VROEGE INTERVENTIE BIJ EEN 1 E PSYCHOSE

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "VROEGE INTERVENTIE BIJ EEN 1 E PSYCHOSE"

Bruno Meijer
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 VROEGE INTERVENTIE BIJ EEN 1 E PSYCHOSE Marcel van der Wal 11 dec 2012

2 Introductie Highlights: Handboek Vroege Psychose Multidisciplinaire Richtlijnen Schizofrenie Vroege herkenning en interventie bij UHR Vroege interventie bij 1 e psychose

3 Highlights in MRS 2012: Diagnostiek Biologische behandelingen Psychologische interventies Rehabilitatie Ervaringsdeskundigheid Verpleegkundige zorg Implementatie

4 hoofdstukken Hoog risico en vroegdetectie Ultra hoog risico voor ontwikkelen van psychose Duur van onbehandelde psychose Eerste Psychose Samenwerken met patiënten Diagnostiek Farmacotherapie Psychologische interventies Kritieke periode Terugvalpreventie Rehabilitatie Herstel en empowerment Familie interventies Organisatie ÁCT en FACT Zorgprogrammering en ketenzorg Routine Outcome monitoring

Psychologische interventies Kritieke periode Terugvalpreventie Rehabilitatie Herstel en

5 Uit de praktijk o.a: Bewustwording bevorderen Screenen aan de voordeur Dwang en drang Therapietrouw bevorderen Meta cognitieve training REFLEX IPS Verloren jaren Ervaringsdeskundigheid Logeer- en respijthuis Financiering VIP Zorgprogramma KEP ROM tijdens het dagelijks werk

Therapietrouw bevorderen Meta cognitieve training REFLEX IPS

6 INTRODUCTIE OP HET THEMA

7 Belangrijke begrippen Vroege psychose / eerste psychose UHR / ARMS EDIT DOP Kritieke periode

8 Eerste psychose Jaarlijkse incidentie in NL: 2,2* tot 3,5** patiënten met een psychose per inwoners. Leeftijd jaar Duur van onbehandelde psychose variërend van 6 maanden tot meer dan 2 jaar!! * Boonstra, 2008 (ruraal + leeftijd jaar) ** Veling, 2006 (grote stad + leeftijd jaar)

Leeftijd 15-25 jaar Duur van onbehandelde psychose variërend van 6 maanden

9 Psychose kan voorkomen bij: Schizofrenie Manisch depressief stoornis Drugsmisbruik Veroorzaakt door hersenletsel Psychotrauma.. soms niet duidelijk welke oorzaak. Dan noemen we het psychose NAO (niet anders omschreven) 9

10 Verschillende stoornissen Overige Affectieve stoornis 1e psychose Schizofrenie

11 Stadia van psychotische ontwikkeling Premorbide fase Pre-psychose Eerste episode Restfase DOP Ultra Hoog Risico Eerste tekenen van ontregeling Eerste symptomen Relapse Kritieke Episode Eerste hulpverleningscontact naar: Keshavan (1998)

Hoog Risico Eerste tekenen van ontregeling Eerste symptomen

12 Beloop Vroege interventie in de risicofase (EDIT) Psychose Vroege Interventie bij psychose (VIP) DOP DOP premorbide fase Prodromale fase Psychotische symptomen Kritieke Episode (3-5 jaar) 1e signalen 1 e episode psychose start behandeling herstel? DOZ DOZ Bron: Larsen et al.,

Psychotische symptomen Kritieke Episode (3-5 jaar) 1e signalen 1 e

13 Positieve symptomen Symptomatologie psychose blips Aspecifieke + negatieve symptomen Milde psychotische symptomen tijd

14 Prognose psychose verdwijnt, geen rest symptomen psychose komt terug, blijft kwetsbaar voor terugval houdt last van negatieve symptomen, maar sociaal herstel is mogelijk Chronisch psychotische symptomen, langdurig zorgafhankelijk. 14

negatieve symptomen, maar sociaal herstel is mogelijk

15 Impact van psychose Psychose is een ernstig life-event waarbij het zelfgevoel, de identiteit met gewaardeerde levensdoelen; de sociale rollen; en de sociale status ernstig bedreigd worden Birchwood, 1997)

met gewaardeerde levensdoelen; de sociale rollen;

