AD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "AD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1"

Vincent Timmermans
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1

2 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2

3 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis met/zonder Hyperactiviteit Hyperkinetisch Syndroom (ICD 10) Minimal Brain Dysfunction = MBD (Minimal Brain Damage) 3

4 DIAGNOSTIEK Gedragsobservatie -- DSM-IV Criteria lijsten (1994) --Conners Teacher Rating Scale --Conners Parents Rating Scale --Child Attention Problems (CAP) Rating Scale 4

5 Input om diagnose te stellen ouders leerkrachten kind 5

6 DSM - IV CRITERIALIJST ADHD (1) Aandachtstekort 1. Slaagt er niet in voldoende aandacht te geven aan details of maakt achteloos fouten 2. Heeft moeite de aandacht bij taken te houden 3. Lijkt vaak niet te luisteren 4. Volgt aanwijzingen niet op en slaagt er vaak niet in om schoolwerk af te maken 5. Heeft moeite met het organiseren van activiteiten 6. Heeft een afkeer van taken zoals huiswerk 7. Raakt vaak dingen kwijt 8. Wordt snel afgeleid door uitwendige prikkels 9. Is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden 6

Heeft moeite de aandacht bij taken te houden 3. Lijkt vaak niet te luisteren 4.

7 DSM - IV CRITERIALIJST ADHD (2) Hyperactiviteit en Impusiviteit 1. Beweegt vaak onrustig met handen of voeten 2. Staat vaak op in de klas 3. Rent vaak rond of klimt overal op en in 4. Kan moeilijk rustig spelen 5. Is vaak in de weer of draaft maar door 6. Praat vaak aan een stuk door 7. Gooit het antwoord er vaak al uit voordat de vraag afgemaakt is 8. Heeft vaak moeite op zijn/haar beurt te wachten 9. Verstoort vaak bezigheden van anderen 7

Is vaak in de weer of draaft maar door 6. Praat vaak aan een stuk door 7.

8 ADHD Criteria DSM-IV 1. Minstens 6 van 9 kenmerken van Aandachtstekort 2. Minstens 6 van 9 kenmerken van Hyperactiviteit en Impulsiviteit 3. Duur van symptomen minstens 6 mnd. 4. Begin voor het 7de levensjaar 5. Belemmert kind in functioneren of ontwikkeling 8

9 Verloop in de Tijd gedragsprobleem opvoedingsprobleem leerprobleem probleem sociale interactie faalangst/ negatief zelfbeeld roken, politiecontacten ongelukken beroep negatief zelfbeeld relatieprobleem ongelukken verslaving, schulden peuter adolescent volwassene schoolleeftijd jong volwassene gedragsprobleem leerprobleem stoornis sociale interactie negatief zelfbeeld leerprobleem beroep faalangst verslaving ongelukken 9

ongelukken verslaving, schulden peuter adolescent volwassene schoolleeftijd jong volwassene

10 VOORKOMEN Prevalentie : 3 tot 5 % van alle kinderen tussen 6 en 12 jaar. Circa 16 % pervasieve ADHD Jongens : meisjes = 3 : 1 In klinische studies zelfs 9 : 1 10

11 GESLACHTSVERSCHILLEN Jongens vertonen vaker storend gedrag door meer externaliserende symptomatologie (overbeweeglijkheid, impulsiviteit, agressie) Meisjes vertonen vaker minder opvallende internaliserende symptomen (aandachtstekort, dagdromen, taalproblemen) 11

impulsiviteit, agressie) Meisjes vertonen vaker minder opvallende

12 COMORBIDITEIT In circa 60 % aanwezig Gedragsstoornissen zoals Oppositioneel Opstandige Gedragsstoornis (ODD) en Antisociale Gedragsstoornis met agressie Leerstoornissen zoals Dyslexie en stoornissen in Informatieverwerking ADHD komt ook voor als onderdeel van andere psychiatrische stoornissen zoals PDDNOS en Gilles-de-la-Tourette (70%) 12

