Verkeersveiligheid op maat Rapportage bestuurlijk overleg Middelburg 23 september 2008 Provincie Zeeland Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 1
1 Inleiding Door Rijkswaterstaat Zeeland, de provincie, beide waterschappen en het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Zeeland (ROVZ) is de strategie "verkeersveiligheid op maat" ontwikkeld. Kern van deze strategie is de verkeersveiligheid op een zo effectief mogelijke wijze verbeteren: eerst aanpak van de meest kosteneffectieve maatregelen Zeelandbreed, later volgen de minder kosteneffectieve maatregelen op specifieke locaties. Belangrijk onderdeel van de kosteneffectieve maatregelen is de invoering van de essentiële herkenbaarheidkenmerken (EHK), oftewel de nieuwe wegmarkering. Verkeersveiligheid op maat houdt rekening met onder andere draagvlak en financiële middelen, zonder dat het gedachtegoed van duurzaam veilig uit het oog wordt verloren. Voorliggende rapportage geeft een toelichting op de stand van zaken rondom "verkeersveiligheid op maat". Onder meer naar aanleiding van de gemaakte afspraken in het bestuurlijk overleg van 23 februari 2006 en de afzonderlijke besluiten van de partners. Hoewel het doel van de maatregelen het verbeteren van de verkeersveiligheid is, is (nog) niet aan te geven welke slachtofferreductie al bereikt is. Enerzijds is de periode van invoering nog te kort en anderzijds is de verkeersveiligheidswinst moeilijk te meten. Slachtofferreductie op een weg met EHK kan immers ook het resultaat zijn van bijvoorbeeld gedragscampagnes of handhaving. Om de effecten van "verkeersveiligheid op maat" toch zo goed mogelijk in beeld te brengen wordt gemeten welk effect het inhaalverbod heeft op het gedrag van de weggebruiker. Hoofdstuk 2 beschrijft de stand van zaken rondom de invoering van de essentiële herkenbaarheidkenmerken. De voortgang van de invoering van de inhaalverboden, samen met de effecten daarvan, zijn beschreven in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 gaat tenslotte in op de overige wegvakmaatregelen in het kader van "verkeersveiligheid op maat". Voorbeelden van de essentiële herkenbaarheidkenmerken: Erftoegangsweg, Gebiedsontsluitingsweg, Regionale stroomweg, 60 km/uur 80 km/uur 100 km/uur Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 2
2 Essentiële herkenbaarheidkenmerken (EHK) In de huidige situatie komt de weggebruiker zowel de oude als de nieuwe markeringstypen tegen. Omdat dit voor onduidelijkheid kan zorgen is het wenselijk de invoeringstermijn van de EHK zo kort mogelijk te houden. Dit is reden om de voortgang te bewaken. Tegelijkertijd is communicatie van de EHK van belang zodat het voor de weggebruiker duidelijk wordt wat de bedoeling is van de EHK. 2.1 Voortgang implementatie EHK Van de ongeveer 470 kilometer regionale stroomwegen en gebiedsontsluitingswegen is ongeveer 370 kilometer gereed. Dit komt neer op 79%. De wegen van het waterschap Zeeuws-Vlaanderen, Rijkswaterstaat Zeeland en provincie samen zijn voor ruim 80% gereed. De stand van zaken van Waterschap Zeeuwse Eilanden moet nog geïnventariseerd worden. De erftoegangswegen B, die zowel in de oude als nieuwe situatie geen markering kennen, zijn buiten beschouwing gelaten. De kaart op deze pagina geeft in groen de locaties weer waar de EHK al zijn ingevoerd. De rood gemarkeerde wegen moeten nog aangepakt worden (stand per april 2008). Op deze kaart ontbreken de wegen van het waterschap Zeeuwse Eilanden. Aanvullend is als bijlage bijgevoegd: Kaartbeeld met daarop in kleur aangegeven de wegen die gereed zijn met onderscheid naar type markering. Tabeloverzicht met de voortgang per type markering en met onderscheid naar wegbeheerder. Gemiddeld is ruim 80% van de wegen van Waterschap Zeeuws- Vlaanderen, Rijkswaterstaat Zeeland en provincie voorzien van de EHK. Voortgang implementatie EHK (april 2008) Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 3
