Preventieve psychotherapie

Transcriptie

1 Preventieve psychotherapie Dr. Dorien Nieman, klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut Academisch Medisch Centrum, Afd. Psychiatrie, Amsterdam

2 Overzicht Belang van vroegdetectie en -behandeling in de GGZ Predictie ernstige psychiatrische stoornis Preventieve psychotherapie Conclusie

3

4

5 How long would you wait?

6 Preventie Successen in oncologie en cardiologie door preventie Na uitzaaiingen ben je eigenlijk te laat Bij kanker is de prognose ook beter als je er vroeg bij bent In de voorfase van psychose is biologische en psychosociale schade minder groot

7 Comprehensive Assessment of At Risk Mental States (CAARMS) Semigestructureerd interview duur: 1,5-2 uur Zeven secties: 1. Positieve Symptomen: 4 2. Cognitieve verandering: 2 3. Emotionele stoornis: 3 4. Negatieve Symptomen: 3 5. Gedragsveranderingen: 4 6. Motorische/ Lichamelijke veranderingen: 4 7. Algemene psychopathologie: 8

8 At Risk Mental State (ARMS) criteria Milde positieve symptomen Brief Limited Intermittent Psychotic Symptoms (BLIPS): psychose van een week of korter met een spontane remissie Eerstegraads familielid met een psychotische stoornis In alle groepen moet er een vermindering zijn in psychosociaal functioneren of een langdurig laag psychosociaal functioneren

9 SYMPTOMATOLOGIE Positieve symptomen BLIPS psychose Aspecifieke + negatieve symptomen Subklinische psychotische symptomen tijd

10 Onderliggende cognitieve processen

11 Millan et al, Nature reviews drug discovery 2012;11:

12 Selectieve aandacht

13 Selectieve aandacht

14 Millan et al, Nature reviews drug discovery 2012;11:

15 Brodmann gebied 46 Dorsolaterale Prefrontale Cortex (DLPFC)

16 The anti-saccade test

17 Antisaccade registratie Time (sec).. Nieman et al. Neurology 2000;54:

18 Error rate * ** ** 0 Gezonde controles *p < 0.03, **p < ARMS patiënten Schizofrenie patiënten Schizophrenia Research 2007;95:54-60

19 Predictie van een ernstige psychiatrische stoornis

20 65 60 Gemiddelde prestatie Verbale Leer en Geheugen Taak Score VLGT ARMS transition ARMS no transition Control 30 T0 Meting T1

21 EEG onderzoek

22 ARMS transitie ARMS geen transitie Controle

23 Prognostische index Risico Prognostische Transitie Tijd tot transitie (maanden) klasse score N (%) gem. (SE) 95% CI I < (3.7) (0.53) II -1.51/ (25) (2.39) III > (74) (12.09) De prognostische score wordt berekend met {.76 Premorbide aanpassing score} + {-.23 Pz P300 amplitude}

24

25 Stress kwetsbaarheid model

26 Behandeling van verhoogd risico op en eerste psychose

27 Implementatie van vroegdetectie en behandeling van een verhoogd risico op een ernstige psychiatrische stoornis

28 Beperkingen DSM Overlap ARMS en DSM criteria voor ADHD Voorschrijven ADHD medicatie vervijfvoudigd in 7 jaar Alternatief: Stadiëring en profilering

29 International Clin Psychopharmacol 2009;24: ARMS groep Frequentie % Geen medicatie Antipsychotica Antidepressiva Anders Totaal

30 Doelen preventieve psychotherapie Effecten van cognitieve tendensen leren onderkennen en secundair te corrigeren. Voorkomen sociale en maatschappelijke uitval. Interventie drugs gebruik. Voorkomen van catastrofale en waanachtige betekenisgeving aan buitengewone ervaringen.

31 Dutch Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE-NL) protocol Psycho-educatie dopamine en cognitieve tendensen. - Selectieve aandacht - Jumping to conclusions Mike ziet de laatste tijd dat mensen op straat boos naar hem kijken. Hij trekt dan de conclusie dat deze mensen iets tegen hem hebben.

32 Dutch Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE-NL) protocol, vervolg Metacognitieve training Cognitieve gedragstherapie Consolidatie en terugval preventie

33 Casus Mike is een 17-jarige scholier die is blijven zitten. Hij probeert te vermijden alleen naar buiten te gaan, hij voelt zich onveilig. Hij denkt vaak dat anderen in de klas over hem roddelen en hem uitlachen. Hij hoort regelmatig zijn naam of ziet iets in zijn ooghoeken terwijl er niemand is. Hij is bang dat hij gek wordt.

34 Casus, vervolg Psycho-eductie over dopamine en cognitieve tendensen werkt normaliserend. Metacognitieve training: - selectieve aandacht oefening - alternatieve verklaringen bedenken i.p.v. jumping to conclusions Cognitieve gedragstherapie

35 Casus conceptualisatie Mike Gebeurtenis Gedachten Gevolgen A. Buitengewone en bijzondere ervaringen - Mensen kijken boos naar mij op straat - Klasgenoten praten en lachen - Mijn naam horen of iets zien in mijn ooghoeken terwijl er niemand is E. Relevante vroegere ervaringen - Op de lagere school ernstig gepest B. Negatieve automatische gedachten - Ze gaan me aanvallen - Ze praten en lachen over mij - Iemand houdt me in de gaten G. Tussenliggende gedachten - Als ik niet op mijn hoede ben, word ik aangevallen F. Kerngedachten - Ik ben in gevaar - Ik word gek - Anderen zijn niet te vertrouwen C. Emotionele en lichamelijke reacties - Angst D. Gedrag - Vermijden om alleen naar buiten te gaan - Voortdurend alert zijn en de omgeving scannen

36 Casus, vervolg Exposure: angsthiërarchie Consolidatie en booster sessies

37 Conclusie Het is van belang dat er meer bekendheid komt in de klinische praktijk met de herkenning en behandeling van hoog risico symptomen. Kans op herstel is veel groter in de hoog risico fase dan na een eerste psychose. Vermindering in menselijk lijden.

38 Met dank aan Mark van der Gaag David van den Berg Sara Dragt Judith Rietdijk Rianne Klaassen Lex Wunderink Lieuwe de Haan Damiaan Denys Don Linszen De patiënten voor hun medewerking De aanwezigen voor de aandacht