoren voor ontstaan darmkanker Risicofactoren Genetische aanleg + Overgewicht Bron: WCFR/AICR 2007 Bewijslast + (Mannen > 25-35%) (Vrouwen > 10-15%) Hoge consumptie rood vlees of bewerkt vlees +/- (toename > 17%) Lage groenten/fruit consumptie +/- (afname 2%) Lage Foliumzuur inname + (bescherming?) Lage voedingsvezels intake + (afname > 10%) Lage Zuivelconsumptie (Calcium) + (afname met 10%) Alcohol + (toename > 10%) Roken + (toename > 18%) Lichamelijke inactiviteit + (juist activiteit: afname tot 25-50%)

51 Risico op darmkanker - de algemene bevolking 4 % - bij 1x 1 e graads verwant 6 % - bij 1x 1 e + 1x 2 e graads verwant 8 % - bij 1x 1 e graads verwant < 50 jaar 10 % - bij 2x 1 e graads verwanten 17 % - Bij erfelijke CRC %

52 Uitkomsten 1: screeningsorganisatie

53 Proces - uitnodiging Eerste uitnodiging Aankondigingsbrief Drie weken later: uitnodigingsset Vervolgronde Uitnodigingsset

54 Proces - uitnodigingsset Paarse envelop, met: Uitnodigingsbrief en folder Ontlastingstest Gebruiksaanwijzing Retourenvelop

55 Proces - ontlastingstest Op vier plekken prikken in de ontlasting In antwoordenvelop retourneren Bewaren in de koelkast Binnen 24 uur op de post

56

57 Proces - ontlastingstest Sensitiviteit Loopt op bij herhaald gebruik: eerste deelname: ca. 65%, na twee tot drie ronden 80% a 90% Specificiteit Naar schatting 92% Number to treat 785 mensen FIT - 40 coloscopieën om 1 sterfgeval CRC te voorkomen

58 Erfelijke dikke-darmkanker O.a. Lynch syndroom (voorheen HNPCC) en Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) komen het meest voor Kans op Lynch verhoogd als volgende twee verschijnselen: Als drie of meer verwanten in opeenvolgende generaties dikke-darmkanker hebben (gehad), van wie minimaal twee eerstegraads familieleden Als dikke-darmkanker of baarmoederkanker wordt ontdekt voor vijftigste jaar Als er naast familieleden met dikke-darmkanker ook een vrouwelijk familielid is dat baarmoederkanker heeft (gehad). Als er een darmpoliep (goedaardig gezwel)wordt ontdekt voor het veertigste jaar

59 Voorgeschiedenis 2009: Advies Gezondheidsraad Voldoende bewijs om te beginnen met bevolkingsonderzoek Meest geëigende screeningsmethode: Fecal Immunochemical Test (FIT) Voor mannen en vrouwen tussen 55 en 75 jaar Om de twee jaar uitnodigen Vervolgonderzoek: coloscopie Verwachte opkomst (o.b.v. proefbevolkingsonderzoek): 60% Gezondheidswinst op lange termijn bij volledige invoering: jaarlijks minder sterfgevallen

60 Voorgeschiedenis 2011 Minister Schippers (VWS) besluit tot invoering 2011/2013 Voorbereiding (inrichten proces, opstellen kwaliteitseisen, bouw automatiseringssysteem, etc.) Sept Pilot in de regio Zuid-West 2014 Start landelijk bevolkingsonderzoek Gefaseerde invoering t/m 2019 (in verband met beschikbare capaciteit vervolgonderzoek)

61 Resultaten bevolkingsonderzoek Conclusie intakegesprek Coloscopie 93,6% CT-colografie 1,0% 480 Exclusie 3,0% Uitstel/on hold/elders 2,3% 1.092

62 Doel van het bevolkingsonderzoek Verlaging morbiditeit en mortaliteit van darmkanker door: darmkanker in een vroegtijdig stadium op te sporen, waardoor minder behandeling nodig is voorkomen darmkanker door verwijdering adenomen en andere poliepen Bron: uitvoeringskader Bevolkingsonderzoek Darmkanker, 2012