Subkern Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo Kerndoel po Kerndoel obvo Je benoemt hoe bouw en. voortplanting.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Subkern Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo Kerndoel po Kerndoel obvo Je benoemt hoe bouw en. voortplanting."

Transcriptie

1 1. Je vertelt wat organismen zijn, hoe ze globaal gezien zijn 1. Biologische opgebouwd en eenheid wat hun belangrijkste eigenschappen zijn. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doel doel obvo Je benoemt hoe bouw en Je benoemt hoe bouw en Je verklaart hoe bouw en werking van onderdelen van een werking van onderdelen van een werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies organisme bijdragen aan de functies organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging tegen vijanden, voeding, verdediging tegen vijanden, voeding, verdediging tegen vijanden, verdediging tegen het milieu en verdediging tegen het milieu en verdediging tegen het milieu en 1.1. Levens- voortplanting. voortplanting. voortplanting. kenmerk 1.2. Cel Je legt een verband tussen de bouw en werking van onderdelen van een organisme en verklaart hoe dat bijdraagt 29, 32, aan de functies voeding, verdediging tegen vijanden, verdediging tegen het milieu en voortplanting Je benoemt enkele verschillen tussen planten en dieren [met betrekking tot] hoe zij zich voeden, zich verdedigen tegen vijanden en tegen het milieu, en zich voortplanten Je vergelijkt organismen wat betreft de manier waarop zij zich voeden, zich verdedigen tegen vijanden en tegen het milieu, en zich voortplanten Je vergelijkt organismen wat betreft de manier waarop zij zich voeden, zich verdedigen tegen vijanden en tegen het milieu, en zich voortplanten Je vergelijkt organismen en daarbij verklaar je de verschillen en overeenkomsten wat betreft de manier waarop zij zich voeden, verdedigen tegen vijanden, verdedigen tegen het milieu en voortplanten. 29, 32, Je benoemt dat alle organismen Je benoemt dat alle organismen Je benoemt dat alle organismen Je benoemt dat alle organismen Je benoemt dat alle organismen 41 29, 32, bestaan uit een of meer cellen. bestaan uit een of meer cellen. bestaan uit een of meer cellen. bestaan uit een of meer cellen. bestaan uit een of meer cellen Je benoemt dat cellen kunnen delen Je benoemt dat cellen zuurstof, Je benoemt dat cellen stoffen Je benoemt dat cellen stoffen actief Je benoemt dat cellen stoffen actief 41 29, 32, koolstof en stikstof kunnen opnemen, kunnen opnemen en gebruiken, en en passief kunnen opnemen en en passief kunnen opnemen en en kunnen delen. kunnen delen. gebruiken, en kunnen delen. gebruiken, en je verklaart dat dit voorwaarde is voor celdeling, celfuncties en groei Je benoemt cel, celmembraan, cytoplasma, vacuole en bladgroenkorrels als onderdelen van cellen en de celwand als structuur buiten de cel en je benoemt functies daarvan Je benoemt cel, celmembraan, cytoplasma, vacuole en bladgroenkorrels als onderdelen van cellen en de celwand als structuur buiten de cel en je benoemt functies daarvan Je benoemt cel, celmembraan, cytoplasma, vacuole en bladgroenkorrels als onderdelen van cellen en de celwand als structuur buiten de cel en je legt de functies daarvan uit Je benoemt dat in elke cel DNA Je benoemt dat in elke cel DNA aanwezig is dat instructies bevat voor de aanwezig is dat instructies bevat voor de cel. cel Je benoemt verschillen tussen Je onderscheidt verschillen tussen plantaardige en dierlijke cellen. plantaardige en dierlijke cellen Je benoemt voorbeelden en functies van verschillende typen weefsels bij planten en dieren Je benoemt orgaanstelsels die Je benoemt voorbeelden van voorkomen bij ( zaad)planten, dieren en organen bij ( zaad)planten, dieren mensen: ademhalingsstelsel, en mensen. bloedvatenstelsel met afweersysteem, spijsverteringsstelsel met 1.3. Orgaan uitscheidingsorganen, voortplantingsstelsel, transrtsysteem, bewegingsstelsel en skelet Je benoemt hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging tegen vijanden, verdediging tegen het milieu en voortplanting a. Je benoemt dat organismen op basis 1.4.1a. Je benoemt dat organismen 1.4. van kenmerken (bijvoorbeeld vorm, kleur, in- ingedeeld worden in planten, dieren, Organisme of uitwendig skelet, warm- of koudbloedig) schimmels en bacteriën en je benoemt de worden ingedeeld in planten, dieren, verschillen hiertussen Je benoemt voorbeelden van organen bij ( zaad)planten, dieren en mensen Je benoemt voorbeelden van organen bij ( zaad)planten, dieren en mensen en je benoemt dat organen uit meerdere typen cellen bestaan a. Je benoemt dat organismen 1.4.1a. Je benoemt dat organismen ingedeeld worden in planten, dieren, ingedeeld worden in planten, dieren, schimmels en bacteriën en je benoemt de schimmels en bacteriën en je verklaart de verschillen hiertussen. verschillen hiertussen Je benoemt cel, celmembraan, 29, 32, cytoplasma, vacuole en bladgroenkorrels als onderdelen van cellen en de celwand als structuur buiten de cel en je verklaart functies van deze onderdelen in samenhang Je benoemt dat in elke cel DNA 29, 32, aanwezig is en je benoemt eenvoudig hoe transcriptie en eiwitsynthese plaatsvinden in de cel Je onderscheidt en verklaart 29, 32, verschillen tussen plantaardige en dierlijke cellen Je benoemt voorbeelden en 29, 32, functies van verschillende typen weefsels bij planten en dieren. 1,3,2 Je benoemt voorbeelden van organen bij ( zaad)planten, dieren en mensen en je verklaart dat organen uit meerdere typen cellen bestaan , 32, a. Je benoemt dat organismen 29, 32, ingedeeld worden in planten, dieren, schimmels en bacteriën en je verklaart waarop deze indeling is gebaseerd. 1

2 Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doel doel obvo schimmels en bacteriën b. (was 1.1.2) Je benoemt verschillen en overeenkomsten tussen planten, dieren en de mens over hoe zij zich voeden, zich verdedigen tegen vijanden, zich aanpassen aan hun leefomgeving en zich voortplanten a. Je deelt enkele veel voorkomende planten en dieren in op basis van kenmerken in hoofdgroepen b. Je benoemt enkele in de Je noemt enkele hoofdgroepen van planten en dieren Je deelt enkele veel voorkomende planten en dieren in op basis van kenmerken in hoofdgroepen Je deelt planten en dieren in op basis van kenmerken in hoofdgroepen Je deelt planten en dieren in op basis van kenmerken, in hoofdgroepen en je benoemt de hiërarchie van de indelingscriteria. leefomgeving voorkomende planten en dieren Je legt uit dat mensen, dieren en Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je legt uit dat mensen, dieren en Je legt uit dat mensen, dieren en planten ziektes kunnen hebben die gevaren en gebruik van virussen, bacteriën gevaren en gebruik van virussen, bacteriën planten ziektes kunnen hebben die planten ziektes kunnen hebben die veroorzaakt zijn door virussen, bacteriën of en schimmels. en schimmels. veroorzaakt worden door virussen, veroorzaakt worden door virussen, schimmels. bacteriën of schimmels en je legt uit dat bacteriën of schimmels en ja legt uit hoe virussen, bacteriën of schimmels ook virussen, bacteriën of schimmels gebruikt nuttige toepassingen kennen. kunnen worden voor nuttige toepassingen Je geeft voorbeelden van functies die Je geeft voorbeelden van belangrijke Je geeft voorbeelden van belangrijke bepaalde bacteriën en schimmels vervullen functies die bepaalde bacteriën en functies die bepaalde bacteriën en in de bodem, in de productie van schimmels vervullen in de bodem, in de schimmels vervullen in de bodem in de voedingsmiddelen, en in ons lichaam. productie van medicijnen en productie van medicijnen en voedingsmiddelen, en in ons lichaam. voedingsmiddelen, en in ons lichaam Je benoemt wat onder een soort Je benoemt wat onder een soort Je legt uit wat onder een soort wordt Je legt uit wat onder een soort wordt Je beredeneert wat onder een wordt verstaan. wordt verstaan. verstaan. verstaan. soort wordt verstaan. 29, 32, 29, 32, 29, 32, 29, 32, 2

