Diagnostiek fase. Behandelfase. Resocialisatiefase. Psychosociale behandeling. Medicamenteuze behandeling. Terugvalpreventie Herstel

Transcriptie

1 Diagnostiek fase Samenvattingskaart WANNEER, HOE? 1. Diagnostiek middelengebruik 2. Vaststellen problematisch middelengebruik en relatie met delict Aandacht voor interacties psychische problemen en middelengebruik bij reguliere psychiatrische diagnostiek WERKWIJZE, INSTRUMENTEN: Motiverende gespreksvoering AUDIT, DUDIT MATE Module 1 MATE-Crimi Via regulier diagnostisch proces Risicotaxatie recidive Risicotaxatie instrument: START of gangbaar instrument Psychosociale behandeling Behandelfase Medicamenteuze behandeling Resocialisatiefase Terugvalpreventie Herstel Urinecontroles ter ondersteuning Monitoren; motiverende gespreksvoering, tussentijdse evaluatie en risicotaxatie Aandachtspunten: - Heeft patiënt steun in omgeving om gedrag vol te houden? - Wat is nodig op het gebied van wonen, werk, financiën? - Bespreek motivatie, terugvalstrategie - Warme overdracht hulpverlening na ontslag

2 Overzicht werk kaarten Werkkaart 1. Werkkaart 2. Werkkaart 3. Werkkaart 4. Werkkaart 5. Werkkaart 6. Werkkaart 7. Werkkaart 8. Werkkaart 9. Inschatten van middelenproblematiek en daarmee samenhangende recidive risico Aandachtspunten fasering van de behandeling Middelenanalyse en monitoring Zorginhoudelijke principes Interventies gericht op middelengebruik Model van gedragsverandering Model van gedragsverandering: toelichting Motiverende gespreksvoering Preventie van terugval Werkkaart 10. Risicomanagement Werkkaart 11. Interventies risicofactoren problematisch middelengebruik Werkkaart 12. Opbouw vrijheden Werkkaart 13. Alcohol- en drugstest als controlemiddel

3 Werkkaart 1. Inschatten van middelenproblematiek en daarmee samenhangend recidiverisico Middelengebruik Screening middelengebruik AUDIT, CAGE, DUDIT, CAGE-AID LVB: SUMID-Q Diagnostiek middelengebruik MATE Module 1 AUDIT, DUDIT Vaststellen problematisch middelengebruik en relatie met delict MATE-Crimi Algemene risicotaxatie Risicotaxatie recidive HCR-20/HCR-20 V3 HKT-30/ HKT-R -START Aandacht voor interacties psychische problemen en middelengebruik bij reguliere psychiatrische diagnostiek Via regulier diagnostisch proces Zie MODULE 1 INSCHATTEN VAN MIDDELENPROBLEMATIEK EN HET RECIDIVE RISICO

4 Werkkaart 2. Aandachtspunten fasering van de behandeling Er bestaan veel verschillen tussen patiënten in de rol die verslaving speelt in de totale problematiek, de aard en ernst van de problematiek, de motivatie/ontkenning van het probleem, de mate waarin trek speelt, enzovoort. Om te kunnen bepalen wie op welk moment welke op verslaving gerichte interventies nodig heeft, zijn vier dimensies van belang: Het stadium van motivatie waarin de patiënt verkeert De aard en de ernst van het gebruik, de relatie met overige psychiatrische problematiek, de relatie met crimineel gedrag en het gepleegde delict De mate waarin verslaving actueel is tijdens de intramurale fase De fase van de behandeling waarin de patiënt zich bevindt: de intramurale of de extramurale

5 Werkkaart 3. Middelenanalyse en monitoring Doorloop na diagnostiek standaard de Middelenanalyse Middelenanalyse Doel: het middelengebruik te problematiseren en de patiënt (verder) te motiveren Inventariseer samen: - het ontstaan van het middelengebruik - de aard en ernst van het middelengebruik - de relatie met psychiatrische problemen en delictgedrag - actueel middelengebruik (aangetoond door urinecontroles) Instrumenten voor monitoring van middelengebruik: Monitoring START: kan gedurende de fasen van behandeling en resocialisatie herhaald worden ingezet ten behoeve van monitoring. MATE-Uitkomsten: kan tijdens de instroom en bij de tussen- en eindevaluaties afgenomen worden om de klachten te monitoren en evalueren. Zie MODULE 1 INSCHATTEN VAN MIDDELENPROBLEMATIEK EN HET RECIDIVE RISICO

