Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62182 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Bestuur Vooraf Activiteiten Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7 Stap 8 Stap 9 Begrippen Antwoorden Over dit lesmateriaal Pagina 1
Bestuur Vooraf Zou dat kunnen een land zonder regels? Het bestaat in ieder geval niet. In Nederland worden de regels en wetten gemaakt door de overheid. De overheid zorgt ook voor allerlei producten en diensten. Kun je voorbeelden noemen van producten en diensten die door de overheid worden geleverd? Leerdoelen Aan het eind van deze opdracht: kun je aangeven door welke instanties wetten worden gemaakt. ken je de volgende begrippen: ambtenaar, minister, minister-president, Eerste en Tweede Kamer, commissaris van de Koning, Provinciale Staten, gemeenteraad en burgemeester. kun je het verschil beschrijven tussen de particuliere en collectieve sector. kun je minimaal vijf voorbeelden noemen van overheidsproducten en van die producten aangeven of het om individuele of collectieve overheidsproducten gaat. kun je uitleggen waarom de overheid soms subsidie geeft. kun je uitleggen waarom de overheid op sommige producten accijns heft. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je een poster met overheidsproducten, die de gemeente waarin je woont levert aan haar inwoners. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Kennisbank over de overheid bestuderen en vragen beantwoorden. Stap 2 Alleen Vragen over wie wat doet in Nederland. Stap 3 Alleen + samen Bepalen welke beroepen ambtenaren zijn en welke niet. Stap 4 Samen Met een klasgenoot vragen over verkiezingen beantwoorden. Stap 5 Alleen Kennisbank over 'colleftief of particulier' bestuderen en vragen beantwoorden. Pagina 2
Stap 6 Alleen + samen Argumenten voor en tegen privatisering bedenken. Stap 7 Samen Bespreken of de verhoging van de accijns op benzine helpt voor het verminderen van het autorijden. Stap 8 Alleen Toets over bestuur maken. Stap 9 Alleen Poster maken met dingen die de gemeente regelt voor haar inwoners en door de docent laten nakijken. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig. Stap 1 Overheid en bestuur Ga naar de kennisbank economie en bestudeer het onderdeel: KB: Overheid Beantwoord nu de volgende vragen. Overheid en bestuur kn.nu/jp56w 1 Waar of niet waar? De Rijksoverheid bestuurt Nederland vanuit de hoofdstad van Nederland? a. Niet waar b. Waar 2 Waar of niet waar? Pagina 3
De Eerste en de Tweede Kamer worden samen ook wel de regering genoemd. a. Niet waar b. Waar 3 Waar of niet waar? De minister-president is de voorzitter van de Tweede Kamer. a. Waar b. Niet waar 4 Waar of niet waar? Wie er in de Tweede Kamer zit, wordt bepaald met verkiezingen. a. Waar b. Niet waar 5 Waar of niet waar? De voorzitter van de Provinciale Staten is de commissaris van de Koning. a. Niet waar b. Waar 6 Waar of niet waar? De leden van de Provinciale Staten worden gekozen door de bevolking van de provincie. a. Niet waar b. Waar 7 Waar of niet waar? De burgemeester van een gemeente wordt gekozen door de bevolking van de gemeente. a. Waar b. Niet waar 8 Waar of niet waar? Er zijn in Nederland meer gemeenten dan provincies. Pagina 4
a. Niet waar b. Waar Stap 2 Wie doet wat? Er zijn in Nederland drie overheden het Rijk, de provincies en de gemeenten. De drie overheden hebben alle drie een eigen taak. Je krijgt een aantal situaties voorgelegd. Je moet steeds kiezen welke overheid het best past bij de gegeven situatie. Wie doet wat? kn.nu/jpxwi 1 De aanleg van een kunstgrasveld bij een hockeyvereniging. a. het Rijk b. de provincie c. de gemeente 2 De aanleg van een weg tussen Dokkum en Groningen. a. de gemeente b. het Rijk c. de provincie Pagina 5
