Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden - eindrapportage -
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden - eindrapportage - Opdrachtgever : Gemeente Heusden Contactpersoon : Willem van Eijk/ Patricia Lardinois Projectnummer : 2009_0528 Kenmerk : 4.10.782/KB/KB Datum : 7 december 2010 NRIT Onderzoek Paardeweide 3L 4824 EH Breda www.nritonderzoek.nl Contactpersoon : Kim de Bruijn/Rob Dirven Telefoonnummer : (076) 548 21 70 Faxnummer : (076) 548 21 79 E-mail : info@nritonderzoek.nl
Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding tot het onderzoek 5 1.2 Doelstelling en onderzoeksitems 5 1.3 Gebiedsbeschrijving 6 1.4 Opzet rapportage 7 2 Opzet en werkwijze onderzoek 8 2.1 Inleiding 8 2.2 Opzet bezoekersonderzoek 8 2.3 Werkwijze bezoekersonderzoek 8 2.3.1 Onderzoeksdagen en -locaties 8 2.3.2 Respons op de enquête 9 2.4 Opzet bezoekraming 10 3 Resultaten schriftelijke enquête 11 3.1 Inleiding 11 3.2 Geanalyseerde gebruikersgroepen 11 3.2.1 Indeling naar dag- en verblijfsrecreant 11 3.2.2 Indeling naar nieuwe bezoeker en herhalingsbezoeker 11 3.2.3 Indeling naar bezoek met en zonder kind(eren) 11 3.2.4 Indeling naar doordeweeks en het weekend 12 3.3 Achtergrondkenmerken van de bezoekers 12 3.3.1 Leeftijd en geslacht 14 3.3.2 Opleidingsniveau 14 3.3.3 Profiel 15 3.3.4 Huishoudenssamenstelling 15 3.3.5 Logiesvorm van verblijfsrecreanten 16 3.3.6 Plaats van herkomst 17 3.3.7 Vervoermiddel 19 3.3.8 Bezoeksamenstelling en groepsgrootte 20 3.3.9 Voorkeur recreatieve activiteiten 21 3.4 Bezoek aan Heusden 22 3.4.1 Hoofddoel van het uitstapje 22 3.4.2 Keuze voor Heusden 23 3.4.3 Bezoekmotief 24 3.4.4 Bestedingen 25 3.4.5 Bereik media 27 Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 3 van 70
3.5 Intensiteit van het bezoek 28 3.5.1 Bezoekfrequentie 28 3.5.2 Intentie herhalingsbezoek 29 3.5.3 Verblijfsduur 30 3.5.4 Seizoenen 31 3.5.5 Tijdstip van het bezoek 32 3.6 Waardering en wensen ten aanzien van het bezoek 33 3.6.1 Totaalwaardering voor Heusden 33 3.6.2 Waardering attracties, monumenten, musea 34 3.6.3 Waardering horeca 36 3.6.4 Waardering winkels / detailhandel 36 3.6.5 Waardering infrastructuur 37 3.6.6 Waardering informatie/voorlichting VVV 38 3.6.7 Waardering algemene zaken 39 3.6.8 Gemiste voorzieningen 40 3.6.9 Behoefte aan overnachtingsmogelijkheden 41 3.6.10 Aan verwachtingen voldaan 42 4 Bezoekraming 43 5 Conclusies en aanbevelingen 45 Bijlage A Bijlage B Bijlage C Vragenlijst Invulformulier Opmerkingen en suggesties Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 4 van 70
1 Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek De vestingstad Heusden is een belangrijke toeristische trekpleister. Het historische karakter van de mooie gerestaureerde binnenstad, de vele winkeltjes, galerieën, horecagelegenheden en watersportmogelijkheden trekken vele bezoekers aan. In 1980 won Heusden de Urbes Nostrae-prijs voor zijn vestingrestauratie, de hoogste Europese prijs op het gebied van restauratie. De vesting wordt dan ook ieder jaar bezocht door vele duizenden mensen. Schattingen van de gemeente Heusden lopen uiteen van 150.000 tot 400.000 bezoekers. Meer exacte aantallen zijn echter niet bekend, evenals de spreiding van bezoekers over de dagen van de week of de verschillende seizoenen. De gemeente Heusden wil meer inzicht in deze bezoekersstromen met als doel vraag en aanbod beter op elkaar af te kunnen stemmen. De gemeente wil onder meer inzicht in het aantal bezoekers op jaarbasis, de bezoekfrequentie, de spreiding van het bezoek in tijd (dag(deel), seizoen) het profiel van de bezoekers, de bezoekredenen, waardering van de bezoekers voor de vesting Heusden en de wijze waarop zij naar Heusden komen (vervoermiddel). 1.2 Doelstelling en onderzoeksitems Op basis van het voorgaande is de algemene doelstelling van het onderzoek als volgt geformuleerd: Het op dusdanige wijze in beeld brengen van de bezoekersstromen in de vesting Heusden, alsmede de kenmerken en wensen van de bezoekers, dat op basis daarvan door de gemeente Heusden en andere publieke en private partijen ingespeeld kan worden op de behoeften van deze bezoeker. Het uitgevoerde onderzoek kan worden beschouwd als een nulmeting die in de toekomst op identieke wijze kan worden herhaald, waardoor trends en ontwikkelingen aan het licht komen. Juist die ontwikkelingen bieden immers inzicht in de wijze waarop het beleid in de toekomst ingevuld dient te worden. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 5 van 70
Belangrijke onderzoeksvragen daarbij zijn: - Hoeveel bezoekers komen op jaarbasis naar de vesting Heusden? - Wat is het profiel van deze bezoekers (achtergrondkenmerken als leeftijd, geslacht en herkomst zijn hierbij relevant)? - Op welke wijze (vervoermiddel) komt de bezoeker naar de vesting? - Wat is de bezoekfrequentie van de bezoeker? - Voor welk doel bezoekt men de vesting (funshoppen, museumbezoek, cultuurhistorie, horecabezoek, doorreis, etc.)? Staat het bezoek op zichzelf, of maakt het deel uit van een gecombineerde dagtrip (bijvoorbeeld een fiets-/wandelarrangement)? - Welke activiteiten onderneemt de bezoeker in de Vesting? Hoe hangen deze samen met de bezoekredenen? - Hoe waardeert en ervaart de bezoeker de Vesting, hoe tevreden is men? Wat mist men tijdens een bezoek? - Hoe informeert men zich voorafgaand aan het bezoek, welke informatiebronnen worden gebruikt? - Wat geeft de bezoeker uit tijdens een bezoek aan de vesting Heusden? - Hoe is het bezoek gespreid over de dagen van de week en de seizoenen? - Welke externe, landelijke factoren zijn mogelijk van invloed op fluctuaties in het bezoek van jaar tot jaar? 1.3 Gebiedsbeschrijving Heusden is een gerestaureerde vestingstad in de Nederlandse gemeente Heusden, gelegen aan de Bergsche Maas. Het telt ongeveer 1.500 inwoners (2007). In 1968 is begonnen met het in oude stijl restaureren van de vestingstad Heusden. Dit grootscheepse restauratieproject loopt al veertig jaar. In deze tijd is veel bereikt, maar de restauratie gaat nog altijd door. De vestingstad Heusden heeft compleet gerestaureerde vestingwerken en 134 pan den op de Monumentenlijst. Het stadje is ontstaan rondom een van de oudste waterburchten van Noordwest-Europa en was een van de eerste Hollandse steden die door een muur werd omringd. Na 1968 werd de vestingstad grondig gerestaureerd. Basis voor het herstel van dit culturele erfgoed was de kaart van Blaeu uit 1649. Hiermee behaalde Heusden in 1980 de hoogste Europese restauratieprijs Urbes Nostrae. In de karakteristieke oude straatjes en smalle steegjes ontdekt de bezoeker steeds tal van eeuwenoude, goed bewaarde panden en gevels met fraaie gevelstenen. Boven op de hoge vestingwallen kijkt men aan de ene zijde neer op het schilderachtige stadje terwijl men aan de andere kant uitzicht heeft op de rivier de Bergsche Maas. De vesting is bekend vanwege de kunst- en antiekzaken en galerieën, waarvan vele landelijke bekendheid hebben. In de omgeving zijn diverse wandel-, fiets- en zelfs solex routes uitgezet die het stadje aandoen. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 6 van 70
