Samenvatting door een scholier 1969 woorden 29 juni keer beoordeeld. Hoofdstuk 6.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1969 woorden 29 juni keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 6. In elke levensfase vinden veranderingen plaats.zo beginnen er ergens tussen je 10e en je 18e levensjaar onder invloed van je gelsachtshormonen je secundaire geslachtskenmerken te ontwikkelen. De primaire geslachtskenmerken waren al voordat je gebroren werd ontwikkeld. De hypofyse begint in de puberteit de hormonen FSH en LH te produceren. Deze hormonen werken stimuleren op de eierstokken en de zaadcellen en komt de productie van geslachtscellen en geslachtshormonen op gang. De eierstokken prduceren oestradiol, oestron (samen oestrogenen) en progesteron. De zaadballen pruduceren testosteron. In de puberteit verander je ook psychisch. Die psycische veranderingen kunnen leiden tot ruzies en onzekerheden. Seksualiteit speelt in het leven van mensen een belangrijke rol. De reclame speelt daar handig op in. Bij dieren is seksualiteit gekoppeld aan voortplanting. Seksualiteit heeft bij mensen meer functies dan voortplanting. Verschillen in gedrag en belangstelling tussen mannen en vrouwen zijn voor een groot deel cultureel bepaald. Mensen verschillen ook in hun seksuele voorkeur. Je kan hetero, homo of biseksueel zijn. De denkbeelden die je hebt over seks en alles wat daar bij hoort zijn ontstaan tegen de achtergrond van de cultuur waarin je bent opgegroeid. Aids is de meest besproken SOA van de laatste jaren. Als je besmet bent komt het virus voor in bepaalde witte bloedvcellen, in de lymfe, in het voorvocht en het sperma of un het vaginavocht. Het grootste besmettingsrisico hebben bloed en sperma omdat daarin de concentraties aan het virus het hoogst zijn. Een SOA loop je op door onveilig seksueel gedrag. Als je vermoed dat je een SOA hebt opgelopen moet je naar je huisarts gaan. Een SOA kan hele nare gevolgen hebben, zoals onvruchtbaarheid. De pil is het meest betrouwbare anticonceptiemiddel voor vrouwen, omdat er dan geen eicel rijpt en vrijkomt en er dus niks is om te bevruchten. Als je de pil slikt krijg je een hoeveelheid vrouwelijke hormenen binnen die de normale cyclus beinvloed. De hormonen remmen de productie van hypofysehormonen en zonder deze hormonen rijpt er geen eicel. Je hebt verschillende soorten anticonceptiepillen. Je hebt anticonceptiepillen waarvij alle 21 pillen Pagina 1 van 5

2 hetzelfde zijn en zowel oestrogeen als progesteron bevatten. Dat is de combinatiepil. Je hebt ook de sequentiepil, daarbij zijn er 11 pillen die oestrogeen en 10 pillen die progesteron bevatten. In de driefasenpil verschillen de verhoudingen van de beide hormonen. Een arts kan een spiraalte in de baarmoeder inbrengen om te voorkomen dat de bevruchte eicel zich in het baarmoederslijmvlies kan innestelen. Zo n spiraaltje kan 3 jaar blijven zitten. Je kan ook nadat je onveilig gevreeen hebt een morningafter pil halen, maar dan alleen als het minder dan 36 uur geleden is dat je onveilig gevreeen hebt. Als je te laat bent voor een morningafterpil kan je ook altijd nog een abortus laten plegen. Hoofdstuk 7 Als de omstandigheden gelijk blijven is ongeslachtelijke voortplanting gunstig. Geslachtelijke voortplanting is gunstig als de omgeving steeds veranderd. Geslachtelijke voortplanting levert nakomelingen op met nieuwe combinaties aan erfelijke eigenschappen. In de wand van de zaadbuisjes ziiten duizende cellen die we voorlopercellen noemen en daaruit ontstaan de zaadcellen. De productie van zaadcellen verloopt het best bij een temperatuur van 36 graden. Daarom liggen de zaadballen in de balzak. Bij mannen ontstaat uit 1 gewone cel 4 zaadcellen en bij vrouwen onstaat uit 1 gewone cel slechts 1 eicel. Een follikel is een voorlopercel met een laagje hulpcellen. Meiose: deling van gewone lichaamscellen om geslachtscellen te maken. Meiose 1: deling van de chromosomen Meiose 2: deling van de chromatiden Menselijke ei- en zaadcellen bevatten inplaats van 46 maar 23 chromosomen. Normaal zijn chromosomen per 2tal te vinden, maar in geslachtscellen zitten ze allemaal los van elkaar. Aan het einde van de meiose zijn uit 1 cel 4 (geslachts)cellen ontstaan. Zodra een zaadcel de eicel binnen dringt komt er om de eicel een ondoordringbare laag, het bevruchtingsmembraan. De bevruchte eicel heet in het begin een zygote en de eerste deling, die al in de eileider binnen het bevruchtingsmembraan plaats vinden, worden klievingen genoemd. Na 4 dagen zijn er 16 cellen ontstaan en komt de zygote in de baarmoeder en het