3 De invoering van een nieuwe wet over de verkoop van alcohol aan jongeren. a. de gemeente b. de provincie c. het Rijk 4 Het besluit dat de wedstrijd Ajax-Feyenoord niet op zondagmiddag gespeeld mag worden. a. de gemeente b. het Rijk c. de provincie 5 De beslissing dat de afvalverwerkingsfabriek voor Drenthe in de buurt van Emmen komt. a. de gemeente b. de provincie c. het Rijk 6 De verhoging van de belasting op benzine. a. de gemeente b. het Rijk c. de provincie Stap 3 Pagina 6
Wel of geen ambtenaar? Iemand die in dienst is bij de overheid noem je een ambtenaar. Hieronder zie je aantal beroepen. Wat denk je, zijn dit wel of geen ambtenaren? Schrijf per beroep je keuze op. bankmedewerker leraar minister profvoetballer burgemeester politieagent loodgieter vuilnisman Vergelijk jouw antwoorden met de antwoorden van een klasgenoot. Zijn jullie het met elkaar eens? Bespreek eventuele verschillen. Kunnen jullie samen nog vijf beroepen van ambtenaren bedenken? Stap 4 Pagina 7
Verkiezingen In Nederland hebben inwoners van 18 jaar en ouder kiesrecht. Tijdens verkiezingen mogen zij hun stem uitbrengen op iemand van een politieke partij. Er zijn vier verkiezingen: de gemeenteraadsverkiezingen, verkiezingen voor de Provinciale Staten, verkiezingen voor de Tweede Kamer en verkiezingen voor het Europese parlement. Ga samen met een klasgenoot op zoek naar de antwoorden op de volgende vragen. 1. Wordt bij de gemeenteraadsverkiezing de burgemeester gekozen? 2. Om de hoeveel jaar worden verkiezingen voor de Provinciale Staten gehouden? 3. Noem drie politieke partijen die meedoen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer. 4. De verkiezingen voor het Europese parlement trekken weinig stemmers. Kun je hiervoor een reden bedenken? Stap 5 Collectief of particulier Ga opnieuw naar de kennisbank economie. Bestudeer nu het onderdeel KB: Collectief of particulier? Beantwoord nu de volgende vragen. Pagina 8
Collectief of particulier kn.nu/7821m 1 Bedrijven die eigendom zijn van de overheid behoren tot... a. de particuliere sector. b. de collectieve sector. 2 Een voorbeeld van een overheidsbedrijf is... a. een provinciaal ziekenhuis. b. een verzekeringsmaatschappij. 3 Een voorbeeld van een bedrijf dat behoort tot de collectieve sector is... a. een basisschool. b. een restaurant. 4 Een voorbeeld van een particulier bedrijf is... a. een bouwbedrijf. b. een gemeentelijk museum. 5 Een voorbeeld van een bedrijf dat behoort tot de particuliere sector is... a. een autoverhuurbedrijf. b. het Rijksmuseum. 6 Een ambtenaar is in dienst bij een bedrijf uit... a. de particuliere sector b. de collectieve sector Pagina 9
7 Waar of niet waar? Alle bedrijven uit de collectieve sector zijn gevestigd in Den Haag. a. Niet waar b. Waar 8 Waar of niet waar? Bedrijven in de particuliere sector hoeven geen winst te maken. a. Waar b. Niet waar 9 Is een paspoort een individueel of een collectief overheidsproduct? a. individueel b. collectief 10 Zijn de dijken een individueel of een collectief overheidsproduct? a. individueel b. collectief 11 Wat is een voorbeeld van een individueel overheidsproduct? a. vuilophaaldienst b. straatverlichting 12 Wat is een voorbeeld van een collectief overheidsproduct? a. politie b. bibliotheekpas 13 De overheid kan het gebruik van een product... door subsidie te geven. a. stimuleren b. afremmen Pagina 10
