Samenvatting Biologie homeostase, gedrag, bescherming

Transcriptie

1 Samenvatting Biologie homeostase, gedrag, bes Samenvatting door een scholier 3228 woorden 17 juni ,8 7 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie hoofdstuk Homeostase. Elke cel in je lichaam is omgeven door weefselvloeistof. Samen met het bloedplasma vormt het interne milieu. Homeostatische regelmechanismen zorgen ervoor dat de omstandigheden in het interne milieu niet veel veranderen. De omstandigheden schommelen om een bepaalde waarde, de normwaarde. Er ontstaat een constant intern milieu door homeostase. De regeling van kamertemperatuur wordt gedaan door middel van negatieve terugkoppeling, dat betekend dat een toename van het resultaat een remming van het proces veroorzaakt. Een regelkring is het totale systeem waardoor de temperatuur constant gehouden. De regelkring bestaat hierbij uit de thermostaat, cv-ketel en radiator. Ons lichaamtemperatuur gaat ook met negatieve terugkoppeling. Om de lichaamstemperatuur constant te houden is er een belangrijk evenwicht tussen de warmte productie en warmte afgifte. De temperatuur van het bloed word in de hypothalamus geregistreerd. Dat is een deel van de hersenen. De warmteproductie is erg belangrijk voor de stofwisseling en de activiteit voor de skeletspieren. Als de temperatuur lager is dan normaal dan kan de stofwisseling verhoogd worden door hogere intensiteit van stofwisseling en onwillige spierbewegingen ( rillen en klappertanden). Bij warmteproductie speelt het bloed en de huid een grote rol. Als de temperatuur van het bloed hoger wordt van gaan de bloedvaten zich verwijden zodat de spiertjes ontspannen. Ook de zweetklieren geven dan meer zweet af en dat bestaat uit water en zouten. Door verdamping van zweet koelt de huid weer af. De samenstelling van het interne milieu wordt ook constant gehouden door opslag en uitscheiding van stoffen. Als een stof in het interne milieu aanwezig is, glycogeen wordt opgeslagen in de lever en spieren. Vet wordt opgeslagen in het onderhuidse bindweefsel en in geel beenmerg. Sommige stoffen worden uitgescheiden, dat gebeurt met water en schadelijke stoffen. Als een stof te weinig voorkomt wordt het opgenomen. Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale en het perifere zenuwstelsel. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de grote en kleine hersenen, hersenstam en de ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel uit de zenuwen. De zenuwen verbinden alle delen van ons lichaam met het centrale zenuwstelsel. Het animale zenuwstelsel regelt de bewuste reacties en houding van het lichaam. Het autonome regelt dingen zoals de hardslag, de dingen die niet onder invloed van wil staan. Lichtstralen en geuren zijn voorbeelden van prikkels. Door een prikkel ontstaat er in de zintuigcellen een impuls, dat zijn elektrische signalen die door de zenuwen gaan. De Zintuigcellen worden receptoren ( ontvangers) genoemd, de zenuwcellen conductoren( voortgeleiden) en de spier en klier spellen effectoren (uitvoerders). Het zenuwstelsel bestaat uit neuronen, zenuwcellen. Elke neuron bestaat uit een uitlopers en een cellichaam. In het Pagina 1 van 7

