Deel VI Verstandelijke beperking en autisme
|
|
- Maria Veenstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Deel VI
2 Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde deel heeft een triviaal karakter. Het gaat weliswaar om beperkingen die zich al vroeg in de ontwikkeling manifesteren en vaak samen voorkomen, ze zijn echter principieel verschillend (Kraijer, 2004). De verstandelijke beperking verwijst naar een harmonieuze maar vertraagde en gelimiteerde ontwikkeling die een uitgroei tot volledige zelfstandigheid per definitie onmogelijk maakt. Hier is sprake van een ontwikkelingstekort. De ASS verwijst naar een ontwikkeling die anders verloopt en heeft vooral het karakter van een stoornis, die in alle ontwikkelingsgebieden doordringt en daarmee de zelfstandigheidsontwikkeling sterk in de weg staat. Een ASS gaat vaak samen met een verstandelijke beperking, maar dat hoeft niet. Waarom dan toch samen in één deel? Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak bijkomende problemen. Denk hierbij aan genetische afwijkingen, bepaalde hersenafwijkingen, epilepsie, gedragsproblemen en de hele range aan psychiatrische problemen die we ook in de normale populatie aantreffen, waaronder dus ook ASS. Net als mensen met een ASS presenteren zij zich daardoor in het contact vaak op een vreemde wijze en vraagt het veel creativiteit van de therapeut om het standaard EMDRprotocol op een juiste wijze aan te passen. Beide groepen cliënten kunnen vaak moeilijk onder woorden brengen wat hen bezighoudt. Ze zijn verbaal vaak beperkt en hebben minder draagkracht. Aan de andere kant komt traumatisering onder deze cliëntengroepen veel voor (De Bruin, 2006), hoewel het nagaan van posttraumatische stressklachten door genoemde beperkingen vaak lastig is (Cook e.a., 1993; Howlin, 1995). Maar, ook al is een trauma vastgesteld, dan nog zien therapeuten vaak af van behandeling uit angst voor verergering van klachten. Dit geldt overigens niet alleen voor een traumabehandeling. Meer in het algemeen is er terughoudendheid bij hulpverleners als het gaat om op verandering gerichte, individuele behandeling bij mensen met een verstandelijke beperking en bij mensen met een autismespectrumstoornis. Meestal bestaat de behandeling uit ondersteuning, structurering en het coachen van begeleiders en ouders (Berckelaer-Onnes, 2008).
3 226 EMDR als methode is betrekkelijk non-verbaal, werkt relatief snel en lijkt minder belastend dan andere traumatherapieën. Juist hierom is EMDR bij deze doelgroepen het proberen waard. De therapeuten in dit deel laten dit op heldere wijze zien. Ook al kunnen hun cliënten over hun nare herinneringen niet goed praten, met enige creativiteit zijn deze herinneringen vaak wel goed terug te halen. Een tekening maken blijkt een goed hulpmiddel, waarbij de therapeut bijvoorbeeld tekent en de cliënt helpt en corrigeert. Het vragen naar de negatieve cognitie (NC) is eveneens lastig, soms onmogelijk. Hier is veel flexibiliteit bij nodig. De protocollaire aanpak van EMDR en de focus op informatieverwerking lijken echter goed aan te slaan bij deze doelgroep (Van Deursen, 2006; Mevissen, 2008), getuige ook de casussen in dit deel. Hiervoor is wel nodig dat de therapeut bekend is met de specifieke beperkingen van deze cliëntengroepen en hiervoor aandacht heeft tijdens het EMDR-proces. Vooral de voorbereidingsfase vereist extra aandacht, zoals de auteurs van de volgende vier casussen zullen laten zien. Autismespectrumstoornissen Autismespectrumstoornissen (ASS) worden tot de pervasieve ontwikkelingsstoornissen gerekend. Pervasief wil zeggen dat de stoornis in alle ontwikkelingsgebieden doordringt. Kenmerkend voor alle mensen met een ASS is dat zij minder goed sociaal contact kunnen maken. Bij kinderen komt de hechting met de ouders moeilijk tot stand. Bij volwassenen is er weinig wederkerigheid in de relaties. Oogcontact verloopt anders of is afwezig. Emoties zijn er niet waar je ze wel verwacht of ze zijn juist onbegrijpelijk extreem aanwezig. Ongeveer 70% van de autistische kinderen functioneert op het niveau van een verstandelijk gehandicapte. Opvallend is dat een deel van de autistische kinderen, ook zij die verstandelijk gehandicapt zijn, op een bepaald gebied juist heel goed kunnen functioneren. Binnen het autismespectrum worden vijf stoornissen onderscheiden: 1 Autistische stoornis 2 Stoornis van Asperger 3 PDD-NOS 4 Stoornis van Rett 5 Desintegratiestoornis van de kinderleeftijd De stoornis van Rett en de desintegratiestoornis van de kinderleeftijd zijn zeer zeldzaam. 1 Autistische stoornis De autistische stoornis is de ernstigste aangeboren ontwikkelingsstoornis. Er zijn vrij ernstige beperkingen op het gebied van sociale interacties, emotionele beleving en communicatie. Kenmerkend zijn de herhalingen van bepaald typisch gedrag, en een beperkte belangstelling en activiteit. Er zijn grote verschillen in de ernst van de beperkingen en in de mogelijkheden om enigszins in de samenleving te kunnen functioneren.