14 Hoe noem je de belasting op een product om het gebruik van het product af te remmen? a. BTW b. accijns Stap 6 Privatiseren Soms wordt een overheidsbedrijf geheel of gedeeltelijk verkocht aan particulieren. Je noemt dat Privatiseren. In Nederland zijn onder meer busmaatschappijen en energiebedrijven geprivatiseerd. Een aantal jaren geleden waren veel partijen voor het privatiseren van bedrijven. Nu wordt daar veel kritischer naar gekeken. Wat vind jij, zou het goed zijn als de school waarop je zit geprivatiseerd wordt? Waarom wel? Waarom niet? En het waterbedrijf? En het ziekenhuis? Mogen die wat jou betreft geprivatiseerd worden? Bedenk of ga op zoek naar argumenten vóór privatiseren. Verzamel ook zoveel mogelijk argumenten tegen privatiseren. Maak een lijstje met overheidsbedrijven die van jou wel geprivatiseerd mogen worden. Maak ook lijstje van overheidsbedrijven die van jou nooit geprivatiseerd mogen worden. Bespreek wat je vindt met je klasgenoten. Stap 7 Pagina 11
Accijns De overheid wil door het heffen van accijnsen het gebruik van sommige producten afremmen. Een van de producten waar accijns op zit is benzine. De prijs van één liter benzine is 1,85. In dit bedrag zit 0,32 BTW en 1,06 aan accijns. Reken uit hoeveel de inkomsten van de overheid bedragen als een automobilist 30 liter benzine tankt? De overheid overweegt om de accijns met 0,05 te verhogen. Wat denk je: zal hierdoor minder auto gereden worden? Bespreek je antwoord met een klasgenoot. Stap 8 Toets Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Bestuur'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. De score wordt opgenomen in het volgsysteem. Klik op de knop 'Start' om te beginnen: Pagina 12
Bestuur kn.nu/bjdxz 1 van 13 Geef aan of de volgende stelling waar of niet waar is. Er zijn in Nederland drie overheden: de gemeenten, de provincies en het Rijk. a. Waar b. Niet waar 2 van 13 Geef aan of de volgende stelling waar of niet waar is. De rijksoverheid bestuurt Nederland vanuit de hoofdstad. a. Waar b. Niet waar 3 van 13 Geef aan of de volgende stelling waar of niet waar is. De Eerste en Tweede Kamer samen worden ook wel de regering genoemd. a. Waar b. Niet waar 4 van 13 Geef aan of de volgende stelling waar of niet waar is. De Koning(in) is de voorzitter van de ministerraad. a. Waar b. Niet waar 5 van 13 Geef aan of de volgende stelling waar of niet waar is. De voorzitter van de Provinciale Staten is de commissaris van de koning. a. Waar b. Niet waar 6 van 13 Geef aan of de volgende stelling waar of niet waar is. Pagina 13
De leden van de Provinciale Staten worden gekozen door de inwoners van de provincie. a. Waar b. Niet waar 7 van 13 Welke situatie past bij de gemeente? a. aanleg van sportvelden van een sportvereniging b. aanleg van een weg tussen Dokkum en Groningen c. invoeren van een wet over de verkoop van softdrugs. 8 van 13 De overheidsbedrijven vormen samen de collectieve sector. Welk van de volgende bedrijven behoren tot de collectieve sector? Meerdere antwoorden mogelijk. a. een openbare school b. een garagebedrijf c. een autoverhuurbedrijf d. een bibliotheek e. een restaurant f. het Rijksmuseum 9 van 13 Een ambtenaar is in dienst bij een bedrijf uit de... a. collectieve sector b. particuliere sector 10 van 13 Wat is het verschil tussen bedrijven uit de particuliere sector en de collectieve sector? a. Bedrijven in de collectieve sector hoeven geen winst te maken. Bedrijven in de particuliere sector moeten wel winst maken. b. Bedrijven in de collectieve sector zijn gevestigd in Den Haag. Bedrijven in de particuliere sector zijn ook buiten Den Haag gevestigd. c. Bedrijven in de collectieve sector hebben meer mensen in dienst dan bedrijven in de particuliere sector. 11 van 13 De overheidsproducten kun je onderverdelen in collectieve en individuele overheidsproducten. Welke van de volgende producten zijn collectieve overheidsproducten? Meerdere antwoorden mogelijk. Pagina 14