2 cellichaam is de kern en het grootste deel van de ribosomen en van het endoplasmatisch reticulum. De impulsen worden door de uitlopers geleid. Een uitloper die impulsen naar het cellichaam toe geleiden heet een dendriet en van het cellichaam af een axon. Om een lange uitloper heen ligt een mergschede. Dat bestaat uit cellen van Schwann. Tussen twee opeenvolgende cellen van Schwann is een kleine ruimte, insnoering. Bij het autonome zenuwstelsel is geen mergschede. Synapsen zijn plaatsen waar impulsen doorgegeven worden. Aan het einde van een vertakking van een dendriet zit zo n synaps. Er zijn drie soorten neuronen: motorische, schakel en sensorische neuronen. Sensorische neuronen geleiden impulsen van receptoren naar het centrale zenuwstelsel. De cellichamen liggen vlak bij het centrale zenuwstelsel. Een sensorische neuron heeft een lange dendriet en een korte axon. Motorische neuronen geleiden impulsen van het centrale zenuwstelsel naar de effectoren toe. De cellichamen daarvan liggen in het centrale zenuwstelsel. Het heeft een korte dendriet en een lang axon. Een Schakelneuron geleid impulsen binnen het centrale zenuwstelsel ze kunnen impulsen ontvangen van sensorische en zenden naar motorische neuronen. De schakelneuronen liggen in het centrale zenuwstelsel. De uitlopers van de sensorische en motorische liggen bij elkaar in zenuwen. Er zijn drie soorten zenuwen: gevoels-, bewegings- en gemengde zenuw. Een gevoelszenuw bevat alleen uitlopers van sensorische neuronen, bijv: oogzenuw. Een bewegingszenuw bevat alleen uitlopers van motorische neuronen. Een gemengde van sensorische en motorische neuronen, bijv: zenuwen die armen of benen verbinden met ruggenmerg. Een zenuwverdeling naar of in een orgaan heet een innervatie. Het celmembraan van elke cel is geladen. De binnenkant is negatief geladen. De binnenkant is negatief geladen. Bij een neuron in rust is de binnenkant en buitenkant 70 mv van elkaar verschilt. De actiefase is dat de elektrische lading heel even veranderd en de binnenkant dan een positieve lading krijgt. Daarna wordt alles weer goed herstelt. Dat is de herstelfase. De impulssterkte is de grootte van verandering die optreed in de elektrische lading. De impulsfrequentie van een neuron is het aantal impulsen dat per tijdseenheid door het neuron worden voortgeleid. Als er een mergschede ( myelineschede) om de uitloper van het neuron zit, kan er alleen verandering van lading komen bij insnoeringen. Dat heet sprongsgewijze impulsgeleiding. Je kan een neuron ook kunstmatig prikken: mechanisch, aanraken met micronaald of elektrisch, door een stroomschoot of chemisch, door bepaalde stoffen op het celmembraan te doen. Natuurlijk is de drempelwaarde dan erg belangrijk. Impulsen kunnen maar een richting op worden doorgegeven, dat komt door de synapsen. Het aanvoerende axon (presynaptische element) vormt aan het einde synapsknopjes. Daar zitten veel mitochondriën en synapsblaasjes, die bevatten een transmitterstof. Het synapsknopje is door een synapsspleet gescheiden met het postsynaptische membraan. Als er een impuls aankomt dan bewegen de blaasjes en komt de inhoud in de synapsspleet. Acetylcholine komt veel voor als transmitterstof en wordt gebruikt bij samentrekking van het skeletspieren. Een snelle reactie op iets heet een reflex. De weg die de impulsen afleggen heet de reflexboog. De reflexen van hoofd en hals gaan via de hersenstam en van romp en ledermaten via het ruggenmerg. De hersenstam bestaat uit de thalamus en de hypothalamus met de hypofyse. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit het orthosympathische en het parasympathische deel. Het orthosympathische beïnvloed de organen zodat het lichaam arbeid kan verrichten. Alle processen waarbij energie vrij komt heet dissimilatie. De impulsen worden hier via de grensstrengen voortgeleid. Het parasympathische deel beïnvloed de organen zodat het lichaam in rust en herstel komt. Dat heet assimilatie. De impulsen worden hier via de zwevende zenuw voortgeleid. De producten van de Exocriene klieren komen in het milieu terecht. Van het endocriene klieren komen de producten Pagina 2 van 7