3 2. Instandhouding Beschrijving bij de 2 Je vertelt aan de hand van voorbeelden dat in een organisme en een levensgemeensc hap doorlopend processen moeten plaats vinden om dat organisme of die levensgemeensc hap te laten voortbestaan. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo Je legt uit dat een cel voedingsstoffen Je legt uit dat een cel voedingsstoffen Je legt uit dat een cel voedingsstoffen Je legt een verband tussen opname gebruikt. gebruikt voor opbouw/herstel en voor gebruikt voor opbouw/herstel en voor van voedingsstoffen en de functies van een verbranding. verbranding. cel Celstof Je benoemt dat planten met Je benoemt dat planten in cellen met Je benoemt dat planten in cellen met Je benoemt dat planten in cellen met Je legt uit dat planten in cellen met wisseling bladgroen met behulp van water, lucht bladgroen met behulp van zonlicht eigen bladgroen met behulp van zonlicht eigen bladgroen met behulp van zonlicht eigen bladgroen met behulp van zonlicht eigen 41 (kooldioxide) en zonlicht suiker en zuurstof maken. energierijke stoffen en zuurstof maken. energierijke stoffen en zuurstof maken. energierijke stoffen en zuurstof maken. energierijke stoffen en zuurstof maken Je benoemt hoe bouw en werking Je benoemt bouw en functie van Je benoemt bouw en functie van Je relateert bouw en functie van Je relateert bouw en functie van 41 van onderdelen van een organisme organen betrokken bij bloedsomloop, organen betrokken bij bloedsomloop, organen betrokken bij bloedsomloop, organen betrokken bij bloedsomloop, bijdragen aan voeding, verdediging tegen ademhaling en spijsvertering. ademhaling en spijsvertering. ademhaling en spijsvertering aan elkaar. ademhaling en spijsvertering aan elkaar. vijanden, verdediging tegen het milieu en voortplanting Je beschrijft hoe de opname en Je beschrijft hoe de opname, Je beschrijft hoe de opname, Je legt uit hoe de opname, Je legt uit hoe de opname, 41 verspreiding van voedingsstoffen en verspreiding en gebruik van verspreiding en gebruik van verspreiding en gebruik van verspreiding en gebruik van zuurstof in planten, dieren en de mens voedingsstoffen en zuurstof verloopt. voedingsstoffen en zuurstof verloopt. voedingsstoffen en zuurstof verloopt. voedingsstoffen en zuurstof verloopt. verloopt Je benoemt de functie van enzymen Je legt de functie van enzymen in de Je legt de functie van enzymen in de Je legt uit hoe de enzymen in de in de spijsvertering. spijsvertering uit. spijsvertering uit. spijsvertering hun functie vervullen Je benoemt de belangrijkste Je benoemt de belangrijkste Je benoemt de belangrijkste Je benoemt de belangrijkste Je benoemt de belangrijkste functies,41 voedingsstoffen: eiwitten, vetten, voedingsstoffen: eiwitten, vetten, voedingsstoffen: eiwitten, vetten, voedingsstoffen: eiwitten, vetten, van eiwitten, vetten, koolhydraten, koolhydraten, mineralen, vitamines en koolhydraten, mineralen, vitamines en koolhydraten, mineralen, vitamines en koolhydraten, mineralen, vitamines en mineralen, vitamines en water voor het water en hun belangrijkste functies voor het water en hun belangrijkste functies voor het water en de belangrijkste functies voor het water en de belangrijkste functies voor het lichaam en je maakt onderscheid tussen lichaam. lichaam. lichaam. lichaam. essentiële en niet-essentiële stoffen. kd, Je benoemt hoe de afvalstoffen het Je benoemt hoe de afvalstoffen het Je benoemt hoe de afvalstoffen het Je legt uit hoe afvalstoffen het Je legt uit hoe afvalstoffen het,41 Stofwisseling lichaam verlaten. lichaam verlaten. lichaam verlaten. lichaam verlaten. lichaam verlaten. van Je benoemt dat in bloed rode en witte Je benoemt de samenstelling van Je benoemt de samenstelling van Je benoemt de samenstelling van Je benoemt de samenstelling van,41 organismen bloedcellen en bloedplaatjes voorkomen en bloed uit plasma, rode en witte bloedcellen bloed uit plasma, rode en witte bloedcellen bloed uit plasma, rode en witte bloedcellen bloed uit plasma, rode en witte bloedcellen wat hun functies zijn. en bloedplaatjes en de functies hiervan. en bloedplaatjes en de functies hiervan. en bloedplaatjes en de functies hiervan. en bloedplaatjes en je legt de functies hiervan uit Je legt uit dat bacteriën en virussen Je legt uit dat bacteriën en virussen Je legt uit dat bacteriën en virussen Je legt uit dat bacteriën en virussen Je legt uit dat bacteriën en virussen,41 vooral via mond, neus en wonden vooral via mond, neus en wonden vooral via mond, neus en wonden vooral via mond, neus en wonden vooral via mond, neus en wonden binnenkomen. binnenkomen en worden tegengehouden binnenkomen en worden tegengehouden binnenkomen en worden tegengehouden binnenkomen en hoe ze worden door slijmvlies met trilharen, maagzuur en door slijmvlies met trilharen, maagzuur en door slijmvlies met trilharen, maagzuur en tegengehouden door slijmvlies met trilharen, witte bloedcellen. witte bloedcellen. witte bloedcellen. maagzuur en witte bloedcellen Je benoemt dat planten via hun Je benoemt dat planten water en Je benoemt dat planten water en Je benoemt hoe planten water en Je legt uit hoe planten water en 41 wortels water en mineralen uit de bodem mineralen uit de bodem opnemen en via mineralen uit de bodem opnemen en via mineralen uit de bodem opnemen en via mineralen uit de bodem opnemen en via opnemen en via vaatbundels naar de vaatbundels naar de bladeren vaatbundels naar de bladeren vaatbundels naar de bladeren vaatbundels naar de bladeren bladeren transrteren waar een deel wordt transrteren waar het water weer transrteren waar het water weer transrteren waar het water wordt gebruikt transrteren waar het water wordt gebruikt gebruikt en de rest verdampt. verdampt. verdampt. bij de fotosynthese en verdampt. bij de fotosynthese en verdampt Je benoemt dat planten de stoffen Je benoemt dat planten de stoffen die Je benoemt dat planten de Je benoemt dat planten de Je legt uit hoe planten de energierijke 41 die in de groene delen zijn gevormd via in de groene delen zijn gevormd via energierijke stoffen die in de groene delen energierijke stoffen die in de groene delen stoffen die in de groene delen zijn gevormd vaatbundels transrteren naar andere vaatbundels transrteren naar andere zijn gevormd via vaatbundels transrteren zijn gevormd via vaatbundels transrteren via vaatbundels transrteren naar andere delen waar ze kunnen worden gebruikt of delen waar ze kunnen worden gebruikt en naar andere delen waar ze kunnen worden naar andere delen waar ze kunnen worden delen waar ze kunnen worden gebruikt en opgeslagen. opgeslagen. gebruikt en opgeslagen. gebruikt en opgeslagen. opgeslagen. 2.3a.1. Je benoemt dat bij een verhoging Je benoemt eenvoudige voorbeelden Je benoemt voorbeelden van Je benoemt principe en voorbeelden Je benoemt principe en voorbeelden,41 van de lichaamstemperatuur (inspanning, van terugkoppeling, [zoals zweten en terugkoppeling, [zoals zweten en grotere van terugkoppeling. van terugkoppeling. 2.3 Regeling koorts) het lichaam reageert door te zweten grotere doorbloeding van de huid bij doorbloeding van de huid bij stijgende / en roodkleuring van de huid waardoor de stijgende lichaamstemperatuur]. lichaamstemperatuur]. Regulatie lichaamstemperatuur daalt naar normaal Je benoemt de effecten van Je benoemt de effecten van adrenaline, insuline en glucagon. adrenaline, insuline en glucagon en hun 3

