Sandwichgeneratie in de gemeente Haaren

Transcriptie

1 Sandwichgeneratie in de gemeente Haaren Onderzoek naar omvang, knelpunten en ondersteuningsbehoefte Februari 2017 drs. W. Jeeninga, onderzoeker GGD Hart voor Brabant drs. M. Scholtens, functionaris gezondheidsbeleid GGD Hart voor Brabant

2 2

3 Inhoud 1. Inleiding Aanleiding Het onderzoek: doel, vraagstelling en opzet 4 2. Resultaten Kenmerken respondentengroep Kenmerken sandwichgeneratie gemeente Haaren Ervaren knelpunten Ondersteuningsbehoefte Conclusies en suggesties voor de gemeente Haaren 13 Bijlage 1. Vragenlijst 3

4 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Iedereen wil graag meedoen in de samenleving. Maar meedoen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Sommige mensen moeten daarbij geholpen worden door familie, vrienden of bekenden. Hoe meer burgers betrokken zijn bij de zorg voor elkaar, des te meer kan men samen bereiken. De gemeente Haaren wil haar inwoners graag ondersteunen hierbij. Want hoe kun je de zorg voor anderen combineren met je eigen gezin, je werk en/of je sociale contacten? Specifieke aandacht gaat hierbij uit naar de z.g. sandwichgeneratie. Dit is de generatie van mensen tussen 40 en 60 jaar (beroepsactief) met opgroeiende kinderen en (schoon)ouders die steeds meer een beroep op hen doen. Zij worden als het ware gesandwiched tussen de oudere en de jongere generatie. De gemeente Haaren wil graag meer weten over de sandwichgeneratie: hoe groot is deze groep mensen, welke problemen ervaren zij en wat hebben ze nodig om het gemakkelijker te maken? Daarom heeft de gemeente de GGD Hart voor Brabant gevraagd om hier onderzoek naar te doen. Met de informatie uit het onderzoek kan de gemeente zorgen dat de ondersteuning aansluit bij de wensen van haar burgers. 1.2 Het onderzoek Het onderzoek moet inzicht geven in de omvang van de sandwichgeneratie in Haaren, de problemen die deze generatie ervaart met de combinatie van zorgtaken en hoe zij daarbij ondersteund kan worden. Doelstelling De doelstelling van dit onderzoek is de gemeente Haaren te voorzien van informatie over de omvang, de knelpunten en de ondersteuningsbehoefte van de sandwichgeneratie in Haaren. Vraagstelling De vraag van dit onderzoek luidt: Hoe kan de gemeente zorgen dat de sandwichgeneratie in Haaren optimaal wordt ondersteund bij de combinatie van zorgtaken? Opzet van het onderzoek Om aan de doelstelling te voldoen is gekozen voor een kwantitatief onderzoek door middel van een vragenlijst. Deze vragenlijst (bijlage 1) is voor dit onderzoek ontwikkeld in nauw overleg met de gemeente, waarbij ook gebruik is gemaakt van voorbeelden in de literatuur. Er zijn vragen opgenomen over achtergrondvariabelen, de gezinssituatie, het verlenen van mantelzorg, de mate van belasting en de ondersteuningsbehoefte. Respondenten die niet tot de doelgroep (sandwichgeneratie) behoorden, kwamen via een automatische skip bij de afsluitende vraag terecht en hoefden de vragen over belasting en ondersteuningsbehoefte niet in te vullen. Via een aselecte steekproef onder de inwoners van 40 tot 60 jaar in de gemeente Haaren zijn inwoners aangeschreven. Zij hebben in de week van september 2016 een brief van de GGD Hart voor Brabant ontvangen met daarin de uitnodiging om een korte digitale vragenlijst in te vullen. 4

5 In de brief was hiervoor een persoonlijke inlogcode opgenomen. Drie weken na het versturen van deze brief is een herinneringsbrief gestuurd aan de mensen van wie nog geen vragenlijst was ontvangen. In overleg met de gemeente Haaren is deze rapportage opgezet in de vorm van tabellen met daarbij een korte toelichting. In de analyses is ook gekeken naar verschillen met betrekking tot geslacht, werksituatie en duur van de verleende mantelzorg. De resultaten hiervan zijn alleen vermeld indien deze relevant en/of opvallend waren. 5