Tevens zijn er diverse vaarroutes die langs de vesting Heusden voeren. Er is een veelzijdig aanbod van horeca. Tevens is er een gevarieerd winkelaanbod en zijn de winkels elke zondag geopend. In totaal zijn er ruim tachtig horecaondernemingen in de gemeente Heusden. Om te overnachten, kan men kiezen uit enkele hotels, campings en bed & breakfasts in de omgeving. 1.4 Opzet rapportage In hoofdstuk 2 worden de opzet en werkwijze van het onderzoek naar de bezoekersstromen uiteengezet. In hoofdstuk 3 worden de onderzoeksresultaten van de schriftelijke enquête behandeld. In dit hoofdstuk staan de antwoorden van de bezoekers van Heusden centraal. De resultaten van de bezoekraming worden vervolgens in hoofdstuk 4 gepresenteerd. In het laatste hoofdstuk van dit rapport zijn de conclusies van onderhavig onderzoek opgenomen. Tevens worden de aanbevelingen gepresenteerd. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 7 van 70
2 Opzet en werkwijze onderzoek 2.1 Inleiding Het onderzoek naar de bezoekersstromen in de vestingstad Heusden omvat twee onderdelen, te weten een onderzoek onder de bezoekers van Heusden en een bezoekraming. 2.2 Opzet bezoekersonderzoek Het bezoekersonderzoek voor Heusden is kwantitatief van aard. Het omvat het uitzetten van enquêtes onder een aselecte steekproef van bezoekers. Op 15 onderzoeksdagen zijn bezoekers van Heusen tussen 11.00 uur en 17.00 uur benaderd volgens het next-to-pass systeem (benaderen van de eerstvolgende passerende bezoeker). Aan de bezoekers is gevraagd of zij wilden meewerken aan het onderzoek in de vorm van een internet-enquête. Van de personen die bereid waren mee te werken aan het onderzoek is het e-mailadres genoteerd. Ook is aan hen een brief uitgereikt met daarop een korte uitleg over het onderzoek. De vragenlijst is vervolgens via de e-mail opgestuurd naar de respondenten. Op deze manier kon de enquête thuis in alle rust worden ingevuld, hetgeen gezien de omvang va n de vragenlijst en de aard van de vraagstelling (een aantal open vragen, opinievragen, e.d.) ook wenselijk was. De betreffende vragenlijst is opgenomen in bijlage A. Teneinde de respons op de enquête te vergroten, is onder de deelnemers van het recreatieonderzoek een verloting van een aantal aardige attenties in het vooruitzicht gesteld. Daarnaast is aan degenen die de vragenlijst twee weken na de desbetreffende onderzoeksdag nog niet ingevuld hadden, een reminder toegestuurd. Voor het noteren van de e-mailadressen is gebruikgemaakt van speciaal daartoe vervaardigde invulformulieren. In bijlage B is het invulformulier opgenomen. 2.3 Werkwijze bezoekersonderzoek 2.3.1 Onderzoeksdagen en -locaties De feitelijke enquêtering vond plaats op 15 willekeurig gekozen dagen. Gestart werd in december 2009. Teneinde de seizoensafhankelijkheid goed in kaart te kunnen brengen, zijn de overige onderzoeksdagen daarna zo goed mogelijk verspreid over de onderzoeksperiode (tot half oktober 2010). Hierdoor zijn de bezoekers van Heusden in alle seizoenen van het jaar ondervraagd. Naast een goede spreiding over de seizoenen zijn de onderzoeksdagen ook over de dagen van de week gespreid. De onderzoeksdagen betroffen zeven doordeweekse dagen, zes zaterdagen en twee zondagen. In concreto zijn de volgende data geselecteerd: Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 8 van 70
- zondag 13 december (2009); - zondag 28 maart; - maandag 19 april; - vrijdag 7 mei; - dinsdag 15 juni; - donderdag 17 juni; - woensdag 21 juli; - zaterdag 7 augustus; - zaterdag 14 augustus; - vrijdag 27 augustus; - vrijdag 3 september; - zaterdag 11 september; - zaterdag 18 september; - zaterdag 9 oktober; - zaterdag 16 oktober. Uitgegaan was van 10 enquêtedagen met telkens vier enquêteurs. Tijdens het onderzoek bleek echter dat het tijdens rustige periodes niet efficiënt was om vier enquêteurs in te zetten op een dag. Daarom is besloten om een aantal keer in plaats van vier, twee enquêteurs op pad te sturen. Deze enquêteurs zijn vervolgens een extra dag op pad geweest. Dit maakt dat het totaal aantal enquêtedagen is uitgekomen op 15. Op de meeste onderzoeksdagen was het weer goed tot zeer goed te noemen. Op slechts een paar onderzoeksdagen is enige neerslag gevallen. Omdat het onderzoek gedurende verschillende jaargetijden heeft plaatsgevonden, heeft men ook met verschillende temperaturen te maken gehad. Op de vijftien onderzoeksdagen zijn geen extreem lage of hoge temperaturen voorgekomen. Het bezoek aan de vestingstad Heusden is geconcentreerd in enkele belangrijke drukke straten en pleinen. De stadsbezoekers zijn dan ook vooral benaderd op deze specifieke locaties. Maar ook op de rustigere punten zijn regelmatig bezoekers benaderd om mee te werken aan het onderzoek. 2.3.2 Respons op de enquête In totaal zijn 1.658 e-mailadressen verzameld tijdens de onderzoeksdagen en evenzoveel vragenlijsten verstuurd. Hiervan zijn in totaal 1.139 vragenlijsten compeet ingevuld en retour gestuurd. Dit brengt het responspercentage op 69%. Doorgaans wordt bij recreatieonderzoek met dezelfde opzet en in vergelijkbare gebieden een netto-respons tussen de 40% en 50% bereikt. Het responspercentage van dit recreatieonderzoek kan daarom goed worden genoemd. De respons kan als graadmeter worden gezien voor de betrokkenheid van de Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 9 van 70
bezoekers met het gebied. Tabel 2.1 geeft per onderzoeksdag een overzicht van het aantal uitgezette en retour ontvangen vragenlijsten. Tabel 2.1 Uitgezette en retour ontvangen vragenlijsten, naar onderzoeksdag Datum onderzoeksdag Totaal aantal uitgezette vragenlijsten Totaal aantal retour ontvangen vragenlijsten Responspercentage zondag 13 december 167 118 71% zondag 28 maart 201 136 68% maandag 19 april 73 45 62% vrijdag 7 mei 88 49 56% dinsdag 15 juni 73 48 66% donderdag 17 juni 73 48 66% woensdag 21 juli 191 130 68% zaterdag 7 augustus 139 96 69% zaterdag 14 augustus 143 109 76% vrijdag 27 augustus 56 40 71% vrijdag 3 september 88 61 69% zaterdag 11 september 112 71 63% zaterdag 18 september 102 74 73% zaterdag 9 oktober 66 49 74% zaterdag 16 oktober 86 65 76% Totaal 1.658 1.139 69% De respons varieert op de verschillende onderzoeksdagen van 56% tot 76%. Dit kan als normaal worden beschouwd. 2.4 Opzet bezoekraming Voor de bezoekraming is gebruikgemaakt van TNS NIPObase, het panel van TNS NIPO. TNS NIPObase is een representatieve database met ongeveer 200.000 respondenten die hebben aangegeven dat zij regelmatig willen meedoen aan onderzoek van TNS NIPO. Van deze respondenten is standaard een groot aantal gegevens beschikbaar, bijvoorbeeld op het gebied van responsgedrag, sociodemografische kenmerken, bezittingen, etc. Deze respondenten worden benaderd met alle gangbare veldwerkinstrumenten. Uit de database zijn 500 Brabanders en 500 respondenten verdeeld over de rest van Nederland geselecteerd. Aan hen zijn in november 2010 enkele vragen voorgelegd ten aanzien van het bezoek aan Heusden en enkele andere vestingsteden in de voorgaande 12 maanden. Gevraagd is of men de betreffende steden bezocht heeft, hoe vaak en in welke seizoenen. De resultaten zijn gewogen naar diverse aspecten, zoals leeftijd en herkomst, en vervolgens opgeblazen naar een landelijk totaal (zie hoofdstuk 4). Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 10 van 70
3 Resultaten schriftelijke enquête 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van de schriftelijke enquête onder de bezoekers van Heusden gepresenteerd. Naast informatie over de totale bezoekersgroep worden daar waar relevant ook uitsplitsingen gemaakt naar een of meerdere subgroepen/kenmerken, te weten dag- en verblijfsrecreant, nieuwe bezoeker en herhalingsbezoeker en bezoek met en zonder kind(eren). De rapportage spitst zich daarbij met name toe op significante verschillen binnen de subgroepen en/of ten opzichte van de totale bezoekersgroep. Voordat de resultaten van de enquête worden uiteengezet, worden in de volgende paragraaf de onderscheiden gebruikersgroepen omschreven. 3.2 Geanalyseerde gebruikersgroepen Teneinde verschillen in gebruik, meningen en wensen van verschillende gebruikersgroepen in kaart te brengen, zijn de resultaten van de internet-enquête gecrosst naar de hierna beschreven subgroepen/kenmerken. 3.2.1 Indeling naar dag- en verblijfsrecreant In de analyses is onderscheid gemaakt tussen dag- en verblijfsrecreanten. Verondersteld kan worden dat dagrecreanten ander recreatiegedrag vertonen dan verblijfsrecreanten. Uit de respons is gebleken dat 83% van de bezoekers van Heusden een dagrecreant is en de overige 17% een verblijfsrecreant. 3.2.2 Indeling naar nieuwe bezoeker en herhalingsbezoeker Behalve indeling naar type recreant is het ook interessant om te analyseren naar nieuwe bezoekers en herhalingsbezoekers. Nieuwe bezoekers kunnen namelijk met andere verwachtingen naar Heusden komen dan herhalingsbezoekers. De meeste bezoekers hebben Heusden al eerder bezocht. Circa 80% van de bezoekers is namelijk een herhalingsbezoeker. Dit betekent dat 20% Heusden voor het eerst bezocht op het moment van enquêtering. 3.2.3 Indeling naar bezoek met en zonder kind(eren) Ook het met of zonder kinderen op bezoek zijn in Heusden kan invloed uitoefenen op het recreatiegedrag en de beleving van Heusden. Daarom zijn in de analyses deze twee gebruikersgroepen onderscheiden. Het grootste deel van de respondenten brengt zonder kinderen een bezoek aan de vestingstad, te weten 85%. De overige 15% komt in het gezelschap van kinderen naar Heusden. In vergelijking met andere soortgelijke objecten (oude stad/dorp) is het deel dat met kinderen komt relatief laag. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 11 van 70
3.2.4 Indeling naar doordeweeks en het weekend Of men op een doordeweekse dag of in het weekend naar Heusden komt, kan invloed hebben op de beleving van Heusden. Zo zal het doordeweeks met name wat rustiger zijn en komen wellicht ook andersoortige bezoekers naar Heusden. 3.3 Achtergrondkenmerken van de bezoekers In deze paragraaf wordt aan de hand van een aantal achtergrondkenmerken het profiel geschetst van de bezoekers van Heusden. Achtereenvolgens wordt ingegaan op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, profiel, huishoudenssamenstelling, logiesvorm verblijfsrecreanten, vervoermiddel, bezoeksamenstelling, plaats van herkomst en voorkeur recreatieve activiteiten. In tabel 3.1 wordt een aantal achtergrondkenmerken naar geanalyseerde gebruikersgroepen (zoals beschreven in paragraaf 3.2) overzichtelijk weergegeven. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 12 van 70
Tabel 3.1 Persoonskenmerken bezoekers Heusden, naar gebruikersgroepen (%) Persoonskenmerken nieuwe bezoeker dagrecreant verblijfsrecreant herhalingsbezoeker met kinderen zonder kinderen doordeweek weekend Totaal Geslacht: man 53 58 52 54 48 55 52 55 54 vrouw 47 42 48 46 53 45 48 45 46 Leeftijd: jonger dan 20 jaar 1 2 2 1 4 1 1 1 1 20-40 jaar 15 10 16 13 33 11 10 16 14 40-65 jaar 68 68 67 69 59 70 66 69 68 65 jaar of ouder 16 20 16 17 4 19 23 13 17 Opleiding: lo 1 1 1 1 1 1 2 1 1 lbo 8 5 7 8 7 7 7 7 7 mavo 14 15 16 14 8 16 16 13 14 mbo 19 15 17 19 23 18 17 19 18 havo 9 11 10 9 8 9 9 9 9 vwo 5 4 7 4 4 5 6 4 5 hbo 31 29 30 31 33 30 32 30 31 wo 14 20 13 15 18 14 12 17 15 Profiel: scholier/student 2 3 3 2 4 2 2 2 2 zelfstandige ondernemer 15 14 11 16 23 13 15 15 15 betaalde arbeidskracht 49 45 57 46 54 47 40 53 48 vrijwillige arbeidskracht 1 2 1 1 0 1 1 1 1 werkzoekend 2 1 1 2 1 2 2 2 2 arbeidsongeschikt 1 2 1 1 1 1 1 1 1 gepensioneerd 22 28 20 24 6 27 30 20 23 huisman/-vrouw 8 6 7 8 11 7 10 7 8 Huishoudenssamenstelling: eenpersoonshuishouden 10 12 11 11 3 12 12 10 11 twee personen zonder kinderen 45 53 47 46 11 53 50 44 46 gezin, jongste kind <6 jaar 8 5 8 7 36 3 4 9 7 gezin, jongste kind 6-12 jaar 7 4 6 7 27 3 5 8 7 gezin, jongste kind 13-17 jaar 8 7 12 7 17 7 9 7 8 meer dan twee personen, allen 18+ 21 18 16 22 7 23 19 22 21 Aandeel in totale bezoek 83 17 20 80 15 85 100 Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 13 van 70