4 Beschrijving bij de Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo onderlinge relaties. 2.3b.3. Je benoemt dat signalen vanuit de 41 hersenen via zenuwen naar de spieren 2.3b.4. Je benoemt de onderdelen van planten die zorgen voor stevigheid /2.5 Gezondheid Je benoemt een eetpatroon en voedingsmiddelen die ervoor zorgen dat je gezond blijft Je benoemt eisen waaraan een evenwichtig voedingspakket moet voldoen en je legt uit wat de gevolgen kunnen zijn Je benoemt eisen waaraan een evenwichtig voedingspakket moet voldoen en je legt uit wat de gevolgen kunnen zijn Je benoemt eisen waaraan een evenwichtig voedingspakket moet voldoen en je legt uit wat de gevolgen kunnen zijn Je benoemt eisen waaraan een evenwichtig voedingspakket moet voldoen en je verklaart wat de gevolgen kunnen zijn als er een niet-evenwichtig voedingspakket als er een niet-evenwichtig voedingspakket als er een niet-evenwichtig voedingspakket als er een niet-evenwichtig voedingspakket wordt gebruikt. wordt gebruikt. wordt gebruikt. wordt gebruikt Je benoemt wat de gevaren zijn van voedselbederf en hoe dit wordt voorkomen Je benoemt wat de gevaren zijn van voedselbederf en hoe dit wordt voorkomen Je benoemt wat de gevaren zijn van voedselbederf en hoe dit wordt voorkomen Je benoemt wat de gevaren zijn van voedselbederf en hoe dit wordt voorkomen Je legt uit wat de gevaren zijn van voedselbederf en hoe dit wordt voorkomen bij het bewaren van voedingsmiddelen bij het bewaren van voedingsmiddelen in de productie van voedingsmiddelen en bij in de productie van voedingsmiddelen en bij in de productie van voedingsmiddelen en bij thuis. thuis. het bewaren thuis. het bewaren thuis. het bewaren thuis a. Je benoemt dat gezondheid en Je benoemt dat gezondheid en ziektes Je benoemt dat gezondheid en ziektes Je legt uit hoe gezondheid en ziektes Je beredeneert dat gezondheid en ziektes van organismen beïnvloed worden door de combinatie van gedragspatroon (voeding, hygiëne, inspanning en rust), leefomgeving en leeftijd b. Je legt uit dat mensen, dieren en planten ziektes kunnen hebben die veroorzaakt zijn door virussen, bacteriën of schimmels Je benoemt dat vaccinatie sommige van organismen beïnvloed worden door de combinatie van voeding, leefstijl, leefomgeving (o.a. stress, schadelijke stoffen en straling), infecties, erfelijke aanleg en leeftijd Je benoemt dat gezondheid van organismen beïnvloed worden door de combinatie van voeding, leefstijl, leefomgeving (o.a. stress, schadelijke stoffen en straling), infecties, erfelijke aanleg en leeftijd Je legt uit dat gezondheid van organismen beïnvloed worden door de combinatie van voeding, leefstijl, leefomgeving (o.a. sociale omgeving, stress, schadelijke stoffen en straling), infecties, erfelijke aanleg en leeftijd Je legt uit hoe gezondheid ziektes van organismen beïnvloed worden door de combinatie van voeding, leefstijl, leefomgeving (o.a. sociale omgeving, stress, schadelijke stoffen en straling), infecties, erfelijke aanleg en leeftijd Je verklaart hoe gezondheid ziektes kan voorkomen. bevorderd/ziekte voorkomen kan worden, onder andere door vaccinatie. bevorderd/ziekte voorkomen kan worden, onder andere door vaccinatie. bevorderd/ziekte voorkomen kan worden, onder andere door vaccinatie. bevorderd/ziekte voorkomen kan worden, onder andere door vaccinatie Je benoemt dat mensen aan sommige dingen verslaafd kunnen raken Je legt gevolgen van verslavingen uit Je legt gevolgen van verslavingen uit Je legt gevolgen van verslavingen uit Je legt gevolgen van verslavingen uit Je benoemt hoe te handelen bij ziekte Je benoemt hoe te handelen bij Je benoemt hoe te handelen bij Je legt uit hoe te handelen bij Je legt uit hoe te handelen bij en ongevallen zoals brandwonden. ongevallen zoals brandwonden. ongevallen zoals brandwonden ongevallen zoals brandwonden. ongevallen zoals brandwonden Je benoemt voor welke aspecten van Je benoemt voor welke aspecten van Je legt uit voor welke aspecten van Je legt uit voor welke aspecten van gezondheid je zelf moet zorgen en voor gezondheid je zelf moet zorgen en voor gezondheid je zelf moet zorgen en voor gezondheid je zelf moet zorgen en voor welke aspecten je hulp kunt krijgen. welke aspecten je hulp kunt krijgen. welke aspecten je hulp kunt krijgen. welke aspecten je hulp kunt krijgen 4

5 3. Interactie 3. Je vertelt dat en hoe organismen interacteren met de omgeving en dat dat resulteert in gedrag. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo Je benoemt onderdelen van het oog Je benoemt onderdelen van het oog Je benoemt de bouw en functie van Je legt de bouw en functie van het Je legt verbanden tussen bouw en 41 en het gehoor en hun functie. en hun functies. het oog. oog uit. functie van onderdelen van het oog Je benoemt dat sommige oog- en Je benoemt welke lensafwijking Je legt uit welke lensafwijking Je beredeneert welke lensafwijking Je beredeneert welke lensafwijking 41 oorafwijkingen verholpen kunnen worden verholpen kan worden met welke middelen. verholpen kan worden met welke middelen. verholpen kan worden met welke middelen. verholpen kan worden met welke middelen Waarneming met bepaalde middelen Je legt uit dat signalen vanuit de Je benoemt dat signalen vanuit de Je benoemt dat signalen vanuit de Je legt uit dat signalen vanuit de Je legt uit dat signalen vanuit de 41 zintuigen via de zenuwen aan de hersenen zintuigen via zenuwen aan de hersenen zintuigen via zenuwen aan de hersenen zintuigen via zenuwen aan de hersenen zintuigen via zenuwen naar de hersenen worden doorgegeven Je legt uit dat zintuigen prikkels uit de omgeving omzetten in zenuwimpulsen Je benoemt bouw en functie van de organen bij dieren en de mens die bij Je benoemt bouw en functie van de organen bij dieren en de mens die bij Je legt verbanden tussen bouw en functie van de organen bij dieren en bij de Je legt verbanden tussen bouw en functie van de organen bij de mens die bij bewegen betrokken zijn. bewegen betrokken zijn mens die bij bewegen betrokken zijn. bewegen betrokken zijn Je benoemt dat signalen vanuit de hersenen via zenuwen naar de spieren Je benoemt dat signalen vanuit de hersenen via zenuwen naar de spieren Je legt uit dat signalen vanuit de hersenen via zenuwen naar de spieren Je legt uit dat signalen vanuit de hersenen via zenuwen naar de spieren Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van en je Beweging bewuste, geautomatiseerde en onbewuste verklaart verschillen tussen bewuste, bewegingen. geautomatiseerde en onbewuste bewegingen Je benoemd wat lichamelijke conditie Je legt uit wat lichamelijke conditie Je legt uit wat lichamelijke conditie Je legt uit wat lichamelijke conditie inhoudt en hoe deze bevorderd kan inhoudt en je benoemt hoe deze bevorderd inhoudt en je legt uit hoe deze bevorderd inhoudt en je legt uit hoe deze bevorderd worden. kan worden kan worden. kan worden Je legt uit dat prikkels uit de omgeving Je legt het verschil uit tussen prikkel Je beredeneert het verschil tussen kunnen leiden tot een actie bij dieren en mensen. kd (waardoor) en functie (waartoe) van gedrag. prikkel (waardoor) en functie (waartoe) van gedrag Je benoemt het verschil tussen observatie en interpretatie van gedrag Je benoemt het verschil tussen observatie en interpretatie van gedrag Je legt het verschil uit tussen observatie en interpretatie van gedrag Je benoemt voorbeelden van (eigen) Je benoemt voorbeelden van (eigen) Je benoemt voorbeelden van hoe Je legt aan de hand van voorbeelden Je legt aan de hand van voorbeelden menselijk gedrag dat beïnvloed wordt door wat anderen om je heen doen of normaal menselijk gedrag dat beïnvloed wordt door wat anderen om je heen doen of normaal (eigen) menselijk gedrag beïnvloed wordt door wat anderen om je heen doen of uit hoe menselijk gedrag beïnvloed wordt door wat anderen om je heen doen of uit hoe menselijk gedrag beïnvloed wordt door wat anderen om je heen doen of 3.3. Gedrag vinden en door inwendige factoren als vinden en door inwendige factoren als normaal vinden en door inwendige factoren normaal vinden en door inwendige factoren normaal vinden en door inwendige factoren boosheid, honger, angst, verslaving. honger, angst, seksuele opwinding of als honger, angst, seksuele opwinding of als honger, angst, seksuele opwinding of als honger, angst, seksuele opwinding of Je benoemt voorbeelden van (eigen) verslaving. verslaving. verslaving. verslaving. menselijk gedrag in de omgang met (huis-) dieren of dieren in de natuur Je benoemt voorbeelden van gedrag tussen dieren onderling, tussen dieren en planten en tussen dieren en hun fysieke hun omgeving ten behoeve van bescherming, voortplanting en voeding. 5