6 2. Resultaten In totaal hebben 541 inwoners de vragenlijst ingevuld, een respons van 36%. De respons bij de vrouwen was hoger dan bij de mannen: resp. 39% en 34%. 2.1 Kenmerken respondentengroep In tabel 1 zijn de kenmerken van de respondentengroep weergegeven. Tabel 1. Kenmerken respondentengroep. Gemeente Haaren, 2016 (N=541) n % Geslacht Man Vrouw Leeftijd Gemiddeld 51,5 jaar (range jaar) Kinderen Ja Nee Leeftijd kinderen (N=439), meerdere antwoorden mogelijk Kind(eren) t/m 11 jaar Kind(eren) van 12 t/m 18 jaar Kind(eren) van 19 jaar of ouder Werksituatie Ik werk, betaald, 20 uur of meer per week Ik werk, betaald, minder dan 20 uur per week Ik werk, onbetaald (bijvoorbeeld als vrijwilliger) 11 2 Ik ben met (vervroegd) pensioen (AOW, VUT, FPU) 6 1 Ik ben fulltime huisvrouw/huisman 27 5 Anders Mantelzorg gegeven afgelopen 12 maanden Ja Nee Duur mantelzorg (N=187) Korter dan drie maanden Drie maanden of langer Aantal uur mantelzorg per week (N=187) Gemiddeld 6,9 uur (range 1-95 uur) Aan wie mantelzorg (N=187), meerdere antwoorden mogelijk Ouders/schoonouders Oom/tante/neef/nicht/opa/oma Vriend/vriendin/buurman/buurvrouw/kennis Gezinslid (partner, kind) Anders

7 Opmerkingen bij tabel 1; kenmerken van de respondenten Ruim vier op de vijf respondenten (81%) hebben kinderen. Ruim één op de drie respondenten (35%) heeft de afgelopen 12 maanden mantelzorg gegeven, de meesten deden dit drie maanden of langer. Vrouwen hebben vaker aangegeven mantelzorg te hebben gegeven dan mannen (resp. 43% en 25%). Gemiddeld besteedt men bijna 7 uur per week aan mantelzorg. Uitschieters hierin betreffen het geven van mantelzorg aan een gezinslid (partner, kind). De groep die mantelzorg verleent, doet dit vooral aan (schoon)ouders (75%). Van de respondenten heeft 80% een betaalde baan. Mannen hebben vaker een betaalde baan voor 20 uur per week of meer, vrouwen hebben vaker een betaalde baan voor minder dan 20 uur per week. De groep die aangeeft fulltime huisvrouw/huisman te zijn, bestaat geheel uit vrouwen. 2.2 Kenmerken sandwichgeneratie gemeente Haaren In dit onderzoek worden tot de sandwichgeneratie gerekend de respondenten die kinderen hebben én mantelzorg verlenen aan iemand buiten het eigen gezin. Dit betreft dus zorg aan (schoon)ouders, oom/tante/neef/nicht/opa/oma en/of vriend/vriendin/buurman/buurvrouw/kennis. Per abuis is de groep broer/zus niet in de antwoordcategorieën opgenomen. Respondenten konden in dit geval kiezen voor de antwoordcategorie anders maar hebben de vragen over belasting en ondersteuningsbehoeften niet ingevuld. Uit de opmerkingen in de vragenlijst kon worden opgemaakt dat dit één respondent betrof. Op basis van bovenstaande definitie van de doelgroep kan gesteld worden dat 134 respondenten behoren tot de sandwichgeneratie. Dit is 25% van de totale respondentengroep. Van de vrouwen behoort 33% tot de sandwichgeneratie, bij de mannen is dit 15%. In tabel 2 zijn de achtergrondkenmerken weergegeven van de mensen die behoren tot de sandwichgeneratie in de gemeente Haaren. Tabel 3 bevat informatie over de verleende mantelzorg door deze groep. Tabel 2. Achtergrondkenmerken sandwichgeneratie. Gemeente Haaren, 2016 (N=134) n % Geslacht Man Vrouw Leeftijd Gemiddeld 52,7 jaar (range jaar) Leeftijd kinderen, meerdere antwoorden mogelijk Kind(eren) t/m 11 jaar Kind(eren) van 12 t/m 18 jaar Kind(eren) van 19 jaar of ouder Werksituatie Ik werk, betaald, 20 uur of meer per week Ik werk, betaald, minder dan 20 uur per week Ik werk, onbetaald (bijvoorbeeld als vrijwilliger) 2 2 Ik ben fulltime huisvrouw/huisman Anders