bevruchtingsmembraan verdwijnt. Na een week heeft de buitenste cellaag uitsteeksels gevormt en kan het zich gaan innestelen (de innesteling) in de de baarmoeder. Na 8 weken zijn alle organen in aanleg aanwezig en heet de embryo foetus. Rond de 5e week gaat het embryonale hart al pompen. De placenta werkt de hele zwangerschap als een snorkel, snackbar en wc tegelijk. In de placenta vindt uitwisseling van voedingsstoffen en afvalstoffen plaats tussen moeder en kin. Doordat de placenta groeit kan de foetus ook groeien. Rond de 40e week gaat het kind indalen, het draait dan met zn hoofd naar beneden, en komen er weeen. De bevalling begint. Een maandelijkse cyclus begint met de groei van 1 of meer follikels in een eierstok. Halverwege de cyclus, Pagina 2 van 5

3 rodn dag 14, barst de rijpe eivel uit de follikel en komt in de eileider. Na de ovulatie (eisprong) is de eicel ongeveer 12 uur vruchtbaar. Wordt de cel niet bevrucht dan srerft het af en wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten. De cellen van de folliker leven langer. In de dagen na de ovulatie nemen zij veel vetachtige stoffen op en vormen zij het gele lichaam. Follikelgroei en ovulatie vinden plaats onder invloed va de hormonen FSH en LH uit de hypofyse. FSH stimuleert de rijping van follikel en eicel en LH stimuleert de ovulatie en de vorming van het gele lichaam. Het gele lichaam produceert oestrogenen en progesteron. Oestrogenen en progesteron uit de eierstokken beinvloeden dikte en samenstelling van het baarmoederslijmvlies. Tijdens een zwangerschap neemt de hoeveelheid progesteron sterk toe en daardoor blijft de hoeveelheid FSH laag. Progesteron vervult een centrale functie tijdens een zwangerschap. Het stimuleert de doorbloeding van het baarmoederslijmvlies, de groei van de borstklieren en remt de hypofyse in de aanmaak van de hormonen FSH en LH. FSH en LH regelen samen met testosteron de vruchtbaarheid De slaagkans van een IVF-behandeling is ongeveer 15%. Met IVF is ongwenste kinderloosheid op te lossen. IVF staat voor In Vitro Fertilisatie. Met een vlokkentest kan een arts het DNA bekijken op erfelijke afwijkingen. Er kan als de test wordt uitgevoerd dat er een spontane abortus optreedt. Mensen die een chromosoom meer of minder hebben, hebben meestal het syndroom van down. Die mensen ontwikkelen zich langzamer en hebben een geestelijke handicap. Chromosomen zijn goed te zien tijdens de mitose. Aan de hand van foto s hierva kunnen artsen een parygram (chromomsomenportret) maken en kunnen dan zien of er afwijkingen aan de chromosomen of in het chromosomenaantal zijn. Hoofdstuk 8 Signalen zijn opvallende geuren, kleuren, vormen, geluiden en gebaren die voor soortgenoten informatie bevatten. Bij een signaalhandeling toont een dier zijn specifieke signalen die anders verborgen zouden blijven. Door middel van signalen en een soort etiquette geven dieren als ze elkaar ontmoeten aan wat ze willen. Ritueel: een vaste serie handelingen met als doel een voorbereiding op het eigenlijke gedrag. In een ritueel vertonen 2 of meer dieren om de beurt ritueel gedrag, soms in combinatie met signalen. Rituele gedragingen zijn vereenvoudigde dagelijkse handelingen. Een speciaal soort ritueel gedrag is de balts. Functies van baltsgedrag zijn het sussen van agressie en uitwisselen van informatie over elkaars kwaliteiten als partner en ouder. Als de signalen bij een verandering aangepast worden, ze uitgewisseld worden tussen meer dan 2 dieren en het gedrag van de andere dieren niet voorspelbaar is, spreek je niet van ritueel gedrag maar van communicatie. Communicatie bestaat uit een complexe combinatie van signalen en handelingen. Doordat een boodschap verschillenden filters passeert kunnen er misverstanden ontstaan. De informatie kan ook verstoord worden dor ruis (= fel licht, achtergrondlawaai of andere trillingen). Omdat communicatie en daarmee organisatie gevoelig zijn voor misverstanden maken mensen graag Pagina 3 van 5