6 4. Voort planting 4. Je vertelt hoe de levenscycli van planten, dieren en mensen verlopen en welke rol seksualiteit en erfelijkheid daarin spelen. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo Je benoemt wat er gebeurt bij een Je benoemt wat er gebeurt bij een Je legt uit wat er gebeurt bij een Je legt uit wat er gebeurt bij een celdeling. celdeling. celdeling. celdeling Je legt uit dat de meeste organismen Je benoemt dat het erfelijk materiaal Je benoemt dat het erfelijk materiaal Je benoemt dat het erfelijk materiaal Je legt uit dat het erfelijk materiaal bij 41 voortplantingscellen (zaadcellen en eicellen) bij elke celdeling wordt gekopieerd. bij elke celdeling wordt gekopieerd. bij elke celdeling wordt gekopieerd. elke celdeling wordt gekopieerd. vormen waarin het erfelijk materiaal van de ouders is opgeslagen Je benoemt dat de meeste organismen Je benoemt dat meercellige Je benoemt dat meercellige Je legt uit dat meercellige organismen Je legt uit hoe meercellige ontstaan uit het samensmelten van een eicel organismen meestal ontstaan uit een organismen meestal ontstaan uit een meestal ontstaan uit een bevruchte eicel organismen meestal ontstaan uit een Celdeling en een zaadcel. bevruchte eicel die zich door celdeling bevruchte eicel die zich door celdeling die zich door celdeling vermeerdert. bevruchte eicel die zich door celdeling vermeerdert. vermeerdert. vermeerdert Je legt uit dat elke cel erfelijk Je legt uit dat elke cel erfelijk materiaal voor alle eigenschappen bevat materiaal voor alle eigenschappen bevat en dat afhankelijk van het type cel bepaalde en dat afhankelijk van het type cel bepaalde delen van het erfelijk materiaal worden delen van het erfelijk materiaal worden gebruikt. gebruikt a. Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je legt aan de hand van voorbeelden Je legt aan de hand van voorbeelden 41 geslachtelijke en ongeslachtelijke geslachtelijke en ongeslachtelijke geslachtelijke en ongeslachtelijke het verschil uit tussen geslachtelijke en het verschil uit tussen geslachtelijke en voortplanting bij planten en dieren. voortplanting bij planten en dieren. voortplanting bij planten en dieren. ongeslachtelijke voortplanting bij planten en ongeslachtelijke voortplanting bij planten en 4.2.1b. Je benoemt hoe de verspreiding dieren. dieren. van plantenzaden plaatsvindt Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je vergelijkt voorbeelden van 41 verschillende levenscycli, waaronder verschillende levenscycli, waaronder verschillende levenscycli, waaronder levenscycli met gedaantewisseling levenscycli met gedaantewisseling. levenscycli met gedaantewisseling Levens- (metamorfose). cyclus Je beschrijft hoe de voortplanting bij Je benoemt hoe de voortplanting bij Je benoemt hoe de voortplanting bij Je legt uit hoe de voortplanting bij de Je legt uit hoe de voortplanting bij de 41 de mens en andere zoogdieren verloopt. de mens verloopt. de mens verloopt. mens verloopt. mens verloopt Je benoemt dat door prenataal Je benoemt dat door prenataal Je benoemt hoe door prenataal Je legt uit hoe door prenataal onderzoek het ongeboren kind kan worden onderzoek het ongeboren kind kan worden onderzoek het ongeboren kind kan worden onderzoek het ongeboren kind kan worden onderzocht op geslacht en bepaalde onderzocht op geslacht en bepaalde onderzocht op geslacht en bepaalde onderzocht op geslacht en bepaalde aangeboren afwijkingen. aangeboren afwijkingen. aangeboren afwijkingen. aangeboren afwijkingen Je benoemt de fasen van lichamelijke Je benoemt de fasen van lichamelijke Je benoemt de fasen van lichamelijke Je legt de fasen van lichamelijke en Je legt de fasen van lichamelijke en, ontwikkeling van mensen, met name tijdens en geestelijke ontwikkeling van mensen, en geestelijke ontwikkeling van mensen, geestelijke ontwikkeling van mensen uit, geestelijke ontwikkeling van mensen uit, de puberteit. met name de puberteit. met name de puberteit. met name de puberteit. met name de puberteit Je beschrijft dat zwangerschap bij Je benoemt hoe de mens kan Je legt uit hoe de mens kan ingrijpen Je legt uit hoe de mens kan ingrijpen Je legt uit hoe de mens kan ingrijpen,41 mensen onder andere kan worden ingrijpen in de voortplanting, onder andere in de voortplanting, onder andere door in de voortplanting, onder andere door in de voortplanting, onder andere door voorkomen door voorbehoedsmiddelen. door voorbehoedsmiddelen. voorbehoedsmiddelen. voorbehoedsmiddelen. voorbehoedsmiddelen Je benoemt verschillende SOA en Je benoemt verschillende SOA en Je benoemt verschillende SOA en Je benoemt verschillende SOA en Je benoemt verschillende SOA en,41 hoe je die kunt voorkomen. hoe je die kunt voorkomen. hoe je die kunt voorkomen. legt uit hoe je die kunt voorkomen. legt uit hoe je die kunt voorkomen Je benoemt dat seksuele geaardheid Je benoemt dat seksuele geaardheid Je benoemt dat seksuele geaardheid Je benoemt hoe seksuele geaardheid Je benoemt hoe seksuele geaardheid,,38 Seksualiteit kan verschillen. kan verschillen. kan verschillen. kan verschillen. kan verschillen Je benoemt instanties die hulp bieden Je benoemt instanties die hulp bieden Je benoemt instanties die hulp bieden Je benoemt instanties die hulp bieden Je benoemt instanties die hulp bieden,,38 bij problemen rond seksualiteit en relaties. bij problemen rond seksualiteit en relaties. bij problemen rond seksualiteit en relaties. bij problemen rond seksualiteit en relaties. bij problemen rond seksualiteit en relaties Je benoemt hoe je wensen en Je benoemt hoe je wensen en Je benoemt hoe je wensen en Je benoemt hoe je wensen en Je benoemt hoe je wensen en,,38 grenzen kunt bewaken en respecteren in grenzen kunt bewaken en respecteren in grenzen kunt bewaken en respecteren in grenzen kunt bewaken en respecteren in grenzen kunt bewaken en respecteren in relaties. relaties. relaties. relaties. relaties Je benoemt dat bij de bevruchting elk Je benoemt dat bij de bevruchting elk Je legt uit dat bij de bevruchting elk Je legt uit hoe bij de bevruchting elk Je legt uit hoe bij de bevruchting elk 41 van de ouders de helft van het erfelijk van de ouders 50% van het erfelijk van de ouders 50% van het erfelijk van de ouders 50% van het erfelijk van de ouders 50% van het erfelijk materiaal levert. materiaal levert. materiaal levert. materiaal levert. materiaal levert Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je legt -aan de hand van Je verklaart aan de hand van,41 Erfelijkheid eigenschappen waarop erfelijk materiaal eigenschappen waarop erfelijk materiaal eigenschappen waarop erfelijk materiaal voorbeelden- eigenschappen uit waarop voorbeelden- eigenschappen waarop van de ouders, omgeving en leefstijl in van de ouders, omgeving en leefstijl in van de ouders, omgeving en leefstijl in erfelijk materiaal van de ouders, omgeving erfelijk materiaal van de ouders, omgeving verschillende mate van invloed kunnen zijn verschillende mate van invloed kunnen zijn verschillende mate van invloed kunnen zijn en leefstijl in verschillende mate van invloed en leefstijl in verschillende mate van invloed 6

7 Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo of zijn geweest. of zijn geweest. of zijn geweest. kunnen zijn of zijn geweest. kunnen zijn of zijn geweest Je benoemt dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de combinatie van geslachtschromosomen Je benoemt dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de combinatie van geslachtschromosomen Je benoemt dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de combinatie van geslachtschromosomen Je benoemt dat door onderzoek van het erfelijk materiaal kansen op bepaalde Je benoemt dat door onderzoek van het erfelijk materiaal kansen op bepaalde Je benoemt dat door onderzoek van het erfelijk materiaal kansen op bepaalde ziekten en op nakomelingen met die ziekten ziekten en op nakomelingen met die ziekten ziekten en op nakomelingen met die ziekte kunnen worden bepaald. kunnen worden bepaald. kunnen worden bepaald Je legt uit dat door onderzoek van het erfelijk materiaal kansen op bepaalde ziekten en op nakomelingen met die ziekte kunnen worden bepaald Je benoemt dat door onderzoek van het erfelijk materiaal verwantschap kan worden aangetoond Je benoemt dat door onderzoek van het erfelijk materiaal verwantschap kan worden aangetoond Je legt uit dat dat door onderzoek van Je legt uit dat door onderzoek van het het erfelijk materiaal verwantschap kan erfelijk materiaal verwantschap kan worden worden aangetoond. aangetoond. 7

