Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck
Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek
Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige alleenwonende man die bekend is met schizofrenie. Al bij de deur valt je op dat de tuin en het huis erg verwaarloosd zijn. Het doel van je bezoek is het zwachtelen van zijn benen. Na drie keer bellen zie je door het glas van de deur een enorm lange man aan komen lopen. Hij doet de deur open en vraagt of je van de FBI bent. Wat doe je, ga je naar binnen?
Psychotische stoornissen Schizofrenie Schizo-affectieve stoornis Kortdurende psychotische stoornis Gedeelde psychotische stoornis Waanstoornis Bij andere psychiatrische stoornis Organische psychosen
PSYCHOSEN FUNCTIONELE ORGANISCHE SCHIZOFRENE NIET- SCHIZOFRENE DOOR HERSEN- STOORNISSEN LICHAMELIJKE AANDOENINGEN PARANOÏD SCHIZOFRENIFORME STOORNIS MIDDELEN GEDES- ORGANISEERD SCHIZO-AFFECTIEVE STOORNIS KATATOON KORTDURENDE PSYCHOTISCHE STOORNIS ONGE- DIFFERENTIEERD GEDEELDE PSYCHOTISCHE STOORNIS REST- TOESTANDSTYPE WAANSTOORNIS BIJ ANDERE PSYCHIATRISCHE STOORNIS
Schizofrenie Ernstige, chronisch verlopende, invaliderende aandoening. Vergaande gevolgen op diverse levensgebieden. Psychiatrische zorg meestal blijvend noodzakelijk. Komt bij gemiddeld 1% van wereldbevolking voor.
DSM IV criteria schizofrenie Twee of meer van de volgende symptomen: Wanen Hallucinaties Onsamenhangende spraak Ernstig chaotisch of catatoon gedrag Negatieve symptomen Sociaal / beroepsmatig disfunctioneren Symptomen zijn minimaal zes maanden aanwezig Uitsluiting van andere stoornissen en organische oorzaken
Hallucinaties Stoornis in (interpretatie van) het waarnemen: Auditieve, akoestische Visuele, optische Olfactorische Gustatoire Tactiele, haptische horen zien ruiken proeven voelen
Hallucinaties (2) Meest voorkomend: het horen van stemmen De stemmen worden vaak gehoord buiten eigen lichaam. De stemmen zijn meestal negatief en hebben een bizarre boodschap. Het horen van stemmen maakt angstig. Risicovol: imperatieve akoestische hallucinaties (bevelshallucinaties)
Wanen Stoornis in de inhoud van het denken Onjuiste overtuiging over de werkelijkheid die niet te corrigeren is Waan heeft betrekking op persoon zelf, betrokkene staat zelf centraal in zijn waan Ontstaan psychoses op zich niet cultuurgebonden. Inhoud wanen vaak wel (bv. overtuiging dat men Jezus is)
Voorbeelden Vergiftigingswaan Achtervolgingswaan Grootheidswaan Nihilistische waan Godsdienstwaan Armoedewaan Hypochondere waan Jaloersheidswaan (Erotische) betrekkingswaan
Psychose Hersenen geven zintuiglijke waarneming aan die er feitelijk niet is (hallucinatie) Het lukt niet reële waarnemingen te filteren. Alles lijkt even belangrijk en komt even sterk binnen. Overprikkeling. Persoon ervaart dit alsof zijn hoofd voor alles open staat ( Anoiksis = open geest. Naam van patiëntenvereniging) Waan ontstaat mogelijk als poging van het brein om hallucinaties en losse gedachte-eindjes te verklaren.
Gevolgen van schizofrenie Angst, soms agressie als reactie op psychotische belevingen. Terugval in cognitief functioneren (informatieverwerking, concentratieproblemen, moeite met plannen, ordenen, herinneren en rekenen) Verlies van alledaagse vaardigheden, bv. financiën, sociale omgang, adl, etc.
Gevolgen van schizofrenie (2) Emotionele afvlakking. Overigens ook mogelijke bijwerking anti-psychotica. Ook moeite herkennen emoties anderen. Angst en ontreddering. Mogelijk fobisch gedrag. Depressie en rouw door besef verlies toekomstperspectief Risico op verslaving ( zelfmedicatie ) Stigmatisering, sociale uitsluiting
Kwetsbaarheid Basale kwetsbaarheid voor psychose Stress als trigger (bv. hoge EE, drugsgebruik, overbelasting, life events) Psychotische decompensatie Coping gericht op stressreductie
Hoe kun je helpen? Begeleiding bij ADL en andere dagelijkse zaken Voorlichting/psycho educatie Toezicht op medicatie inname Reality testing Vroeg signalering Betrekken systeem Opbouwen vetrouwensband
Hoe zorg je voor veiligheid Goede communicatie met collega s en GGz Ga nooit alleen als er signalen zijn dat het minder goed gaat of er zelfs al dreiging is Neem desnoods vooraf en nadien contact op met een collega Ga nooit over je eigen grenzen
Zijn er nog vragen? Ferdy Pluck Verpleegkundig specialist GGz f.pluck@ggzcentraal.nl
Bibliografie American Psychiatric Association. (2008). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM IV-TR. Washington DC en London UK: Pearson Assessment and information B.V. Verberk, F., de Kuiper, M. (2006). In M. de Kuiper, F. Verberk, Verpleegkunde volgens het Neuman Systems Model. Assen: van Gorcum. Reedijk, J. (1999). Psychiatrie. In J. Reedijk, Psychiatrie. Maarssen: Elsevier.