2.2 Communicatie EHK Langs diverse gebiedsontsluitingswegen (80 km/uur) en stroomwegen (100 km/uur) die voorzien zijn van de EHK zijn mottoborden geplaatst. In totaal zijn ongeveer 70 borden geplaatst langs de wegen van de provincie Zeeland als van Rijkswaterstaat Zeeland. Ook zijn enkele mottoborden geplaatst op Goeree- Overflakkee. Dit valt binnen het beheersgebied van Rijkswaterstaat Mottobord langs N675 Zeeland. De mottoborden geven uitleg over het inhaalregime en de maximumsnelheid in relatie tot de markering. Aanvullend zijn er advertenties geplaatst in diverse regionale kranten, folders verspreid in verschillende talen (ned, eng, fra, dui) en kan de weggebruiker informatie vinden op de website van de provincie Zeeland. Het is wenselijk de regionale communicatie voort te zetten en zelfs te intensiveren. Langs wegen van de waterschappen zijn vooralsnog geen mottoborden geplaatst. Knelpunten zijn onder andere de landschappelijke aantasting en de snelheid op erftoegangswegen die in uitzonderingsgevallen ook 80 km/uur kan zijn in plaats van de gebruikelijke 60 km/uur. Op dit moment wordt gewerkt aan een communicatieplan voor de waterschapswegen. Daarbij zal extra aandacht besteed worden aan de communicatie van de uitzonderingen (60 markering met toegestane snelheid van 80 km/uur). Er bestaat de wens om de EHK ook landelijk te communiceren. Regionale verschillen in de uitvoering van de EHK maken dit echter lastig. Er wordt gewerkt aan een landelijke campagne waar naast de wegbeheerders ook het ministerie en de ANWB nauw bij betrokken zijn. De mottoborden langs de Zeeuwse wegen, folder en website zijn goed ontvangen. Alle reden om door te gaan met de regionale campagne. 2.3 Aanvullende snelheidsaanduidingen Uit de reacties op de geplaatste advertenties rondom Toepassing verkeersveiligheid op maat kwam naar voren dat het voor de weggebruiker soms onduidelijk is wat de maximumsnelheid is. Besloten is daarom om gedurende de implementatieperiode van de EHK de maximumsnelheid vaker te communiceren: op de reflectorpalen op wegen zonder EHK én afwijkende markering t.o.v. de maximum snelheid wordt om de 200 m een sticker geplakt met daarop de maximumsnelheid. Hierover is het volgende op te merken: Rijkswaterstaat Zeeland diende aan te sluiten bij het landelijke beleid van Rijkswaterstaat en heeft bordjes geplaatst op de hectometerborden. Belangrijkste verschil is dat de snelheid ook wordt herhaald op wegen die al wél voorzien zijn van de EHK. De provincie Zeeland hanteert de stickers die op reflectorpalen geplakt kunnen worden. Opgemerkt dient te worden dat de stickers wat aan de kleine kant blijken te zijn. Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 4
Beide waterschappen herhalen de snelheid niet op hectometerbordjes of reflectorpalen, mede omdat langs veel wegen deze voorzieningen niet aanwezig zijn. Wel wordt de snelheid regelmatig herhaald op reguliere verkeersborden. De verschillende wegbeheerders gaan verschillend om met het herhalen van de maximumsnelheid bij afwijkingen van de EHK. Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 5
3 Inhaalverboden Conform de uitgangspunten van Duurzaam Veilig is inhalen op gebiedsontsluitingswegen (80 km/uur) en regionale stroomwegen (100 km/uur) ongewenst. Dit neemt niet weg dat een deel van de weggebruikers de wens heeft om in te halen. Gekozen is daarom voor een aanpak die zowel rekening houdt met verkeersveiligheid als met draagvlak. Kort samengevat: drukke wegen (boven de 7.000 m.v.t. per etmaal) krijgen een inhaalverbod terwijl op rustige wegen inhalen blijft toegestaan. Politie en Openbaar Ministerie blijven betrokken bij de invoering van de inhaalverboden. Eind april zijn de resultaten van de inhaalonderzoeken gepresenteerd aan hen. 3.1 Voortgang invoering inhaalverboden Naar aanleiding van het bestuurlijk overleg in april 2006 is besloten dat de invoeringstermijn van de inhaalverboden over 5 jaar wordt verspreid. Deze gespreide invoering wordt in de praktijk nagekomen. Op de kaart is in groen aangegeven welke wegvakken al voorzien zijn van een inhaalverbod. Ruim 70% van de geplande inhaalverboden is inmiddels al ingevoerd. Over het inhaalverbod op de N57 en de N59 (globaal tussen Middelburg en Bruinisse) dient een nadere afweging gemaakt te worden. Hiervoor vindt overleg plaats tussen Rijskwaterstaat, provincie Zeeland en politie. Met betrekking tot het inhaalverbod op de N61 moet ook een nadere afweging gemaakt worden vanwege de reconstructie van deze weg. Op een aantal gevaarlijke lokaties is reeds een inhaalverbod ingesteld. De invoering van de inhaalverboden wordt zoals gepland gespreid uitgevoerd. Voortgang invoering inhaalverboden (april 2008) Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 6
3.2 Effecten/resultaten inhaalverboden Om de effecten van de inhaalverboden te bepalen worden metingen verricht op 10 locaties. Deze locaties verschillen onderling wat betreft snelheid, intensiteit en toegankelijkheid landbouwverkeer. Op 8 van de 10 locaties worden één voormeting (inhalen toegestaan) en twee nametingen (inhalen verboden) gedaan. Op twee wegvakken wordt jaarlijks gemeten (locatie 1 en locatie 10). Omdat het inhaalregime niet wijzigt dienen deze wegvakken als controlelocatie. Mogelijk hebben de inhaalverboden elders in Zeeland effect op het gedrag op deze controlelocaties. Locaties onderzoek inhaalverboden Inmiddels is op 5 locaties een voormeting (inhalen toegestaan) en een nameting gedaan (inhalen verboden). Op 2 locaties zijn tevens resultaten beschikbaar van de volgtijd en de snelheid. Hieronder staat een samenvatting van de belangrijkste bevindingen tot nu toe. Inhalen: Volgtijd: De onderzoekslocaties kennen verschillende intensiteiten en lengte. Om deze toch te kunnen vergelijken worden de gegevens vertaald naar het percentage van het verkeer dat een ander voertuig inhaalt binnen een wegvak van 1 km. Tijdens de voormetingen ligt dit percentage gemiddeld op 1,00%. Na invoering van de inhaalverboden is dit gedaald tot 0,25%. Wel is er sprake van spreiding: zo is op het westelijke deel van de N255 op Noord- Beveland nog maar 1/10 e over van het oorspronkelijke aandeel inhalers. Op de N258 ten zuiden van Axel daarentegen is het aandeel inhalers gehalveerd. De inhaalverboden hebben geen meetbaar effect op het bumperkleven (volgafstand minder dan 1 seconde). Ongeveer 20% van de automobilisten gaat te dicht op de voorligger rijden. De drukte op de weg Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 7
en het inhaalregime hebben geen aantoonbare invloed op dit percentage. Snelheid: Het inhaalregime heeft geen aantoonbare invloed op de doorstroming. De gemiddelde snelheid op een wegvak neemt af naarmate het drukker wordt. Wegvakken met een inhaalverbod vertonen hetzelfde beeld als wegvakken waar inhalen is toegestaan. De bovengenoemde effecten zijn niet de enige effecten die optreden bij het instellen van de inhaalverboden. Te denken valt ook aan de beleving van de weggebruiker, het gebruik van andere routes door het landbouwverkeer (bebouwde kom), gebruik van parallelle routes (sluipverkeer). Deze effecten worden onderkend maar zijn moeilijk meetbaar of aantoonbaar. Een van de belangrijkste effecten is het aantal verkeersongevallen. Want de maatregelen die in dit kader getroffen worden, moeten bijdragen aan het verbeteren van de verkeersveiligheid. Gelet op de nog korte periode sinds het instellen van de inhaalverboden, valt daar nog weinig over te zeggen. Dit wordt meegenomen bij de totale evaluatie in 2010. Door de inhaalverboden daalt het aantal inhaalmanoeuvres, ook nu meer wegen van een inhaalverbod zijn voorzien. Negatieve effecten door de inhaalverboden zoals bumperkleven en verslechtering van de doorstroming blijken niet uit de metingen. Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 8
