Wat is angst? } Angst. } Faalangst. } Sociale angst. } Autisme en angst Diagnostiek Behandeling Casuïstiek. } Gezichten van angst.

Vergelijkbare documenten
Voorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten

Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt

Organogram Werkgebied

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking

ADHD bij volwassenen met een angststoornis

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?

Voel jij wat ik bedoel? 17/5/2008

Het maakbare brein? Inhoud. Sociale competentie. Waarom van belang?

Preventieve psychotherapie

Behandeling van angsten van jongeren. Jochem Overheul klinisch psycholoog/psychotherapeut. Pro Persona Jeugd Nijmegen

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie

Rijangst en angststoornissen

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie

Verslaving en comorbiditeit

Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding.

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod

Wat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin?

Workshop NET: Narratieve Exposure Therapie. Ruud Jongedijk & Gerdie Eiting

Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum

Zorgpad Angst. Angst. Behandelmethode

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D

Geen enkel perspectief! Autisme en depressie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

BLOK V IMPLICIET EXPLICIET GEHEUGEN

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

20 man 15 vrouw. depressie paranoia psychose

Waarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg

het lerende puberbrein

Persoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater

Emotieherkenning bij CI kinderen en kinderen met ESM

Emotieregulatie en mindfulness bij adolescenten met ASS. Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven

Wie doet wat? 8 maart 2016 Danielle Cath, Psychiater Altrecht Christine Weenink, Kaderhuisarts GGZ

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater

Stress en druk bij jongeren. Anke Berix Psycholoog - Apanta GGZ - afdeling Apanta Jong

Cure + Care Solutions

SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE

Boek Slapende honden? Wakker maken!

Nederlandse samenvatting

Over angst en chronische pijn

Wanneer school een lijdensweg wordt.

Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie

Voelen in plaats van eten

Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD

Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving

Inhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld?

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp

Zorgpad Jeugd Intake

EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN VOOR SLACHTOFFERS

Psychisch functioneren bij het syndroom van Noonan

ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger

De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen. De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen. De wijsheid om het verschil te zien

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut

Even voorstellen. komt een autist bij de dokter. Medische aspecten aan autisme. Is autisme een ziekte?

Inhoud. Voorwoord 11. Inleiding 13 Wat vindt u in dit boek? 14 Voor wie is dit boek bedoeld? 15

WELKOM Angst bij kinderen HET SAMEN BUNDELEN VAN KRACHTEN EN ERVARINGEN

Voorstellen. Belangenverstrengeling. Indeling workshop

Mindfulness bij ASS en arbeidsparticipatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus Dr. EWM (Lisette) Verhoeven

Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie

Sociale angst. Faalangst. Project Pasta. Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten. Risicofactoren. Interventies. Sociale Angst bij Jongeren

Reeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd

DIRECT, DICHTBIJ EN DOELTREFFEND

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić

Autisme, wat weten we?

De Groeifabriek. Denken met een groeimindset!

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod

Ook binnen Opvoedpraktijk JONG komen vaak veel kinderen en jongeren die last hebben van angsten.

Wat is ODD? ODD is een gedragsstoornis waarbij kinderen gedurende langere tijd opstandig, negatief en agressief gedrag laten zien.

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag. Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens oa Gordonmethode

Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist

Op naar DSM 5. Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie

Inhoud. Voorwoord 1 0

Angststoornis bij ouderen

Aan de slag! Wat is er nodig in de jji s?

Cognitieve gedragstherapie bij autisme

ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk

STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN

Hersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Inhoud. Terugvalpreventie bij angststoornissen Willemijn Scholten Symposium depressief realisme, angsthaas of zwartkijker

Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis. Gezonde coping. Mindfulness 14/11/2012. Lijdensdruk. Verschillende meditatietechnieken

Wat zijn angststoornissen en hoe worden ze behandeld?

Deel VI Verstandelijke beperking en autisme

Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink

Inleiding: Autisme in de volwassenheid

OMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN

FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training.

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen

Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie

30 Welke typen zorgleerling komen in uw klas(sen) het meest voor? Meerdere antwoorden mogelijk, maximaal drie.

Transcriptie:

Wat is angst? } Angst } Faalangst } Sociale angst } Autisme en angst Diagnostiek Behandeling Casuïstiek } Gezichten van angst } Basis emotie } Functie van Angst } Verlies van functionaliteit } Pathologische angst } Neurale netwerken } Charles Darwin: emoties als overblijfsel uit het evolutionaire (dierlijke) verleden van de mens. } Angst (boosheid) : versnelde hartslag, versnelde ademhaling, zweten, trillen, angstgeur. } Emoties om te reageren op verschillende situaties. } Het limbisch systeem: belangrijk voor emoties. herkennen, tonen en controleren en inhiberen van emoties.

} Als angst afwijzing ipv steun oproept } Bij overarrousel/hypervigilantie } F error } Functioneel naar pathologisch } Door life-event } Invloed vanuit omgeving } Genetische aanleg } Fenotype = genotype + invloed van buitenaf. } Bloosangst, hoogtevrees, trilangst, plasangst, faalangst, examenvrees, plankenkoorts, anticipathieangst, separatieangst, fobie, angststoornis, paniek, agorafobie, } Door medische oorzaak, door alcohol of drugs, realistisch of irreël, enkelvoudig of gegeneraliseerd, OCD, PTSS, } Bedrading in het brein ontwikkelt grotendeels al voor de geboorte. } 100 miljard, onderling verbonden cellen (neuronen) rond 2e jaar. } Integratie van emotionele ervaringen } Functie van het limbisch systeem aanzienlijk complexer } Hippocampus: belangrijker voor het geheugen, meer dan emotionele integratie } Amygdala, orbitofrontale cortex en delen van de basale ganglia als belangrijke nieuwe componenten toegevoegd.

