Het aanleren van zelfmanagement: een ethische reflectie op alledaagse morele problematiek

Transcriptie

1 Het aanleren van zelfmanagement: een ethische reflectie op alledaagse morele problematiek Silvio van den Heuvel, docent verpleegkunde en ethiek Saxion, onderzoeker SCBS Dimence, RadboudUMC en KU Leuven

2 Leerdoelen Participanten vergaren kennis over de opbouw en achtergronden van een ethische reflectie door middel van een moreel beraad toegepast op de eigen praktijkvoering. Participanten leren reflecteren over de morele implicaties van hun eigen handelswijze tijdens het aanleren van zelfmanagement bij patiënten met een bipolaire stoornis en diens naastbetrokkenen.

3 Achtergrond De lengte van de euthyme fase hangt naast de doeltreffendheid van de (medicamenteuze) behandeling mede af van de efficiëntie waarmee de patiënt, al dan niet met ondersteuning van diens naastbetrokkenen, zijn stemming en activiteiten weet te reguleren (Janney et al 2014; Jones et al 2011; Lam et al 2009). Niet zelden worden door patiënten, naasten en behandelaren verschillende percepties op ziekte en gezondheid gehanteerd (van Bendegem et al 2014; van den Heuvel et al 2015).

4 Achtergrond Het leren van zelfmanagement is een cyclisch proces waarin reflectie een grote rol speelt (leren leren). In de dagelijkse praktijk is er zelden tijd voor een ethische reflectie op de wijze waarop er is gehandeld. Nadat de acute fase is verholpen en de patiënt is gestabiliseerd rijst het probleem hoe behandeling te continueren en zelfmanagement te bevorderen.

5 intensiteit van zorg diagnostiek ondersteunende behandeling & zelfmanagement farmacotherapie psychoeducatie psychotherapie op indicatie functionele beperkingen Depressie acute behandeling voortgezette behandeling onderhouds behandeling WEKEN 2 MAANDEN JAREN

6 Aanleiding voor deze workshop De term zelfmanagement suggereert dat een patiënt zelf de boel managed, maar het aanleren vindt plaats in een netwerk. Wat/hoeveel wordt er van mantelzorgers verwacht? En wat/hoeveel van hulpverleners? Met andere woorden, wat is goed om wanneer door wie te laten doen? Dit zijn morele vragen

7 Aanleiding voor deze workshop Moraal is het geheel aan normen en waarden van een individu, groep, instelling of cultuur dat als richtsnoer voor het verantwoorden van het eigen handelen wordt gebruikt. Ethiek is de wetenschappelijke/filosofische studie van, en reflectie op, de moraal. Ethiek reikt het vocabulaire aan om een beargumenteerde verantwoording (moreel oordeel) over het eigen handelen te kunnen geven.

8 Aanpak

9 Globale fasering SG Fase 1: Inleiding problematiek Fase 2: AnamnesiV (herinneren) Fase 3: AnalusiV (begripsverheldering) Fase 4: ElengkoV (logische tegenstrijdigheid) Fase 5: Metanoia letterlijk: voorbij je (eerdere) gedachte Fase 6: Aporia (perplex staan/het niet meer weten)

10 Spelregels Socratisch Dialoog Meningen beargumenteerd formuleren, d.w.z. geef goede redenen voor het geformuleerd standpunt. Laat de spreker uitspreken, doch de spreker dient zijn betoog to-the-point te houden. Geen discussie, maar een dialoog, d.w.z. luisteren en bij tegenspraak de geponeerde argumenten van de ander weerleggen of in dezelfde lijn doorredeneren.

11 AnamnesiV Een Socratisch Gesprek wordt ook wel Maieutikh (verloskunde) genoemd. Volgens Plato is kennis aangeboren Alles rondom zelfmanagement, weet u eigenlijk al, u bent het alleen vergeten na uw geboorte Daarom zal de informatie in kort bestek de revue passeren, enkel om het geheugen even op te frissen.

12 Zelfmanagement Waar hebben we het ook al weer over? A. Ik weet wat het is en handel dagelijks volgens deze principes. B. Ik weet wel wat het is, maar vind het neoliberaal geneuzel. Waait wel weer over. C. Wel eens van gehoord, maar zou zo niet weten wat het is. D. Net toen ik de titelpagina van deze presentatie zag. Ik ben hier eerlijk gezegd alleen voor het diner en de accreditatiepunten

13 Weet u nog?

14 Sociale leertheorie (Bandura, ) Mensen kunnen naast stimulus-respons reacties (behaviorisme) ook lange termijn doelen stellen. Mensen zijn in staat om effectief te plannen/werken/leren. Vooral door rolmodellen te imiteren. Hierdoor stijgt de motivatie om hogere doelen te bereiken.

15 Imiteren rolmodel

16 De vooronderstellingen Patiënten willen de regie in eigen handen Volgen vanzelf het goede voorbeeld Willen zelf toch ook zo min mogelijk in het ziekenhuis liggen Mensen weten zelf wel wat goed voor ze is

17 AnalusiV Een SG problematiseert en zelfmanagement van een bipolaire stoornis is problematisch. Kloppen de vooronderstellingen wel Wat impliceert dat voor Een patiënt? Een professional? Een mantelzorger?

18 ElegkoV Zelfmanagement behelst het individuele vermogen van de patiënt om, om te gaan met symptomen, behandeling, lichamelijke en psychosociale consequenties en leefstijlveranderingen die inherent zijn aan het leven met een chronische ziekte. (Barlow e.a., 2002) Zelfmanagement is het vermogen om problemen (voortvloeiende uit een chronische ziekte) op te lossen door middel van een verworven set aan vaardigheden waarvoor geldt dat tenzij er sprake is van totale onwetendheid, het onmogelijk is niet de eigen gezondheid te managen. (Lorig & Holman, 2003)

19 ElegkoV Het gaat om een vermogen, een set van verworven vaardigheden We doen het eigenlijk altijd al, tenzij we echt niet weten wat we doen Dat impliceert dat als we er niet aan kunnen voldoen we op andermans deskundigheid zouden moeten kunnen varen om het ons aan te leren Aangezien mensen in staat zijn om te leren is zelfmanagement niet onmogelijk.

20 Metanoia Dan geldt voor uit het voorgaande voor de patiënt de professional de mantelzorger

21 Aporia Zelfmanagement = Ainigma Misschien hebben we wel gewoon rolmodellen nodig om een visie te ontwikkelen op zelfmanagement

22 Literatuurlijst Dialogen, Plato, vertaald door Schwartz, M.A., Specrum, 2011 Socrates in the classroom, Philgren, A.S., Stockholm University Press, Gratis te downloaden via: Barlow J, Wright C, Sheasby J, Turner A, Hainsworth J: Self-management approaches for people with chronic conditions: a review. Patient Education and Counseling 2002, 48: Lorig KR, Holman HR, Self-Management Education: History, Definition, Outcomes, and Mechanisms. Annals of Behavioural Medicine, 2003, 26 (1): 1-7

23 Einde workshop Bedankt voor uw aandacht