8 5. Evolutie 5. Je vertelt hoe het komt dat er veel soorten organismen zijn. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo Je benoemt dat alle nu levende Je benoemt dat alle nu levende Je benoemt dat alle nu levende Je legt uit dat alle nu levende Je legt uit dat alle nu levende organismen, waaronder de mens, organismen, waaronder de mens, organismen, waaronder de mens, organismen, waaronder de mens, organismen, waaronder de mens, afstammen van eerder levende organismen afstammen van eerder levende organismen afstammen van eerder levende organismen afstammen van eerder levende organismen afstammen van eerder levende organismen die er anders uitzagen. die er anders uitzagen. die er anders uitzagen. die er anders uitzagen. die er anders uitzagen. 5.1 Natuurlijke selectie Je benoemt dat exemplaren van een soort die iets beter aan de omgeving zijn Je benoemt dat exemplaren van een soort die iets beter aan de omgeving zijn Je legt uit dat exemplaren van een soort die iets beter aan de omgeving zijn aangepast grotere kans hebben om nakomelingen te krijgen en dat bij veranderingen in de omgeving soorten daardoor geleidelijk kunnen veranderen aangepast grotere kans hebben om nakomelingen te krijgen en dat bij veranderingen in de omgeving soorten daardoor geleidelijk kunnen veranderen. aangepast grotere kans hebben om nakomelingen te krijgen en dat bij veranderingen in de omgeving soorten daardoor geleidelijk kunnen veranderen Je benoemt dat in de loop van de tijd veel soorten zijn uitgestorven als de Je legt uit dat in de loop van de tijd veel soorten zijn uitgestorven als de Je legt uit hoe in de loop van de tijd veel soorten zijn uitgestorven als de omgeving veranderde. omgeving veranderde. omgeving veranderde Je benoemt hoe fossielen zijn ontstaan en hoe ze gevonden worden Je benoemt hoe fossielen zijn ontstaan en hoe ze gevonden worden Je legt uit hoe fossielen zijn ontstaan en hoe ze gevonden worden Je legt uit dat de variatie in erfelijk materiaal wordt vergroot door sntane en ongerichte mutaties Je legt uit dat organismen van een soort kleine verschillen in erfelijk materiaal vertonen waardoor ze ook iets verschillen in eigenschappen. 8

9 Tussenproduct versie Dynamisch evenwicht 6. Je legt uit dat in de natuur alles met elkaar samenhangt, organismen beïnvloed worden door de omgeving en organismen elkaar beïnvloeden. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo Je benoemt de rol van biotische en Je benoemt eigenschappen van Je benoemt eigenschappen van Je benoemt eigenschappen van 29, 30, 31, 33, abiotische factoren (bijvoorbeeld klimaat, ecosystemen en de rol van biotische en ecosystemen en de rol van biotische en ecosystemen en je legt de rol van biotische en bodem en water) voor het leven van abiotische factoren zoals bodem en abiotische factoren zoals bodem en abiotische factoren uit. organismen. water. water Je benoemt dat verschillende organismen samen een levensgemeenschap vormen Je benoemt van veel Ecosysteem voorkomende levensgemeenschappen kenmerkende organismen Je benoemt wat onder biodiversiteit Je legt uit wat onder biodiversiteit Je legt uit wat onder biodiversiteit wordt 29, 30, 31, 33, wordt verstaan en je benoemt daarvan wordt verstaan aan de hand van verstaan aan de hand van voorbeelden uit de voorbeelden uit de eigen omgeving. voorbeelden uit de eigen omgeving. eigen omgeving Je verklaart dat veel natuur in Je verklaart dat veel natuur in Je verklaart hoe veel natuur in 29, 30, 31, 33, Nederland mede door ingrijpen van de Nederland mede door ingrijpen van de Nederland mede door ingrijpen van de mens is mens is ontstaan. mens is ontstaan. ontstaan Je benoemt dat soorten in een Je benoemt dat soorten in een Je benoemt hoe soorten in een Je legt uit hoe soorten in een Je beredeneert hoe soorten in een 29, 30, 31, 33, gebied van elkaar afhankelijk zijn voor gebied van elkaar afhankelijk zijn voor gebied van elkaar afhankelijk zijn voor gebied van elkaar afhankelijk zijn voor gebied van elkaar afhankelijk zijn voor voedsel en voortplanting. voedsel, schuilplaats en voortplanting. voedsel, schuilplaats en voortplanting. voedsel, schuilplaats en voortplanting. voedsel, schuilplaats en voortplanting Je benoemt een eenvoudige Je benoemt een eenvoudige Je benoemt een eenvoudige Je benoemt een voedselketen en Je benoemt voedselketens en 29, 30, 31, 33, voedselketen en voedselweb op basis voedselketen en voedselweb op basis voedselketen en voedselweb op basis voedselweb op basis van gegevens over voedselweb op basis van gegevens over van gegevens over planten en dieren in van gegevens over planten en dieren in van gegevens over planten en dieren in planten en dieren in een gebied. planten en dieren in een gebied en je een bepaald landschap. een gebied. een gebied. beredeneert hoe en onder welke 6.2. Voedselrelaties omstandigheden deze kunnen veranderen. en Je benoemt dat planten bij de Je benoemt dat planten bij de Je legt uit dat planten bij de Je legt uit dat planten bij de fotosynthese 29, 30, 31, 33, kringlopen fotosynthese koolstofdioxide vastleggen fotosynthese koolstofdioxide vastleggen fotosynthese koolstofdioxide vastleggen koolstofdioxide vastleggen in glucose en dat bij in glucose en dat bij de verbranding van in glucose en dat bij de verbranding van in glucose en dat bij de verbranding van de verbranding van glucose koolstofdioxide glucose weer koolstofdioxide vrijkomt. glucose weer koolstofdioxide vrijkomt. glucose koolstofdioxide weer vrijkomt. weer vrijkomt Je beredeneert dat planten bij de Je beredeneert dat planten bij de 29, 30, 31, 33, fotosynthese zonne-energie vastleggen fotosynthese zonne-energie vastleggen in in energierijke stoffen en dat bij energierijke stoffen en dat bij verbranding van verbranding van deze stoffen de energie deze stoffen de energie vrijkomt in beweging vrijkomt in beweging en warmte. en warmte a. Je benoemt dat planten en dieren Je benoemt dat duurzaam omgaan Je legt uit dat duurzaam omgaan Je legt uit dat duurzaam omgaan met het,39 29, 30, 31, 33, van belang zijn voor het leven van mensen met het milieu inhoudt dat niet meer met het milieu inhoudt dat niet meer milieu inhoudt dat niet meer wordt onttrokken (schone lucht, drinkwater, voedsel, wordt onttrokken dan het milieu kan wordt onttrokken dan het milieu kan dan het milieu kan aanvullen en dat niet meer technische en sociale ontwikkelingen). aanvullen en dat niet meer wordt aanvullen en dat niet meer wordt wordt afgegeven dan het milieu kan 6.3.1b. Je benoemt dat duurzaam omgaan afgegeven dan het milieu kan afgegeven dan het milieu kan verwerken.,39 met de (eigen) leefomgeving betekent dat verwerken. verwerken. je zuinig bent met water, energie en producten kd, 39 Duurzaamheid Je benoemt dat duurzaam gedrag Je benoemt dat niet-duurzaam Je benoemt dat niet-duurzaam Je benoemt dat niet-duurzaam Je legt uit dat niet-duurzaam omgaan 39, 29, 30, 31, 33, kan bijdragen aan gezondheid en het omgaan met het milieu in de eigen omgaan met het milieu leidt tot versterkt omgaan met het milieu lokaal en met het milieu lokaal en mondiaal leidt tot verdwijnen van levensgemeenschappen leefomgeving leidt tot broeikaseffect, uitputting van mondiaal leidt tot versterkt versterkt broeikaseffect, uitputting van kan voorkomen. gezondheidsproblemen onder andere grondstoffen, verlies van natuur, en broeikaseffect, uitputting van grondstoffen, verlies van natuur, en door vervuiling van water. gezondheidsproblemen door vervuiling grondstoffen, verlies van natuur, en gezondheidsproblemen door vervuiling van van water en leefomgeving. gezondheidsproblemen door vervuiling water en leefomgeving. van water en leefomgeving Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je benoemt voorbeelden van Je legt aan de hand van Je beredeneert verschillende duurzame,39 29, 30, 31, 33, 9

10 Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo doelen doel vo duurzame oplossingen voor milieuproblemen in de eigen omgeving. duurzame oplossingen voor milieuproblemen in de eigen omgeving. duurzame oplossingen voor milieuproblemen in Nederland. voorbeelden uit wat duurzame oplossingen voor milieuproblemen in Nederland kunnen zijn. oplossingen voor lokale en mondiale milieuproblemen Je vergelijkt de ecologische voetafdruk van Nederland met die van andere landen Je legt de verschillen uit tussen de ecologische voetafdruk van Nederland en die van andere landen. 29, 30, 31, 33, 10

Biologie ( havo vwo )

Biologie ( havo vwo ) Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging

Nadere informatie

Concept Leerdoelenkaart Biologie 10-14

Concept Leerdoelenkaart Biologie 10-14 1.1. Levens- kenmerk Ik verklaar hoe bouw en werking van Ik leg een verband tussen de bouw en werking van onderdelen van een organisme. Ik verklaar hoe dat bijdraagt aan de functies voeding, verdediging

Nadere informatie

September

September 1. Biologische eenheid 2. Instandhouding 1. Je legt anderen uit wat organismen zijn, hoe ze globaal gezien zijn opgebouwd en wat hun belangrijkste eigenschappen zijn. 2. Je legt aan de hand van een aantal

Nadere informatie

Cellen aan de basis.