} Met het mes in de buik zitten } Onder het mes zitten } Met lood in de schoenen } Trillen als een juffershondje } Bein make. (hard weglopen uit angst) } In je broek doen van angst } Hij schijt zeven kleuren bagger. (hij is erg bang) } Zijn tanden laten zien. (tonen dat men niet bang is) } Het gaat hier om angst bij dingen waarvoor je je lichaam moet bewegen. Dit vind je dus bij sporten en praktijkvakken op school. Bij autorijden kan dit bijvoorbeeld ook optreden. } Deze heeft te maken met het reproduceren van kennis, het gebruiken van vaardigheden, het aantonen van een samenhang. De beoordeling kan komen van een meerdere, leraar, maar ook van ouders en niet in de laatste plaats vanuit je eigen maatstaven. Het bovenbeschreven voorval is een voorbeeld van deze vorm van faalangst. } De angst om afgewezen te worden door mensen die belangrijk voor je zijn. Mensen hebben een zeer basale behoefte 'er bij' te horen in groepen die voor hen van belang zijn.

} Sociale fobie of sociale angststoornis Bij kinderen de angst ook bij andere kinderen, niet alleen bij volwassenen Kan zich uiten dor huilen, woede uitbarstingen, verstijven, zich terugtrekken uit sociale situaties met onbekende personen Bewust zijn van onredelijkheid Vermijden Bij personen onder 18 jaar duur langer dan 6 mnd Sluit uit } Buitengesloten of niet kunnen aansluiten? } Perceptie van persoon met sociale angst? } Corrigerende ervaringen? } Anders zijn } Opvallen is risico } Negatief zelfbeeld } Negatieve gedachtenpatronen } Sociaal onvaardig } Negatieve ervaringen } 60 á 100 per 10.000 ASS Ausismespectrumstoornissen: een leven lang anders (prof. dr. M. de Visser, 2009) } 5-10 % van de adolescenten heeft een sociale angststoornis Adolescents at Risk for Social and Test Anxiety (Esther Sportel, 2012) } Verhoogd risico op comorbiditeit Vooral stemmings- en angststoornissen Psychiatric comorbidities in asperger syndrome and high functioning autism: diagnostic challenges(mazzone et al, 2012) } Psychiatrische comorbiditeit in 70% van een groep van 112 kinderen met een ASS. (Simonoff e.a.,2008) sociale angststoornis (29,2 %); ADHD (28,2%); oppositioneel opstandige gedragsstoornis (28,1%).36 } Verstandelijke beperking bij 40-60% van de mensen met een ASS. } Epilepsie bij 4-42% van de mensen met een ASS algemene populatie (0.7-1.7%). Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders. (onderzoek door Gezondheidsraad, prof. dr. M. de Visser, 2009) } Herkennen van emoties: Luisteren naar de stemmodulatie: Betekenis Intonatie Kijken naar gezichten: Herkennen Leeftijd, Geslacht, Emotionele toestand

} Diagnose ASS } Begrijp ik het wel goed? } Zeg ik het wel goed? } Gedraag ik mij anders, vreemd? } Ben ik weerbaar? } Krijg ik steun uit mijn netwerk? } Kan ik communiceren over mijn problemen? } Kan ik leren en groeien? } Behandelvragen: Ik ben bang en durf niet. Ik ben altijd op mijn hoede. Ik heb geen hoop op verbetering. Ik kan nooit iets bereiken. Ik blijf altijd alleen. Ik word gepest. } Klinisch interview: MINI SCID-I CIDI Composite International Diagnostic Interview } Vragenlijst: ZBV ASI BSQ } Sociale angst: FQ Fear Questionnaire FNE Fear of Negative Evaluation IOA Inventarisatie Omgaan met Anderen SIG Schaal voor Interpersoonlijk Gedrag } Autoanamnese } Zelfregistratie } Meting in vivo } Observatie } Kalmerende medicijnen (benzodiazepines, betablokkers). } Psychotherapie (CGT, RET, ACT) } Vaktherapie } Assertiviteitstraining

} Cogniteve gedragstherapie } Angst hiërarchie } Exposure in vivo } Respons preventie } Cognitieve herstructurering (CBM) } ACT (Acceptance and Commitment Therapy) } Vermijden doorbreken } Inzicht vergroten } Betrekken systeem } Positieve ervaring opdoen } Aanleren van adaptieve vaardigheden } Jongen, 13 jaar } PDD-NOS, angstklachten, stemmingsklachten } CGT- individueel, systeemtherapie Kleine stapjes Motivatie Successen delen Herstel zelfbeeld } Man van 42, syndroom van Asperger } Angstklachten, stemmingsklachten, psychotische gevoeligheid } Zorgmijder, outreachende zorg, Vertrouwen herstellen Systeem betrekken Copingsstrategieën Veel geduld Vragen/opmerkingen } Psychiatric Disorders in Children With Autism Spectrum Disorders: Prevalence, Comorbidity, and Associated Factors in a Population-Derived Sample (Simonoff e.a.,2008) } www.ggzgroep.nl/paniekstoornissen } Drieblad (coaching bij faalangst en sociale angst) } Wikipedia } Universiteit Utrecht: Laura Bruyn, Lianne van Vark & Annemiek Jacobs, 2007 Sociale angststoornissen in school } Psychiatric comorbidities in asperger syndrome and high functioning autism: diagnostic challenges, Mazzone et al 2012 } Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders.gezondheidsraad, (prof. dr. M. de Visser, 2009)