3.3.1 Leeftijd en geslacht De gemiddelde leeftijd van de ondervraagde bezoekers van Heusden bedraagt 58,9 jaar. Het grootste deel van de respondenten valt in de leeftijdscategorie 40 tot 65 jaar (68%). Daarop volgt de leeftijdscategorie 65 jaar en ouder (17%). Verder is 14% van de respondenten tussen de 20 en de 40 jaar en slechts 1% is jonger dan 20 jaar. Daarbij dient rekening te worden gehouden met het feit dat alleen personen van 15 jaar en ouder zijn benaderd om mee te doen aan de enquête. De gemiddelde leeftijd van verblijfsrecreanten is hoger (68,4 jaar) dan die van dagrecreanten (56,8 jaar). Herhalingsbezoekers en bezoekers die met kinderen komen, zijn vaak iets jonger dan gemiddeld (respectievelijk 58,5 en 54,7 jaar). Bezoekers die doordeweeks naar Heusden komen, zijn gemiddeld beduidend ouder (71,4 jaar) dan diegenen die in het weekend komen (51,6 jaar). Dit zal ook gerelateerd zijn aan de beroepssituatie. Heusden wordt iets meer bezocht door mannen (54%) dan door vrouwen (46%). Onder de verblijfsrecreanten bevinden zich nog iets meer mannen (58%). 3.3.2 Opleidingsniveau De meeste bezoekers van Heusden hebben hoger beroepsonderwijs (31%) of middelbaar beroepsonderwijs (18%) gevolgd. Circa 15% heeft als hoogst genoten opleiding wetenschappelijk onderwijs. De bezoekers van Heusden zijn ten opzichte van de Nederlandse bevolking vaker hoog opgeleid (zie tabel 3.2). Met name hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs zijn sterker vertegenwoordigd onder de bezoekers van de vestingstad. Tabel 3.2 Hoogst genoten opleiding bezoekers Heusden ten opzichte van de Nederlandse bevolking (%) Opleidingsniveau Bezoekers Heusden Nederlandse bevolking* (1-1-2009) lager onderwijs 1 4 lager beroepsonderwijs 7 16 middelbaar algemeen voortgezet onderwijs 14 18 middelbaar beroepsonderwijs 18 25 hoger algemeen voortgezet onderwijs 9 voorbereidend wetenschappelijk onderwijs 5 } 11 hoger beroepsonderwijs 31 17 wetenschappelijk onderwijs 15 8 Totaal 100 100 * Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder, Bron: CBS Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 14 van 70
3.3.3 Profiel Wanneer gekeken wordt naar het profiel van de bezoekers van Heusden blijkt dat het merendeel van hen betaalde werknemer is (48%). Ook is een behoorlijk deel van de bezoekers gepensioneerd (23%) of zelfstandig ondernemer (15%). Bijna 8% heeft aangegeven huisman/-vrouw te zijn. De overige onderscheiden profielen komen zeer weinig voor. Tabel 3.3 Profiel bezoekers Heusden Profiel % Scholier/student 2 Zelfstandig ondernemer 15 Betaalde werknemer 48 Vrijwilliger 1 Werkzoekend 2 Arbeidsongeschikt 1 Gepensioneerd 23 Huisman/-vrouw 8 Onder de nieuwe bezoekers bevinden zich relatief veel betaalde werknemers (57%). Het percentage gepensioneerden is relatief hoog onder de verblijfsrecreanten (28%). Onder de bezoekers met kinderen bevinden zich relatief veel zelfstandig ondernemers (23%), betaalde werknemers (54%) en huismannen/-vrouwen (11%). Niet geheel verwonderlijk bevinden zich onder de bezoekers die doordeweeks naar Heusden komen, meer gepensioneerden (30%) en huismannen/-vrouwen (10%). 3.3.4 Huishoudenssamenstelling Huishoudens van twee personen zonder kinderen (46%) komen het meest voor onder de respondenten. Daarnaast wordt Heusden ook veel bezocht door huishoudens met meer dan twee personen met uitsluitend volwassenen (21%). Een ongeveer even hoog aandeel hebben de gezinnen met kinderen (22%). In tabel 3.4 wordt een vergelijking gemaakt tussen de huishoudenssamenstelling van de bezoekers van Heusden en de Nederlandse bevolking. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 15 van 70
Tabel 3.4 Huishoudenssamenstelling bezoekers Heusden ten opzichte van de Nederlandse bevolking (%) Samenstelling huishouden Bezoekers Heusden Nederlandse bevolking* (1-1-2009) eenpersoonshuishouden 11 12 twee personen zonder kinderen 46 meer dan twee personen, alle 18+ 21 } 51 gezin, jongste kind <6 jaar 7 12 gezin, jongste kind 6-12 jaar 7 13 gezin, jongste kind 13-17 jaar 8 12 Totaal 100 100 * Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder, Bron: CBS Uit de tabel blijkt dat er een aantal verschillen te constateren zijn tussen de bezoekers van Heusden en de Nederlandse bevolking. De categorieën twee personen zonder kinderen en meer dan twee personen met uitsluitend volwassenen hebben onder de Nederlandse bevolking samen een aandeel van 51%. Onder de bezoekers van Heusden komt het aandeel van deze twee categorieën samen neer op 67%. De drie onderscheiden categorieën gezinnen met kinderen hebben onder de bezoekers van de vesting daarentegen een kleiner aandeel dan onder de Nederlandse bevolking. Het aandeel van de eenpersoonshuishoudens onder de bezoekers van Heusden is ongeveer even groot als onder de totale Nederlandse bevolking. Doordeweeks komen meer bezoekers naar Heusden die behoren tot een eenpersoonshuishouden (12%) of een huishouden van twee personen zonder kinderen (50%). 3.3.5 Logiesvorm van verblijfsrecreanten Zoals beschreven in paragraaf 3. 2.1 is 17% van de bezoekers verblijfsrecreant. Bezoekers die hebben aangegeven niet vanuit de eigen woonplaats naar Heusden te zijn gekomen, is gevraagd naar hun overnachtingsplaats. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 16 van 70
7% 3% 27% 19% 19% 26% Familie/vrienden Boot Hotel Camping Anders Bungalow(park) Figuur 3.1 Logiesvorm van verblijfsrecreanten (%) Uit figuur 3.1 blijkt dat de meeste verblijfsrecreanten bij familie of vrienden overnachten (27%). Circa 26% heeft op een boot overnacht. De logiesvormen hotel en camping volgen met beide een aandeel van 19%. Bungalow(park) is met een aandeel van 3% een weinig gebruikte logiesvorm. De categorie anders bevat logiesvormen die door 7% van de verblijfsrecreanten zijn genoemd. Hieronder is bed and breakfast relatief vaak genoemd. Herhalingsbezoekers overnachten in relatief sterke mate op een boot (36%) of bij familie/vrienden (31%). Nieuwe bezoekers verblijven juist vaak op een camping (29%) of in een hotel (25%). Doordeweeks verblijven bezoekers relatief vaak op de boot (32%) of op een camping (26%). In het weekend zijn dat juist vaker familie of vrienden (30%) of een hotel (28%). 3.3.6 Plaats van herkomst In de schriftelijke enquête is ook gevraagd naar de woonplaats en postcode van de respondent. Tevens is wanneer men op de dag van het onderzoek niet vanuit huis vertrokken was, maar bijvoorbeeld vanuit een vakantieadres gevraagd naar de postcode van de plaats van waaruit men vertrok. Overigens gaat het hier om een zeer beperkt aantal respondenten. Kaart 1 op de volgende bladzijde geeft de herkomst op de onderzoeksdag weer. De concentratie qua herkomst ligt voornamelijk in Brabant, en dan nog vooral de plaatsen rondom Heusden. Toch komen ook nog veel bezoekers vanuit andere provincies. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 17 van 70
