Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS

Transcriptie

1 Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Dag van de Inhoud Den Haag 28 september 2017 Ante Lemkes, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist

2 Inleiding Introductie van mezelf, jullie en de workshop Doelen: kennis vergroten en jullie aanmoedigen

3 Geschiedenis van GGZ en verslavingszorg De GGZ bestaat nog niet zo lang De verslavingszorg bestaat nog korter Ze hebben zich gescheiden van elkaar ontwikkeld

4 (Onder)diagnostiek Forse onderdiagnostiek aan beide kanten Bij zo n 50% van de patiënten in de GGZ sprake van problematisch middelengebruik (Vollebergh e.a., 2003) Bij zo n 36% van de patiënten in de verslavingszorg sprake van PTSS (Gielen e.a., 2012)

5 Diagnostiek Oplossing: screenen en interviewen Bij PTSS PCL-5 (PTSD Checklist) - screener TSQ (Trauma Screening Questionnaire) - screener CAPS-5 (Clinical Administered PTSD-scale) - Interview Bij middelen: AUDIT (Alcohol Use Identification Test) - screener MATE (Meten van Addicities voor Triage en Evaluatie) - interview Algemeen: MINI Plus (Mini Internationaal Neuropsychiatrisch Interview) SCID-5 (Structured Clinical Interview for DSM-5 Disorders)

6 Filmpje Praten over trauma s emoties in de kamer

7 Het verband tussen PTSS en verslaving Drie verklaringsmodellen PTSS gaat vooraf aan verslaving Verslaving gaat vooraf aan PTSS Een derde factor speelt een rol bij het ontstaan van PTSS en verslaving

8 PTSS gaat vooraf aan de verslaving Drie hypotheses Zelfmedicatie hypothese: patiënten gebruiken middelen om hun PTSS-symptomen te dempen, gebruik is disfunctionele coping Chemische dissociatie hypothese: om met hun trauma s om te kunnen gaan, gaan patiënten dissociëren (je onthechten van jezelf, je gevoelens en je bewustzijn). Sommige patiënten dissociëren niet vanzelf en gebruiken daarvoor een middel, ook zelfmedicatie Disfunctionele stress reactie hypothese: er verandert door traumatische ervaringen iets in het zenuwstelsel van de patiënt waardoor zelfregulatie en impulscontrole verstoord raken en de kans op verslaving toeneemt

9 Verslaving gaat vooraf aan PTSS Twee hypotheses Hoog risico hypothese: verslavingsproblematiek kan leiden tot een riskantere levensstijl, meer blootstelling aan traumatische gebeurtenissen (ongelukken, geweld etc.) Vatbaarheidshypothese: mensen die verslaafd zijn worden steeds angstiger en onrustiger, hun emotieregulatievaardigheden nemen af en ze worden vatbaarder voor het ontwikkelen van een PTSS na het meemaken van iets traumatisch

10 Derde factor Een derde factor speelt een rol bij zowel het ontwikkelen van PTSS als bij het ontwikkelen van verslavingsproblematiek Factoren zouden bijvoorbeeld kunnen zijn: een genetisch defect, het hebben van matige copingvaardigheden of erg angstgevoelig zijn

11 Het verband tussen PTSS en verslaving De hypotheses sluiten elkaar niet helemaal uit Bij de ene patiënt kan sprake zijn van eerst verslaving en dan PTSS en bij de andere van eerst PTSS en vervolgens verslaving Sterkste bewijs voor zelfmedicatie hypothese In beide gevallen spelen de PTSS-klachten vaak wel een belangrijke rol in het onderhouden van de verslaving Bespreek met je patiënt het verband en het feit dat PTSS-klachten vaak verslaving in stand houden Patiënten geven zelf vaak aan dat ze een voorkeur voor een geïntegreerde behandeling hebben

12 Geïntegreerd behandelen Meest volledige model: Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT) Integratie: alle behandelinterventies gericht op de verslaving en de psychiatrie door een behandelaar of een multidisciplinair team Volledigheid: behandeling ook gericht op andere levensgebieden: dagbesteding, werk, sociale vaardigheden en contacten financiën en wonen Outreachende hulpverlening: niet wachten op initiatief van patiënt Hulpverlening zonder tijdslimiet: klachten zijn vaak chronisch en er is een hoog risico op terugval Behandeling op basis van motivatie: interventies moeten aansluiten bij de motivatie van de patiënt en die kan wisselen, interventies: contact maken, overtuigen, actief behandelen en terugvalpreventie. Psychotherapeutische benadering: deze behandelingen (zoals EMDR en CGT) kunnen goed worden ingezet Vermindering van negatieve gevolgen: aandacht voor dakloosheid, gezondheidsklachten, slechte zelfzorg

13 Filmpje Catch-22

14 5 interventies Eye Movement Desensitization and Reprocessing Imaginaire Exposure Seeking Safety Cognitieve Gedragstherapie bij Middelengebruik Motiverende Gespreksvoering

15 15 aanbevelingen Besteed direct veel aandacht aan de diagnostiek en behandeling van PTSS, wacht niet op abstinentie Geef altijd psycho-educatie over de interactie tussen verslaving en PTSS Geef altijd psycho-educatie over de mogelijke behandelvormen PTSS behandelen is niet gevaarlijk, ook niet bij heel kwetsbare verslaafden, er zijn geen absolute contra-indicaties Relatieve contra-indicaties die haalbaarheid tijdelijk in de weg staan: regelmatig onder invloed verschijnen op de afspraak, regelmatig no show, agressie (gevaar voor patiënt en/of anderen)

16 15 aanbevelingen Bij regelmatig onder invloed verschijnen op afspraak, regelmatig no show en/of agressie dan eerst detox en als dit niet lukt focus op stabiliseren gebruik Behandeling ambulant als het kan, klinisch als het moet Steeds schakelen tussen behandelen van verslaving, behandelen van PTSS en aandacht voor praktische zaken/coping. Vlecht ze in elkaar, blijf alle drie monitoren Pas het tempo van de behandeling eventueel aan, meerdere sessies per week Houd rekening met een beperkte window of tolerance, het stress-systeem van verslaafden is mogelijk wat meer ontregeld

17 15 aanbevelingen Probeer concrete afspraken te maken over gebruik voor en na afloop van sessies Betrek steunfiguren van de patiënt bij de behandeling Bij een individuele behandeling is meer maatwerk mogelijk maar deelname aan een groep kan prettig contact met lotgenoten opleveren Terugval is een onderdeel, bereid patiënt en naasten erop voor, je hoeft daarom nog niet te stopen Zorg voor intervisie en eventueel supervisie, bundel krachten en kennis

18 Digitale goodiebag screeners, artikelen, folders, protocollen, boeken, richtlijnen

19 Filmpje Peptalk

20 Interactie Vragen, opmerkingen, ervaringen