Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 1 en 2

Transcriptie

1 Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door Thirza 1709 woorden 11 januari keer beoordeeld Vak Natuurkunde Communicatie: Alles wat een dier of mens doet of nalaat, is gedrag. Vaak helpt dat gedrag mensen en dieren om in leven te blijven. Menselijk gedrag heeft ook andere functies. In de loop van de tijd verandert je gedrag. Om spanning te verminderen gebruiken mensen een speciaal type gedrag, ritueel gedrag. Een soort etiquette waarmee ze aangeven wat ze van een ander willen. Ritueel gedrag is vaak afgeleid van gedrag dat zijn oorspronkelijke betekenis verloren heeft. Dat andere gedrag is meestal nog wel te herkennen. Signalen zijn prikkels die voor soortgenoten informatie bevatten. Een rangorde geeft de plaats in de roedel aan. De meest dominante staat bovenaan, de meest ondergeschikte helemaal onderaan. Een rangorde brengt voordeel voor de roedel en voor het individu. Ieder individu doet een onderdeel van het gehele werk. Goede communicatie in een rangorde is onder wisselende omstandigheden extra nodig. Terretorium is een gebied waarin een mens of dier heer en meester is. In zo n gebied leeft het dier, zoekt er voedsel of brengt er zijn jongen groot. Net als dieren gebruiken mensen ook signalen om duidelijk te maken dat het hun plek is. Dat doen mensen meestal met taal. Soms is het signaal fysiek, een dreigende houding. Dieren gebruiken allerlei signalen om hun territorium te verdedigen. Dat kunnen zichtbare signalen, geursignalen of geluidssignalen. Dreiggedrag is een agressieve houding die aangeeft wie de baas is. Dieren dreigen bij conflicten. Dat gebeurt vooral op de grens van hun territorium. Territoriumgedrag is bedoeld om het territorium in stand te houden. Een dier reageert op een prikkel. Hommels leven in kolonies, die bestaan uit een koningin met ongeveer 100 werksters. De koningin gaat in het voorjaar een geschikte plek zoeken, om haar kolonie te stichten. Bij de ingang van haar nest maakt ze een klein potje gevuld met nectar. De honingpot is de energiebron voor haar verdere activiteiten. In haar nest maakt de koningin een bal van stuifmeel vermengd met nectar. Daar legt ze tien eitjes in en die broedt ze uit. Dankzij de eiwitten uit het stuifmeel groeien de larven snel. Na verstopping ontstaan werksters die voedsel halen en het nest verder uitbouwen. Geurstoffen spelen een belangrijke rol in het leven van hommels. Werkers worden onvruchtbaar door geurstoffen van de koningin. Werksters zorgen voor de larven, anderen halen stuifmeel en nectar. Laat in de zomer verandert de kolonie. De koningin legt een paar onbevruchte eitjes, waaruit mannetjes ontstaan. De productie van geurstoffen neemt af. De werking vermindert en er ontstaan vruchtbare vrouwtjes, de nieuwe koninginnen. De mannetjes verlaten het nest en laten buiten geursporen achter voor de vrouwtjes. De vrouwtjes reageren op het spoor. Geslachtshormonen veroorzaken bij haar de voorplantingsdrang. Dit ontstaat dus door inwendige prikkels. Na de bevruchting zoekt ze een warme plek in de grond om te overwinteren. Een uitwendige prikkel wordt veroorzaakt door het zien of ruiken van iets in je omgeving. Een sleutelprikkel is een signaal met een reactie. Een versterkte sleutelprikkel waarop een sterke reactie volgt is een supernormale prikkel. Motivatie is bereidheid om in actie te komen. Als er genoeg motivatie is dan wordt de drempelwaarde bereikt. Meestal zijn het sleutelprikkels die de motivatie over de drempelwaarde brengen. Een instinct is aangeboren gedrag. Pagina 1 van 6