Kaart 1 Herkomst respondenten op onderzoeksdag Er kan een ruwe indeling worden gegeven van de herkomst van de Nederlandse bezoekers op basis van de eerste twee cijfers van de postcode. De meeste bezoekers zijn woonachtig in het Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 18 van 70
tweecijferige postcodegebied s-hertogenbosch/vught/boxtel (22%), gevolgd door Waalwijk (12%), Tilburg (10%), Gorinchem (8%), Zaltbommel/Oss (7%), Eindhoven (4%), Breda (4%), Oosterhout (3%) en Uden/Veghel (2%). Dit gebied levert bijna driekwart van het bezoek aan Heusden. De belangrijkste plaatsen qua herkomst zijn: - s-hertogenbosch (6%); - Tilburg (5%); - Waalwijk (5%); - Heusden (4%); - Drunen (4%); - Vlijmen (3%); - Rosmalen (2%); - Breda (2%); - Eindhoven (2%); - Kaatsheuvel (2%). Op de dag van het onderzoek heeft men gemiddeld 68 kilometer afgelegd om naar Heusden te komen. Doordeweeks is de gemiddelde afstand iets lager (65 kilometer) dan in het weekend (71 kilometer). Verder leggen dagrecreanten een langere afstand af dan verblijfsrecreanten (respectievelijk 70 en 63 kilometer), nieuwe bezoekers een langere afstand dan herhalingsbezoekers (94 en 62 kilometer) en bezoekers die met kinderen komen een langere afstand dan zij die niet met kinderen komen (71 en 54 kilometer). 3.3.7 Vervoermiddel Bijna twee derde van de bezoekers komt met de auto naar Heusden (65%). De overige bezoekers komen met de fiets (3% elektrisch, 17% gewone fiets) of met de boot (8%). Slechts een enkeling heeft aangegeven een ander dan de hiervoor genoemde vervoermiddelen te gebruiken om naar de vestingstad te gaan. Te voet, bromfiets/scooter, motor, touringcar en openbaar vervoer zijn dan ook niet of nauwelijks gebruikte vervoermiddelen. Tabel 3.5 geeft inzicht in het vervoermiddelgebruik naar type bezoeker. Verblijfsrecreanten blijken in relatief sterke mate de boot als vervoer- (en logies)middel te gebruiken (25%). Ook komen zij iets vaker met de fiets (23%). Doordeweeks komen bezoekers vaker op de fiets (24%) en met de boot (11%). In het weekend heeft de auto duidelijk de voorkeur (69%). Ook bezoekers met kinderen komen in veruit de meeste gevallen met de auto (77%). Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 19 van 70
Tabel 3.5 Vervoermiddelgebruik bezoekers Heusden, naar type bezoeker (%) Vervoermiddel Dagrecreanrecreant week kinderen kinderen Verblijfs- doorde- zonder met weekend Totaal te voet 2 6 1 3 3 1 2 fiets 19 23 24 17 21 11 20 wv. fiets elektrisch 3 3 4 2 3 0 3 wv. fiets niet elektrisch 16 20 20 15 18 11 17 bromfiets/scooter 1 1 1 1 1 1 1 auto 70 43 58 69 63 77 65 motor 2 0 2 2 2 1 2 boot 5 25 11 7 8 10 8 touringcar 1 1 2 0 1 0 1 openbaar vervoer 1 1 1 1 1 0 1 anders 0 2 1 1 1 0 1 Totaal 100 100 100 100 100 100 100 3.3.8 Bezoeksamenstelling en groepsgrootte De meeste bezoekers komen met de partner of vriend(in) naar Heusden, te weten 51%. Verder komt een behoorlijk deel van de bezoekers in een groepje met uitsluitend volwassenen (22%). Circa 15% komt in een groepje (gezin, familie, kennissen, vrienden) met kinderen. Slechts 6% bezoekt de vestingstad alleen. Nog iets minder bezoekers (5%) komen in een groter groepsverband, bijvoorbeeld met een bedrijfsuitje of excursie. Indien men met meerdere personen Heusden bezoekt, blijkt men in 53% van de gevallen met z n tweeën te komen. Verder komt 8% met drie personen, 15% met vier personen, 4% met vijf personen, 3% met zes personen, 1% met zeven personen en 2% met acht personen. De resterende respondenten brengen met meer dan acht personen een bezoek aan het stadje. Tabel 3.6 geeft nader inzicht in de gemiddelde grootte en leeftijdssamenstelling van de bezoekgezelschappen van de respondenten, uitgesplitst naar de onderscheiden gebruikersgroepen/kenmerken. Tabel 3.6 Verdeling gemiddelde groepsgrootte bezoekers Heusden, naar leeftijdscategorie Leeftijdscategorie (%) < 12 jaar 12-17 jaar 18-39 jaar 40-64 jaar 65 jaar > gemiddelde groepsgrootte (in personen) dagrecreant 7 2 17 48 28 4,6 verblijfsrecreant 5 7 19 48 24 4,2 nieuw bezoeker 3 2 19 43 36 5,8 herhalingsbezoekers 7 5 17 48 26 4,2 zonder kind(eren) 0 2 16 49 31 4,5 met kind(eren) 28 12 22 32 8 5,0 doordeweek 4 4 15 40 38 5,1 weekend 7 2 19 51 21 4,2 Totaal 4 2 18 47 29 4,6 Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 20 van 70
De gemiddelde groepsgrootte bedraagt 4,6 personen. Het bezoeken van Heusden blijkt dan ook een sociale aangelegenheid te zijn: men komt vaak in het gezelschap van vrienden en familie. Nieuwe bezoekers, doordeweekse bezoekers en bezoekers die samen met kinderen (tot en met 17 jaar) komen, komen doorgaans in een groter gezelschap naar Heusden. Naast de eigen leeftijd is de respondenten ook gevraagd naar de leeftijd van alle personen uit het gezelschap waarmee zij op de onderzoeksdag een bezoek brachten aan Heusden. De belangrijkste leeftijdsgroep onder de bezoekers van Heusden is die van 40 tot 64 jaar (47%). Ook de leeftijdsgroepen 65 jaar en ouder en 18- tot 39-jarigen zijn beide met respectievelijk 29% en 18% behoorlijk vertegenwoordigd. De groepen jonger dan 12 jaar en 12- tot 17-jarigen zijn in zeer geringe mate aanwezig. Uit figuur 3.2 blijkt dat de leeftijdsverdeling van alle bezoekers van Heusden afwijkt van de leeftijdsverdeling van de totale Nederlandse bevolking. Het aandeel van zowel de categorie tot 17 jaar als de categorie 18 tot 39 jaar is onder de bezoekers van Heusden behoorlijk kleiner. De leeftijdscategorieën 40 tot 64 jaar en 65 jaar en ouder hebben onder de bezoekers daarentegen een hoger aandeel. 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 47% 37% 28% 29% 22% 18% 14% 7% tot 17 jaar 18-39 jaar 40-64 jaar 65 jaar en ouder Nederlandse bevolking* Bezoekers Heusden * Bron: CBS, 2009 Figuur 3.2 Leeftijdsopbouw bezoekers Heusden ten opzichte van Nederlandse bevolking (%) 3.3.9 Voorkeur recreatieve activiteiten Aan de bezoekers van Heusden is gevraagd welke recreatieve activiteiten in algemene zin hun voorkeur hebben. Daarbij kon men meerdere activiteiten noemen. Het meest populair onder de bezoekers van Heusden zijn het bezoeken van (oude) steden of dorpen (67%), Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 21 van 70