8 Opmerkingen bij tabel 2; achtergrondkenmerken van de sandwichgeneratie Een op de vier respondenten behoort tot de sandwichgeneratie: zij hebben een of meerdere kinderen én verlenen mantelzorg aan iemand buiten het eigen gezin. De sandwichgeneratie bestaat voor een groot deel uit vrouwen (71%). Ruim een derde van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie heeft een of meerdere kinderen jonger dan 19 jaar. Bij 64% is het kind/zijn de kinderen 19 jaar of ouder. Bijna vier op de vijf mensen behorend tot de sandwichgeneratie combineert de zorg voor kinderen en mantelzorg met een betaalde baan. Tabel 3. Mantelzorg door sandwichgeneratie. Gemeente Haaren, 2016 (N=134) n % Duur mantelzorg Korter dan drie maanden Drie maanden of langer Aantal uur mantelzorg per week Gemiddeld 5,3 uur (range 1-25 uur) Aan wie mantelzorg meerdere antwoorden mogelijk Ouders/schoonouders Oom/tante/neef/nicht/opa/oma 12 8 Vriend/vriendin/buurman/buurvrouw/kennis Gezinslid (partner, kind)* 8 6 Anders* 6 5 Belasting door combinatie van zorg voor (kind)eren en geven van mantelzorg Niet of nauwelijks belast Enigszins belast Tamelijk zwaar belast Zeer zwaar belast 7 5 Overbelast 2 2 * Mensen die deze categorie hebben aangevinkt, verlenen tevens mantelzorg aan de drie eerstgenoemde categorieën op basis waarvan zij tot de sandwichgeneratie worden gerekend. Opmerkingen bij tabel 3; mantelzorg door de sandwichgeneratie Bijna alle mensen behorend tot de sandwichgeneratie verlenen langdurig mantelzorg (3 maanden of langer), gemiddeld doen zij dit ruim 5 uur per week. Mantelzorg die verleend wordt door de sandwichgeneratie betreft in de meeste gevallen (88%) zorg aan (schoon)ouders. Door de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg voelt 18% zich (tamelijk of zeer) zwaar belast, 2% voelt zich overbelast. Vrouwen verschillen hierin niet van mannen en ook de duur van de mantelzorg is niet van invloed. Wel lijkt de groep die minimaal 20 uur per week werkt zich meer belast te voelen dan de groep die minder dan 20 uur per week werkt (dit verschil is echter niet significant). 8

9 2.3 Ervaren knelpunten Aan de hand van stellingen is onderzocht in hoeverre de sandwichgeneratie knelpunten ervaart. Per stelling waren vijf antwoordcategorieën mogelijk: helemaal eens, beetje eens, niet eens/niet oneens, beetje oneens, helemaal oneens. Voor de leesbaarheid zijn in onderstaande tabel de categorieën helemaal en beetje samengevoegd. Tabel 4. Mening over mogelijke knelpunten. Sandwichgeneratie gemeente Haaren, 2016 (N=134) helemaal/beetje eens % niet eens/ niet oneens % helemaal/beetje oneens % Stelling Door de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg kom ik te weinig aan mezelf toe Door goed te plannen en te organiseren lukt het mij de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met het geven van mantelzorg Door de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg komt mijn eigen huishouden in de knel Het combineren van de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg is zwaar Door de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg krijg ik problemen thuis Het combineren van de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg geeft mij veel stress Door een goede taakverdeling met de andere gezinsleden lukt het mij de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met het geven van mantelzorg Door de mogelijkheden die mijn werkgever mij biedt om flexibel om te gaan met werktijden en werkplek, lukt het mij de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met het geven van mantelzorg* Het geven van mantelzorg geeft mij veel voldoening waardoor het mij lukt de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met deze mantelzorg n % Heeft minimaal één van bovengenoemde knelpunten** Gemiddeld aantal knelpunten per persoon 2,6 (range 1-9) * bij deze stelling gaf 12% de toegevoegde antwoordcategorie aan: niet van toepassing, ik werk niet buitenshuis ** er is sprake van een knelpunt wanneer is aangegeven helemaal/beetje eens op een negatieve stelling of helemaal/beetje oneens op een positieve stelling 9

