Robbert Kerseboom Kaderhuisarts astma-copd De prevalentie van obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ): (in 2012) 11 % bij mannen 14 % bij vrouwen. De prevalentie van COPD is 20/1000 Nederlanders KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK Beide chronische aandoeningen zijn een groeiend probleem Bij COPD Gold III en IV geeft een hoge BMI juist weer reductie van klachten en mortaliteit. (Obesitas paradox) Onderdiagnostiek van luchtwegobstructie bij obesitas Bij COPD Gold III en IV geeft een hoge BMI juist weer reductie van klachten en mortaliteit. (Obesitas paradox) obesitas FVC FEV1/FVC 1
Onderdiagnostiek van luchtwegobstructie bij obesitas COPD geeft obstructie Obesitas geeft restrictie Mengbeeld Bij COPD Gold III en IV geeft een hoge BMI juist weer reductie van klachten en mortaliteit. (Obesitas paradox) Obesitas geeft luchtwegklachten Obesitas en luchtwegklachten bij patiënten zonder COPD (Californië, VS) 19 % van 40-65 jarigen heeft luchtwegobstructie (AO) Obesitas veroorzaakt luchtwegklachten zoals dyspnoe, hoesten en slijm. Obesitas veroorzaakt een slechtere zelfgerapporteerde gezondheid en functionele toestand Obesitas leidt niet tot toename van obstructie Roken geeft verhoogd risico op AO (OR 1,24 per 10 PY) Obesitas geeft verlaagd risico op AO (OR 0.54) Obesitas geeft meer kortademigheid bij inspanning (OR 3,6) Obesitas geeft meer productieve hoest (OR 2,5) Obesitas geeft minder inspanningsvermogen (6 min wandeltest) Zutler M, Primary Care Respiratory Journal, juni 2012 Relationship of obesity with respiratory symptoms and decreased functional capacity in adults without established COPD CONCLUSIONS: Although AO and obesity are both common among adults without an established COPD diagnosis, obesity (but not AO) is linked to a higher risk of reporting dyspnoea on exertion, productive cough, and poorer functional capacity. De focus van behandeling bij deze groep obese patiënten in de eerste lijn dient vooral gericht te zijn op gewichtsreductie en in mindere mate op luchtwegverwijding. Zutler M, Primary Care Respiratory Journal, juni 2012 2
Obesitas geeft risicoverhoging van: Obesitas geeft dyspnoe vanwege: Longcompliantie (meer massa in thorax en abdomen die mee moet bewegen) Arbeid en zuurstofverbruik bij ademhaling Restrictie (FRC, FVC ) Welke allen dyspnoe geven Bij COPD Gold III en IV geeft een hoge BMI juist weer reductie van klachten en mortaliteit. (Obesitas paradox) Obesitas Paradox Obesitas geeft afname van hyperinflatie, waardoor de IC stijgt, de dyspnoe afneemt en de kwaliteit van leven en overlevingskans toeneemt. IC =inspiratoire capaciteit ERV = eind respiratoir volume RV = residuaal volume Het grootste effect treedt op bij ernstige COPD Wat is hyperinflatie? Hyperinflatie: 99 % kans op failliet van bankroet Griekenland Hyperinflatie Normale longen Overvulde longen (door airtrapping) duwen het diafragma naar beneden en bemoeilijken de ademhaling. 3
Hoe leg je het de patiënt uit? Anders gezegd: Hoe sneller mensen met COPD ademen, hoe meer lucht er in hun longen achterblijft en hoe minder ruimte zij hebben om in te ademen. Het gevolg is het oppompen van de longen waardoor de patiënt op een steeds hoger niveau moet in- en uitademen. Dit leidt tot sterke toename van de ademarbeid en daarmee een gevoel van kortademigheid. Bij licht COPD zal dit alleen tijdens inspanning gebeuren (dynamische hyperinflatie), Bij ernstig COPD ook al in rust (statische hyperinflatie). Luchtstroom beperking leidt tot airtrapping als gevolg van onvoldoende uitademingstijd Meer tijd nodig voor volledige expiratie Tegelijkertijd blijft meer lucht in de long achter door stroombeperking. Het duurt langer om eenzelfde volume lucht uit te ademen 21 Overgewicht heeft voordelen bij (ernstige) COPD Obesitas Paradox De extra massa (vet) in thorax en abdomen van obese patienten zorgt voor longvolumereductie, waardoor FRC, ERV en RV kleiner worden en de IC stijgt. Hierdoor neemt de dyspnoe af en neemt het inspanningsvermogen toe. 4
Ondergewicht geeft verhoogde ziektelast bij COPD Uit de Zorgstandaard COPD, 2013: 6.2.4 Voeding en dieet Bij patiënten met ernstige ziektelast wordt de prognose bepaald door: ernst van dyspnoe, comorbiditeit (met name hartfalen) en het gewicht(sverlies). Nadat andere oorzaken van deze zijn uitgesloten wordt een dieetinterventie aangeboden gecombineerd met een inspanningsinterventie. De volgende criteria worden daarbij gehanteerd: BMI kleiner of gelijk aan 21 kg/m2 ongewenst gewichtsverlies: 5% of meer binnen 1 maand, of 10% of meer binnen een periode van 6 maanden verlaagde vetvrije massa index (VVM-i) bij mannen 16kg/ m2 bij vrouwen 15kg/m2. Leerpunten obesitas en COPD Met een normale spirometrie bij een patiënt met obesitas ben je er niet! Obstructie wordt ondergediagnosticeerd bij obesitas. Obesitas veroorzaakt vaak luchtwegklachten (dyspnoe, Gewichtsreductie levert meer lucht op dan bronchusverwijding Obesitas paradox & hyperinflatie Let op: verminderde spiermassa, ook bij obesitas 5
Dank voor uw aandacht! 6