fietsen (66%) en wandelen (64%). Daarnaast heeft een relatief groot deel interesse in het bezoeken van een concert, toneel- of balletvoorstelling (34%), sport (33%) en het bezoeken van musea (33%). bezoek (oude) stad/dorp fietsen wandelen bezoek concert, toneel, ballet bezoek museum sport bezoek evenement bezoek bioscoop hobby's bezoek attractiepark 24% 22% 16% 10% 34% 33% 33% 66% 66% 64% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Figuur 3.3 Voorkeur recreatieve activiteiten (%) 3.4 Bezoek aan Heusden In deze paragraaf staat het bezoek aan Heusden centraal. Allereerst wordt besproken of het bezoek aan Heusden het hoofddoel was van het uitstapje. Vervolgens komen de totstandkoming van de keuze, het bezoekmotief, de uitgaven tijdens het bezoek en het bereik van de media aanbod. Daar waar relevant wordt ook in deze paragraaf een onderscheid gemaakt naar de diverse gebruikersgroepen. 3.4.1 Hoofddoel van het uitstapje Voor 69% van de bezoekers vormt het bezoek aan Heusden het hoofddoel van hun uitstapje. Voor de overige 31% vormt het bezoek een onderdeel van een grotere dagtrip (bijvoorbeeld een fiets- of wandeltocht. Voor dagrecreanten (71%), herhalingsbezoekers (72%), bezoekers die met kinderen komen (86%) en bezoekers die in het weekend komen (72%), is Heusden vaker dan gemiddeld het hoofddoel van het uitstapje. Vooral voor verblijfsrecreanten en doordeweekse bezoekers vormt Heusden vaak een onderdeel van een grotere dagtrip. Indien men nog andere dingen heeft gedaan of bezocht op de dag van het bezoek aan Heusden betreft dat meestal een fietstocht. Ook wandelen, bezoeken van een andere plaats in de omgeving, bezoek aan familie/vrienden, boottocht, rondrit met de auto en horecabezoek worden vaak genoemd. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 22 van 70
3.4.2 Keuze voor Heusden De meeste respondenten (64%) zijn door eerder bezoek gestimuleerd om Heusden op de dag van het onderzoek te bezoeken. Daarnaast is 9% van de respondenten op aanraden van familie, vrienden of kennissen naar de vestingstad gekomen. Bijna 6% geeft aan al langer bekend te zijn met de plaats, maar was er tot de dag van het onderzoek nog nooit geweest. Circa 3% van de respondenten is door berichtgeving in de media (bijvoorbeeld krant, radio of televisie) op het idee gekomen om Heusden te bezoeken. Voor nog eens 2% van de respondenten was het toeval dat zij de vestingstad bezochten. Zij kwamen bijvoorbeeld voorbijgereden en zijn toen de vestingstad gaan bezoeken. Slechts een paar mensen zijn via de website van Heusden of na het ontvangen van de digitale nieuwsbrief Rijk Heusden op het idee gekomen. Een behoorlijk deel van de respondenten heeft aangegeven dat de keuze voor het bezoek op nog een andere wijze tot stand is gekomen (15%). Het gaat daarbij om zeer uiteenlopende redenen. Te denken valt aan het bezoek aan een specifieke winkel, Heusden was onderdeel van een fietsroute, het hoorde bij een (bedrijfs)feestje, men heeft er vroeger gewoond of er woont nu nog familie of de boot ligt in de haven. eerdere ervaring/bezoek 64 andere wijze 15 aanraden familie/kennissen 9 langer bekend, nooit geweest 6 vernomen via media toeval (langsgereden) website Heusden nieuwsbrief Rijk Heusden 3 2 0,3 0,1 0 10 20 30 40 50 60 70 Figuur 3.4 Keuze voor bezoek Heusden (%) Geconcludeerd kan worden dat verschillende bronnen een rol spelen in het beslissingsproces, maar dat de media hierin een relatief beperkt aandeel heeft. Verblijfsrecreanten en nieuwe bezoekers zijn nog het vaakst op het idee gekomen Heusden te bezoeken door dat men via diverse media iets heeft gehoord of gelezen over Heusden. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 23 van 70
3.4.3 Bezoekmotief De belangrijkste reden waarom men specifiek heeft gekozen voor het bezoek aan Heusden is vanwege de cultuurhistorie van de vesting. Ruim twee derde van de respondenten heeft dit bezoekmotief genoemd. Daarnaast geeft 27% van de respondenten aan dat de culinaire mogelijkheden van Heusden een belangrijke reden vormden voor het bezoek. Verder noemt 24% de winkelmogelijkheden, 22% de natuur/het landschap en 20% de gezelligheid/ vriendelijkheid van de mensen. De fiets- en wandelijkmogelijkheden van Heusden (en omgeving) worden door 18% van de respondenten als bezoekmotief opgegeven. historisch heusden 40 67 winkelmogelijkheden anders 10 8 10 24 culinaire mogelijkheden 8 27 fietsmogelijkheden 7 18 gezelligheid/vriendelijkheid mensen 6 20 familie/kennissen/vrienden in Heusden en/of omgeving 5 8 wandelmogelijkheden 5 18 natuur/landschap 4 22 galerieën 3 11 watersportmogelijkheden 3 6 uitgaansmogelijkheden 1 6 musea/bezienswaardigheden 1 7 evenementen 1 5 % 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Belangrijkste motief Totaal N.B. De percentages van de oranje staafjes tellen op tot boven 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk w aren Figuur 3.4 Bezoekmotief Heusden (%) In de figuur is onderscheid gemaakt tussen genoemde bezoekredenen (waarbij meerdere antwoorden mogelijk waren, de oranje staafjes) en de belangrijkste bezoekreden (waarbij slechts één antwoord mogelijk was, de rode staafjes). Wanneer men slechts één bezoekreden mag noemen, is dat meestal historisch Heusden. Ook de winkel- en culinaire mogelijkheden vormen voor veel bezoekers de belangrijkste reden om naar Heusden te komen. Er zijn ook zaken die door veel bezoekers worden genoemd als reden om naar Heusden te komen, maar die niet de belangrijkste reden vormen (zoals het natuur/landschap). Tussen de onderscheiden bezoekersgroepen zijn geen bijzonder grote verschillen waar te nemen, hoewel voor dagrecreanten en herhalingsbezoekers de winkel - en culinare Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 24 van 70