10 Opmerkingen bij tabel 4; ervaren knelpunten Bijna driekwart van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie ervaart een of meerdere knelpunten bij de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg. Gemiddeld worden twee tot drie knelpunten ervaren, 16% ervaart vijf knelpunten of meer. Naarmate men zich meer belast voelt, worden meer knelpunten ervaren. Ruim een derde van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie vindt de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg zwaar, 43% geeft aan hierdoor te weinig aan zichzelf toe te komen. Drie op de tien mensen behorend tot de sandwichgeneratie geven aan veel stress te ervaren door de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg. De groep die langdurig mantelzorg verleent, ervaart vaker stress dan de groep die korter dan 3 maanden mantelzorg verleent (resp. 33% en 13%). Bij ongeveer een derde van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie biedt de werkgever onvoldoende mogelijkheden om de zorg voor de kinderen en mantelzorg te combineren. Er is geen verschil in ervaren knelpunten tussen de mensen die minder dan 20 uur per week werken en de mensen die minimaal 20 per week werken. Goed plannen/organiseren, een goede taakverdeling met de andere gezinsleden en voldoening halen uit het geven van mantelzorg helpt veel mensen bij het combineren van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg. 2.4 Ondersteuningsbehoefte Aan de sandwichgeneratie is gevraagd in hoeverre zij gebruik heeft gemaakt van, of behoefte heeft aan ondersteuning. De resultaten daarvan zijn weergegeven in tabel 5. Daarnaast kon men aangeven of men nog behoefte heeft aan andere vormen van ondersteuning en was er ruimte om dit toe te lichten (zie tabel 6). Ook is gekeken of de ervaren belasting van invloed is op de ondersteuningsbehoefte. Hierbij is onderscheid gemaakt in de groep die zich niet/nauwelijks tot enigszins belast voelt en de groep die zich tamelijk zwaar tot overbelast voelt. De resultaten hiervan staan in tabel 7. In de vragenlijst is aangegeven dat de GGD graag in een eenmalig gesprek met enkele inwoners verder wil praten over de zorg voor kinderen in combinatie met mantelzorg. Mensen die aan dit gesprek wilden deelnemen, konden hun adres en/of telefoonnummer achterlaten. Met deze mensen (n=10) is inmiddels contact opgenomen. Zij zullen worden uitgenodigd voor een focusgroepgesprek. De resultaten daarvan zullen in een later stadium worden gerapporteerd. 10

11 Tabel 5. Gebruik van en behoefte aan ondersteuning. Sandwichgeneratie gemeente Haaren, 2016 (N=134) Ja, heb ik gebruik van gemaakt % Nee, maar ik zou wel willen % Nee, heb ik geen behoefte aan % Stelling Ondersteuning bij de opvoeding van mijn kind(eren) Hulp bij het omgaan met stress en belasting als gevolg van het geven van mantelzorg Hulp bij de praktische zorg voor de persoon die ik mantelzorg geef (zoals huishouden, boodschappen, vervoer) Hulp bij de lichamelijke verzorging van de persoon die ik mantelzorg geef Een financiële vergoeding voor het geven van mantelzorg Praktische hulp bij mijn eigen huishouden Waardering voor mijn rol als mantelzorger (bv door het mantelzorgcompliment) Informatie over waar ik hulp kan krijgen bij de opvoeding van mijn kind(eren) Informatie over waar ik hulp kan krijgen bij het geven van mantelzorg Afspraken met mijn werkgever over het aanpassen van mijn werk (zoals andere taken, minder uren, extra verlof of thuiswerken) , , n % Heeft gebruik gemaakt van minimaal één vorm van ondersteuning 51 38% Heeft behoefte aan minimaal één vorm van ondersteuning 77 58% Gemiddeld aantal vormen van ondersteuning waaraan behoefte is 2,5 (range 1-7) Tabel 6. Behoefte aan andere vormen van ondersteuning. Sandwichgeneratie Haaren, 2016 (n=8) Geen eigen bijdrage bij hulp vanuit de gemeente, zodat dit ook voor mij toegankelijk wordt (n=1) Meer duidelijkheid waar ik informatie kan krijgen over mantelzorg en één aanspreekpunt hiervoor (n=1) Meer zorg vanuit de gemeente. Het is onmogelijk om te werken én een gezin te hebben én mantelzorger te zijn voor ouders en schoonouders. Hier gaan we zelf aan onderdoor! Door de stress verliezen we misschien ons werk, wie zorgt er dan voor ons? (n=1) Minder bureaucratie in de weg naar zorg/wonen met zorg/ciz (n=1) Dat professionals doen wat ze zeggen! (n=1) De zorg zegt dat de kinderen moeten mantelzorgen, niemand zegt waar je moet zijn als het niet lukt (n=1) Wettelijke regeling opname tijd voor mantelzorg (n=1) Werkgevers (vooral zorginstellingen) zouden meer mogelijkheden moeten hebben om werknemers te ondersteunen in hun mantelzorgtaken. Zorginstellingen vragen steeds meer ondersteuning van familie, maar als hun eigen werknemer een regeling wil treffen voor het verlenen van mantelzorg, dan blijkt er ineens niets meer mogelijk (n=1) 11

12 Tabel 7. Ondersteuningsbehoefte* naar ervaren belasting. Sandwichgeneratie gemeente Haaren, 2016 (N=134) Behoefte aan ondersteuning bij de opvoeding van mijn kind(eren) Behoefte aan hulp bij het omgaan met stress en belasting als gevolg van het geven van mantelzorg Behoefte aan hulp bij de praktische zorg voor de persoon die ik mantelzorg geef (zoals huishouden, boodschappen, vervoer) Behoefte aan hulp bij de lichamelijke verzorging van de persoon die ik mantelzorg geef Behoefte aan een financiële vergoeding voor het geven van mantelzorg Behoefte aan praktische hulp bij mijn eigen huishouden Behoefte aan waardering voor mijn rol als mantelzorger (bv door het mantelzorgcompliment) Behoefte aan Informatie over waar ik hulp kan krijgen bij de opvoeding van mijn kind(eren) Behoefte aan informatie over waar ik hulp kan krijgen bij het geven van mantelzorg Behoefte aan afspraken met mijn werkgever over het aanpassen van mijn werk (zoals andere taken, minder uren, extra verlof of thuiswerken) Niet/nauwelijks tot enigszins belast (n=108) % Tamelijk zwaar tot overbelast (n=26) % * % dat aangeeft behoefte te hebben aan de betreffende vorm van ondersteuning Opmerkingen bij tabellen 5, 6 en 7; ondersteuning sandwichgeneratie Bijna vier op de tien mensen behorend tot de sandwichgeneratie heeft gebruik gemaakt van ondersteuning. Hulp bij de lichamelijke verzorging en praktische zorg voor de persoon aan wie mantelzorg wordt verleend, worden hierbij het meest genoemd (resp. 22% en 18%). 58% heeft behoefte aan minimaal één vorm van ondersteuning. Gemiddeld worden twee tot drie vormen van ondersteuning genoemd waaraan men behoefte heeft. De ondersteuningsbehoefte richt zich vooral op de mantelzorgtaak. Er is nagenoeg geen behoefte aan ondersteuning op het gebied van opvoeding van de kinderen. Aan een financiële vergoeding voor het geven van mantelzorg en informatie over het verkrijgen van hulp bij mantelzorg blijkt het meeste behoefte (resp. 24% en 21%). Daarnaast worden genoemd: waardering voor de rol als mantelzorger, praktische hulp bij het eigen huishouden en hulp bij de praktische zorg voor de persoon aan wie mantelzorg verleend wordt. De ervaren belasting hangt samen met de ondersteuningsbehoefte: mensen die zich tamelijk zwaar tot overbelast voelen, hebben meer behoefte aan ondersteuning dan zij die zich niet of enigszins belast voelen. Er is geen verschil in behoefte aan afspraken met de werkgever tussen de groep die minder dan 20 uur per week werkt en de groep die minimaal 20 per week werkt. Suggesties vanuit de doelgroep ten aanzien van ondersteuning hebben betrekking op vermindering van de eigen bijdrage voor ondersteuning, de bureaucratie in de zorg/het ontbreken van een duidelijk aanspreekpunt, de onmacht als het combineren van werk en zorgtaken niet lukt en wettelijke regelingen/afspraken met werkgevers om mantelzorgtaken uit te voeren. 12