2 Kortdurende stress kan positief werken op het reactievermogen, zintuigen en het verhoogt prestaties. Langdurige stress werkt negatief op gezondheid en welzijn. Vluchtgedrag is normaal. Het lichaam reageert op stress door een hormoon (adrenaline) in het bloed te brengen. Hierdoor gaat het hart sneller kloppen, versnelt de ademhaling en spannen de spieren. Ambivalent gedrag is gedrag dat elementen van twee tegengestelde gedragssystemen afwisselt. Om de beurt wint een van beide gedragssystemen het. Overspronggedrag is opeens heel ander gedrag vertonen, om zo het conflict op te lossen. Bij omgericht gedrag kan ambivalent gedrag er toe leiden dat de agressie van het ene gedragssysteem zich richt op iets heel anders. Pavlov onderzocht in de 19 e /20 e eeuw de speekselproductie van honden. Ruiken de dieren eten, dan beginnen ze speeksel af te scheiden. Dat ving Pavlov op in buisjes. Toen de honden Pavlov doorkregen. Begonnen ze al speeksel te maken voordat ze voer kregen. Pavlov liet de honden wennen de combinatie van een belletje en het krijgen van voer. Na een tijdje gingen de honden al kwijlen bij het horen van de bel. Pavlov bracht beide prikkels met elkaar in verband. Het onderzoek is klassieke conditioneren. Klassiek conditioneren: mens en dier koppelen daarbij een neutrale prikkel aan de prikkel die een reflex oproept. Na enige tijd reageert het dier of mens ook op de neutrale prikkel zonder dat de oorspronkelijke prikkel aanwezig is. Operant conditioneren: het leggen van het verband tussen een bepaald gedrag en het voordeel dat dit oplevert. Dat is eigenlijk het leren door beloning en straf. Imitatiegedrag is het gedrag dat dieren leren bij elkaar te kijken. Gedragselementen: aparte handelingen uit gedrag. Gedragsketen zijn een groep gedragselementen bij elkaar. Samenhangende elementen vormen gedragssystemen. Een aantal gedragssystemen samen vormt het gedrag. Een ethogram is een lijst met objectieve beschrijvingen van de gedragselementen. Een ethogram maken ze door de gedragselementen van een dier te noteren. Elk element krijgt een nauwkeurige omschrijving. In een protocol kun je zien welk gedragselement een vaste volgorde heeft. Zo kom je op de gedragsketens. Antropomorfisme is het toekennen van menselijke eigenschappen aan dieren, is niet wetenschappelijk. Het is niet objectief en vergroot daardoor onze kennis van diergedrag niet. Inzicht is het leren door een oplossing te bedenken in plaats van lukraak te proberen. Dit beschouwen wetenschapers als de hoogste vorm van leren. Het dier overziet de gevolgen van zijn handelingen. Hij begrijpt de oorzaak en gevolg. Bij slechts enkele diersoorten is dit vermogen waargenomen. Reflexen zijn een vaste onbewuste snelle reactie van het lichaam. Bewust gedrag is het gedrag waar je eerst over nadenkt. Spelen is het onderdeel wat een kind doet als ontspanning en ontwikkeling. rolpatronen zijn manieren waarop mensen onderling functioneren. Inprenten is het leren gekoppeld aan een gevoelige periode. Kinderen leren door: Inprenten Imitatie Conditionering Inzicht Door te oefenen leer je je spieren nauwkeuriger te gebruiken. Trial and error is het leren uit het proberen. Gewenning is het niet meer reageren op prikkels wanneer deze geen zinvolle informatie meer bevatten. Een waarde is een opvatting over wat belangrijk is in ons bestaan. Gedragsregels zijn normen. Een waarde kan aanleiding geven tot meerdere normen. Pagina 2 van 6

3 Gedrag: alles wat een dier of mens doet of nalaat. Ritueel gedrag: Soort etiquette waarmee iemand aangeeft wat die van een ander wilt. Vaak afgeleid van gedrag dat zijn oorspronkelijke betekenis verloren heeft. Een herhaling van wat je doet. Signalen: prikkels die informatie bevatten. Prikkel: Iets wat je aanspoort tot een bepaalde actie. Inwendige prikkel: een prikkel vanuit het dier zelf. Uitwendige prikkel: een prikkel vanuit de omgeving. Sleutelprikkel: een prikkel die altijd een bepaald gedrag tot gevolg heeft. Supranormale prikkel: een sleutelprikkel waarop een sterke reactie volgt. Rangorde: bepaalt de plaats van iemand binnen een groep. Territorium: een gebied waarin een mens of dier heer en meester is. Territoriumgedrag: gedrag dat ervoor zorgt dat je je gebied beschermt. Pagina 3 van 6

