Stad en spoor verbonden Wat staat er voor morgen op de agenda? 9 april 2013

Stad en spoor verbonden Wat staat er voor morgen op de agenda? 9 april 2013

Stad en spoor verbonden Wat staat er voor morgen op de agenda? 9 april 2013

4

Inhoud Inleiding 06 01. Aanleg busstation aan de zuidzijde van het station inclusief de verbindingen met de reizigerspassage 09 02. Aanleg van de busroute, via fly over of tunnel 11 03. Inrichting van de openbare ruimte aan de zuidzijde, inclusief de herinrichting van de Hanzelaan 13 04. Herinrichting van de openbare ruimte aan de noordzijde 15 05. De passerelle over het spoor heen aan de westzijde van het stationsgebouw 17 06. Gebouwde fietsvoorzieningen en aanpassingen ten behoeve van fiets- en autoparkeren 19 Tot besluit 20 Colofon 20 5

6

Inleiding Al enige jaren is station Zwolle een bouwput. De toename van het aantal reizigers maakte het noodzakelijk om sporen en station te transformeren. De Hanzelijn is eind 2012 feestelijk geopend en er wordt hard gewerkt aan de verbreding van de reizigerspassage. Inmiddels is ook besloten om aan de zuidzijde een directe verbinding van de reizigerspassage met het maaiveld te maken, zodat er meteen al een nieuw gezicht kan worden gegeven aan het station. Deze eerste stap behelst een geweldige upgrade voor station Zwolle als cruciaal knooppunt in het railnetwerk van Nederland. Maar er gaat nog meer gebeuren. In de rapportage Stad en spoor verbonden wordt een ruimere blik op de toekomst gegeven, wat de mogelijkheden zijn voor de aanhechting van het station in de stad en voor ontwikkelingen in de directe omgeving. Hieronder beperken we ons tot die planelementen die gezamenlijk de tweede stap kunnen worden genoemd. We geven daarmee op hoofdlijnen een eerste aanzet tot de opgave-formuleringen per planelement. 1. Aanleg busstation aan de zuidzijde van het station inclusief de verbindingen met de reizigerspassage. 2. Aanleg van de busroute, via fly over of tunnel. 3. Inrichting van de openbare ruimte aan de zuidzijde, inclusief de herinrichting van de Hanzelaan. 4. Herinrichting van de openbare ruimte aan de noordzijde. 5. De passerelle over het spoor heen aan de westzijde van het stationsgebouw. 6. Gebouwde fietsvoorzieningen en aanpassingen ten behoeve van fiets- en autoparkeren. De gemeente streeft ernaar in deze eerste fase ook de passerelle over de IJsselallee mee te nemen. Daarbij vindt de Stuurgroep het van belang dat de verdere uitwerking plaatsvindt binnen het kader van de Spoorzone. 7

luifel idem sporen aandachtspunt: ontluchting, trafo, etc vanuit tunnel lift, trap, roltrap idem sporen definitieve begrenzing sporen: hekwerk/ groen? vormgeving, materialisering, bankjes, borden, verlichting begrenzing tijdelijk: groen/ hekwerk? aandachtspunt: hittestress, vraag naar groen aandachtspunt: waterinfiltratie aandachtspunt: goederenlift irt ontwerp openbare ruimte zuidzijde retail op tunnelniveau toekomstige begrenzing gevelwand aandachtspunt: bezonning Busstation 8