4 Inleiding 227 2StoornisvanAsperger De stoornis van Asperger is naar Hans Asperger ( ) genoemd, die deze vorm van contactstoornis als eerste beschreef. Het gaat om kinderen en volwassenen die zich sociaal onaangepast gedragen. Ze kunnen moeilijk normale contacten op gang brengen en vasthouden. Verder zie je dat ze stereotiepe gedragspatronen, interesses en activiteiten hebben. Deze kinderen maken wel een normale taalontwikkeling door en er is ook geen vertraging of afwijking in de cognitieve ontwikkeling. Hun intelligentieniveau is hoog genoeg om het reguliere onderwijs te volgen. Deze kinderen worden ook wel hoog functionerende autisten genoemd. 3 PDD-NOS De pervasieve ontwikkelingsstoornis (PDD-NOS; pervasive developmental disorder not otherwise specified ) vormt de restgroep van de autismespectrumstoornissen. Onder de PDD-NOS vallen alle wat lichtere vormen van autisme die niet onder autistische stoornis of Asperger vallen. Je kunt PDD- NOS zien als een geheel van verschillende uitingsvormen van een contactstoornis. De volgende kenmerken zijn vrijwel altijd aanwezig: weinig wederkerigheid in contacten, vreemd taalgebruik, anders dan gewoon gebruik van gebaren en mimiek, geen of weinig fantasie en verbeelding. Verstandelijke beperking Kenmerkend voor mensen met een verstandelijke beperking is een beperkte intelligentie, die zich voor het 18de jaar manifesteert en die samengaat met beperkte aanpassingsvaardigheden. Deze kenmerken worden nader toegelicht in de definitie van de American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (Luckasson et al., 2002). Als grens voor het intellectueel functioneren wordt een IQ van 70 à 75 aangehouden. De volgende niveaus van verstandelijke beperking worden onderscheiden (zie ook DSM-IV, APA, 2000): Mate van verstandelijke beperking IQ licht 50/55-70 matig 35/40-50/55 ernstig 20/25-35/40 diep lager dan 20/25
5 228 Bij een IQ tussen 70/75 en 85/90 spreekt men van zwakbegaafdheid. Formeel is er dan geen sprake van een verstandelijke beperking. We vinden deze mensen wel geregeld in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Met de aan de intelligentie gerelateerde beperkte aanpassingsvaardigheden worden significante beperkingen bedoeld in conceptuele, sociale en praktische vaardigheden, zoals communicatie, zelfverzorging, relationele vaardigheden, zelfstandig beslissingen nemen en zorg voor gezondheid en veiligheid.
Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme Hulpmiddelen en materialen Vragen? Autisme?
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?
