AANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK NEUROPSYCHOLOGISCH ONDERZOEK VAN AANDACHTSPROBLEMEN drs. Marleen van der Wees, KNP Libra revalidatie & Audiologie dr. Marsh Königs Emma Kinderziekenhuis, AMC
INHOUD Literatuur (10 min) Aandachtstoornissen (DSM-5) en TBI Neurocognitie: aandachtsproblemen Zelf Doen! (10 min) Paper & Pencil Test Computergestuurde test Voor- nadelen ophangen met post-it Discussie (15 min) Overzicht voor- en nadelen Samenvatting en toekomst?
AANDACHTSTOORNISSEN (DSM-5) AANDACHT DEFICIËNTIE-/HYPERACTIVITEITSSTOORNIS A. Zes of meer Aandachtssymptomen en/of Zes of meer Hyperactiviteits- impulsiviteits symptomen uit lijstjes van steeds 9 symptomen a. Gecombineerd beeld b. Overwegend onoplettend beeld c. Overwegend hyperactief-impulsief beeld B. Verschillende symptomen voor het 12 e jaar. C. Verschillende symptomen in meer dan 1 context D. Duidelijk dat de symptomen leiden tot verminderde kwaliteit van leven of schools of beroepsmatig functioneren E. Symptomen zijn niet het gevolg van een andere mentale stoornis.
AANDACHTSTOORNISSEN (DSM-5) AANDACHT DEFICIËNTIE-/HYPERACTIVITEITSSTOORNIS Onder de koepel neurobiologische ontwikkelingsstoornissen Weinig veranderingen in de criteria Meer voorbeelden gericht naar adolescenten en volwassenen Vanaf 17 jaar > 5 symptomen i.p.v 6 symptomen ASS geen exclusiecriteria meer Ernst van gradatie: licht matig ernstig - Licht: weinig extra symptomen boven minimum en minimaal disfunctioneren in sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren - Matig: tussen beide - Ernstig: veel extra symptomen of enkele zeer ernstig en opmerkelijk disfunctioneren
OVERZICHT AANDACHTSTOORNISSEN EN TBI ( BAKELJAUW 2014) Prevalentie S-ADHD na TBI = 14,5-19 % (Gerring ea. 1998, Levin ea 2007) S-ADHD heeft een sterk verband met de ernst van het letsel. Kinderen met ernstig TBI hebben een hoger risico voor S-ADHD (Max ea. 2004) P-ADHD heeft een hogere prevalentie in een TBI populatie 20% versus 4% in een algemene populatie P-ADHD heeft een hoger risico op minder volledig herstel na mild hersenletsel (Bonfield ea 2013) Wees alert op aandachtstoornissen bij TBI
NEUROCOGNITIEVE ASPECTEN VAN AANDACHT Posner & Petersen (1990) in Annual Review of Neuroscience Update: Petersen & Posner (2012) in Annual Review of Neuroscience Alerting attention Orienting attention Executive attention 600 500 400 300 200 100 0 Pubmed: ATTENTION [and] NETWORK [and] TEST 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ALERTING ATTENTION Het vermogen om alertheid te vergroten door een externe waarschuwing (cue) Posner & Petersen, 2012; Green et al;., 2008
ALERTING ATTENTION
ORIENTING ATTENTION Het vermogen om aandacht ruimtelijk te richten Posner & Petersen, 2012; Green et al;., 2008
ORIENTING ATTENTION
EXECUTIVE ATTENTION Het vermogen om conflicterende informatie te onderdrukken Posner & Petersen, 2012; Green et al;., 2008
EXECUTIVE ATTENTION
ZELF DOEN! Doe zelf of kijk mee: Paper & pencil test Computergestuurde test Hang op de betreffende post-it: Voordelen van het type onderzoek Nadelen van het type onderzoek
Samenvatting post-its DISCUSSIE
DISCUSSIE PAPER EN PENCIL TESTS (VOORBEELDEN) Jongen 10 jaar ss=10 Jongen 17 jaar ss=1
DISCUSSIE PAPER EN PENCIL TESTS Klinische gedragsobservatie Mogelijkheid van gedragsobservaties te combineren met resultaten : Zien wat het kind op dat moment doet Analyse binnen een taak (meetpretentie). Clientniveau Client heeft overzicht over de taak weet waar het aan toe is Kan tempo/snelheid aanpassen Materiaal Geen computer(ver)storingen
Nepsy DISCUSSIE PAPER EN PENCIL TESTS (COTAN) Meetpretentie Leeftijd TC KT KH No Bt Bv Cv Orientatie (OR) D2 (2011) Volgehouden aandacht (VA) 9-80 v g g o g v o Bourdon Vos test (1992) Volgehouden aandacht 6-17 g g v o v v o TEA-CH Testbatterij: (VA, SA/IN, CF) 6-16 g g g o o o o FePsy Computer VA, CF, WG 7-70 - ANT Computer VA, OR, IN,WG, CF verschillen - Test of Variables of Attention Computer VA, SA 4-80 - Trail Making Test/ K-DEFS TMT Cognitieve flexibiliteit (CF) > 12 / 8-89 - Wisconsin Card Sorting Test Cognitieve flexibiliteit 6,5-89 - STROOP KWT/K-DEFS STROOP respons inhibitie 8-12 / 8-88 Tower of Londen planning 7 15 / 16-80 g v g o o v o D-KEFS Tower of Hanoi planning 8-89 - Corsi Blokkentest / WNV-NL WG > 4 /8-21 -
DISCUSSIE COMPUTERGESTUURD TESTONDERZOEK
DISCUSSIE COMPUTERGESTUURD TESTONDERZOEK Lapses of attention Volledig verklarend voor tragere prestatie Samenhang met meer aandachtsproblemen geobserveerd door ouders Samenhang met lagere intelligentie
DISCUSSIE COMPUTERGESTUURD TESTONDERZOEK Procedure Sterk gestandaardiseerde afname Mogelijkheid tot adaptieve aanpassing moeilijkheidsgraad Analyse Geavanceerde analyse van taakprestatie (bv. analyse van dataverdelingen) Isoleren van specifieke neurocognitieve processen met contrasten Materiaal Effecten van computersnelheid, schermgrootte en besturingssysteem Geen COTAN beoordeling
SAMENVATTING EN TOEKOMST Potentiele toegevoegde waarde - Integratie van paper en pencil en computer maak gebruik van beide! Wees alert: testen meten vaak verschillende/andere aspecten Wees alert: meer testen gebruiken voor meer een betrouwbaar beeld Wees alert: scoren via internet ( bijvoorbeeld www.diaweb.nl ) Toekomst: - Analyse via internet van testen multivariate analyse (bijvoorbeeld www.andi.nl) - Computer versies van bestaande testen - COTAN - Nieuwe Computer testen bijvoorbeeld COTAPP (Boom 2017) - Testen via internet
AANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK NEUROPSYCHOLOGISCH ONDERZOEK VAN AANDACHTSPROBLEMEN drs. Marleen van der Wees, KNP Libra revalidatie & Audiologie dr. Marsh Königs Emma Kinderziekenhuis, AMC