HET ONDERSTEUNEN VAN PATIËNTEN TOT ZELFMANAGEMENT: NIET ZO EENVOUDIG?

Transcriptie

1 HET ONDERSTEUNEN VAN PATIËNTEN TOT ZELFMANAGEMENT: NIET ZO EENVOUDIG? Veerle DUPREZ Prof. dr. Ann VAN HECKE Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde, Universiteit Gent Niets uit deze presentatie mag overgenomen worden zonder goedkeuring van de sprekers Veerle Duprez & Ann Van Hecke. Gelieve als volgt te verwijzen naar deze presentatie: Duprez V., & Van Hecke A. (2018). Het ondersteunen van patiënten tot zelfmanagement: niet zo eenvoudig? Universitair Centrum Verpleegkunde & Vroedkunde, Universiteit Gent.

2

3 Verklaring van Alma Ata, WHO, 1978 The people have the right and duty to participate individually and collectively in the planning and implementation of their health care

4 5000 uur/jaar Asch et al. (2012). Automated hovering in Health care Watching over the 5000 hours. New England Journal of Medicine, 367 (1).

5 TRANSITIE TRADITIONELE NAAR PERSOONSGERICHTE ZORG Engels & Dijcks, 2011 (aangepaste versie)

6 MEERWAARDE? Effecten op patiënten uitkomsten (bijv. symptomen, complicaties, kwaliteit van leven, empowerment) Effecten op gezondheidszorg systeem (bijv. minder (her)opnames, afname kosten) Franek et al., 2013; Panagioti et al., 2014; Trappenburg et al., 2013

7 WELKE KIJK? WAT DOEN WE? WELKE ATTITUDE?

8 VAN THERAPIETROUW NAAR ADHERENCE Therapietrouw Sackett (1976) and Haynes (1978): the extent to which a person s behaviour (taking medications, following a recommended diet or executing life-style changes) coincides with medical or health advice Therapietrouw - adherence WHO (2003) the extent to which a person s behaviour taking medications, following a diet, and/or executing lifestyle changes, corresponds with agreed recommendations from a health care provider

9 NAAR ZELFMANAGEMENT.. Therapietrouw - adherence Zelfmanagement Barlow et al. 2002: The ability to manage one or more chronic conditions (e.g. symptoms, treatment, physical and psychosocial consequences, and lifestyle changes) and to integrate them in day-to-day life with the aim of achieving optimal quality of life

10 h f s h h WAT IS ZELFMANAGEMENT? Zelfmanagement is het geheel van inspanningen die een persoon levert om de eisen van de ziekte zo goed mogelijk in overeenstemming te brengen met de eisen van het leven Van autoritair, paternalistisch arts/hulpverlener gestuurd concept (compliance), via trouw aan een overeengekomen regime (adherence), naar een concept dat de eigen levensdoelen en autonomie van de patiënt recht doet: De patiënt heeft het recht te bepalen waaraan hij voorrang geeft De hulpverlener weet niet zonder meer wat goed is voor de patiënt Omdat naast objectieve gegevens (over invloed op de ziekte) ook levensdoelen en voorkeuren een rol spelen. Grypdonck, 2005

11 Medisch management Rol management Emotioneel management Omgaan met beperkingen en symptomen, met behandeling, Bijv. medicijngebruik beweging, rookstop Betekenis geven aan het leven en diverse sociale rollen daarbinnen Relaties onderhouden met naasten, omgeving en zorgverleners Omgaan met onzekerheden, emotionele balans zoeken en behouden, positief zelfbeeld behouden Bijv. angst, onzekerheid

12 WELKE KIJK? WAT DOEN WE? WELKE ATTITUDE?

13 WAT IS ZELFMANAGEMENT-ONDERSTEUNING? Het systematisch verstrekken van educatie en ondersteunende interventies door zorgverleners met als doel het verhogen van de patiënten hun vaardigheden en vertrouwen in het managen van hun chronische aandoening(en), inclusief probleem-oplossend handelen, doelbepaling, actieplanning en monitoring van vooruitgang en problemen. Vanuit een partnerschap tussen patiënt en hulpverlener. Institute of Medicine, 2003; Nurse-CC programma, 2015

14 Een nieuwe rol als zorgverlener Patiënt verlaat de klassieke ziekterol, terwijl zorgverlener (minstens gedeeltelijk) afstapt van de professionele autonomie en expertrol. Patiënt vervult actieve rol Zorgverlener zet stap om macht en verantwoordelijkheid met de patiënt te delen

15

16 WAT VRAAGT ZMO VAN VERPLEEGKUNDIGEN? BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent 5A Model (Glasgow et al., 2002; Landelijk Actieplan Zorg, 2010)

17 h f s h h WAT VRAAGT ZMO VAN VERPLEEGKUNDIGEN? Zelfmanagementondersteuning door Vlaamse verpleegkundigen werkzaam in chronische zorg (N=477) Duprez, V., et al. (2017). Are person-related and socio-structural factors associated with nurses self-management support behavior? A correlational study. Patient education and Counseling, 101(2): doi: /j.pec BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent

18 WAAROM WE NIET DOEN WAT WE NIET DOEN VOORBEELD: een goede reden voor mij om NIET te stoppen met roken is omdat ik niet geloof dat het zal lukken; ik heb het al zo veel geprobeerd en ik kon het toch niet volhouden omdat anderen zich niet moeten bemoeien met mijn leven; het is mijn keuze om verder te roken omdat ik er goed heb over nagedacht: ik zie wel de voordelen van te stoppen, maar op het werk is het een stresserende periode Ontmoediging, faalangst Externe druk Opstandig verzet Keuze Reflectief verzet BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent hfsh h

19 WAT VRAAGT ZMO VAN VERPLEEGKUNDIGEN? Wat is een motiverende begeleidingsstijl? BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent

20 WAT VRAAGT ZMO VAN VERPLEEGKUNDIGEN? Autonomie-ondersteunende vs. controlerende begeleidingsstijl Structurerend vs. chaotisch begeleidingsstijl Relationele steun vs. afwijzing Duprez V., Jedeloo S., & Van Hecke A.(2017). Communicatie: de basis van zelfmanagementondersteuning. In van Staa A., Mies L., ter Maten-Speksnijder A. (Red.), Verpleegkundige ondersteuning bij zelfmanagement en eigen regie (pag.57-76). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum. Vansteenkiste M. & Soenens B. (2015). Vitamines voor groei. Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie Theorie. Acco. BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent

21 WAT VRAAGT ZMO VAN VERPLEEGKUNDIGEN? Een autonomie-ondersteunende begeleiding kenmerkt zich door: Actief vragen naar en erkennen van het perspectief van de patiënt Inspraak en keuze aanbieden Ritme van de patiënt volgen Intrinsieke motivatie van de patiënt aanwakkeren Duiding en uitleg aanbieden Uitnodigend taalgebruik hanteren Een controlerende begeleiding kenmerkt zich door: Perspectief en doelen van de verpleegkundige hanteren Directief zijn, onderdrukken van dialoog of initiatief Het tempo en de agenda van de verpleegkundige vasthouden Gevoelens van schuld, schaamte en angst oproepen bij de patiënt Geen of gebrekkige duiding verschaffen Dwingend en beoordelend taalgebruik hanteren, kritiek geven Duprez V., Jedeloo S., & Van Hecke A.(2017). Communicatie: de basis van zelfmanagementondersteuning. In van Staa A., Mies L., ter Maten-Speksnijder A. (Red.), Verpleegkundige ondersteuning bij zelfmanagement en eigen regie (pag ). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum. BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent Vansteenkiste M. & Soenens B. (2015). Vitamines voor groei. Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie Theorie. Acco.

22 WAT VRAAGT ZMO VAN VERPLEEGKUNDIGEN? Een structurerende begeleiding kenmerkt zich door: Verwachtingen communiceren, inclusief grenzen Competentieversterkend werken Gepaste uitdaging en vertrouwen uitspreken Een chaotische begeleiding kenmerkt zich door: Geen of verwarrende verwachtingen communiceren Geen of gebrekkige hulp bieden, hulpvraag negeren Dreigen met falen, angst opwekken Positieve en informationele feedback geven Weinig feedback, afbrekende kritiek Proces opvolgen en bijsturen Zelfreflectie aanmoedigen bij de patiënt Onvoorspelbare opvolging Patiënt niet stimuleren tot zelfreflectie Duprez V., Jedeloo S., & Van Hecke A.(2017). Communicatie: de basis van zelfmanagementondersteuning. In van Staa A., Mies L., ter Maten-Speksnijder A. (Red.), Verpleegkundige ondersteuning bij zelfmanagement en eigen regie (pag ). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum. Vansteenkiste M. & Soenens B. (2015). Vitamines voor groei. Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent Theorie. Acco.

23 WELKE KIJK? WAT DOEN WE? WELKE ATTITUDE?

24 7 VALKUILEN VAN DE ZORGVERLENER BIJ ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING Gebaseerd op Duprez, Lemaire, Van de Poel, Van Hecke, & Wuyts. Training voor zelfmanagementondersteuning, Universiteit Gent & UCLL.

25 Zelfmanagement UCVV in samenwerking met o.a. Nurse CC Rotterdam, UCLL, Leuven BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent

26 TAKE HOME MESSAGES BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent

27 BVVS Afternoon meeting 27 april 2017 Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent

28 HET ONDERSTEUNEN VAN PATIËNTEN TOT ZELFMANAGEMENT: NIET ZO EENVOUDIG? Veerle DUPREZ Prof. dr. Ann VAN HECKE Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde, Universiteit Gent Niets uit deze presentatie mag overgenomen worden zonder goedkeuring van de sprekers Veerle Duprez & Ann Van Hecke. Gelieve als volgt te verwijzen naar deze presentatie: Duprez V., & Van Hecke A. (2018). Het ondersteunen van patiënten tot zelfmanagement: niet zo eenvoudig? Universitair Centrum Verpleegkunde & Vroedkunde, Universiteit Gent.