3 in het interne milieu. Er zijn twee soorten hormonen, hormonen die in vet oplosbaar zijn zoals schildklier, progesteron en je hebt hormonen die niet in vet oplosbaar zijn zoals hormonen met een eiwitstructuur. Bij vet oplosbare hormonen oefent hun invloed door genregulatie. Als het een cel ingekomen is wordt het gebonden aan het receptor eiwit in het cytoplasma. Het hormoon vormt een hormoon-receptorcomplex. De hypofyse ligt onder de hersenstam. Het bestaat uit de voorkwab en de achterkwab. Als de hypofyse te veel groeihormonen produceert ontstaat er een reuzengroei, te weinig een dwerggroei. Het ATCH beïnvloed de bijnierschors en THS de schildklier. ADH regelt de afgifte van water door de nieren. De schilklier ligt in de hals en produceert het hormoon thyroxine. Als er te veel komt wordt de stofwisseling verhoogd. Thyroxine remt de productie van TSH. De eilandjes van langerhans zijn groepen cellen die tussen de cellen van de alvleesklier liggen. De a-cellen produceren het hormon glucagon en de B-cellen insuline. Het glucosegehalte is 0,1 %. Als er te weinig insuline gemaakt wordt mag het glucosegehalte max. 0,16% stijgen, dat heet de nierdrempel. Het bijniermerg produceert adrenaline. Bio Gedrag Onder gedrag verstaan we alle neembare activiteiten van een mens of dier. Dit bestaat dus ook geluiden, slapen, geurstoffen afscheiden en lichaamshouding. Bij de meeste gedragingen reageert een mens of dier op prikkels. In zintuigcellen ontstaan impulsen. Zenuwcellen geleiden en verwerken deze impulsen. De natuurwetenschappelijke studie van gedrag wordt ethologie genoemd. De reactie van een dier op een prikkel wordt respons genoemd. Beschrijving van gedrag doen we altijd objectief. Dus je ziet de leeuw aan het vrouwtje snuffelen. Je mag nooit zeggen dat de leeuw het vrouwtje leuk vindt. Een objectieve beschrijving van de verschillende typen handelingen van een diersoort heet een ethogram. Een protocol is een lijst van de achtereenvolgens waargenomen handelingen van een dier. Gedrag is georganiseerd in gedragssystemen. Een gedragssysteem is een groep van samenhangende handelingen. De handelingen hebben vaak een gemeenschappelijk effect. Ze volgen elkaar vaak in een vaste volgorde op. Als het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling spreken van een gedragsketen. Gedrag wordt veroorzaakt door inwendige en uitwendige factoren. Bij de meeste gedragingen reageert een dier op prikkels uit de omgeving. De prikkels zijn de uitwendige factoren. Niet alle prikkels leiden tot een respons. Uit alle opgevangen prikkels worden alleen die prikkels geselecteerd die belangrijk zijn. Bij het tot stand komen van gedrag spelen ook inwendige factoren een rol. Honger, dorst en voortplantingsdrang zijn bijvoorbeeld inwendige factoren. Dit worden ook wel motiverende factoren genoemd. Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van een bepaald gedrag. Het hormoonstelsel en het zenuwstelsel beïnvloeden de motivatie. Voortplantingsdrang komt voor een belangrijk deel tot stand door afgifte van bepaalde hormonen. Het zien van lekker voedsel vergroot de motivatie. Het eten stimuleert in het begin je eetlust (positieve terugkoppeling), later remt je eetlust (negatieve terugkoppeling). Bij veel soorten dieren heeft licht invloed op de voortplanting. Door het licht impuls zet de hypothalamus de hypofyse aan tot het afgeven van hormonen. Onder invloed van de hypofysehormonen komen de geslachtorganen tot ontwikkeling en gaan ze geslachtshormonen produceren. Bij amfibieën worden deze processen mede beïnvloed door temperatuur. Als de tempetratuur stijgt gaan amfibieën voortplantingsgedrag vertonen. Alcohol en andere drugs kunnen invloed hebben op het gedrag. Een sleutelprikkel is een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag. Bijvoorbeeld dat een meeuwenjong naar de rode vlek op moeders snavel prikt wanneer het honger heeft. Een hele Pagina 3 van 7