mogelijkheden vaker de belangrijkste reden vormen om naar Heusden te gaan (en in veel mindere mate de cultuurhistorie van de vesting). 3.4.4 Bestedingen Tijdens een bezoek aan Heusden zullen de meeste bezoekers ook geld hebben uitgegeven aan het een en ander. In de enquête is aan de bezoekers gevraagd om aan te geven hoeveel geld ze hebben besteed aan: - eten, drinken, consumpties; - kleine aankopen, cadeautjes, souvenirs; - attracties, musea; - parkeren; - openbaarvervoerkaartjes; - en aan andere zaken. In tabel 3.7 is een overzicht opgenomen van de gemiddelde besteding per persoon, uitgesplitst naar een aantal uitgavencategorieën. Tabel 3.7 Bestedingen van bezoekers (in euro s) alle bezoekers alleen gebruikers eten, drinken, consumpties 12,31 15,55 kleine aankopen, cadeautjes, souvenirs 5,36 17,96 attracties, musea 0,20 6,55 parkeren 0,27 2,01 openbaarvervoerkaartjes 0,07 9,44 andere zaken 8,68 68,48 totaal 27,38 - Gemiddeld geeft men tijdens een bezoek aan Heusden 27,38 per persoon uit. Het meeste geld wordt besteed in de horeca: een gemiddelde bezoeker geeft 12,31 uit aan eten, drinken en consumpties. Ook de winkeliers profiteren in belangrijke mate van het bezoek: er wordt per persoon 5,36 uitgegeven aan kleine aankopen, cadeautjes en souvenirs. Aan andere zaken wordt ook een vrij hoog bedrag uitgegeven, namelijk 8,68 per bezoeker. Desgevraagd blijkt het in veel gevallen te gaan om kleding en schoenen, liggeld voor de haven, diverse boodschappen en benzine. In enkele gevallen ging het om uitgaven aan kunstvoorwerpen/ aankopen in een galerie, hetgeen kon oplopen tot enkele duizenden euro s. Voor de analyse zijn de meest extreme bedragen buiten beschouwing gelaten. Omdat niet alle bezoekers geld uitgeven aan de benoemde uitgavencategorieën, zijn in de rechterkolom van de tabel de gemiddelde bedragen weergegeven van de personen die daadwerkelijk iets hebben uitgegeven aan de desbetreffende categorie: de gebruikers. Daaruit blijkt dat wanneer men geld besteedt aan eten, drinken of consumpties, dit gemiddeld een Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 25 van 70
bedrag van 15,55 is. Wanneer men kleine aankopen doet, gaat het gemiddeld om een bedrag van 17,96 per persoon, enzovoort. Een klein verschil tussen de linker - en de rechterkolom wijst erop dat veel bezoekers geld uitgeven aan de betreffende categorie. Zo zijn er weinig personen die gebruikmaken van het openbaar vervoer en wordt er gemiddeld dus ook weinig uitgegeven aan de betreffende categorie. Diegenen die wel gaan, geven gemiddeld ruim 9 euro uit aan openbaarvervoerkaartjes. Niet elk type bezoeker zal evenveel geld uitgeven in Heusden. In figuur 3.5 zijn verschillende bezoekerstypen naast elkaar gezet. dagrecreant 27,24 verblijfsrecreant 28,06 nieuwe bezoeker 30,28 herhalingsbezoeker 26,64 zonder kinderen 29,19 met kinderen 17,55 doordeweek 30,33 weekend 25,72 totaal 27,38 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 Figuur 3.5 Bestedingen van bezoekers (in euro s) Tussen de verschillende groepen zijn de verschillen relatief gering. De gemiddelde besteding van een verblijfsrecreant ligt iets hoger dan die van een dagrecreant (waarschijnlijk door de enkeling die de verblijfskosten in het totaal heeft genoemd). Nieuwe bezoekers geven doorgaans iets meer uit in Heusden dan herhalingsbezoekers. De bedragen voor horeca, attracties en musea, openbaarvervoerkaartjes en andere zaken zijn in dat geval hoger. Ook geven doordeweekse bezoekers iets meer uit dan bezoekers die in het weekend komen. Het grootste verschil is tot slot waarneembaar tussen bezoekers die zonder en zij die met kinderen naar Heusden komen. Voor een belangrijk deel zal dit komen doordat bepaalde uitgaven door een groter gezelschap gedeeld kunnen worden en de kosten voor kinderen (bijvoorbeeld in de Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 26 van 70
horeca) op een lager niveau liggen. Daarnaast wordt in het gezelschap van kinderen aan bepaalde bestedingscategorieen minder uitgegeven (bijvoorbeeld aan cadeutjes/souvenirs en andere zaken). In het onderzoek kwam geen enkele bezoeker voor die in het gezelschap van kinderen geld had uitgegeven aan openbaarvervoerkaartjes. 3.4.5 Bereik media Mensen kunnen op verschillende manieren iets vernemen over Heusden. In de schriftelijke enquête is gevraagd op welke wijze men iets heeft gehoord of gezien over de vestingstad. Er is dus niet gevraagd of men bepaalde bronnen heeft geraadpleegd om op zoek te gaan naar informatie over Heusden. De meeste respondenten (53%) hebben het afgelopen jaar helemaal niets vernomen over Heusden. Daarnaast heeft 22% van de respondenten iets over Heusden gehoord of gezien via familie/vrienden of kennissen. Circa 18% heeft in een krant en/of tijdschrift over Heusden gelezen. Verder heeft 7% via internet (website heusden.nl, rijkheusden.nl of hbtheusden.nl), 5% via de VVV/Heusdens Buro voor Toerisme, 3% via radio en/of televisie en 2% via de ANWB over Heusden gehoord. Mogelijk zit er enige overlap in de categorieën VVV/Heusdens Buro voor Toerisme en internet (Heusden.nl, RijkHeusden.nl, HBTheusden.nl). Het gaat dan hooguit om enkele respondenten. niets vernomen 53% familie/vrienden 22% VVV/Heusdens Buro voor Toerisme 5% ANWB 2% radio/tv 3% krant/tijdschrift 18% internet: Heusden.nl; Rijkheusden.nl; HBTheusden.nl 7% andere website 1% andere wijze 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% N.B. De percentages tellen op tot boven 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk w aren Figuur 3.6 Bereik media bezoekers Heusden Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 27 van 70
Indien respondenten via de radio en/of televisie iets hebben vernomen over Heusden, is dat meestal gebeurd via Omroep Brabant. Indien men via een krant en/of tijdschrift over de vestingstad heeft gehoord, is dat vaak via het Brabants Dagblad gebeurd. Ook de Volkskrant wordt relatief vaak genoemd. Een behoorlijk deel van de respondenten heeft aangegeven op een andere wijze van Heusden vernomen te hebben. Als bron wordt dan vaak eerder bezoek genoemd. Er is moeilijk een kwaliteits oordeel te geven omtrent het bereik van media. Enerzijds hangt dit uiteraard samen met de mate waarin uitingen via de media zijn gedaan. Anderzijds is er een relatie met het verzorgingsgebied (lokaal/regionaal), het type object (stad, evenement, bos, strand) en de bezoekfrequentie (komt men er dagelijks of eenmalig). In elk geval wordt bij een zeer lokaal verzorgingsgebied relatief vaker iets via krant of tijdschrift vernomen. 3.5 Intensiteit van het bezoek Aan de hand van enkele aspecten uit de schriftelijke enquête wordt in deze paragraaf de intensiteit van het bezoek aan Heusden in kaart gebracht. Ingegaan wordt op de bezoekfrequentie, intentie herhalingsbezoek, de verblijfsduur en voorkeur voor het bezoekmoment (seizoenen en tijdstip van het bezoek). 3.5.1 Bezoekfrequentie Zoals in paragraaf 3.2 is beschreven, is 80% van de bezoekers een herhalingsbezoeker. Voor slechts 20% van de respondenten betrof het hun eerste (initieel) bezoek aan Heusden. De helft van de herhalingsbezoekers bezoekt Heusden een tot enkele keren per jaar. Circa 15% brengt zelfs een tot enkele keren per maand een bezoek. Zo n 5% komt meerdere keren per week en 2% van de herhalingsbezoekers komt dagelijks naar de vestingstad. Daarnaast komt 28% van de herhalingsbezoekers wel vaker in Heusden, maar niet elk jaar. Deze verdeling van de bezoekfrequentie duidt er op dat een deel van de bezoekers naar Heusden gaat voor een bijzondere beleving (een dagje uit), maar ook een behoorlijk deel er wat regelmatiger naartoe gaat als onderdeel van een grotere dagtrip of om er even tussenuit te zijn bijvoorbeeld met een etentje. Bezoekers die doordeweeks naar Heusden komen, komen in iets grotere mate dagelijks of meerdere keren per week (respectievelijk 3% en 6%). Figuur 3.7 geeft de bezoekfrequentie voor de herhalingsbezoekers grafisch weer. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 28 van 70