6 Werkkaart 4. Zorginhoudelijke principes verslavingsbehandeling Zorginhoudelijke principes van de behandeling van verslaving in een forensische context: In de behandeling moet worden gezocht naar een goede balans tussen beloningen (in justitiële instellingen vaak social reinforcers genoemd) en (noodzakelijke of onvermijdelijke) sancties Motivatie en motivatieontwikkeling vereisen veel aandacht In de behandeling dient met de kans op terugval rekening te worden gehouden De behandeling richt zich op de factoren die een relatie hebben met het criminele gedrag

7 Werkkaart 5. Interventies gericht op middelengebruik Psychosociale behandeling ; effectieve elementen Cognitieve gedragstherapie Acceptatie en commitment therapie Contingentie management Behandelvormen, interventies en gesprekstechnieken Leefstijltraining Community reinforcement approach Urinecontroles ter ondersteuning Motiverende gespreksvoering Therapeutische gemeenschap Medicamenteuze behandeling Zie: Handboek Forensische verslavingszorg (2012) Richtlijn medicamenteuze zorg aan gedetineerde verslaafden (2008) Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een stoornis in het gebruik van alcohol (2009) Multidisciplinaire Richtlijn Opiaatverslaving (2013)

8 Werkkaart 6. Model van gedragsverandering

9 Werkkaart 7. Model van gedragsverandering: toelichting In het model van Prochaska en DiClemente worden onderstaande 6 fasen beschreven. Deze worden niet noodzakelijk allemaal doorlopen. 1. Voorbeschouwing: men heeft (nog) geen intentie om te veranderen. Vaak is de patiënt zich niet bewust van een probleem of ontkent hij dat hij een probleem heeft. In veel gevallen ervaart de omgeving van de patiënt het probleem wel. Pogingen van een hulpverlener om een patiënt zich bewust te laten worden van het probleem en een verandering in gang te zetten stuiten op weerstand. 2. Overpeinzing (contemplatie): de patiënt is zich bewust van het probleem en overweegt wat het kan opleveren als hij zijn gedrag verandert. De motivatie om iets te gaan doen is aanwezig, maar hij onderneemt nog geen actie. 3. Besluitvorming (voorbereiding): de patiënt neemt pas een besluit op het moment dat hij zich bewust is van het probleem, dit ook als probleem erkent en voldoende vertrouwen heeft in zijn mogelijkheden om te veranderen. In dit stadium maakt de patiënt een plan waarmee hij zijn gedrag kan veranderen. 4. Actie: de patiënt onderneemt actie om zijn gedrag te veranderen. De eigenlijke behandeling, gericht op verandering, vindt in dit stadium plaats. 5. Onderhoud (consolidatie): dit stadium is het moment waarop de patiënt probeert om het nieuwe gedrag in zijn dagelijks leven te integreren. Alleen op die manier is hij in staat om de bereikte verandering vast te houden en niet terug te vallen. 6. Terugval: de patiënt is niet in staat om het bereikte resultaat volledig te handhaven en krijgt een terugval. Een patiënt hoeft niet elke keer dat hij terugvalt helemaal opnieuw te beginnen. Een patiënt leert van zijn eerdere pogingen tot gedragsverandering en maakt hiervan gebruik bij een hernieuwde poging.

10 Werkkaart 8. Motiverende gespreksvoering Gesprekstechniek: 1. Wees empathisch en luister actief. Draag niet direct oplossingen aan. 2. Ontwikkel discrepantie: signaleer wanneer kennis, gevoelens en gedrag over de verandering niet met elkaar in overeenstemming zijn. Mensen vinden deze discrepantie niet prettig, en door het te benoemen wordt verandering in gang gezet. 3. Vermijd discussie. Zorg voor een niet-moralistische houding. Geef objectieve informatie. 4. Beweeg mee met weerstand. Leg de regie bij de jongere. Vraag bijvoorbeeld toestemming bij het geven van adviezen: Zal ik je daar iets meer over vertellen? 5. Eigen effectiviteit: Geef de ander het gevoel dat hij daadwerkelijk in staat is om te veranderen. Twee fasen: 1.Vergroot de motivatie om te veranderen: bespreek de nadelen én de voordelen van het huidige gedrag (bijvoorbeeld blowen), bespreek de voor- én nadelen van gedragsverandering (bijvoorbeeld stoppen met blowen) 2. Bestendig de verkregen motivatie: benadruk de door de patiënt genoemde voordelen van gedragsverandering werk aan vaardigheden om te veranderen