4 Dreiggedrag: gedrag dat je vertoont als je je aangevallen voelt. Motivatie: bereidheid om in actie te komen. Drempelwaarde: een waarde die de boven- of ondergrens aangeeft. Aangeboren: gedrag dat de eerste keer wordt uitgevoerd, wordt meteen goed uitgevoerd, ook al heeft het dier (of mens) dit nog nooit gezien of gehoord. Stress: een gevoel dat ontstaat door een situatie. Ambivalent gedrag: conflictgedrag dat is samengesteld uit gedragselementen van 2 of meer gedragssystemen. Overspronggedrag: ambivalent gedrag dat overslaat in een heel ander gedrag. Omgericht gedrag: een vorm van stress waarbij het gedrag omslaat. Gedragsketen: een groep gedragselementen die bij elkaar hoort. Gedragssystemen: samenhangende elementen. Klassiek conditioneren: een dier leert 2 van elkaar losstaande prikkels te koppelen. Operant conditioneren: een dier leert gewenst gedrag door de koppeling met een beloning of een straf. Imitatiegedrag: gedrag dat dieren en mensen leren door bij elkaar te kijken. Ethogram: een lijst met een objectieve beschrijving van de gedragselementen. Protocol: een lijst van gedragselementen in de waargenomen volgorde. Antropomorfisme: het toekennen van menselijke eigenschappen aan dieren. Inzicht: consequenties overzien van handelingen. Reflexen: snelle bewegingen die je maakt zonder erover na te denken. Bewust gedrag: gedrag waar je eerst over nadenkt. Spelen: dit is wat kinderen doen als onderdeel van de ontspanning en ontwikkeling. Rolpatronen: een manier waarop mensen onderling functioneren. Inprenten: dingen die je leert in je gevoelige periode. Oefenen: een handeling een paar keer achter elkaar uitvoeren > een vaardigheid opdoen. Trial and error: leren door fouten te maken. Gewenning: niet meer reageren op een prikkel die nutteloze informatie bevat. Abiotische factoren: niet-levende factoren die plantengroei beïnvloeden Biotische factoren: levende factoren die plantengroei beïnvloeden Tolerantiegebied: de reeks waarden van een abiotische factor waarbij individuen van een soort overleven Wetenschappelijke naam: Geslachtsnaam + soortnaam Pagina 4 van 6

5 Geslacht: Groep verwante soorten Soort: Groep organismen die zich onderling geslachtelijk voortplanten en vruchtbare nakomelingen krijgen Familie: Een aantal geslachten samen Orde: Een familie met een aantal andere families Monoculturen: Een grote akker met één soort gewas Plaag: Wanneer organismen zich heel snel voorplanten en er dus heel veel van zijn Exoten: Soorten die door toedoen van de mens niet binnenkomen Kloon: Een mens of dier met dezelfde erfelijke informatie Ongeslachtelijke voortplanting: Voorplanting zonder geslachten. Weefselkweek: Een paar cellen van iets gebruiken om een nieuwe iets te creëren. Populatie: Alle organismen van dezelfde soort in een bepaald gebied. Populatiegrootte: Het aantal individuen van een populatie Populatiedichtheid: Aantal individuen per oppervlakte- of volume-eenheid Draagkracht: De maximale grootte van een populatie waarbij zo n gebied voldoende voedsel en schuilplaatsen heeft om die populatie in stand te houden Ecosysteem: Afgegrensd gebied waar de organismen leven in wisselwerking met plaatselijke abiotische en biotische factoren Systeem aarde: Deel van het aardoppervlak, de atmosfeer en de zeeën en oceanen waar levende organismen voorkomen Dynamisch evenwicht: Predator- en prooipopulaties houden elkaar in evenwicht Symbiose: Diverse vormen van betrekkingen tussen organismen van verschillende soorten Mutualisme: Wanneer beide soorten voordeel hebben aan symbiose Parasitisme: Symbiosevorm waarbij de ene soort voordeel, en de andere nadeel heeft Commensalisme: Symbiosevorm waarbij de ene soort voordeel heeft en de andere geen nadeel Voedselketen: Reeks organismen waarbij de een voedsel is voor de ander Voedselweb: Verschillende voedselketens bij elkaar Producenten: Producenten in een voedselketen zijn autotrofe organismen, ze eten dus geen andere organismen. Organische stoffen: Stoffen als eiwitten, vetten, koolhydraten en vitaminen Anorganische stoffen: Stoffen uit de lucht, bodem en water Fotosynthese: Planten maken in het licht glucose uit water en koolstofdioxide (dit zijn anorganische stoffen) Pagina 5 van 6

6 Consumenten: Heterotrofe dieren, die andere organismen of dode resten hiervan opeten Herbivoren: Dieren die planten eten (consument eerste orde) Carnivoren: Dieren die vlees eten (consument tweede orde of verder) Omnivoor: Alleseters Duurzame energie: Energie uit bronnen die niet op kunnen raken Niet-duurzame energie: Energie uit bronnen die wel op kunnen raken Pagina 6 van 6