4 Wegvakmaatregelen Naast de inhaalverboden en de EHK voorziet Verkeersveiligheid op maat in een aantal andere wegvakmaatregelen. Dit hoofdstuk beschrijft de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen. 4.1 Snelheid op erftoegangswegen A Op een aantal erftoegangswegen A bestaat de wens om de snelheid op 80 km/uur te houden. Dit zijn de zogenaamde doorgaande plattelandswegen. Gevolg is dat wegen met een inrichting conform erftoegangswegen een snelheidslimiet kunnen hebben van 60- of 80- km/uur. Deze afwijking is lastig te communiceren richting de weggebruiker terwijl duidelijkheid daarover juist gewenst is. Met de partners is afgesproken dat wegen de markering krijgen die bij de snelheid past. Erftoegangswegen A+ met een 80 km/uur regime krijgen daarom een markering conform gebiedsontsluitingswegen met een vrijliggende fietsvoorziening. Streven is om deze aanpassing in 2015 gereed te hebben. De erftoegangswegen met een afwijkend snelheidsregime (80 km/uur) krijgen voor 2015 de markering van een gebiedsontsluitingsweg met een vrijliggende fietsvoorziening. 4.2 Landbouwverkeer Uitgangspunt is dat landbouwverkeer niet wordt toegelaten op gebiedsontsluitingswegen. Omdat alternatieven niet altijd voorhanden zijn of minder geschikt zijn kan hier van afgeweken worden. Door het ROVZ is een werkgroep opgestart die in de gemeenten Tholen en Borsele concrete knelpunten met landbouwverkeer nader bestudeert. Er is een afwegingskader ontwikkeld dat kan helpen bij de keuze of landbouwverkeer wel of niet op de hoofdrijbaan toegelaten moet worden. Intussen zijnn enkele pilots gestart. Bij 's Gravenpolder en Poortvliet zijn landbouwpasseerstoken aangelegd. Daardoor hoeft het landbouwverkeer niet meer door de kommen van deze dorpen te rijden maar mag het onder voorwaarden gebruik maken van de rondweg. De werkgroep landbouwverkeer heeft inmiddels twee pilots opgestart met landbouwpasseerstroken. Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 9
4.3 Verharde bermen Circa 30% van de ernstige ongevallen is enkelvoudig (slechts één betrokken partij). Een mogelijkheid om deze ongevallen te reduceren is het verharden van de berm zodat voertuigen beter kunnen corrigeren als deze in de berm raken. Op de twintig locaties (zie kaart) waar de meeste slachtofferwinst is te behalen, zijn verharde bermen aangelegd. Opgemerkt dient te worden dat financiering van deze verharde bermen niet valt onder Verkeersveiligheid op maat maar dat deze maatregel wel binnen het beleid past. Locaties aangebrachte verharde bermen Op de 20 meest effectieve locaties in Zeeland zijn verharde bermen aangelegd. Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 10
4.4 Fietsstroken Op erftoegangswegen A met een snelheidsregime van 60 km/uur kunnen fietsers op twee manieren worden gescheiden van het autoverkeer: Visueel door middel van een rode fietsstrook met fietssymbool. Fysiek door middel van een vrijliggend fietspad. Een deel van de erftoegangswegen A is zeer smal. Voor het aanbrengen van een rode fietsstrook is dan niet altijd ruimte en wordt voorlopig volstaan met het aanbrengen van een onderbroken kantmarkering. Wél dient in die gevallen in de toekomst een fietsvoorziening aangebracht te worden (fietsstrook of fietspad). Waterschap Zeeuwse Eilanden is terughoudend met het toepassen van rode fietsstroken met fietssymbool. De provincie Zeeland en Waterschap Zeeuws Vlaanderen passen dit wel toe hoewel nog niet alle wegen die daar voor in aanmerking komen hiervan zijn voorzien. Nog niet alle wegen die daar voor in aanmerking komen zijn voorzien van rode fietsstroken met fietssymbool. Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 11
Bijlage 1: voortgang essentiële herkenbaarheidkenmerken (EHK) Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 12
Provincie Zeeland_23 september 2008_Rapportage bestuurlijk overleg 13