16 Prognose en DOP Indien DOP > 9 maanden dan ongunstige prognose Ongeveer 30% van patiënten heeft een DOP van meer dan 9 maanden * 63% is reeds in behandeling voor andere aandoening, maar psychotische symptomen worden niet herkend. * * Boonstra, 2011

dan 9 maanden * 63% is reeds in behandeling voor andere

17 Doolhof in de hulpverlening

18 Uitdaging Vroeg in zorg krijgen Bewustwording vergroten Vroeg herkennen (screenen) Laagdrempelige toegang tot voorzieningen Sociale exclusie voorkomen door Leeftijdspecifieke zorg te bieden Familie participatie vergroten School en werk belangrijk te maken Stigma te verlagen Behandeling passend bij stadia Cognitieve gedragstherapeutische interventies bij UHR Farmacotherapie volgens principe start low, go slow Intensiteit van zorg via ACT of FACT

School en werk belangrijk te maken Stigma te verlagen Behandeling passend bij stadia Cognitieve

19 VROEGE HERKENNING EN INTERVENTIE BIJ UHR Hoog risico en vroegdetectie

20 Bewustwording Screening Vroege interventie

21 NIETGEK.NL bewustwordingscampagne van Rivierduinen in ZuidHolland

22 Rivierduinen: forum helpdesk websites Parnassia: zelftest lespakketten

23 FILM

24 Voorlichtingdbijeenkomsten Scholen Hulpverlening 1 e lijn (bijv. huisartsen Hulpverlening 2 e lijn (GGZ, verslavingszorg) Maatschappelijke dienstverlening Politie

25 Screening In stappen: 1. niet pluis gevoel 2. Ervaringenlijst (PQ ofwel prodromal questionaire) 3. CAARMS (Comprehensive Assessment of At Risk Mental State)

26 Doelgroep Er is sprake van: psychisch onwelbevinden en evident hulpzoekgedrag, hetzij door de persoon zelf en/of direct betrokkene (ouder, leraar, etc.) én er zijn risicosignalen zoals: psychotisch familielid (of schizotypisch) plus sociaal verminderd functioneren BLIPS (=psychose <1week en spontane remissie) subklinische symptomen ( bijv. magisch denken)

27 Kenmerken UHR-groep Ultra Hoog Risico Genetisch: psychotisch familielid of schizotypisch plus slecht functioneren Subklinisch: Milde psychotische symptomen/ magisch denken BLIPS Psychose korter dan een week, spontane remissie 27

28 Vroege interventie bij UHR Bijkomende symptomen zoals stemming- of angstklachten behandelen met medicatie Cognitieve gedragstherapie (P-CGT) Stress-reductie middels ondersteunende gesprekken.

29 Doelstelling behandeling UHR Risico op transitie naar psychose te verkleinen Eventueel optreden van 1 e psychose uitstellen. Duur van onbehandelde psychose verkorten

30 Q&A Vraag Welke kenmerken heeft de UHR groep? Antwoord genetische aanleg (familie) plús verminderd functioneren Subklinische symptomen (magisch denken) BLIPS

31 Q&A Vraag Wanneer verwijs je naar hulpverlening voor screening? Met welke instrumenten kan je screenen op verhoogd risico op psychose of daadwerkelijk psychotische klachten? Antwoord Bij niet-pluis gevoel PQ (ervaringenlijst) CAARMS Eventueel zelftest via website

32 Stelling Als docent hoef je niet alles te weten over een psychose, als je maar weet dat je bij een niet pluis gevoel in actie moet komen. In actie komen is dan.

33 VROEGE INTERVENTIE BIJ 1 E PSYCHOSE Eerste psychose en kritieke periode

34 Sociale exclusie Verminderd contact met vrienden Slechtere schoolprestaties Stress in gezin Werkproblemen.... => achterstand op leeftijdsgenoten neemt toe

35 Diagnostiek Psychose als diagnose Dimensionale diagnostiek Contextrelevante informatie Somatische conditie Sociale omgevingsfactoren Persoonlijke ontwikkeling Etc.