Cellen aan de basis. Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema

Nadere informatie

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam GEZONDHEIDSKUNDE Het menselijk lichaam 1 KENMERKEN VAN HET LEVEN Anatomie à wetenschap die zich bezighoudt met de bouw van het menselijk lichaam (waar ligt wat?). Fysiologie à Wetenschap die zich bezighoudt

Nadere informatie

Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk

Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk Inleiding 1 PLANTEN 1.1 Indeling van het plantenrijk 1.1.1 De groene wereld van de planten 1.1.2 Wieren (algen) 1.1.3 Mossen 1.1.4 Paardenstaarten 1.1.5 Varens

Nadere informatie

1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.

1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen. THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken

Nadere informatie

Zijn er bij deze onderwerpen deficiënties, dan kun je via de volgende sites je kennis vergroten: - -

Zijn er bij deze onderwerpen deficiënties, dan kun je via de volgende sites je kennis vergroten: -  - VOORKENNIS BIOLOGIE Inhoud Organen en Cellen... 2 Voortplanting... 3 Erfelijkheid... 3 Planten... 4 Verbranding en ademhaling... 5 Voeding en vertering... 5 De cursus biologie, die je voorbereidt op het

Nadere informatie

De romp bestaat uit een borstholte en een buikholte, gescheiden door het middenrif.

De romp bestaat uit een borstholte en een buikholte, gescheiden door het middenrif. Samenvatting Thema 1: Organen en cellen Basisstof 1 Levenskenmerken (levensverschijnselen): - stofwisseling (ademhaling, voeding, uitscheiding) - groei - voortplanting - reageren op prikkels - ontwikkeling

Nadere informatie

Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen KGT

Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen KGT Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen KGT 2.1 Namen 1 Hoe zoek je de naam van een organisme op? De naam van een plant of een dier kan: * uit een andere taal komen * een eigenschap weergeven

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen Samenvatting door een scholier 1780 woorden 5 maart 2007 7,6 47 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Vier rijken vergelijken Samenvatting 1.1 1) Wat leeft

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen: Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,

Nadere informatie

Invloeden uit milieu. In ecologie bestuderen we alle relaties tussen organismen en hun milieu (leefomgeving)

Invloeden uit milieu. In ecologie bestuderen we alle relaties tussen organismen en hun milieu (leefomgeving) Ecologie Thema1 Invloeden uit milieu In ecologie bestuderen we alle relaties tussen organismen en hun milieu (leefomgeving) Levende natuur Levenloze natuur = biotische factoren = abiotische factoren Niveau

Nadere informatie

PTA biologie KB locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier en Waldeck cohort

PTA biologie KB locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier en Waldeck cohort Eindtermen biologie BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan aan de basis BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms

Nadere informatie

PTA biologie KB locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier en Waldeck cohort

PTA biologie KB locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier en Waldeck cohort Eindtermen biologie BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan aan de basis BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms

Nadere informatie

PTA biologie BBL Statenkwartier, Waldeck en Kijkduin cohort

PTA biologie BBL Statenkwartier, Waldeck en Kijkduin cohort Eindtermen biologie PTA biologie BBL Statenkwartier, Waldeck en Kijkduin cohort 2017-2018-2019 BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen

Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting door M. 721 woorden 15 januari 2014 7,1 28 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Organismen Organismen is een levend wezen:

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1018 woorden 18 januari 2017 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie samenvatting H3 3.1 Ecosysteem: afgebakend gebied met

Nadere informatie

Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL. 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: *

Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL. 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: * Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: * * * 2 Hoe kun je de naam van een organisme opzoeken?

Nadere informatie

Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en aminozuren) met behulp van zuurstof, waardoor energie vrijkomt om ATP te maken.

Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en aminozuren) met behulp van zuurstof, waardoor energie vrijkomt om ATP te maken. Begrippenlijst door Lauke 1056 woorden 23 oktober 2017 5,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Begrippen biologie hoofdstuk 2 Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en

Nadere informatie

JAARPLAN NATUURWETENSCHAPPEN tweede jaar

JAARPLAN NATUURWETENSCHAPPEN tweede jaar JAARPLAN NATUURWETENSCHAPPEN tweede jaar DEEL 1 Organismen vormen een levensgemeenschap Hoofdstuk 1 Voedselrelaties Hoofdstuk 2 Foto DEEL 2 Organismen planten zich voort Hoofdstuk 1 Voortplanting bij bloemplanten

Nadere informatie

PTA biologie BB locatie Waldeck cohort 2015-2016-2017

PTA biologie BB locatie Waldeck cohort 2015-2016-2017 Exameneenheden biologie PTA biologie BB locatie Waldeck cohort 2015-2016-2017 BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 t/m 7

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 t/m 7 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 t/m 7 Samenvatting door een scholier 1173 woorden 6 november 2006 8,1 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar H4 Voeding Mensen en dieren zijn heterotroof: ze voeden

Nadere informatie

VAK: BIOLOGIE METHODE: Biologie voor jou 3VMBO- BK Deel 1 en 2 KLAS: 3 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x 50 minuten per week

VAK: BIOLOGIE METHODE: Biologie voor jou 3VMBO- BK Deel 1 en 2 KLAS: 3 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x 50 minuten per week PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING TSG VMBO CURSUSJAAR 2016-2017 NIVEAU BASIS VAK: BIOLOGIE METHODE: Biologie voor jou 3VMBO- BK Deel 1 en 2 KLAS: 3 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x 50 uten per week P periode

Nadere informatie

PTA biologie BB Statenkwartier Waldeck cohort

PTA biologie BB Statenkwartier Waldeck cohort Eindtermen biologie PTA biologie BB Statenkwartier Waldeck cohort 2016-2017-2018 BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen

Nadere informatie

Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT

Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT 1.1 De tuin 1 Wat leeft er in een tuin? Organismen: dit zijn levende wezens zoals, planten, dieren, mensen, bacteriën en schimmels. Levenskenmerken:

Nadere informatie

VAK: BIOLOGIE METHODE: Biologie voor jou 3VMBO- BK Deel 1 en 2 KLAS: 3 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x 50 minuten per week

VAK: BIOLOGIE METHODE: Biologie voor jou 3VMBO- BK Deel 1 en 2 KLAS: 3 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x 50 minuten per week PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING TSG VMBO CURSUSJAAR 205-206 NIVEAU BASIS VAK: BIOLOGIE METHODE: Biologie voor jou 3VMBO- BK Deel en 2 KLAS: 3 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x uten per week P periode C code

Nadere informatie

LEVENSGEMEEN SCHAPPEN

LEVENSGEMEEN SCHAPPEN LEVENSGEMEEN SCHAPPEN 1 E e n e i g e n h u i s, e e n p l e k o n d e r d e z o n Waarom groeien er geen klaprozen op het sportveld? Waarom leven er geen kwallen in de IJssel? Kunnen struisvogels wel

Nadere informatie

Mitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).

Mitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen). Samenvatting door M. 1493 woorden 28 februari 2014 5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Genotype en fenotype Veel eigenschappen zijne erfelijk. Je hebt deze eigenschappen geërfd van

Nadere informatie

Bepaalde voedingsmiddelen, zoals yoghurt een zuurkool, worden met behulp van bacteriën gemaakt.

Bepaalde voedingsmiddelen, zoals yoghurt een zuurkool, worden met behulp van bacteriën gemaakt. Opdracht door een scholier 1977 woorden 9 december 2016 5,8 6 keer beoordeeld Vak Biologie Theorie algemeen: Bacteriën leven bijna overal. Je vindt ze in een woestijnen en ijsbergen. Ze komen voor in het

Nadere informatie

Examenprogramma biologie havo

Examenprogramma biologie havo Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse

Nadere informatie

In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen.