niet elk jaar 28% 1 tot enkele keren per jaar 50% 1 tot enkele keren per maand 15% meerdere keren per week 5% dagelijks 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Figuur 3.7 Bezoekfrequentie Heusden (%) 3.5.2 Intentie herhalingsbezoek Circa 38% van de respondenten zegt Heusden binnen het jaar nog een keer te willen bezoeken. Zo n 14% is van plan Heusden beslist volgend jaar nog een keer te bezoeken. Verder zegt 6% waarschijnlijk volgend jaar nog eens naar Heusden te komen. Ruim een derde van de bezoekers wil waarschijnlijk nog een keer een bezoek brengen aan de vestingstad, maar weet nog niet wanneer. Slechts 5% zal waarschijnlijk of zeker niet meer naar Heusden komen. Er zijn geen bijzonder negatieve opmerkingen gemaakt door deze bezoekers. Men geeft aan het na een dagje wel gezien te hebben, of vindt het wat tegenvallen qua activiteiten of winkelaanbod. Een paar bezoekers gaven aan problemen te hebben qua toegankelijkheid. Zo kon een bezoeker met de rolstoel niet van de kade komen en gaven enkele anderen aan moeite te hebben met de bestrating. Tussen de onderscheiden bezoekersgroepen zijn er duidelijke verschillen waarneembaar aangaande de intentie tot herhalingsbezoek. Zo is het aandeel dat hetzelfde jaar terug wil keren onder dagrecreanten (43%) beduidend groter dan onder verblijfsrecreanten (13%). Onder verblijfsrecreanten is het aandeel dat waarschijnlijk of zeker niet terug zal keren relatief hoog (12%). Herhalingsbezoekers denken in duidelijk grotere mate hetzelfde jaar nog naar Heusden te komen (46%) dan nieuwe bezoekers (9%). Onder de nieuwe bezoekers bevindt zich een relatief groot deel dat (waarschijnlijk) niet terug zal komen (17%). Bezoekers met kinderen hebben een grotere intentie hetzelfde jaar terug te komen (48%) dan bezoekers zonder kinderen (36%). Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 29 van 70
Bij de doordeweekse bezoekers is het aandeel dat hetzelfde jaar nog terug wil keren iets groter dan gemiddeld (39%). Er is onder hen echter ook een grotere groep die wel terug wil komen, maar nog niet weet wanneer (41%). 3.5.3 Verblijfsduur De bezoekers zijn op de dag van het onderzoek gemiddeld bijna 3 uur in Heusden geweest. Uit figuur 3.6 blijkt dat ruim de helft van de bezoekers minder dan twee uur in Heusden verblijven. 17% blijft zelfs minder dan een uur in de vestingstad. Ongeveer een kwart van de bezoekers blijft 2 tot 3 uur en 11% 3 tot 4 uur. Slechts een klein deel brengt langer dan 4 uur in Heusden door. Als we dit vergelijken met CBS cijfers omtrent dagtochten (van 2 uur of langer) die als doel (oude) stad/dorp hebben, dan verblijft men in Heusden relatief kort. Als we in Heusden alleen de bezoekers selecteren die er 2 uur of langer verblijven, dan komt van dat deel ongeveer driekwart voor een bezoek dat 2 tot 4 uur duurt. De CBS gemiddelden geven voor diezelfde categorie bijna eenderde aan. Ongetwijfeld zal dit echter ook samenhangen met schaalgrootte. In de CBS statistiek vallen alle (oude) steden/dorpen, maar grotere steden wegen zwaarder in het gemiddelde doordat zij meer bezoekers trekken. 40% 35% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 17% minder dan 1 uur 25% 11% 5% 2% 5% 1-2 uur 2-3 uur 3-4 uur 4-5 uur 5-6 uur langer dan 6 uur Figuur 3.8 Verblijfsduur bezoekers Heusden Tussen de verschillende bezoekersgroepen zijn de verschillen in verblijfsduur relatief gering. Het grootste verschil is er tussen de gemiddelde verblijfsduur van dagrecreanten (2,8 uur) en verblijfsrecreanten (3,7 uur). Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 30 van 70
dagrecreant verblijf srecreant 2,8 3,7 nieuwe bezoeker herhalingsbezoeker zonder kinderen met kinderen 2,9 2,9 3,0 3,3 doordeweek weekend totaal 3,1 2,9 2,9 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 Figuur 3.9 Gemiddelde verblijfsduur, naar gebruikersgroepen (in uren) Verweg de meeste bezoekers (92%) zijn tussen 12.00 en 18.00 uur in Heusden geweest op de dag van het onderzoek. Zo n 15% is (ook) in de ochtend in de vestingstad geweest. Daarnaast geeft 11% aan na 18.00 in Heusden te zijn geweest. Uit een analyse van de verblijfsduur in combinatie met bestedingen, blijkt dat bezoekers die korter verblijven (tot 1 uur) duidelijk minder besteden dan personen die langer verblijven. Diegenen die langer dan 1 uur verblijven, geven ongeveer twee keer zove el uit dan zij die korter verblijven. Zo geven de korte verblijvers een kleine 9 euro uit aan eten, drinken, consumpties. Lange verblijvers geven daar ongeveer 16,50 aan uit. Datzelfde beeld zien we bij parkeren en andere zaken. Korte verblijvers geven geen geld uit aan attracties/musea en openbaarvervoerkaartjes. Opmerkelijk is het gegeven dat korte verblijvers meer geld uitgeven aan kleine aankopen, cadeautjes en souvenirs ( 27) dan lange verblijvers ( 17). Een relatief belangrijk bezoekmotief voor deze groep is dan ook de winkelmogelijkheden. Ook de fietsmogelijkheden en de gezelligheid/vriendelijkheid van de mensen zijn relatief belangrijk. Voor lange verblijvers is historisch Heusden duidelijk een relatief belangrijke bezoekreden. 3.5.4 Seizoenen Aan de bezoekers die Heusden al vaker hebben bezocht, is gevraagd in welk(e) seizoen(en) zij bij voorkeur naar de vestingstad komen. De verschillende seizoenen zijn als volgt gedefinieerd: - voorjaar: maart tot en met mei; - zomer: juni tot en met augustus; - najaar: september tot en met november; - winter: december tot en met februari. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden Pagina 31 van 70