Nadere informatieOp naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog
Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in
Nadere informatieHersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen
Hersenstichting Nederland Autismespectrumstoornissen 1 Autismespectrumstoornissen Een autismespectrumstoornis (ASS) is een ontwikkelingsstoornis waarbij de informatieverwerking in de hersenen verstoord
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatieBijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1
Bijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1 Moet voldoen aan de criteria A, B, C en D A. Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie in meerdere
Nadere informatiePDD-NOS is een afkorting van Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified een Engelse naam voor
Werkstuk door een scholier 1871 woorden 23 februari 2016 4,8 13 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn Inleiding Hallo, In dit werkstuk laat ik zien wat Autisme is. Hoe je ermee kunt leven enzovoort. Ik hoop
Nadere informatieHet enige middel dat je in het werken met mensen hebt, is jezelf.
Het enige middel dat je in het werken met mensen hebt, is jezelf. I. Autisme en verstandelijke beperking Het verschil Peter Vermeulen zei ooit in een vorming (1999) dat een verstandelijke beperking gelijk
Nadere informatie6,3. Samenvatting door een scholier 1700 woorden 18 december keer beoordeeld. Zorg en welzijn
Samenvatting door een scholier 1700 woorden 18 december 2011 6,3 16 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn Pervasieve ontwikkelingsstoornis = aangeboren informatiestoornis ontstaan bij een aangeboren hersenafwijking.
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatieStoornissen in het autistisch spectrum
DC 14 Stoornissen in het autistisch spectrum 1 Inleiding Dit thema gaat over stoornissen in het autistisch spectrum, kortweg autisme Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het
Nadere informatieAutisme en de DSM-5 symposium autismenetwerk Zuid- Holland Zuid Autismeweek
Autisme en de DSM-5 symposium autismenetwerk Zuid- Holland Zuid Autismeweek Woensdag 2 april 2014 Ad van der Sijde, Yulius Autisme Paul Reijnen, BOBA Inhoud Presentatie Vragen Veranderingen DSM-5 autisme
Nadere informatieHet syndroom van Down en autisme duel of dual? Yvette Dijkxhoorn
Het syndroom van Down en autisme duel of dual? Yvette Dijkxhoorn Diagnostiek 1. Screening 2. Individueel descriptieve diagnostiek 3. Begeleiding en Behandeling Autismespectrumstoornissen VROEGE ONTWIKKELING
Nadere informatieWerkstuk Biologie Autisme, PDD-Nos, Asperger syndroom
Werkstuk Biologie Autisme, PDD-Nos, Asperger s Werkstuk door een scholier 2107 woorden 12 mei 2003 6,6 348 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is Autisme? Autisme is een stoornis. Er zijn verschillende vormen
Nadere informatieYvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen
Yvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen De autismespectrumstoornissen - Kwalitatieve stoornissen in de sociale interactie - Kwalitatieve stoornissen in de communicatie - Kwalitatieve stoornissen in het verbeeldingsvermogen
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornissen Van DSM IV naar DSM 5
Autisme Spectrum Stoornissen Van DSM IV naar DSM 5 Britt Hoogenboom, kinder,- en jeugdpsychiater Dr. Sanne Hogendoorn, psycholoog Zorgprogrammaleiders Centrum voor Autisme en Psychose, de Bascule Referatencyclus
Nadere informatieLate fouten in het taalbegrip van kinderen
1 Late fouten in het taalbegrip van kinderen Petra Hendriks Hoogleraar Semantiek en Cognitie Center for Language and Cognition Groningen Rijksuniversiteit Groningen 2 De misvatting Actief versus passief
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieVerstandelijke beperkingen
11 2 Verstandelijke beperkingen 2.1 Definitie 12 2.1.1 Denken 12 2.1.2 Vaardigheden 12 2.1.3 Vroegtijdig en levenslang aanwezig 13 2.2 Enkele belangrijke overwegingen 13 2.3 Ernst van verstandelijke beperking
Nadere informatiegeschilderd staat. Joep rent overstuur naar huis en zegt: De muur kwam naar me toe!
1 Wat is autisme? Joep van drie rijdt op zijn driewieler op het paadje achter zijn huis. Het paadje eindigt in een muur waar een voetbalgoal op geschilderd staat. Joep rent overstuur naar huis en zegt:
Nadere informatieAutisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016
Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Cecile Blansjaar: orthopedagoog/autisme specialist Gedragskundige Stichting de Waerden Mede oprichter De Sociale Bron Wat is Autisme? In Nederland
Nadere informatieLiesbeth Mevissen. www.bsl.nl
Liesbeth Mevissen www.bsl.nl EMDR bij mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme Liesbeth Mevissen, klinisch psycholoog, EMDR supervisor 27 september 2013 l.mevissen@accare.nl verstandelijk
Nadere informatieHet stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis
Het stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen VVL Congres, Berchem, 14 maart 2014 Pervasieve
Nadere informatieZo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen.