Leerstoornissen zoals Dyslexie en stoornissen in Informatieverwerking ADHD komt ook

13 ETIOLOGIE = OORZAAK Genetische factoren spelen belangrijkste rol (Tweeling-studie bij 570 tweelingen) Slechts geringe samenhang met perinatale complicaties Verband met Voedselovergevoeligheid, zeker als er ook lichamelijke klachten zijn, slechts zelden door voedseladditieven Verband met Epilepsie Verband met Schildklierafwijkingen 13

met Voedselovergevoeligheid, zeker als er ook lichamelijke klachten zijn, slechts

14 PATHOFYSIOLOGIE =MECHANISME Dysbalans tussen excitatie en inhibitie, vooral gevolg van verminderde inhibitie Functiestoornis van frontale hersenschors, in arousal, activation en effort (Neuropsychologisch onderzoek) Afwijkingen gevonden in frontale schors, hersenbalk, basale kernen (striatum) en kleine hersenen (MRI-scan onderzoek) 14

activation en effort (Neuropsychologisch onderzoek) Afwijkingen gevonden in

15 Arousal Algemene aktivatietoestand van hersenen Randvoorwaarde voor informatieverwerking Formatio reticularis ARAS (ascenderend reticulair activerend systeem) stroomgenerator Moeheid: lage arousal Kwaad, opgewonden: hoge arousal 15

reticularis ARAS (ascenderend reticulair activerend

16 NEUROTRANSMITTER BANEN Voorste aandachts system Achterste aandachts system Frontale kwab Striatum Anterior Attention System Posterior Attention System Kleine hersenen 16

17 EEG-componenten Arousal: theta- activiteit Selectieve aandacht: betaactiviteit Ruimtelijke aandacht: sensomotorische activiteit (laag-beta) Dus: quantitatieve analyse van EEG 17

18 QEEG als hulpmiddel bij diagnostiek voor ADHD (C.Magee, A.Clarke, R.Barry,et al. 2005) 253 jongens met ADHD, gecombineerd type controle groep 67 jongens van zelfde leeftijd QEEG in rust met gesloten ogen Clusteranalyse gaf 3 groepen: 1. Rijpingsachterstand: meer theta, minder alfa 2. Corticale onderactiviatie: te veel theta 3. Overmaat aan beta activiteit (stress) Sensitiviteit 89.0 % en specificiteit 79.6 % 18

rust met gesloten ogen Clusteranalyse gaf 3 groepen: 1. Rijpingsachterstand: meer theta, minder alfa 2.

19 CEREBRALE BLOEDSTROOM 19

20 BEHANDELING 1.PEDAGOGISCHE AANPAK: a. thuis (Oudercursus RIAGG) b. op school (zonodig BCO begeleiding of Speciaal Onderwijs) 2.GEDRAGSMODIFICATIE : a. vooral belonen van positief gedrag, zonodig straffen b. cognitieve gedragstherapie: stop denken doen 20

21 VOEDINGSINTERVENTIE 1. Few-food diet (Carter,1993;Pelsser,2002): 60 % gedragsverbetering bij ADHD 2. Vetzuren, vitamines en mineralen (Gesh,2002): 26 % positief effect 3.Omega-3 vetzuren en LC-PUFA s Visoliecapsules 4. Carnitine (Van Oudheusden,2002) 54 % verbetering in kleine groep 21

22 MEDICAMENTEUZE BEHANDELING Positief effect in 60 tot 75 % 1. Methylfenydaat (Ritalin, Medikinet,Concerta) 2. Atomoxetine (Strattera) 3. Clonidine (Dixarit) 4. Neuroleptica (Dipiperon, Risperdal) 5. Melatonine (pijnappelklierhormoon) 22

23 Neurofeedback bij ADHD Vele studies verricht 70 % reageert positief op NF Even effectief als methylfenidaat (Ritalin) Blijvende effecten pas na 20 tot 30 behandelingen Eventueel combineren met medicijnen 23

Vergelijkbare documenten

Kinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu

Kinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt