Memo Aan onderwerp Van Datum leden van de gemeenteraad Fietsveiligheid college van B en W 1 september 2014 De minister van Infrastructuur en Milieu heeft via de VNG in een brief aan gemeenten verzocht hun knelpunten (en eventuele verbetervoorstellen) op het gebied van fietsveiligheid in beeld te brengen. In het Gouds coalitieakkoord 2014-2018 is verwoord dat binnen de actualisatie van de mobiliteitsvisie aandacht moet zijn voor de fietsveiligheid, dit onderwerp vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de actualisatie van het mobiliteitsplan. Deze memo beschrijft de Goudse situatie en geeft daarbij een beeld van de reeds uitgevoerde maatregelen. Daarnaast wordt aangegeven op welke manier de gemeente Gouda fietsveiligheid de komende jaren verder vorm wil geven. Inleiding De fiets is niet weg te denken uit het wegbeeld. Fietsen is gezond, biedt een goedkope mobiliteit en draagt bij aan een duurzame maatschappij. Het neveneffect van de toename van het fietsgebruik is dat circa 30 procent van de verkeersdoden een fietser is. Van de ernstige gewonden is zelfs 60 procent een fietser. Conclusie is dat ondanks dat het aantal verkeersongevallen afneemt, het aantal ongevallen waar fietsers bij betrokken zijn toeneemt. Al sinds 2000 is landelijk een stijgende trend zichtbaar van ernstig gewonde fietsers, vooral het aantal slachtoffers van enkelvoudige fietsongevallen (bijv. een fietser in botsing met een vast object) neemt snel toe. Dit hangt ook sterk samen met de vergrijzing. In deze memo wordt het een en ander uiteengezet in de volgende onderdelen: beschrijving huidige situatie; uitgevoerde maatregelen; locaties die we willen aanpakken; algemene maatregelen; financiën; conclusie.
Beschrijving huidige situatie Vanuit de SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) en OVG/MON (onderzoek verplaatsingsgedrag) is onderzoek gedaan naar het fietsgedrag en ongevallen met fietsers. Voor Gouda valt het volgende op: in Gouda is het fietsgebruik erg hoog. Waar landelijk gezien gemiddeld 2,9 km/persoon/dag wordt gefietst, is dit in Gouda maar liefst 4,1 km/persoon/dag; het aantal ongevallen met fietsers is hoger dan landelijk gemiddeld (registratie is onvolledig); meer dan gemiddeld vinden ongevallen plaats op 50 km/uur wegen (en veelal op kruispunten); 30% van de fietsslachtoffers na aanrijding met een auto, zijn 60+ (iets lager dan landelijk); uit ziekenhuisgegevens is gebleken dat 52% van de slachtoffers ouder is dan 50 jaar. Overzicht ongevallen Op onderstaande kaart is aangegeven waar in de periode van 2007 t/m 2012 ongevallen met fietsers hebben plaatsgevonden. Het gaat hierbij om drie of meer letselongevallen met fietsers. Het getal geeft het totaal aantal fietsongevallen aan. Periode 2007 t/m 2012, locaties waar minimaal 3 ongevallen(met letsel) met fietsers hebben plaatsgevonden. In de periode waarop de bovenstaande ongevallen zijn geregistreerd is ook een groot deel van Gouda Fietst Beter Door uitgevoerd. Helaas is de periode te kort om hier conclusies aan te verbinden. pagina 2
Subjectieve gegevens (klachten/suggesties) Bij het opstellen van de paragraaf overige activiteiten is gebruik gemaakt van klachten en opmerkingen door de Fietsersbond en heeft ook de Fietsbalans als input gediend. De opmerkingen vanuit de Fietsersbond zijn terug te vinden bij het onderdeel algemene maatregelen ; Uitgevoerde maatregelen In Gouda is de laatste jaren veel aan de verbetering van de fietsveiligheid gedaan. Nadat in 2007 het fietsplan Gouda Fietst Beter Door is vastgesteld, zijn allerlei maatregelen uitgevoerd om de fietsveiligheid te verbeteren. In 2012 is een evaluatie gemaakt, in onderstaand overzicht is de actuele stand van zaken aangegeven. Bloemendaalseweg Büchnerweg Ridder van Catsweg en Bloemendaalseweg/ Hugo de Vrieslaan: deze kruispunten zijn overzichtelijker geworden, door op beide kruispunten stopborden aan te brengen; Kleiwegplein: verkeerslichten zijn vervangen en de voorrang is nu voor fietsers ingesteld, ook is daarbij de Vredebest twee richtingen voor fietsers geworden; Albert Plesmanplein is heringericht, de wachttijden voor fietsers zijn sterk teruggebracht; Bodegraafsestraatweg Thorbeckelaan: op dit kruispunt is een rotonde aangelegd. Kattensingel: groot onderhoud is gepland voor 2016, inmiddels zijn wel fietsstroken aangebracht en is de Kattensingel ingericht als 30 km/uur-zone; Nieuwe Gouwe Oostzijde / Hanzeweg: het kruispunt is aangepast en met beperkte middelen verkeersveiliger gemaakt.. Karnemelksloot: in 2011 is deze hoofdfietsverbinding heringericht, daarbij is de route minder aantrekkelijk geworden voor autoverkeer door o.a. omdraaien van de autorijrichting en aanpassing van de verkeerscirculatie in Kort Haarlem; Joubertstraat Karnemelksloot Voorwillenseweg Zwarteweg: in 2013 zijn de verkeerslichten vervangen en daarmee beter afgesteld (kortere wachttijden). Daarnaast is voorrang ingesteld voor fietsverkeer op de route van en naar de Karnemelksloot Burgemeester van Reenensingel Goudse Poort: bij de vervanging van de verkeerslichten (2010) zijn de wachttijden voor alle verkeersdeelnemers verkort en heeft fietsverkeer eerder groen; Bosweg Rotterdamseweg - Schielandse Hogezeedijk en Buurtje Schielandse Hogezeedijk: in 2010 zijn deze oversteken in het kader van het asfaltdeklagenprogramma (en vooruitlopend op realisatie van de Zuidwestelijke Randweg) verkeersveiliger gemaakt; Coenecoopbrug en bedrijventerrein Goudse Poort: de provincie Zuid-Holland heeft langs de Kampenringweg een vrijliggend fietspad aangelegd, hierdoor is een directe (en veilige) verbinding van en naar het westen ontstaan; Bromfietsers naar de rijbaan: door de bromfiets binnen vrijwel de gehele bebouwde kom de rijbaan (doorsteekjes) op te geleiden is er een veiliger situatie op de fietspaden ontstaan; Onveilig gevoel fietsen op donkere plaatsen: het verlichtingsniveau wordt op steeds meer plaatsen op het vereiste niveau gebracht en er zijn/worden zo nodig lichtmasten bijgeplaatst; Negeren rood licht: sinds 2010 worden in Gouda wachttijdvoorspellers voor het fietsverkeer toegepast op moment van vervanging of aanpassing aan de verkeerslichten. Dit is opgenomen in de LIOR (Leidraad Inrichting Openbare Ruimte) voor verkeerslichten; Gladheidbestrijding wegdek voor fietsers: In 2011 is een nieuw gladheidsbestrijdingsplan opgesteld, welke in het seizoen 2012/2013 extra is aangescherpt. Hierin hebben fietspaden pagina 3
meer aandacht gekregen en is er meer zekerheid ingebouwd voor een goede uitvoering van de gladheidsbestrijding. Hieraan heeft deelname aan een landelijke pilot vanuit het CROW en klachten en suggesties vanuit de Fietsersbond een positieve bijdrage geleverd. Locaties waar maatregelen specifiek voor fietsers zijn uitgevoerd (2007-2013) Locaties die we willen aanpakken In de stad zijn een aantal locaties die continu aandacht verdienen. In onderstaand overzicht zijn de locaties aangegeven waar nog inspanningen op gepleegd dienen te worden afhankelijk van de financiële mogelijkheden. Graaf Florisweg Binnen de riool- en herstraat werkzaamheden zullen de belangrijkste fietsoversteeklocaties op de Graaf Florisweg worden verbeterd door aanleg van twee verkeersveilige oversteken, planning is 2014; Kruispunt Nieuwe Gouwe Oostzijde Hanzeweg Er zijn beperkte aanpassingen gedaan waardoor het zicht tussen de verschillende aanrijdrichtingen is verbeterd. Het kruispunt blijft aandacht verdienen en de verkeerssituatie dient te worden gemonitord (ongevallencijfers, verkeerstellingen etc.); Kruispunt Industriestraat/ O de Boompjes/ Koningin Wilhelminaweg/ Goudkade Het college heeft bij het instemmen met de vestiging van een Action aan de Goudkade besloten dat het kruispunt dient te worden gemonitord. Een evaluatie komt in het najaar. Oversteek Hazepad Om de verkeersdoorstroming te verbeteren zijn recent verkeerslichten geïnstalleerd; Route Winterdijk (onderdoorgang Burg. Jamessingel) was een erg smalle verbinding die verbreed is; pagina 4
Sportlaan/ Goejanverwelledijk de oversteekbaarheid op deze drukke verkeersader wordt middels een gefaseerde oversteek sterk verbeterd; Koningin Wilhelminaweg Oranjeplein van deze hoofdfietsroute maken veel fietsers gebruik tussen Sluiseiland en het stationsgebied/ Gouda noord, de oversteekbaarheid dient hier verbeterd te worden; Kleiwegplein als de mogelijkheid zich voordoet (afhankelijk van ontwikkelingen zuidelijk Stationsgebied) zal het Kleiwegplein gereconstrueerd worden; Kattensingel Bij toekomstige onderhoudswerkzaamheden zal de Kattensingel heringericht worden. Locaties die we willen aanpakken pagina 5