13 3. Conclusies en suggesties voor de gemeente Haaren De GGD Hart voor Brabant heeft in opdracht van de gemeente Haaren een onderzoek uitgevoerd om inzicht te geven in de omvang van de sandwichgeneratie in Haaren, de knelpunten die deze generatie ervaart bij de combinatie van zorgtaken en hoe zij hierbij ondersteund kan worden. Doelstelling De doelstelling van dit onderzoek is de gemeente Haaren te voorzien van informatie over de omvang, de knelpunten en de ondersteuningsbehoefte van de sandwichgeneratie in Haaren. Vraagstelling De vraag van dit onderzoek luidt: Hoe kan de gemeente zorgen dat de sandwichgeneratie in Haaren optimaal wordt ondersteund bij de combinatie van zorgtaken? De belangrijkste bevindingen van het onderzoek zijn: Van de 40 tot 60-jarigen in de gemeente Haaren behoort 25% tot de sandwichgeneratie. Dat wil zeggen dat zij de zorg voor kinderen combineren met de zorg voor anderen. Dit betreft vooral mantelzorg voor (schoon)ouders. Bijna vier op de vijf mensen behorend tot de sandwichgeneratie combineert dit met een betaalde baan. Vrouwen behoren vaker tot de sandwichgeneratie dan mannen. In de meeste gevallen betreft het langdurig mantelzorg (3 maanden of langer) voor gemiddeld ruim 5 uur per week. Door de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg voelt 18% zich (tamelijk of zeer) zwaar belast, 2% voelt zich overbelast. Vrouwen verschillen hierin niet van mannen en ook de duur van de mantelzorg is niet van invloed. Er zijn signalen dat een betaalde van minimaal 20 uur per week leidt tot een hogere ervaren belasting dan bij een baan van minder dan 20 uur per week. Bijna driekwart van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie ervaart een of meerdere knelpunten bij de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg. Het aantal knelpunten dat men ervaart, varieert sterk; 16% ervaart vijf knelpunten of meer. Een derde van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie vindt het combineren van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg zwaar en heeft veel stress hierdoor. Ruim 40% geeft aan hierdoor te weinig aan zichzelf toe te komen. Goed te plannen/organiseren, een goede taakverdeling met de andere gezinsleden en voldoening van het geven van mantelzorg helpt veel mensen bij het combineren van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg. Bijna vier op de tien mensen behorend tot de sandwichgeneratie heeft gebruik gemaakt van ondersteuning. Dit betreft vooral hulp bij de lichamelijke verzorging (22%) en praktische zorg voor de persoon aan wie mantelzorg wordt verleend (18%). 13