In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen. Samenvatting Thema 3: Ecologie Basisstof 1 In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen. Waarom leeft het ene dier hier en het andere dier daar? Alle organismen

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Inleiding in de biologie

Samenvatting Biologie Inleiding in de biologie Samenvatting Biologie Inleiding in de biologie Samenvatting door C. 1469 woorden 27 september 2016 4,5 6 keer beoordeeld Vak Biologie H1 - Inleiding in de Biologie 1. Wat is Biologie? Doel Je moet in een

Nadere informatie

Presentatie Biologie cellen ordenen onder een microscoop

Presentatie Biologie cellen ordenen onder een microscoop Presentatie Biologie cellen ordenen onder een microscoop Presentatie door Tobias 1186 woorden 6 juni 2017 8,5 7 keer beoordeeld Vak Biologie Cellen ordenen onder een microscoop Inleiding Ik heb dit onderwerp

Nadere informatie

Van cel tot organisme hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62551

Van cel tot organisme hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62551 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 oktober 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62551 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof

Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme

Nadere informatie

LANDSEXAMEN MAVO

LANDSEXAMEN MAVO LANDSEXAMEN MAVO 2018-2019 Examenprogramma BIOLOGIE M.A.V.O. 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen

Nadere informatie

Examen Voorbereiding Cellen

Examen Voorbereiding Cellen Examen Voorbereiding Cellen Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 Cellen Begrippenlijst: Begrip Organellen Plastiden Stamcellen Embryonale stamcellen Adulte stamcellen Endoplasmatisch reticulum

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv 1

Noordhoff Uitgevers bv 1 Inhoudsopgave 5 e editie Nectar 5 havo 9 Erfelijkheid Start Liefde gaat door de neus 9.1 Jouw waarneembare eigenschappen 9.2 Stamboomonderzoek 9.3 Overerving in de familie Toepassen Variatie onder de paprika

Nadere informatie

Het vak biologie kennis MN001 Een biologische tekening maken praktijk MN005 Werken met een loep praktijk MN008

Het vak biologie kennis MN001 Een biologische tekening maken praktijk MN005 Werken met een loep praktijk MN008 Biologie Over Bloqs Wie is Bloqs? Bloqs is een educatieve uitgeverij die innovatieve producten en diensten aanbiedt. Bloqs staat voor bouwen aan leren. Onze visie is dat u als docent of school zelf het

Nadere informatie

Examenprogramma biologie havo

Examenprogramma biologie havo Bijlage 3 Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

Examenprogramma biologie vwo

Examenprogramma biologie vwo Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Structuren

Nadere informatie

Celmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)

Celmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart) Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste

Nadere informatie

PTA biologie KBL locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck cohort 2015-2016-2017

PTA biologie KBL locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck cohort 2015-2016-2017 Exameneenheden biologie BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan aan de basis BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig

Nadere informatie

Planten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen

Planten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Planten over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Deze bijeenkomst Planten versus dieren Indeling van het plantenrijk Voortplanting Ecosystemen Indeling van het leven op aarde Er zijn 4 rijken: Bacteriën

Nadere informatie

PTA Biologie kaderberoepsgerichte leerweg, cohort 2013-2014-2015, locatie Bohemen

PTA Biologie kaderberoepsgerichte leerweg, cohort 2013-2014-2015, locatie Bohemen Schooljaar 2013-2014 ( leerjaar 3 ) a. Schoolexamen Periode Toets Omschrijving PCS- Examen- Toetsvorm Tijds- Her- Weging Methodewijzer code eenheid duur kansen 1 SE 1 Cellen en Ordening 301K BIO/K/4 Schriftelijk

Nadere informatie

Ecosysteem voedselrelaties

Ecosysteem voedselrelaties Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.

Nadere informatie

Samenvatting Biologie H3 Organen en cellen

Samenvatting Biologie H3 Organen en cellen Samenvatting Biologie H3 Organen en cellen Samenvatting door een scholier 751 woorden 30 mei 2017 8,2 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou H3 organen en cellen iets uitleg voorbeelden

Nadere informatie

Van cel tot organisme vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62357

Van cel tot organisme vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62357 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 09 juni 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62357 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Synthese 35 Kruiswoordraadsel 36 Ken je de leerstof? 37. Hoofdstuk 2 Hoe zijn bloemplanten opgebouwd? 38 1 Wat zijn bloemplanten?

Synthese 35 Kruiswoordraadsel 36 Ken je de leerstof? 37. Hoofdstuk 2 Hoe zijn bloemplanten opgebouwd? 38 1 Wat zijn bloemplanten? INHOUD NATURALIS 1 DEEL 1 ORGANISMEN EN HUN BIOTOOP 15 Hoofdstuk 1 Biotoopstudie van het bos 16 1 Wat is een biotoop? 17 2 Energie is alomtegenwoordig 18 3 Observeren is leren 18 3.1 Leren correct meten

Nadere informatie

1. We ademen om te leven

1. We ademen om te leven 1. We ademen om te leven Net als alle levende wezens hebben wij energie nodig om te leven. De spijsvertering zorgt ervoor dat ons lichaam de voedingsstoffen opneemt. De bloedsomloop brengt die stoffen

Nadere informatie

Bouw van een cel vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73566

Bouw van een cel vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73566 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/73566 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice

Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies krijg je een dorstsignaal? Ong. 2% Bewerkt door

Nadere informatie

Voorbeelden organel: celkern, vacuole, mitochondriën en endoplasmatisch rediculum.

Voorbeelden organel: celkern, vacuole, mitochondriën en endoplasmatisch rediculum. Samenvatting door S. 1531 woorden 1 mei 2015 6.3 25 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Paragraaf 1. De levende natuur wordt ingedeeld in 3 domeinen: Bacteriën Archea Eukaryoten Bacteriën

Nadere informatie

Examenprogramma biologie havo

Examenprogramma biologie havo Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie'

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie' Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie' Samenvatting door een scholier 1412 woorden 29 juni 2007 6,4 39 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Fast Food Island!

Nadere informatie

BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.10.1

BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.10.1 BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.10.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

PTA biologie KBL locatie Bohemen, Kijkduin cohort 2014-2015-2016

PTA biologie KBL locatie Bohemen, Kijkduin cohort 2014-2015-2016 Schoolexamen derde leerjaar, schooljaar 2014-2015 1 SE 1 Cellen en Ordening Je weet dat planten en dieren gemaakt zijn van cellen. De cellen van een plant zien er heel anders uit dan cellen van een dier.

Nadere informatie

Voedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk

Voedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

Examenprogramma biologie vwo

Examenprogramma biologie vwo Bijlage 4 Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

Fysiologie / Metabolisme stofwisseling

Fysiologie / Metabolisme stofwisseling Fysiologie / Metabolisme stofwisseling Onder de fysiologie vallen bij de sportmassage de volgende onderdelen: Celleer/cytologie Weefselleer/histologie Stofwisseling/metabolisme Spijsvertering Hart, bloedvaten

Nadere informatie

In planten vindt fotosynthese plaats:

In planten vindt fotosynthese plaats: Thema6 ecologie + Thema 7 mens en milieu samenvatting 1 invloeden uit het milieu Invloeden uit het Alle organismen worden beïnvloed door hun milieu (leefomgeving) milieu o Het milieu wordt ook door organismen

Nadere informatie

E C O L O G I E Ecologie Factoren die invloed hebben op het milieu: Niveaus van de ecologie:

E C O L O G I E Ecologie Factoren die invloed hebben op het milieu: Niveaus van de ecologie: E C O L O G I E Ecologie = wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaald milieu voorkomen en wat de relaties zijn tussen organismen en dat milieu Factoren die invloed

Nadere informatie

Inleiding Indeling van het plantenrijk Indeling van het dierenrijk Andere manieren van ordenen Ecologie...

Inleiding Indeling van het plantenrijk Indeling van het dierenrijk Andere manieren van ordenen Ecologie... ECOLOGIE Inhoudsopgave Inleiding... 3 Indeling van het plantenrijk... 4 Indeling van het dierenrijk... 5 Andere manieren van ordenen... 6 Ecologie... 6 Biotische- en a-biotische factoren... 9 Producenten,

Nadere informatie

(nr 29). De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in

(nr 29). De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in Leer en toetsplan biologie, klas 2. 203-204 Vak: biologie Leerjaar: 2 Onderwerp: H.7, Voeding,, Nectar deel 2 Kerndoel(en): (nr 29). De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1844 woorden 7 november 2005 6,1 12 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 1 1.1 Moeraseilanden en vetbollen Ecosysteem

Nadere informatie

Samenvatting Biologie H1+2

Samenvatting Biologie H1+2 Samenvatting Biologie H1+2 Samenvatting door Marjolein 2356 woorden 20 december 2017 7,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting: https://www.scholieren.com/verslag/samenvatting-biologie-h12

Nadere informatie

Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd.

Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd. Biologie SE4 Hoofdstuk 6 Paragraaf 1 Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit een van de beide ovaria. Deze eicel komt terecht in een eileider. Een van de zaadcellen die de tocht van de vagina naar

Nadere informatie

1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden

1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren

Nadere informatie

Samenvatting door F woorden 3 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou

Samenvatting door F woorden 3 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou Samenvatting door F. 1187 woorden 3 juni 2012 7 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Basisstof 1: Ordening in vier rijken Rijken(indelingscriteria): - Bacteriën - Schimmels - Planten

Nadere informatie

Thema 2 Planten en dieren

Thema 2 Planten en dieren Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 2 Planten en dieren Samenvatting Eten en gegeten worden Als je de leefomgeving van een plant of dier bestudeert, kijk je naar de levenloze natuur; dus naar

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen: Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj

Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de

Samenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de Samenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de biologie Samenvatting door E. 1726 woorden 5 november 2013 7,7 20 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie hoofdstuk 1, wat is biologie?

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Regeling

Samenvatting Biologie Regeling Samenvatting Biologie Regeling Samenvatting door P. 1319 woorden 20 maart 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting Regeling SE2 Het zenuwstelsel Het zenuwstelsel

Nadere informatie

Paragraaf 6.1 en 6.2. 2. Osmotische waarde, ph weefselvloeistof, glucosegehalte

Paragraaf 6.1 en 6.2. 2. Osmotische waarde, ph weefselvloeistof, glucosegehalte Paragraaf 6.1 en 6.2 1. Neem de volgende begrippen over in je schrift en geef een omschrijving Homeostase In stand houden van het interne milieu opperhuid Bovenste laag van de huid chitine Koolhydraat

Nadere informatie

Organismen worden beïnvloed door ziektes. Ziektes kunnen worden veroorzaakt door schimmels, virussen, parasieten en bacteriën.

Organismen worden beïnvloed door ziektes. Ziektes kunnen worden veroorzaakt door schimmels, virussen, parasieten en bacteriën. Samenvatting door een scholier 1455 woorden 4 maart 2012 6,6 26 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie Interactief Biotische factoren zijn afkomstig uit de levende natuur. Organismen worden beïnvloed

Nadere informatie

DE BASIS. wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS. Acco Leuven / Den Haag

DE BASIS. wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS. Acco Leuven / Den Haag DE BASIS wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS Acco Leuven / Den Haag Inhoud Voorwoord 13 Deel 1 Aardrijkskunde 15 1.1 De

Nadere informatie

1: Wat is biologie? 2: Organisatieniveaus van de biologie

1: Wat is biologie? 2: Organisatieniveaus van de biologie 1: Wat is biologie? - Een organisme (o.a. dieren, planten en mensen) vertoont levensverschijnselen, zoals voortplanting en stofwisseling: alle chemische reacties in een organisme. - Organismen kunnen ook

Nadere informatie

UNIFORM HEREXAMEN MULO 2009

UNIFORM HEREXAMEN MULO 2009 MINISTERIE VN ONERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXMENUREU VK : IOLOGIE TUM: INSG 11 UGUSTUS 2009 TIJ : 10.50 12.05 UUR EZE TK ESTT UIT 40 ITEMS. UNIFORM HEREXMEN MULO 2009 TENZIJ NERS NGEGEVEN, GT HET STEES

Nadere informatie

PTA Biologie theoretische leerweg, cohort 2013-2014-2015, locatie Bohemen, Houtrust, Kijkduin

PTA Biologie theoretische leerweg, cohort 2013-2014-2015, locatie Bohemen, Houtrust, Kijkduin a. Schoolexamen schooljaar 2013-2014 (leerjaar 3) 1 SE 1 Cellen en ordening 301T BIO/K/4, Schriftelijk 90 min ja 2,0 Deel 1: Je weet dat planten en dieren gemaakt zijn van cellen. De cellen van een plant

Nadere informatie

3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41

3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41 3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen

Nadere informatie

Ziekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:

Ziekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen: IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.

Nadere informatie

PTA biologie TL locatie Bohemen, Houtrust, Kijkduin cohort 2014-2015-2016

PTA biologie TL locatie Bohemen, Houtrust, Kijkduin cohort 2014-2015-2016 Schoolexamen derde leerjaar (2014-2015) 1 SE 1 Cellen en ordening Je weet dat planten en dieren gemaakt zijn van cellen. De cellen van een plant zien er heel anders uit dan cellen van een dier. Het hangt

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Blok 5

Samenvatting Biologie Blok 5 Samenvatting Biologie Blok 5 Samenvatting door A. 1706 woorden 1 november 2014 6 27 keer beoordeeld Vak Biologie Begrippen: Fotosynthese: Water + CO 2 + Zonlicht = Glucose + Zuurstof Bladgroen: Groene

Nadere informatie

Thema 3 Voeding en je lichaam

Thema 3 Voeding en je lichaam Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 3 Voeding en je lichaam Samenvatting Voeding en je lichaam Je lichaam heeft voedingsstoffen nodig. Die zitten in ons eten en drinken. Voedsel en vocht zijn

Nadere informatie

BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen

BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen www.dlwbiologie.wordpress.com BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen Havo 4 Thema 2 Basisstof 5 (blz. 68 en 69) De submicroscopische cel. Binas 79 B, C, D. Vwo 4 Thema 2 Basisstof 5

Nadere informatie

Kennisbasis. Kennisbasis natuurwetenschappen en technologie. Technologie. Technologie. Waar het om gaat

Kennisbasis. Kennisbasis natuurwetenschappen en technologie. Technologie. Technologie. Waar het om gaat Kennisbasis Kennisbasis natuurwetenschappen en technologie Technologie Technologie Waar het om gaat Technologie Technologie speelt een grote rol in de moderne samenleving. In het dagelijkse leven gebruiken

Nadere informatie

Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten.

Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten. Ordening van organismen: vroeger: plantenrijk - dierenrijk Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten. huidige indeling:

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5: planten

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5: planten Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5: planten Samenvatting door een scholier 1973 woorden 17 april 2017 7,1 51 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Samenvatting Hoofdstuk 5 Planten Uit welke delen

Nadere informatie

biologie CSE BB herziene versie

biologie CSE BB herziene versie Examen VMBO-BB 2010 tijdvak 1 vrijdag 28 mei 13.30-15.00 uur biologie CSE BB herziene versie Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen.

Nadere informatie

ERFELIJKE INFORMATIE IN DE CEL

ERFELIJKE INFORMATIE IN DE CEL DE CEL 1. INLEIDING... 3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA... 4 2.2. CELMEMBRAAN... 4 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan (eenheidsmembraan)...5 2.2.3. Transportmogelijkheden

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10 Samenvatting door een scholier 96 woorden 2 juni 2007 7,7 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Paragraaf 9.1 Gist: Eencellige schimmelsoort die in gedroogde

Nadere informatie

Opdracht 7.2 Energie een heel lastig onderwerp

Opdracht 7.2 Energie een heel lastig onderwerp Opdracht 7.2 Energie een heel lastig onderwerp Inleiding voor de docent: Onverwachte gaten in het curriculum en in BINAS In deze opdracht gaat de aandacht naar de samenhang tussen de processen die een

Nadere informatie

De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel

De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel Auteurs: Sjoerd Schouten & Kelly Simons Studentnr: 0889861, 0879682 Datum: 8 Februari 2015 instituut: Hogeschool

Nadere informatie

Cellen = de bouwstenen waaruit organismen zijn opgebouwd. Ieder rijk heeft zijn eigen soort cel.

Cellen = de bouwstenen waaruit organismen zijn opgebouwd. Ieder rijk heeft zijn eigen soort cel. Samenvatting door een scholier 2084 woorden 31 maart 2012 5.4 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 1.1. Tuin Organisme: leven wezens Levenskenmerken van organismen: 1. Ze voeden zich 2. Ze groeien

Nadere informatie

MELATONINE. Het natuurlijke slaapmiddel

MELATONINE. Het natuurlijke slaapmiddel MELATONINE Het natuurlijke slaapmiddel Wat is Melatonine Melatonine is een hormoon dat in de pijnappelklier (epifyse) geproduceerd wordt uit serotonine (neurotransmitter betrokken bij stemming en pijn)

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting door M. 1566 woorden 14 januari 2017 4,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 1: stofwisseling Paragraaf

Nadere informatie

Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten

Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende

Nadere informatie