Algemene maatregelen Naast de genoemde locatiegebonden maatregelen zijn ook een aantal activiteiten van belang waarmee op het gebied van de verkeersveiligheid voor fietsers, winst kan worden geboekt. De volgende activiteiten dienen daartoe te worden geïmplementeerd: Onveilig gevoel bij fietsoversteken De oversteken kunnen verbeterd worden op locaties waar sprake is van groot onderhoud of werkzaamheden in het kader van een asfaltdeklagen programma. De vormgeving wordt bepaald middels de ontwerprichtlijnen welke opgenomen zijn in de LIOR; Aanleg van schoolzones Maatregelen kunnen uiteenlopen van borden/belijning aanbrengen tot aanleg infrastructuur; Start kan worden gemaakt door te beginnen met de scholen die al actief zijn op het gebied van verkeersveiligheid (scholen met het verkeersveiligheidslabel/of deelname School op Seef project) hierdoor zullen waarschijnlijk meer scholen (meer) aandacht gaan besteden aan fietsveiligheid. Bij veel scholen in Gouda leeft het idee voor een schoolzone; Implementeren basiskenmerken wegontwerp in LIOR zodat dit bij onderhoudswerkzaamheden wordt meegenomen; Zorgen voor een beter comfort op (aansluitingen) van fietspaden met rijbanen (geen onnodige obstakels, banden etc.); Verkeerseducatie Binnen het pakket verkeerseducatie hebben de (kwetsbare) doelgroepen (jongeren, ouderen en allochtonen) een structurele plaats gekregen. Een aandachtspunt voor de komende jaren vormt de toename van het gebruik van E-bikes (leeftijdscategorie 65+). Het vermoeden bestaat (in onderzoek) dat er meer ongelukken plaatsvinden door het gebruik van een E-bike, als gevolg van onvoldoende beheersing/controle van de snelheid. Acties ter terugdringing van enkelvoudige ongevallen Ongeveer de helft van alle enkelvoudige fietsongevallen is gerelateerd aan de infrastructuur. Denk daarbij aan paaltjes en andere obstakels op fietsroutes en aan de winterse gladheid. Ondanks dat een inschatting door de SWOV aangeeft dat Gouda onder het landelijk gemiddelde ligt qua enkelvoudige ongevallen is het zaak deze ongevallen verder terug te dringen. Inmiddels zijn veel palen/obstakels geïnventariseerd. Daarbij is een start gemaakt met obstakels die jaarlijks worden verwijderd in het kader van de gladheidsbestrijding. Deze obstakels worden verwijderd of volgens huidige richtlijnen vormgegeven Inmiddels zijn 43 locaties in kaart gebracht. Het meest voor de hand ligt het om de obstakels welke zijn verwijderd in het kader van de gladheidsbestrijding, niet terug te plaatsen (geen extra kosten). Uitvoering van overige obstakels dient in overleg met Beheer Openbare Ruimte en Cyclus te worden vastgelegd. pagina 6
Financiën Aangezien er de komende jaren geen structurele middelen voor fietsveiligheid beschikbaar zijn, moet gezocht worden naar slimme mogelijkheden om de aanwezige knelpunten op te lossen. Veelal zal dit in combinatie met andere werkzaamheden zoals reconstructies, herontwikkelingen, ophoging en asfaltdeklagen programma s uit te voeren, al dan niet aangevuld met (provinciale) subsidies, worden aangepakt. Conclusie in Gouda is het fietsgebruik (aanzienlijk) hoger dan landelijk gemiddeld, het aantal ongevallen met fietsers is in Gouda iets hoger dan landelijk gemiddeld; meer dan gemiddeld vinden ongevallen plaats op 50 km/uur wegen; 52% van de slachtoffers is ouder dan 50 jaar; er zijn in de stad al veel maatregelen uitgevoerd, door gewijzigde wijze van registratie en te korte periode tussen uitvoering en beschikbaarheid ongevallengegegevens zijn de effecten daarvan (nog) niet te meten; er zijn nog een aantal belangrijke uitdagingen als het over fietsveiligheid gaat. Aangezien er geen financiële middelen zijn om maatregelen uit te voeren, dient er aangehaakt te worden bij diverse ontwikkelingen (kansen); eenvoudig aan te pakken zijn de zogenaamde enkelvoudige ongevallen. Hiervoor is een inventarisatie gedaan en zal uitvoering (al dan niet gefaseerd) in overleg met beheer worden gerealiseerd; bij de actualisatie van het mobiliteitsplan zal de fietsveiligheid als belangrijk thema worden meegenomen. pagina 7