SPOORZONE ZWOLLE DE TWEEDE STAP 1 Aanleg busstation aan de zuidzijde van het station inclusief de verbindingen met de reizigerspassage Het busstation wordt van de noordzijde naar de zuidzijde verplaatst. Er wordt een eilandperron aangelegd, dat - als ware het een treinperron - direct is aangehaakt aan de reizigerspassage met trappen, roltrappen en een lift. Treinstation en busstation vormen zo een hechte Openbaar Vervoer knoop,waarin het comfort voor in- uit- en overstappende reizigers wordt geoptimaliseerd door de verbrede reizigerspassage. De intentie is aanwezig om nabij de verbindingen naar het busperron en naar het maaiveld aan de zuidzijde in de reizigerspassage een aantal retailunits te realiseren. Het buseilandperron wordt voorzien van een perronoverkapping gelijk aan die van de treinperrons. Onderzocht kan worden in hoeverre de overkapping van het buseiland gecombineerd kan worden met groene elementen. De opgave omvat daarnaast de functionele en technische lay-out van het buseiland alsook de materialisering en meubilering (banken, signage, verlichting etc.). Een belangrijk aandachtspunt is ten slotte de vormgeving van de begrenzing, enerzijds naar het station toe, anderzijds naar de (voorlopig nog onbebouwde) kavels aan de zuidkant. Het gelijkvloers oversteken van de busbanen moet immers absoluut onmogelijk worden gemaakt vanuit oogpunt van veiligheid. Wat dat betreft moet de vergelijking met de treinperrons worden doorgezet. Onderzocht moet worden welke middelen daarvoor kunnen worden ingezet: groene hagen, een hek, een waterpartij wellicht? Om de logica van de loopstromen te accommoderen zal in aanvulling op de verbinding met de reizigerspassage aan het westelijke uiteinde van het buseiland een verbinding worden gecreëerd met de passerelle (punt 5). Partijen trekker = gemeente ism ProRail: ism NS: ism Provincie: - civiele techniek - ontwerp - investering - aanleg - demarcatielijn - bouwput reizigers tunnel - (gedeeltelijke) sloop NedTrainhal - grondeigendom - toegankelijkheid kantoren Wärtsilä - compensatie PP - logistiek, gebruik retail laden + lossen - SPvE compacte knoop zuid - ontwerp busterminal irt optimale busafwikkeling - passerelle: toegankelijkheid nachtbussen - kamperlijn - investering 9

door helling geluidsluwte op maaiveld aandachtspunt: milieueisen, geluid & luchtkwaliteit compensatie 50PP werknemers NS bereikbaarheid kantoren + PP Wärtsilä verkenning (gedeeltelijke?) sloop NedTrainhal landschappelijke inrichting busbaan kwalitatief architectonisch vormgegeven busbaan op poten of talud? irt zichtbaarheid Wärtsilähallen of geluidsluwte op maaiveld Fly-over 10

SPOORZONE ZWOLLE DE TWEEDE STAP 2 Aanleg van de busroute, via fly over of tunnel Voor de vele bussen is de Karnebeektunnel niet toereikend. Maar het is ook beter om de bussen directer naar de westkant van de stad te brengen, omdat anders de stationsbuurt aan de noordzijde sterk belast blijft. En dat was nu net een van de doorslaggevende redenen voor de verplaatsing van het busstation. Daarom is een extra ontsluiting nodig, om het nieuwe busstation optimaal te doen functioneren. Hiervoor is het nodig om (in ieder geval een deel van) de voormalige werkplaats van Nedtrain te slopen. Er is een tracé gekozen evenwijdig aan en over het spoor, tussen buseiland en Nieuwe Veer Allee / Willemskade. Er zijn twee opties om de sporen te kruisen: een tunnel of een fly-over. Aan beide opties zijn ruimtelijk-kwalitatief voor- en nadelen verbonden, zoals in Stad en spoor verbonden uitgebreid is beschreven. De verkeerskundige implicaties, met name voor wat betreft het kruispunt bij de Veerallee, moeten nog nader worden onderzocht. Voor beide opties geldt dat niet alleen de brug of tunnel zelf, maar ook de landschappelijke inbedding van de aanlandingen expliciet ontwerpaandacht krijgt. Over de gehele lengte is de interferentie met de (bestaande en toekomstige) bebouwing een belangrijk aandachtspunt, ruimtelijk en wat betreft veiligheid, geluid en licht. De uitdaging is erin gelegen om er een functioneel-technisch én esthetisch uitmuntend en betekenisvol project van te maken. Vooralsnog spreken de samenwerkende partners hun voorkeur uit voor de fly-over. Verdere studie, in nauwe samenwerking met direct belanghebbenden, zal moeten uitwijzen of dit inderdaad de meest wenselijke oplossing is en op welke wijze deze dan het beste gerealiseerd kan worden. Aan de oostzijde van het buseiland sluit de busroute direct aan op de Hanzelaan. De ontwerpaandacht gaat daar uit naar de profileringen en veiligheid. Partijen trekker = gemeente ism ProRail: ism Provincie: ism NS: ism DC vastgoed: - civiele techniek - ontwerp - investering - aanleg - aanleg (boven de sporen) - studie sporenemplacement - discussie Kamperlijn - investering - ontwerp: helling, bochtstralen irt optimale busafwikkeling - landschappelijke inbedding westzijde - compensatie parkeren - bereikbaarheid Wärtsilä - grondeigendom - verkenning (gedeeltelijke) sloop NedTrainhal - landschappelijke inbedding westzijde 11