a. vuilhophaaldienst b. paspoort c. bibliotheekpas d. politie e. straatverlichting f. dijken 12 van 13 Lees de volgende beweringen. I. De overheid kan het gebruik van een product stimuleren door subsidie te geven. II. De overheid kan het gebruik van een product afremmen door accijns op het product te heffen. a. I en II zijn beide waar b. I is waar, II is niet waar c. I is niet waar, II is waar d. I en II zijn beide niet waar 13 van 13 De plaatselijke bibliotheek is een bedrijf uit de collectieve sector. De gemeente subsidieert de bibliotheek. Als de gemeente stopt met het subsidieren van de bibliotheek, dan zal de prijs voor het lenen van een bibliotheekboek.... a. dalen b. gelijk blijven c. stijgen Stap 9 Pagina 15
Eindproduct Je gaat een poster maken. Op de poster laat je zien wat de gemeente waarin jij woont doet voor haar inwoners. Ga op de website op zoek naar dingen die de gemeente regelt voor haar inwoners. Wat doet de gemeente op het gebied van onderwijs? Regelt de gemeente het ophalen van huisvuil? Wat doet de gemeente op het gebied van huisvesting? Heeft de gemeente een eigen brandweer? En een eigen politie? Wat doet de gemeente op het gebied van sport en recreatie? Als je toch op de website bent, zoek dan ook even op hoe de burgemeester van je woonplaats heet. En kun je vinden welke partijen er in de gemeenteraad zitten? Verwerk alle informatie die je hebt gevonden tot een poster. De poster laat je beoordelen door je docent. De poster zal beoordeeld worden op de inhoud en op de vormgeving. Begrippen Overheid Er zijn vier overheden: de gemeente, de provincie, het Rijk en de Europese Unie. Europese Unie Een aantal Europese landen die op economisch en politiek gebied willen samenwerken. Regering Voert de wetgeving uit. Bestaat uit de koning plus de ministers. Eerste en Tweede Kamer Controleren het beleid van de ministers. Wie er in de Tweede Kamer zitten, wordt bepaald door verkiezingen. Ambtenaar Werknemer in dienst van de overheid. Rijksoverheid De landelijke overheid in Den Haag, verantwoordelijk voor wetgeving en zaken die voor het hele land belangrijk zijn. Minister-president De voorzitter van de ministerraad. Verkiezingen Iedere vier jaar mogen inwoners van 18 jaar en ouder hun stem uitbrengen op de politieke partij van hun voorkeur. Pagina 16
Burgemeester en wethouders Besturen een gemeente. Gemeenteraad Controleert het beleid van de burgemeester en wethouders. De gemeenteraad is gekozen door de bevolking van de gemeente. Particuliere sector Alle bedrijven die eigendom zijn van particulieren. Deze bedrijven zijn er op uit om winst te maken. Collectieve sector Overheidsbedrijven. Een overheidsbedrijf hoeft geen winst te maken. Collectieve overheidsproducten Overheidsproducten waar iedereen gebruik van maakt en die door ons allemaal betaald worden. Antwoorden Commissaris van de koning De voorzitter van de Provinciale Staten. Provinciale Staten Besturen de provincies. Wie er in de Provinciale Staten zitten wordt bepaald door verkiezingen. Individuele overheidsproducten Overheidsproducten waarvoor je bij gebruik moet betalen. Subsidie De overheid kan het gebruik van een product stimuleren door subsidie te geven. Accijns Belasting op een product om het gebruik van het product af te remmen. Stap 3 Bankmedewerker: geen ambtenaar Leraar: ambtenaar Minister: ambtenaar Profvoetballer: geen ambtenaar Burgemeester: ambtenaar Politieagent: ambtenaar Loodgieter: geen ambtenaar Vuilnisman: ambtenaar Stap 4 1 Nee 2 Om de 4 jaar 3 Meerdere antwoorden mogelijk. Bijvoorbeeld: VVD, PVV, PvdA, CDA, SP etc. 4 Eigen antwoord. Stap 7 Pagina 17
30 x ( 0,32 + 1,06) = 41,40 Pagina 18
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 juni 2017 om 10:55 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; Leerinhoud en Mens en maatschappij; Macht, gezag en bestuur; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rearrangeerbare Pagina 19