31/10/2014. Hot topics in biologische psychiatrie. Disclosure belangen spreker. Overzicht. I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "31/10/2014. Hot topics in biologische psychiatrie. Disclosure belangen spreker. Overzicht. I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie"

Josephus Christiaens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

Hot topics in biologische psychiatrie Disclosure belangen spreker Het therapeutisch aanwenden van psychofarmaca bij ADHD in de volwassenheid De neuropsychologische invalshoek * Geen

Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V.

1 Hot topics in biologische psychiatrie Disclosure belangen spreker Het therapeutisch aanwenden van psychofarmaca bij ADHD in de volwassenheid De neuropsychologische invalshoek * Geen belangenverstrengeling * Geen voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven BCNBP Gent, Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent Overzicht I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up VI. Therapeutische effecten op neuropsychologische VII. Neuropsychologische MPH relevantie test I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie A. Pre-wetenschappelijke beschrijvingen (voor 1902) B. Minimal brain dysfunction 1. vanaf Strauss & Lethinen (1949) C. DSM tijdperk 1

I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie C. DSM tijdperk 1. hyperkinetic reaction of childhood (DSM-II, 1968) 2.

attention deficit/hyperactivity disorder (aparte neurodevelopmental disorder in DSM-5, 2013) I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie D. ADHD en de volwassene 1.

uitbreiding naar early and late onset: Faraone et al (2006) E. Psychofarmaca en ADHD bij de volwassene 1. dubbel-blind onderzoek: Wood et al (1976) 2.

2 I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie C. DSM tijdperk 1. hyperkinetic reaction of childhood (DSM-II, 1968) 2. attention deficit disorder (+/- hyperactivity) (DSM-III, 1980) 3. attention deficit (hyperactivity) disorder (DSM-III-R, 1987 en DSM-IV, 1994) 4. attention deficit/hyperactivity disorder (aparte neurodevelopmental disorder in DSM-5, 2013) I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie D. ADHD en de volwassene 1. diagnostische Utah criteria: Wender (1995) 2. klinische beschrijving: Weiss et al (1999) 3. criteria op stoornisniveau: Barkley & Murphy (2006) 4. uitbreiding naar early and late onset: Faraone et al (2006) E. Psychofarmaca en ADHD bij de volwassene 1. dubbel-blind onderzoek: Wood et al (1976) 2. rationeel gebruik: Weiss & Weiss (2004) 3. van MPH naar atomoxetine: Chamberlain (2007) I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie F. Internationale homogenisatie 1. kind: European guidelines (Sergeant et al) 2. volwassene: Barkley, Biederman 3. therapie bij de volwassene (Maudsley NHS Foundation Trust) 2

3 II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene A. Neurodevelopmental disorder in DSM-5 B. Specifieke beschrijving van Spencer et al (2006) C. Barkley s voorstel voor DSM-5 (2008) D. Een trein van mogelijke comorbiden: Lara et al (2009) 1. affect 2. angst 3. S.U.D. 4. PD (vooral cluster B en C in DSM-IV-TR) 3

Specifieke beschrijving van Spencer et al (2006) C.

Een trein van mogelijke comorbiden: Lara et al (2009) 1. affect 2. angst 3. S.U.D.

PD (vooral cluster B en C in DSM-IV-TR) 4

4 II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene A. Neurodevelopmental disorder in DSM-5 B. Specifieke beschrijving van Spencer et al (2006) C. Barkley s voorstel voor DSM-5 (2008) D. Een trein van mogelijke comorbiden: Lara et al (2009) 1. affect 2. angst 3. S.U.D. 4. PD (vooral cluster B en C in DSM-IV-TR) II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene A. Neurodevelopmental disorder in DSM-5 B. Specifieke beschrijving van Spencer et al (2006) C. Barkley s voorstel voor DSM-5 (2008) D. Een trein van mogelijke comorbiden: Lara et al (2009) 1. affect 2. angst 3. S.U.D. 4. PD (vooral cluster B en C in DSM-IV-TR) 4

II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene E. Core symptoms en geassocieerde stoornissen 1. triade 2. educatief, sociaal, bioritmisch (Lycett, 2014) F. Prevalentie studies 1.

Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up VI.

5 II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene E. Core symptoms en geassocieerde stoornissen 1. triade 2. educatief, sociaal, bioritmisch (Lycett, 2014) F. Prevalentie studies 1. Kessler et al (2006): van 6 à 8% naar 2 à 5% bij de volwassene 2. Fayyad et al (2007): België 4,1% Overzicht I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up VI. Therapeutische effecten op neuropsychologische VII. Neuropsychologische MPH relevantie test III. Genetische studies en MPH gebruik A. Familiestudies: Faraone (2004) B. Tweelingstudies: Kieling et al (2008) C. Dat1 en DRD4 en 5 en MPH (Swanson, 2011) A. Kennis van de betrokken connectomen B. Evolutie van kind naar volwassene (Seidman et al; Makris et al) 1. corticale grijze stofverlies: -6 % (Seldman et al) 2. toename witte stof: +6% 3. volumeverlies DLPF (-13 %) en nucleus caudatus (enkel bij kind) 5

A. Kennis van de betrokken connectomen B.

corticale grijze stofverlies: -6 % (Seldman et al) 2.

volumeverlies DLPF (-13 %) en nucleus caudatus (enkel bij kind) B.