Autisme Zo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen. Op andere mensen reageert hij niet. Zijn ouders dachten eerst
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornis (ASS)
GGZ Friesland Ontwikkelingsstoornisssen Autisme Spectrum Stoornis (ASS) GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke
Nadere informatieVroege Signalen en Herkenning van Autisme Spectrum Stoornissen
Vroege Signalen en Herkenning van Autisme Spectrum Stoornissen Rutger Jan van der Gaag & Iris Oosterling, gz-psycholoog 2006 Karakter pagina 1 Inhoud Autisme Vroege herkenning van autisme DIANE-project,
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk
ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Breda, 4-7-2017 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieAutisme. Informatiebrochure over autismespectrumstoornissen
Autisme Informatiebrochure over autismespectrumstoornissen Autisme Steeds meer mensen hebben psychische problemen. Uit diverse wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat ongeveer één procent van de
Nadere informatieDifferentiële diagnostiek bij ASS
Differentiële diagnostiek bij ASS Diagnostiek bij volwassenen met autismespectrumstoornissen Op weg naar een richtlijn 11 december 2008 Werkgroep Differentiaaldiagnostiek & comorbiditeiten (Arnold Bartels,
Nadere informatieDansen zonder SDN beperkingen
Dansen zonder SDN beperkingen Lesboek korte impressie achtergrondinformatie Stichting Danssport op maat Schrijvers Emmely Lefèvre & Stefan Nijmeijer Mensen met een verstandelijke beperking Waar denk je
Nadere informatieVorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS
Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS Bart Lenaerts Jorinde Dewaelheyns 6 december 2010 Wat mag je verwachten? Wat is autisme? Het stellen van de diagnose Wie? Hoe? Triade van stoornissen Autisme = anders
Nadere informatieOuderbrochure PDD-NOS
1 Ouderbrochure PDD-NOS Maandagmiddag vijf voor vier. Vanuit de keuken hoort ze een auto stoppen op straat. De deur wordt hard dichtgeslagen. Dan is het even stil. De achterdeur wordt opengetrokken en
Nadere informatieDSM-V referatencyclus Infantpsychiatrie
DSM-V referatencyclus Infantpsychiatrie Tamar Rozendaal, kinder- en jeugdpsychiater 19 mei 2015 Casus Bijna 2-jarige meisje, Amelia Verwezen door revalidatiearts Reden: weinig initiatief VRAAG 1 Werkt
Nadere informatieSRS-2. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen. HTS Report. Erik van Zon ID 256-250 Datum 11.12.2015. Informantenrapportage over 3-jarigen
SRS-2 Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen HTS Report ID 256-250 Datum 11.12.2015 Informantenrapportage over 3-jarigen Informant: Elise de Bruin Moeder SRS-2 Profielformulier 2 / 6 PROFIELFORMULIER
Nadere informatieSRS Informantenrapportage
SRS Informantenrapportage Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen ID 4589-11 Datum 19.09.2014 Informant: Tineke moeder SRS Profielformulier 3 / 9 PROFIELFORMULIER Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen
Nadere informatieSRS-2. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum
SRS-2 Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Informantenrapportage over 4- tot 18-jarigen Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING SRS-2 2/7 Inleiding
Nadere informatieWat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking?
Wat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking? (Héle korte introductie) Gerlie Willemsen, orthopedagoog-generalist Gerianne Smeets, psycholoog Eva Braune, coördinerend begeleider
Nadere informatieAutisme bij Ouderen: Een vergeten differentiaal diagnose bij verdenking op dementie.!
Autisme bij Ouderen: Een vergeten differentiaal diagnose bij verdenking op dementie.! 1) Dr. Amir Ahmed, klinisch geriater klinisch farmacoloog 2) Drs. Frédérique Geven, GZ-psycholoog en cognitief gedragstherapeut
Nadere informatieAutismespectrumstoornis bij volwassenen: een spectrum in diversiteit
Autismespectrumstoornis bij volwassenen: een spectrum in diversiteit Richard Vuijk Klinisch psycholoog Sarr Expertisecentrum Autisme Oudedijk 76 3062 AG BD Rotterdam, 088-3585500 www.sarr.nl r.vuijk@bavo-europoort.nl
Nadere informatie7 Nederlandstalige Samenvatting
7 Nederlandstalige Samenvatting Autisme is een ontwikkelingsstoornis, waarvan de symptomen zich in de kindertijd voor het eerst manifesteren en gedurende het gehele leven in verschillende vormen aanwezig
Nadere informatieDienst Ambulante Begeleiding. Communicatie bij personen met een verstandelijke beperking.
Dienst Ambulante Begeleiding Communicatie bij personen met een verstandelijke beperking. Voorstelling DAB ambulante en mobiele dienst voor gezinnen met kind, jongere of volwassene met een verstandelijke
Nadere informatieGEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN. AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis
GEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis Programma Even voorstellen Wat is autisme? Vroege signalen bij autismespectrumstoornissen De eerste stap richting onderzoek
Nadere informatieRichtlijn JGZ-richtlijn Autismespectrumstoornissen
Richtlijn JGZ-richtlijn Autismespectrumstoornissen Specifieke Inleiding Autismespectrumstoornis Ontwikkeling van het concept autismespectrumstoornis Autisme is één van de meest beschreven psychiatrische
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieSamenvatting. Autismespectrumstoornissen
Samenvatting Autismespectrumstoornissen Autismespectrumstoornissen zijn ontwikkelingsstoornissen die gekenmerkt worden door beperkingen in sociale omgang, de communicatie en de verbeelding. Ze gaan vaak
Nadere informatieAutismespectrumstoornissen (ASS)
Autismespectrumstoornissen (ASS) Ingeborg Meester & Anouk Hövels GZ Psycholoog/cogn. gedragstherapeut Psycholoog Centrum Autisme Dijk en Duin INHOUD Wat is een autismespectrumstoornis? Criteria en overgang
Nadere informatieTriple Trouble in de praktijk. Triple Trouble in de praktijk. Komt een man bij de dokter. Drie soorten middelen. Stoornis in het gebruik van middelen
Triple Trouble in de praktijk Triple Trouble in de praktijk LEDD congres 2014 Joanneke van der Nagel Jannelien Wieland Robert Didden Van enkelvoudig naar complex licht tot ernstig Over wat te doen wie
Nadere informatie7-4-2014. WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? Mensen van autochtone en allochtone afkomst
Welke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU? 1 2 WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? Mensen van autochtone en allochtone afkomst Van 16,3 miljoen inwoners van
Nadere informatieWaarom komt hij onze afspraken nooit na? Snapt ze nu wat ik zeg? Ik weet niet meer hoe ik dit anders kan aanpakken?
Herkennen van LVB Waarom komt hij onze afspraken nooit na? Snapt ze nu wat ik zeg? Ik weet niet meer hoe ik dit anders kan aanpakken? Definitie LVB het intellectueel functioneren ligt duidelijk onder het
Nadere informatieAutisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro
Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Actief in Noord en
Nadere informatieAutisme, wat weten we?
Autisme, wat weten we? Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur Dr Leo Kannerhuis, Oosterbeek 1 autisme agenda autisme autisme en het brein: wat weten we? een beeld van autisme:
Nadere informatieReader. Autisme Spectrum Stoornissen
Reader Autisme Spectrum Stoornissen Inhoudsopgave 1. Inleiding ASS... 3 1.1 Wat is ASS... 3 Omschrijving ASS... 3 3 hoofdkenmerken... 3 Sociale interactie... 3 Communicatie... 4 Problemen in de verbeelding...
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatieINFO VOOR PATIËNTEN AUTISME
INFO VOOR PATIËNTEN AUTISME INHOUD 01 Wat is autisme? 4 02 Autisme herkennen 4 03 Autismespectrum 6 04 Oorzaak van autisme 7 05 Rol van het Centrum voor medische genetica 8 06 Behandeling 9 07 Afspraken
Nadere informatieAutisme en aanverwante stoornissen
5 Autisme en aanverwante stoornissen Ingrid van der Pas Trefwoorden Infantiel autisme, Autisme, pdd-nos, Autisme Spectrum Stoornis, Pervasieve ontwikkelingsstoornis Leeftijdscategorie 0-4 jaar, 4-7 jaar,
Nadere informatie23 oktober 2013 1. Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over?
Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over? Tegenwoordig heeft iedereen wel een etiketje! Hebben we dat niet allemaal een beetje? Als je niks hebt, is het precies al abnormaal! Mijn kind heeft (net)
Nadere informatie7.1. Werkstuk door een scholier 2301 woorden 3 februari keer beoordeeld. Nederlands. 1. Wat is Autisme?
Werkstuk door een scholier 2301 woorden 3 februari 2004 7.1 134 keer beoordeeld Vak Nederlands 1. Wat is Autisme? Er bestaat eigenlijk geen goede uitleg van autisme Volgens het woordenboek is het 'een
Nadere informatieSRS-A. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen. HTS Report. Jeroen de Vries ID Datum
HTS Report SRS-A Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen ID 15890-3155 Datum 18.07.2017 Informantenversie Informant: Liesbeth Bakker Vriendin INLEIDING SRS-A 2/6 Inleiding De SRS-A
Nadere informatieMensen met een niet zichtbare beperking
Mensen met een niet zichtbare beperking MEE in het kort 1. Onafhankelijke cliëntondersteuning aan mensen met een kwetsbaarheid of beperking *, en hun omgeving, met als doel hen in hun eigen kracht te versterken.
Nadere informatieHTS Report SRS-A. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen. Profielvergelijking. Hogrefe Uitgevers BV, Amsterdam
HTS Report Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen INLEIDING 2/12 Inleiding Metingen / Personen Naam Leeftijd Geslacht Test Datum Tijdsduur Lijnstijl 42;0 m 18.07.2017 0.078 18.07.2017
Nadere informatieVanuit een historische terugblik naar de toekomst verankerd in de Canon Autisme Nederland. Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden
Vanuit een historische terugblik naar de toekomst verankerd in de Canon Autisme Nederland Ina van Berckelaer-Onnes 09-11-2018 Universiteit Leiden NVA NVA jaar! Programma Waar komen we vandaan 1936 Waar
Nadere informatieVrouwen met ASS, bijzondere vrouwen. Annelies Spek Klinisch psycholoog / senior onderzoeker GGZ Eindhoven
Vrouwen met ASS, bijzondere vrouwen Annelies Spek Klinisch psycholoog / senior onderzoeker GGZ Eindhoven Structuur Inleiding (prevalentie, DSM 5) ASS bij jongens/meisjes ASS bij mannen/vrouwen Levensgebieden
Nadere informatieWelke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU?
Welke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU? 1 2 1 WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? 3 Mensen van autochtone en allochtone afkomst Van 16,3 miljoen inwoners
Nadere informatieAUTISME BIJ KINDEREN PATIËNTENINFORMATIE
AUTISME BIJ KINDEREN PATIËNTENINFORMATIE Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie Postbus 20062, 3502 LB Utrecht BEZOEKADRES: Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht Tel: 030 28 23 303 Fax: 030 28 88 400 E mail:
Nadere informatieAndy van den Berg Vakleerkracht bewegingsonderwijs op een praktijkschool en op een school voor z.m.l.k.
Andy van den Berg Vakleerkracht bewegingsonderwijs op een praktijkschool en op een school voor z.m.l.k. In het verleden leerkracht op deze scholen, Ambulant begeleider, stagebegeleider. Docent stichting
Nadere informatieInleiding: Autisme in de volwassenheid
Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van autisme bij volwassenen 14-06-2011 Inleiding: Autisme in de volwassenheid Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden Gezondheidsraad 2009 Autismespectrumstoornissen:
Nadere informatieOntwikkeling van een arbeidsidentiteit bij mensen met een autisme spectrum stoornis
Ontwikkeling van een arbeidsidentiteit bij mensen met een autisme spectrum stoornis Diana Rodenburg d.rodenburg@leokannerhuis.nl Copyright Dr. Leo Kannerhuis Visie en missie Het Dr. Leo Kannerhuis is een
Nadere informatieAutisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro
Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Is actief in Noord
Nadere informatieVroegdetectie van een autismespectrumstoornis bij jonge kinderen. Dr. Jo Wellens, kinder- en jeugdpsychiater TheA
Vroegdetectie van een autismespectrumstoornis bij jonge kinderen Dr. Jo Wellens, kinder- en jeugdpsychiater TheA 7-12-2018 Inhoud Vroegdetectie in een relationeel perspectief Infant and Early Childhood
Nadere informatieOMGAAN MET ASS IN GEWOON ONDERWIJS
OMGAAN MET ASS IN GEWOON ONDERWIJS Jullie zeggen altijd dat wij, mensen met autisme, geen empathie hebben. Maar dat vinden wij van jullie ook. Het is een kwestie van perspectief. (Gunilla Gerland in De
Nadere informatieEMDR effectief bij volwassenen met autisme
EMDR effectief bij volwassenen met autisme Ella Lobregt- van Buuren e.lobregt@dimence.nl 01-04-17, EMDR congres Cliënten, bedankt! En ook: Therapeuten Dimence: Angst & Stemming Deventer: Barbara Kemps
Nadere informatieSRS-A. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen. HTS Report. Elizabeth Smit ID Datum Zelfrapportageversie
HTS Report SRS-A Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen ID 255-2 Datum 15.01.2016 Zelfrapportageversie SRS-A Profielformulier 3 / 9 PROFIELFORMULIER Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen
Nadere informatieOmgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009
Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren
Nadere informatieEMDR bij autisme spectrum stoornissen (ASS) en bij verstandelijke beperking (VB) Zoek de verschillen
EMDR bij autisme spectrum stoornissen (ASS) en bij verstandelijke beperking (VB) Zoek de verschillen 1 Nederlands EMDR congres 24 maart 2012 Esther Leuning Liesbeth Mevissen e.leuning@karakter.nl l.mevissen@accare.nl
Nadere informatieEen passend aanbod bij autisme
Ellen Luteijn, Hans Nieuwenstein Ina van Berckelaer-Onnes Een passend aanbod bij autisme Een handreiking voor het voortgezet onderwijs Een passend aanbod bij autisme Een handreiking voor het voortgezet
Nadere informatieInformatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC
Nadere informatieEmerhese. behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis (ASS) behandelcentrum voor volwassenen met ASS
Emerhese behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis (ASS) behandelcentrum voor volwassenen met ASS Emerhese, behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis Inhoudsopgave
Nadere informatieProgramma. ASS anno 2014. Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders! DSM 5: Neuroontwikkelingsstoornissen ASS 2014. Passenderwijs 02-04- 2014.
ASS: een uitdaging voor leerkrachten Programma SWV Passenderwijs 02-04- 2014 Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden 1 Inleiding: ASS anno 2014 Problematische leerdomeinen en leerstijlen Talenten
Nadere informatieSPECIALE AANDACHT GEVRAAGD. Informatie en advies voor de praktijkbegeleider
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET AUTISME (PDD-NOS EN SYNDROOM VAN ASPERGER) IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één
Nadere informatieDSM 5: Ontwikkelingsstoornissen. Stephan Gemsa Katinka Franken
DSM 5: Ontwikkelingsstoornissen Stephan Gemsa Katinka Franken Inhoud Van DSM IV naar DSM 5 Algemeen Ontwikkelingsstoornissen Verstandelijke beperking Autisme ADHD Communicatiestoornissen, leerstoornissen,
Nadere informatieUniversity of Groningen. The Friesland study Bildt, Alida Anna de