36 Diagnostiek Categorale diagnostiek ; DSM classificatie Dimensionale diagnostiek; profielen op basis van 6 clusters symptomen Positieve Negatieve Cognitieve Depressieve Manische Desorganisatie

37 Diagnostiek Naar: Van Os, 2010

38 Behandeling Belangrijkste elementen in de behandeling en begeleiding: Leeftijdspecifieke aanpak Participatie van familie Outreachend (zo min mogelijk in stigmatiserende omgeving) Minst invasieve behandeling, maar wel de meest effectieve Medicatie gedurende eerste 2 jaar (start low, go slow) Behandeling en begeleiding aanpassen aan stadia (ernst) van de aandoening en sociale ontregeling. VIP team volgens ACT of FACT model

39 Samenwerking Bijzondere aandacht voor: Motivatie Drugsgebruik Cultuur (etnische achtergrond) Lotgenoten en/of leeftijdsgenoten LEAP : Listen-Empatizing-Agree-Partner * Methode om gesprek aan te gaan met patiënt met weinig inzicht. * Amador, 2007

40 Rehabilitatie Achterstand op school (of drop-out) Wens tot betaald werk Overgang van ouderlijk huis naar zelfstandig wonen Vrije tijd Sociale relaties

41 Rehabilitatie Interventies op alle maatschappelijke rollen (participatie): IRB (individuele rehabilitatie benadering) SRH (systematisch rehabilitatiegericht handelen) IMR (illness management and recovery) Interventies op specifieke rollen: Begeleid leren IPS Libermanmodule woonvaardigheden Stigma bestrijding

42 Terugvalpreventie Risicofactoren die zich lenen voor interventie: Vroege waarschuwingssignalen Stoppen met medicatie Drugsmisbruik expressed emotion (EE) Duur van onbehandelde psychose

43 Terugvalpreventie Belangrijk om te werken aan acceptatie, motivatie, inzicht en vaardigheden. Individueel signaleringsplan voor vroege waarschuwingssignalen. => Module Weer op Koers Motiverende gespreksvoering. Zowel bij medicatie ontrouw als bij drugsmisbruik. Systeeminterventie bij hoge EE

44 Familie interventie Hoge EE Ineffectieve interactiepatronen en vaardigheden Onvoldoende kennis over psychose Gezin in toenemende mate sociaal geïsoleerd Multiple Family Groepen (McFarlane) Individuele gezinsbegeleiding Systeemtherapie Familie ervaringsdeskundige

45 Organisatie Multidisciplinair team (keuzemogelijkheden) Outreachend Variëren van laag tot hoog intensief (ACT) Samenwerking met sociale partners

46 ACT Assertive Community Treatment Kenmerken: Multidisciplinair (gedeelde caseload) Ambulant (outreachend) Continue zorg (ook bij zorgmijders Intensief Samenwerking met sociaal steunsysteem en ketenpartners

47 FACT (Functie ACT) Breed samengestelde multidisciplinaire 'wijkteams waarin twee werkwijzen: 1. individuele begeleiding bij rehabilitatie en herstel door een casemanager voor stabiele patiënten. 2. intensieve begeleiding door het hele team voor patiënten die onstabiel zijn of in een crisis dreigen te raken. Dit wordt functie ACT genoemd.

48 Q&A Vraag Noem een aantal kenmerken van VIP. Antwoord Leeftijdspecifiek Familie Outreachend minst invasief, meest effectief Medicatie : start low, go slow Zorg passend bij stadia (ernst) van de aandoening en sociale ontregeling. ACT of FACT model

49 Q&A Vraag Antwoord Wat kan je doen om sociale exclusie te voorkomen? School (op niveau van leeftijdsgenoten) => Begeleid Leren Werk (competitief) => IPS Ondersteuning sociaal netwerk (familie, vrienden) Lotgenotencontact Stigma bestrijding

50 Stelling Familieleden als hulpverlener is per definitie niet mogelijk. Zij zijn niet deskundig en teveel begaan met hun kind. Betrokkenheid van familie kan je vergroten door

51 Dank voor uw aandacht. Meer info via

Vergelijkbare documenten

RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS)

RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS) THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING J e n n y v a n d e r W e r f P A R N A S S I A, D E N H A A G J u d i t h R i e t d i j k D I J K E N D U I N, Z A A N D A M No financial