6 A. Kennis van de betrokken connectomen B. Evolutie van kind naar volwassene (Seidman et al; Makris et al) 1. corticale grijze stofverlies: -6 % (Seldman et al) 2. toename witte stof: +6% 3. volumeverlies DLPF (-13 %) en nucleus caudatus (enkel bij kind) B. Evolutie van kind naar volwassene (Seidman et al; Makris et al) 4. default system (Raichle et al) 5. van subcorticaal (Ernst et al) naar corticaal (Zametkin) 6. dorsolateraal prefrontaal versus gyrus cinguli onder medicatie (Mattfeld) C. Connectomen en medicatie 1. MPH (Anderson et al) 2. ATX (Chamberlain et al) 6

Overzicht I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V.

7 Overzicht I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up VI. Therapeutische effecten op neuropsychologische VII. Neuropsychologische MPH relevantie test V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up A. Aandacht (Barkley 2010) 1. volgehouden aandacht 2. gerichte aandacht 3. executieve aandacht B. Impulsiviteit C. Motorische onrust V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up D. Executieve functies (Thiery & Anthonis, 2013) a1 goal setting a2 planning b1 inhibitie b2 fluency c1 werkgeheugen c2 flexibiliteit V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up E. Kerndefect 1. kind: inhibitie 2. volwassenen: werkgeheugen F. Rating scales (Connors, Utah e.a.) naast brede neuropsychologische testbatterij A. Specifieke neuropsychologische impact 1a aandacht: volgehouden en gestuurde e.a. 1b werkgeheugen: spatieel e.a. 2a response inhibitie 2b fluency e.a. 3a IVC en motorische snelheid 3b impulsiviteit 4a geheugen: verbaal e.a. 4b beslissingsvaardigheid 4c intelligentie 7

a3 trail making test en Wisconsin card sorting test (fluency & flexibility) b. fronto-striatale activatie correlerend met MPH 2.

prefronto-centro-caudato-cerebellaire activiteit correlerend met MPH 3.

8 B. MPH effecten 1. neuropsychologie en MRI (Vaidya et al) a1 go-no-go task en stroop task (respons inhibitie) a2 tower of London (aandacht & werkgeheugen) a3 trail making test en Wisconsin card sorting test (fluency & flexibility) b. fronto-striatale activatie correlerend met MPH 2. neuropsychologie en PET (Schweizer et al) a1 motorische taken a2 executieve taken b. prefronto-centro-caudato-cerebellaire activiteit correlerend met MPH 3. neuropsychologie en cognitieve taken (Springer) a1 beslissingstaken a2 intellectuele taken b. geen MPH meer-effect bij ADHD t.o.v. normaal 4. Neuropsychologische en MPH a. motorische snelheid, response inhibitie en aandacht (Boonstra, Kooij et al) b. response inhibitie i.h.b. inferior frontaal rechts (Aron et al) c. werkgeheugen, i.h.b. spatieel werkgeheugen (Mehta et al) 8

9 4. Neuropsychologische en MPH d. volgehouden aandacht, motorische snelheid, spatieel werkgeheugen en het Castellanos & Tannock s globaal werkgeheugen als neuropsychologisch endofenotype bij de volwassene (Turner et al) e. volgehouden aandacht, IVC en motorische snelheid, impulsiviteit, leren en werkgeheugen (versus subgroep met depressieve comorbiditeit) opklarend onder MPH (Riordan et al) 4. Neuropsychologische en MPH f. therapeutische respons op MPH los van angst in comorbiditeit (Spencer, Wilens, Biederman, Faraone et al) C. MPH oros a. analoge effecten b. studie met hogere dosis (1,3mg/kg) toont mogelijke cardiovasculaire neveneffecten en alsdan behoefte aan monitoring (Biederman et al) D. ATX (non-stimulant) a1 volgehouden aandacht a2 response inhibitie D. ATX (non-stimulant) a1 volgehouden aandacht a2 response inhibitie a3 werkgeheugen b. noradrenergisch prefrontaal effect (Chamberlain et al; Faraone, Biederman et al) E. Andere a. amfetamines b. alfa-adrenergica F. Pipeline (non-stimulant) a. metadoxine b. pyroxedine (B6) en pyrilidone carboxylaat (glutation antioxidans en ATP transmissie) c. Connors Adult ADHD rating scale G. Diëtiek a. min kleurstof, meer Epa b. Am. J. Psychiatrity, maart 2013 (Sonuga-Barke, Sergeant et al) 9

10 VII. Neuropsychologische MPH relevantie test A. MPH test na twee baseline tests B. Lange termijn predictie over aandacht, executieve functies en werkgeheugen onder MPH (congruente doses) C. short-term effect predicts longer-term effect (Kurscheidt et al) Overzicht I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie II. Toespitsing van het klinisch beeld van ADHD bij de volwassene III. Genetische studies en MPH gebruik V. Betekenis van de neuropsychologie bij therapeutische follow-up VI. Therapeutische effecten op neuropsychologische VII. Neuropsychologische MPH relevantie test A. Specifieke neuropsychologische verbeteren onder MPH en andere ADHD psychofarmaca significant en met klinische relevante efficiëntie B. Werkgeheugen als mogelijk neuropsychologisch endofenotype C. Neuropsychological assessment has been shown to be an effective and reliable tool in assessing cognitive change following medication (Henry Riordan) D. Een initiële diagnostische neuropsychologische testing onder MPH correleert met het lange termijn MPH effect en heeft dus een belangrijke prognostische betekenis 10

Vergelijkbare documenten

Focus op aandacht! Aandacht en aandachtsstoornissen: de gedragsneurologische en neuropsychologische invalshoek

Focus op aandacht! Aandacht en aandachtsstoornissen: de gedragsneurologische en neuropsychologische invalshoek VWVJ-Symposium Leuven, 20-3-2015 Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent Disclosure belangen