4 rode snavel blijkt een veel sterker pikgedrag de vertonen. We noemen dit een supranormale prikkel. Een supranormale prikkel is effectiever bij het veroorzaken van een bepaald gedrag. Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en door leerprocessen. Bij alle diergroepen komen leerprocessen voor. Door iets te leren kunnen dieren zich aanpassen aan veranderende omstandigheden. Door leerprocessen ontwikkelt het gedrag zich tijdens het leven. Het vermogen iets te leren is erfelijk bepaald. De mate waarin dit vermogen tot expressie komt is afhankelijk van het milieu. Leren kan op verschillende manieren plaatsvinden: door inprenting, gewenning, conditionering, imitatie en inzicht. Inprenting: als ze iets leren in een korte periode in hun leven (de gevoelige periode) bijv. het herkennen van je ouders. Gewenning: de kans op een prikkel neemt af bij herhaaldelijk toediening van die prikkel. Bij gewenning gaat het om het afleren van reacties op bepaalde prikkels uit d eomgeving. Trial and error/ conditionering: een dier leert bepaald gedrag via beloning of straf. Dit wordt vaak proefondervindelijk leren genoemd. Dresseren: dieren worden geleerd bepaald gedrag op commando uit te voeren. Klassiek conditioneren: (geconditioneerde reflex) de reflex treedt op als aan een bepaalde, niet natuurlijke conditie (voorwaarde) is voldaan. Bij deze vorm van conditioneren veroorzaakt een prikkel een bepaald gedrag dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt. Operant conditioneren: de gevolgen van het gedrag. Een beloning heeft direct invloed op het plaatsvinden van de operants. Imitatie: het gedrag van soortgenoten na doen (nabootsing) Inzicht: een dier in een onbekende situatie de oplossing van een probleem vindt door verschillende vroeger opgedane ervaringen te combineren. Het gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar noemen we sociaal gedrag. Handelingen bij sociaal gedrag noemen we signalen. Door signalen is communicatie tussen soortgenoten mogelijk. Signalen kunnen worden gegeven door middel van kleuren, geuren, houdingen of gebaren. Bij dieren die in groepsverband leven bestaat in de groep vaak een bepaalde rangorde. De rangorde bij kippen wordt pikorde genoemd. De plaats in de rangorde houdt verband met het gehalte aan mannelijk geslachtshormoon. Het testosterongehalte van het bloed is hoger bij dominante hennen dan bij minder dominante hennen. Dominante hennen paren meer dan minder dominante hennen. Bij dieren die in groepsverband leven, proberen ondergeschikte dieren vaak door het uitlokken van gevechten een hogere plaats in de rangorde te krijgen. Vaak is dreiggedrag voldoende om en conflict te beëindigen. Bij het dreigen kunnen de dieren imponeergedrag vertonen: ze maken zich groot en indrukwekkend. Tegenover het dreiggedrag van een dominant mannetje vertoont het ondergeschikte dier vaak verzoeningsgedrag. Sommige soorten insecten leven in staten: grote groepen met een sterke taakverdeling. Bijen- mieren- termieten In elke bijenstaat komt één koningin voor, die als functie heeft eieren te leggen. De meeste bijen in een bijenstaat zijn werkbijen. Dat zijn