4 gebruik van vertrouwde organisatievormen. Die organisatievormen worden van ouder op kind doorgegeven. De rechten en de plichten van een mensen worden zo door traditie bepaald en dit noemen we een rolpatroon. Als een omgeving snel veranderd kunnen de rolpatronen een probleem vormen in het aanpassingsproces. In een veranderende organisatie is goede communicatie onmisbaar. Het is noodzakelijk dat wanneer de omgeving van een dier of groep veranderd, dat dat dier of die grope mee kan veranderen. Is dit niet het geval dan gaat het dood. Evolutie: aanpassen door geleidelijke verandering in erfelijk materiaal. Leren is een snelle manier van aanpassen aan veranderingen. Er zijn 6 verschillenden leervormen: - imitatie - inzicht - inprenten - gewenning - conditionering - proefondervindelijk leren (trial-and-error) Welke manier van leren op een bepaald moment het beste is voor een individu hangt af van de situatie, de ervaring en de leeftijd Elke vorm van gedrag, elke beweging, elk signaal bestaat uit aparte handelingen of gedragselementen. Gedragselementen zijn de afzonderlijke handelingen binnen het gedrag. In een gedragsketen volgen de gedragselementen elkaar volgens een vast patroon op. Een gedragssysteem bestaat uit een aantal gedragsketens, soms gekoppeld door losse gedragselementen. Een aantal gedragssystemen samen vormt gedrag. Zo n opbouw van klein naar groot noem je hiërarchisch Gedrag is altijd een reactie op omgevingsfactoren. Gedrag onstaat als gevolg van uit- en inwendige prikkels. Een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt is een sleutelprikkel. Een overdreven sleutelprikkel is een supernormale prikkel. Net zoals bij een signaal is de reactie op een prikkel niet altijd hetzelfde. Dat komt omdat gedrag niet direct door een uitwendige prikkel ontstaat. De prikkel wordt eerst verwerkt in je hersenen, daarop volgt een verandering in de inwendige toestand en die samen zorgen voor een bepaalde bereidheid om een handeling te verricht. Die bereidheid om een bepaald gedrag te vertonen is de motivatie. Motivatie is een gevolg van een combinatie van in- en uitwendige prikkels. Wanneer de motivatie hoog genoeg is en dus de drempelwaarde heeft bereikt wordt het gedrag uitgevoerd. Motiverende factor: het moment waarop de motivatie de drempelwaarde heeft bereikt waardoor de prikkel wordt veroorzaakt. Sleutelprikkels zijn vaak de belangrijke motiverende factoren. Hoofdstuk 9 In water met zetmeel of suiker als voedsel produceert gist alcohol en het gas koolstofdioxide. Bij een gunstige temperatuur vermeerderen de gistcellen zich snel. Zuurkool onstaat doordat melkzuurbacterien de zetmeelvoorraad in koolbladeren omzetten. Pagina 4 van 5

5 Wijn en bier ontstaan door de chemische activiteit van gistcellen en zuurkool door de activiteit van bacterien. Door deze organismen genetisch te modificeren kunnen ze voor meer voedingsproducten ingeschakeld worden. Je kan door stekken en weefselkweek kunstmatig vermeerderen. Om op deze manier uit 1 individu nakomelingen te krijgen heet klonen. Individuen van een kloon hebben dezelfde erfelijke eigenschappen. Moderne biotechnologie maakt het mogelijk om gewassen te kweken die ongevoelig zijn voor bestrijdingsmiddelen. Door celfusie kunnen rassen gekweekt worden die eigenschappen van verschillenden soorten vertonen Beschermende stoffen in het voedsel voorkomen gebreksziekten. Bouwstoffen maken groei en herstel van cellen en celonderdelen mogelijk. Mensen gebruiken vooral koolhydraten en vetten als brandstof. Overmatige consumptie hiervan leidt tot opslag van reservestoffen. Bouwstoffen zijn nodig om cellen te vervangen. Belangrijke bouwstoffen zijn eiwitten en calcium. Veel voedsel wordt door je lichaam gebruikt als energievoorziening van je lichaam. Dit kan door verbranding van glucose en vetten. Voortgezette assimilatie: enzymen uit de lever zetten glucose om in vet of glycogeen. (reservestof). glucose is de grondstof voor koolhydraten vetten en aminozuren. Aminozuren zijn grondstof voor eiwitten. Voor opname, transport en afgifte van stoffen door zaadplanen spelen verdamping, osmose, actief transport en stroming een belangrijke rol. Bij een gezonde plant zijn de omstandigheden voor deze processen optimaal. Via de huidmondjes komt gas de plant binnen als de concentratie van dat gas in de bladcellen lager is dan in de lucht. Water komt de plant binnen door stroming en osmose. Voor fotosynthese heeft een plant bladgroenkorrels, water, koolstofdioxide en licht nodig. Daarnaast zijn een goede omgevingstemperatuur en lcuhtvochtigheid belangrijkl. Al deze factoren kunnen de groei en ontwikkeling van een plant beperken. Bij fotosynthese ontstaan zuurstof en glucose. In alle cellen van elk organisme vindt voortgezette assimilatie en dissimilatie plaats. door voortgezette assimilatie ontstaan allerlei organische stoffen. Door dissimilatie worden organische stoffen afgebroken. De energie die voor voortgezette assimilatie nodig is komt vrij bij dissimilatie. Alle stoffen die door assimilatieprocessen ontstaan vormen tezamen de brutoproductie. Voor de nettoproductie verminder je deze massa met de hoeveelheid organische stoffen die tegelijkertijd door dissimilatie verdwijnen. Pagina 5 van 5