University of Groningen The Friesland study Bildt, Alida Anna de IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieDr. Leo Kannerhuis Brabant
Dr. Leo Kannerhuis Brabant Expertisecentrum voor autisme Informatie voor huisartsen, medisch specialisten, zorgpartners en wijkteams Ieder kind met autisme is anders. Daarom besteden we bij de behandeling
Nadere informatieRichtlijnen en tips voor EMDR behandeling bij Autismespectrumstoornissen
Richtlijnen en tips voor EMDR behandeling bij Autismespectrumstoornissen Reinout Lievegoed, Liesbeth Mevissen, Esther Leuning, Tineke Backer van Ommeren, Marleen Hopster, Vasthi Teeken, Wyanne van den
Nadere informatieAutismespectrumstoornis Voorspellers van beloop in een maatschappelijk perspectief. Dr. Kirstin Greaves-Lord 15 september 2016
Autismespectrumstoornis Voorspellers van beloop in een maatschappelijk perspectief Dr. Kirstin Greaves-Lord 15 september 2016 Doelen presentatie 1. Kader: maatschappelijke perspectieven en ontwikkelingen
Nadere informatieAutisme en de gevolgen Els Ronsse / MDR
Autisme en de gevolgen Els Ronsse / www.psysense.be MDR Voorkomen? Voor het hele spectrum komen een aantal studies onafhankelijk van elkaar uit op 60 tot 70 op 10.000 of 1 op ongeveer 150 personen. Af
Nadere informatieHERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr)
AANGEBOREN EN NIET-AANGEBOREN HERSENBESCHADIGING HET DIENT ALGEMEEN BEKEND TE ZIJN DAT DE BRON VAN ONS PLEZIER, ONZEVREUGDE, GELACH EN VERMAAK, ALS VAN ONZE SMART, PIJN, ANGST EN TRANEN, GEEN ANDERE IS
Nadere informatieOmgaan met leer- en gedragsproblemen
Omgaan met leer- en gedragsproblemen Omgaan met leer- en gedragsproblemen In uw functie als praktijkopleider begeleidt u studenten. Het kan zijn dat uw student een bepaalde diagnose zoals AD(H)D, Dyslexie,
Nadere informatieEllen Peeters MANP Karin schlepers Stichting Epilepsie Instellingen Nederland
Ellen Peeters MANP Karin schlepers Stichting Epilepsie Instellingen Nederland 1. Algemene informatie verstandelijke beperking 2. Oorzaken Verstandelijk beperking en epilepsie 3. Complexe zorg 4. Behandeling
Nadere informatieInhoud. 1. Inleiding. 2. Voor de eerste bijles. 3. ADHD en ADD. 4. Dyslexie en Dyscalculie. 5. Autisme. 5.1. Syndroom van Asperger. 5.2.
Inhoud 1. Inleiding 2. Voor de eerste bijles 3. ADHD en ADD 4. Dyslexie en Dyscalculie 5. Autisme 5.1. Syndroom van Asperger 5.2. PDD- Nos 6. Faalangst 7. Bronnenlijst 1. Inleiding Kinderen met veelvoorkomende
Nadere informatieOmgaan met AD(H)D, Dyslexie, Autisme, Aspergersyndroom en PDD-NOS
Omgaan met AD(H)D, Dyslexie, Autisme, en PDD-NOS VTL helpt je vooruit AD(H)D ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. De vertaling hiervan is een aandachtstekort stoornis met
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornissen
www.incontexto.nl to nl Autisme Spectrum Stoornissen Drs. Nathalie van Kordelaar Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan Opbouw voorlichting Algemene kennis van autisme. Handelen in werksituaties. Alle
Nadere informatieWelkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring
Welkom Algemene informatieavonden GGZ Noord- Holland-Noord in samenwerking met Stichting Deuvel Voorstellen Mieke Bellinga & Mariëlle Witteveen Programma Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak
Nadere informatieOuderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut
Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut 1 Autisme? AutismeSpectrumStoornis (ASS) Een andere manier van informatie verwerken We spreken niet meer van
Nadere informatiehoud altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd
Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor
Nadere informatieHandleiding bijles geven aan leerlingen met leer- en gedragsproblemen
Bijlesnetwerk B.V. Internet: www.bijlesnetwerk.nl E- mail: info@bijlesnetwerk.nl Telefoon: 024-6636089 Handleiding bijles geven aan leerlingen met leer- en gedragsproblemen 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding
Nadere informatiePesten (op school) bij kinderen met een autismespectrum stoornis 6/12/2017
Pesten (op school) bij kinderen met een autismespectrum stoornis KATRIEN HERMANS 6/12/2017 Overzicht Wie ben ik? Voorstelling artikel Autismespectrumstoornis en pesten Methode Resultaten Aanbevelingen
Nadere informatie