vrouwtjes waarbij de voortplantingsorganen niet tot ontwikkeling zijn gekomen. Daardoor kunnen de werkbijen geen eieren leggen. Taken van een werkbij zijn: voedsel verzamelen, bouwen van honingraten en het verzorgen van larven. In de zomermaanden bevruchten enkele darren de koningin. Wanneer dat is gebeurd, worden de darren door de werkbijen uit de bijenstaat verjaagd. De koningin legt bevruchte en onbevruchte eieren. Uit bevruchte eieren ontwikkelen zich werkbijen. Uit de onbevruchte eieren ontstaan darren. Het ontstaan van nakomelingen uit een eicel zonder bevruchting heet Pagina 4 van 7

5 parthenogenese. Bijen communiceren met elkaar door allerlei signalen. De belangrijkste daarvan is feromonen (geurstoffen). Rondedans: een rijke voedselbron in de buurt van de staat Kwispeldans: de voedselbron is op grotere afstand aanwezig. Hoe groter de afstand des te langzamer de kwispeldans. De balts bestaat uit een aantal karakteristieke signalen die een gedragsketen vormen. Baltsgedrag is opvallend en lokt daardoor mogelijke partners. De signalen zijn soortspecifiek, zodat alleen paring met soortgenoten voorkomt. Baltsgedrag bestaat meestal uit een mengsel van handelingen uit voortplantgedrag en handelingen uit aanvals- en vluchtgedrag. De handelingen worden bij de balts vaak overdreven, omgevormd en/of versneld zodat ze een signaalfunctie krijgen. We spreken dan van geritualiseerd gedrag. Bij zoogdieren spreken we over bronst. D.m.v. territoriumgedrag verdedigt een mannetje zijn gebied tegen binnendringende soortgenoten. Door het vormen van een territorium wordt een bepaalde hoeveelheid voedsel veilig gesteld om nakomelingen groot te kunnen brengen. Veel dieren die een territorium verdedigen vertonen op de grens dreiggedrag. Soorten conflictgedrag: Ambivalent: dit ontstaat als ervoor meerdere gedragssystemen een even sterke motivatie bestaat. Overspringgedrag: niet logisch lijkend gedrag dat voortkomt uit het conflict van twee relevante gedragssystemen. Het heeft vaak een signaalfunctie. Omgericht gedrag: verhaal van voetballer uit zijn agressie op de doelpaal omdat die doelpunt mist. Zelfhandhaving van het individu zijn voedselgedrag en bessgedrag. Gedrag van mensen wordt ook bepaald door erfelijke factoren en door leerprocessen. Tot gedrag dat grotendeels wordt bepaald door erfelijke factoren behoren: zuiggedrag en gelaatsuitdrukkingen. Mensen leren net zoals dieren door gewenning, conditionering, imitatie en inzicht. Bij mensen verlopen de leerprocessen echter veel sneller dan bij dieren. Inzicht speelt bij mensen een ook veel belangrijkere rol. Mensen kunnen nadenken over hun gedrag en hun gedrag beoordelen. Mensen ontwikkelen normen en waarden voor hun gedrag. Normen zijn gedragsregels waarvan veel mensen vinden dat je,je er aan moet houden. Normen zijn gebaseerd op waarden. Waarden zijn uitgangspunten die mensen gebruiken bij het inrichten van hun leven. Eerlijkheid is een waarde, maar ook een respect voor anderen, rechtvaardigheid en vrijheid zijn waarden. Rolgedrag is gedrag dat anderen van iemand verwachten in een bepaalde situatie. Als iemand rolgedrag vertoont voldoet hij of zij aan het rolpatroon. Mensen zijn gevoelig voor sleutelprikkels, het schattig vinden van baby s en jonge dieren. De meeste typen gedrag die je bij dieren heb leren kennen, komen ook bij mensen voor. Mensen vertonen ook territorium,gedrag. Met wijd geopende ogen staren naar een persoon is dreiggedrag. Vaak wordt bij het dreiggedrag ook imponeergedrag vertoond. Tot het overspronggedrag behoren bijv. op het hoofd krabben en door het haar strijken. Bes: Opperhuid: hoornlaag, voor bes van de huid zoals uitdroging en slijmlaag, pigment voor bes tegen uvstraling. (geen bloedvaten) Haar met haarzakjes en talgklieren voor haar en huid soepel te houden. Lederhuid: bindweefsel met zintuigen,zenuwen,bloedvaten. Opslag van vetcellen. Aspecifieke afweer. Pagina 5 van 7