14 58% van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie heeft behoefte aan minimaal één vorm van ondersteuning. Vaak is op meerdere gebieden ondersteuning gewenst (gemiddeld twee tot drie). Dit betreft dan vooral een financiële vergoeding voor het geven van mantelzorg en informatie over het verkrijgen van hulp bij mantelzorg blijkt het meeste behoefte (resp. 24% en 21%). Daarnaast worden genoemd: het waardering voor de rol als mantelzorger, praktische hulp bij het eigen huishouden en hulp bij de praktische zorg voor de persoon aan wie mantelzorg verleend wordt. De mensen die zich zwaar tot overbelast voelen door de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg, hebben meer behoefte aan ondersteuning dan zij die zich niet of minder belast voelen. De ondersteuningsbehoefte richt zich vooral op de mantelzorgtaak. Er is nagenoeg geen behoefte aan ondersteuning op het gebied van opvoeding van de kinderen. Suggesties voor de gemeente Haaren In de gemeente Haaren behoort een kwart van de 40 tot 60-jarigen tot de sandwichgeneratie. Dit betekent dat ruim inwoners te maken hebben met de zorg voor kinderen in combinatie met het geven van mantelzorg en (in de meeste gevallen) een betaalde baan. Bijna driekwart van de mensen behorend tot de sandwichgeneratie heeft een of meerdere problemen. Zij ervaren de combinatie van de zorg voor kinderen en het geven van mantelzorg als zwaar en stressvol en komen te weinig aan zichzelf toe. Het is belangrijk als gemeente oog te hebben voor deze kwetsbare groep, vooral de mensen waarbij sprake is van een stapeling van problemen. Herkenning en erkenning spelen hierbij een belangrijke rol. Hoe kan de gemeente zorgen dat de sandwichgeneratie in Haaren optimaal wordt ondersteund bij de combinatie van zorgtaken? Meer dan de helft van deze groep heeft behoefte aan ondersteuning bij haar mantelzorgtaak, vaak op meerdere gebieden. Een grotere ervaren belasting hangt samen met meer behoefte aan ondersteuning. Suggesties voor actie door de gemeente liggen op het terrein van duidelijke informatievoorziening (één loket) over het verkrijgen van hulp bij het verlenen van mantelzorg en het mantelzorgcompliment. Daarnaast kan de gemeente nagaan wat de mogelijkheden zijn van een financiële vergoeding voor het geven van mantelzorg (door de mantelzorger eventueel in te zetten voor hulp bij het eigen huishouden). Respijtzorg kan verlichting geven aan de groep die aangeeft te weinig aan zichzelf toe te komen. Om te zorgen dat de mensen behorend tot de sandwichgeneratie op de hoogte zijn van het ondersteuningsaanbod, zal de gemeente hier actief en herhaaldelijk bekendheid aan moeten geven. Dit geldt zowel voor ondersteuning door de gemeente als de aanwezigheid van wettelijke regelingen over bijvoorbeeld afspraken met werkgevers. De behoefte aan ondersteuning ligt op diverse terreinen en verschilt per persoon. Niet iedereen is geholpen met hetzelfde aanbod. Het blijft een kwestie van ondersteuning op maat, met aandacht voor de individuele behoefte. Hier ligt ook een taak bij professionals die betrokken zijn bij de (zorg voor de) persoon aan wie mantelzorg wordt verleend, bijvoorbeeld door tijdens de keukentafelgesprekken in te gaan op ondersteuning van de mantelzorger. 14

15 Bijlage 1. Vragenlijst sandwichgeneratie Haaren Hieronder zijn de vragen en antwoord categorieën opgenomen. De lay-out hiervan komt niet overeen met de werkelijke versie omdat het een digitale vragenlijst betrof. Vraag Wat is uw geslacht? Wat is uw leeftijd? Wat zijn de vier cijfers van uw postcode? Heeft u kinderen? In welke leeftijdsgroep zit uw kind/zitten uw kinderen? (als u meer dan één kind heeft, zijn meerdere antwoorden mogelijk) Welke situatie past bij u? Heeft u in de afgelopen 12 maanden mantelzorg gegeven? Mantelzorg is de zorg die u geeft aan een bekende in uw omgeving als deze persoon voor langere tijd ziek is/hulp nodig heeft. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, administratie, enzovoorts. Mantelzorg wordt niet betaald Hoe lang geeft u al mantelzorg (of heeft u mantelzorg gegeven)? Hoeveel uur mantelzorg geeft/gaf u gemiddeld per week, reistijd meegerekend? (Afronden op hele uren) Aan wie geeft/gaf u deze mantelzorg? (meerdere antwoorden mogelijk) Sommige mensen vinden de combinatie van zorg voor kind(eren) en het geven van mantelzorg zwaar. Voor andere mensen geldt dat minder. Alles bij elkaar genomen, hoe belast voelt/voelde u zich? Antwoorden 1 Man 2 Vrouw jaar 1 Ja 2 Nee Kind (eren) t/m 11 jaar Kind(eren) van 12 t/m 18 jaar Kind(eren) van 19 jaar of ouder 1 Ik werk, betaald, 20 uur of meer per week 2 Ik werk, betaald, minder dan 20 uur per week 3 Ik werk, onbetaald (bijvoorbeeld als vrijwilliger) 4 Ik ben met (vervroegd) pensioen (AOW, VUT, FPU) 5 Ik ben fulltime huisvrouw/huisman 6 Anders 1 Ja 2 Nee 1 Korter dan drie maanden 2 Drie maanden of langer Gemiddeld uur per week 1 Ouders/schoonouders 2 Oom/tante/neef/nicht/opa/oma 3 Vriend/ vriendin/buurman/buurvrouw/kennis 4 Gezinslid (partner, kind) 5 Anders 1 Niet of nauwelijks belast 2 Enigszins belast 3 Tamelijk zwaar belast 4 Zeer zwaar belast 5 Overbelast 15