11 Werkkaart 9. Preventie van terugval Vragen om het proces van terugval te analyseren : Zijn er specifieke situaties die een terugval in gebruik uitlokken? Zijn de determinanten voor de eerste uitglijder hetzelfde als de determinanten die een terugval veroorzaken? Zo niet, hoe zijn deze van elkaar te onderscheiden? Hoe reageert een individu in de situatie of gebeurtenis voorafgaand en volgend op een uitglijder en wat is de invloed daarvan op een terugval? Is het mogelijk dat een individu een terugval in de hand werkt door een situatie te creëren waarin het vrijwel onmogelijk is om een terugval te weerstaan? Op welk punt in het terugvalproces is het mogelijk om in te breken en de koers van de situatie te wijzigen om zodoende een terugval te voorkomen? Is het mogelijk om een individu tijdens de behandeling voor te bereiden om in te spelen op een mogelijke terugval en om copingvaardigheden aan te leren om een terugval te kunnen voorkomen? Terugvalpreventie vormt een belangrijk onderdeel van de behandeling, gericht op het voorkómen van terugval of het beperken van risico s wanneer terugval optreedt. Iedere terugval moet als leermoment worden beschouwd. Na terugval vindt een terugvalanalyse plaats waarin de terugval van de cliënt uitgebreid wordt besproken in de groep met als doel er lering uit te trekken. In het model voor terugvalpreventie van Marlatt worden de verschillende fasen uiteengezet van een terugval in middelengebruik en crimineel gedrag.

12 Werkkaart 10. Risicomanagement Risicomanagement Risicomanagement n.a.v. risicotaxatie Risicomanagement gedurende behandeling Risicomanagement gedurende resocialisatie (uitstroom) a) Instrumenten om risico te inventariseren: HKT-30, HCR-20, SVR-20, Statio- 99, START, FAM b) Instrumenten beschermende factoren: START, SAPROF c) Aanvullende diagnostische instrumenten Terugvalpreventieplan a) Delictscenario b) Signaleringsplan c) Analyse van beschermende factoren d) Aanvullende instrumenten en analyses Behandelplan Risicomanagementplan

13 Werkkaart 11. Interventies risicofactoren problematisch middelengebruik Delict analyse Delictscenario Fase 1: Observatiefase Risicotaxatie toespitsing middelengebruik Risicosignalen inventariseren Middelenanalyse Fase 2: Behandelfase Formuleren Signaleringsplan Checklist bij terugval Terugvalanalyse Terugvalpreventieplan Signaleringsplan Fase 3: Reintegratiefase Interne en externe ondersteuningsmo gelijkheden expliciteren Gewenst (nieuw) gedrag bekrachtigen

14 Werkkaart 12. Opbouw vrijheden Tweede fase behandeling Doelen Werkwijze Vrijheden opbouwen en re-integratie Gedragsverandering Gedragsbehoud Preventie van terugval Leerdoelen van toepassing op verlof toespitsing middelengebruik Stimuluscontrole, vermijden van risicosituaties, zoals personen en plaatsen Analyse van beschermende factoren. - Rehabilitatie-methodieken - Bekrachtigen nieuw gedrag Indien nodig controle- en sanctiemaatregelen ten aanzien van middelengebruik Alternatieve coping, beloning en externe controle

15 Werkkaart 13. Alcohol- en drugstest als controlemiddel In drie situaties wordt er een alcohol- en drugstest uitgevoerd: 1. Standaard bij opname 2. Bij vermoeden van gebruik, in het geval de cliënt ontkent en bij standaardcontroles 3. Na terugkomst van onbegeleid verlof: dan wordt in totaal maximaal twee keer per week en op indicatie een UC afgenomen