6 Apesifieke afweer is voor verschillende ziekteverwekkers. Dit gaat vanuit het lichaam zelf zoals koorts die er voor zorgt dat de ontwikkeling van ziekteverwekkers tegen wordt gehouden. Chemische afweer: zoutzuur in de maag Mechanische afweer: verschillende stelsels die het binnendringen van een ziekteverwekker en schadelijke stoofen moeilijk maakt. Fagocyten: onstaan uit stamcellen in rood beenmerg. Granulocyten kunnen door de wand van bloedvaten heen. Monocyten gaan naar weefsel en veranderen in macrofagen. Specifieke afweer: Tegen een soort ziekteverwekker en worden opgewekt door antigenen. Receptoreiwitten herkennen lichaamsvreemde antigenen. Macrofagen plaatsen lichaamsvreemd antigeen op hun celmembraan. Lymocyten zorgen voor specifieke afweerreacties. Cellulaire afweer gericht tegen geinfecteerde lichaamscellen. Humorale afweer door antistoffen die terechtkomen in alle lichaamsvloeisstoffen. Immuniteit. Natuurlijke immuniteit als iemand wordt geinfecteerd door een ziekteverwekker. Primaire reactie: de antistofvorming na de eerste besmetting met het antigeen van de ziekteverwekker. Secundaire reactie: antistofvorming na 2de of latere x besmetting met hetzlefde antigeen. Kunstmatig immuniteit door stof inspuiten van een serum van een antistof (actieve immunisatie) OF een vaccin van dode of zwakke ziekteverwekker waardoor je lichaam zelf antistof maakt (passieve immunisatie) transplantaties. MHC-eiwitten worden door het afweersysteem herkend a;ls lichaamsvreemde antigenen. Het HLA-systeem is bij iedereen uniek, dit zijn antigenen die een grote rol daarbij spelen. Door cellulaire afweer treden vooral afstotingsreacties op. Acute afstoting is dat antistofvorming tot zeer snelle afstoting leidt. Bij transplantaties worden er gekeken of het HLA-systeem zoveel mogelijk overeenkomt met dat van de acceptor. Zodat er weinig tot geen afstotingsreacties plaatsvinden Afstotingsreacties worden onderdrukt met medicijnen. Bloedgroep Antigeen op celmembranen van rode bloedcellen Anti stof in bloedplasma A A Anti- B B B Anti A AB A & B Geen O Geen Anti A & Anti - B Een antigeen A en antistof A gaan niet samen. Ze gaan dan namelijk klonteren en blijven de bloedcellen steken in de haarvaten. Dan komt er hemoglobine vrij in het bloedplasma, dat heet hemolyse. Dan kunnen er beschadigingen komen en zelfs leiden tot de dood. Donor --> acceptor A B AB O A B AB Pagina 6 van 7

7 O Bij de donor kijk je naar het antigeen en bij de acceptor naar de antistof. Als je een antigeen A en een antistof A heb dan gaat het klonteren en gaat dat niet goed in het lichaam. Bloedgroep Rode bloedcel bloedplasma Rh + Resus antigeen - Rh maar na contact met antigeen is er wel antistoffen! Mensen die Rh- maken pas een antistof aan als ze in contact komen met resuspositief bloed. De eerste keer zal dit geen probleem zijn, maar de tweede keer zal het toch echt gaan klonteren. Het kan ook een probleem geven bij de zwangerschap. Door scheurtjes in placenta kan er rode bloedcellen van het kind in de bloedsomloop van de moeder. De eerste keer maakt het niet bij. Maar als het bij een tweede zwangerschap het kind weer resuspositief is, dan kan het antiresus bij het kind in het bloed komen. Dan gaat het klonteren en wordt het kind een resus kindje genoemd. Pagina 7 van 7