16 Hieronder volgt een aantal stellingen. Bij iedere stelling kan worden aangegeven: helemaal eens / beetje eens / niet eens-niet oneens / beetje oneens / helemaal oneens Door de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg kom ik te weinig aan mezelf toe Door goed te plannen en te organiseren lukt het mij de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met het geven van mantelzorg Door de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg komt mijn eigen huishouden in de knel Het combineren van de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg is zwaar Door de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg krijg ik problemen thuis Het combineren van de zorg voor mijn kind(eren) en het geven van mantelzorg geeft mij veel stress Door een goede taakverdeling met de andere gezinsleden lukt het mij de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met het geven van mantelzorg Het geven van mantelzorg geeft mij veel voldoening waardoor het mij lukt de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met deze mantelzorg Door de mogelijkheden die mijn werkgever mij biedt om flexibel om te gaan met werktijden en werkplek, lukt het mij de zorg voor mijn kind(eren) te combineren met het geven van mantelzorg. helemaal eens /beetje eens / niet eens-niet oneens / beetje oneens / helemaal oneens / niet van toepassing; ik werk niet buitenshuis Hieronder volgt een aantal vormen van ondersteuning. Voor iedere vorm kan worden aangegeven: ja, heb ik gebruik van gemaakt / nee, maar ik zou wel willen / nee, heb ik geen behoefte aan Ondersteuning bij de opvoeding van mijn kind(eren) Hulp bij het omgaan met stress en belasting als gevolg van het geven van mantelzorg Hulp bij de praktische zorg voor de persoon die ik mantelzorg geef (zoals huishouden, boodschappen, vervoer) Hulp bij de lichamelijke verzorging van de persoon die ik mantelzorg geef Een financiële vergoeding voor het geven van mantelzorg Praktische hulp bij mijn eigen huishouden Waardering voor mijn rol als mantelzorger (bijvoorbeeld door het mantelzorgcompliment) Informatie over waar ik hulp kan krijgen bij de opvoeding van mijn kind(eren) Informatie over waar ik hulp kan krijgen bij het geven van mantelzorg Afspraken met mijn werkgever over het aanpassen van mijn werk (zoals andere taken, minder uren, extra verlof of thuiswerken) Heeft u nog behoefte aan een andere vorm van 1 Nee ondersteuning? De gemeente Haaren wil samen met de GGD haar inwoners zo goed mogelijk ondersteunen. Daarom wil de GGD graag in een eenmalig gesprek met enkele inwoners verder praten over de zorg voor kinderen in combinatie met mantelzorg. Als u aan dit gesprek wilt deelnemen, dan kunt u vervolgens uw adres en/of telefoonnummer noteren. Wij nemen dan contact met u op. 2 Ja, namelijk (open vraag) 1 Ja, u mag mij benaderen voor een eenmalig gesprek. 2 Nee, u mag mij niet benaderen Mijn adres is: (open vraag) Mijn telefoonnummer: (open vraag) Als u nog opmerkingen heeft op deze vragenlijst of over dit onderwerp, dan kunt u deze hieronder noteren. 16