aandacht voor begrenzing tijdelijk gebruik aandachtspunt: kabels en leidingen: waaronder 110kV inrichting, aankleding van het ontvangsdomein luifel inpassing goederenlift + laden & lossen vormgeving, materialisering, verlichting, straatmeubilair, bewegwijzering, evt kunst aandachtspunt: waterinfiltratie hergebruik? aandachtspunt: bezonning inpassen fietsroute aandachtspunt: hittestress, aandacht voor groen Inrichting openbare ruimte zuidzijde 12

SPOORZONE ZWOLLE DE TWEEDE STAP 3 Inrichting van de openbare ruimte aan de zuidzijde, inclusief de herinrichting van de Hanzelaan Waar de nieuwe trappen naar en vanuit de reizigerspassage beginnen, is een herinrichting van het maaiveld wenselijk en noodzakelijk, om de nieuwe entree van het station ruimtelijk en functioneel te markeren. De voetgangersstroom van en naar het station zal zich westelijker manifesteren dan nu met de tijdelijke passerelle het geval is. De Hanzelaan wordt al overzichtelijker op het moment dat de bussen op het buseiland halteren. Maar om de veiligheid van overstekende voetgangers tussen station en Lübeckplein nog meer te garanderen wordt de Hanzelaan geknipt voor autoverkeer. Voorrijden voor het station vindt plaats vanaf de westzijde, via het Hanzeplein, in een verbreed Hanzelaan-profiel met middenberm. De parkeergarages gelegen aan de oostelijke helft van de Hanzelaan die eindigt in een kleine keerlus - blijven toegankelijk vanaf de oostzijde. De openbare ruimte moet (voorlopig) hét gezicht gaan vormen van het station. In aanvulling op een eenvoudige luifel boven de trap naar de reizigerspassage zal met eenvoudige middelen als tickets & service voorzieningen, straatmeubilair, bewegwijzering, een enkele kiosk, bomen, verlichting en wellicht kunst, een enorme slag moeten worden gemaakt. De goederenlift ten behoeve van de retail in de passage moet functioneel en ruimtelijk optimaal worden ingepast, inclusief laad- en losplek. Een derde belangrijk programma-element vormt het fietsparkeren, dat in eerste instantie op maaiveld wordt opgelost (punt 6). De logische route van en naar de passerelle (punt 5) is een vierde punt. En tenslotte kan bij het ontwerp wellicht ook gebruik gemaakt worden van het bestaande gebouwtje aan de Hanzelaan (de voormalige zij-ingang van de smalle tunnel). Partijen trekker = gemeente ism ProRail: ism NS: ism Provincie: - civiele techniek - ontwerp - investering - aanleg - hergebruik bestaande gebouwtje Hanzelaan? - invulling begane grond ProRail gebouw - relatie (tijdelijke) oplossing fietsparkeren - grondeigendom - logistiek, bevoorrading retail - volgorde, identiteit der domeinen - relatie mogelijk autoparkeren (P+R) - ruimtelijke kwaliteit 13

Westerlaan: versmallen profiel + aanhele bomenlaan ligging kabels en leidingen onderzoek verkeer: opheffen rotonde stationsweg: versmallen profiel conform ontwerp binnenstandroute 2012 inpassen uitstaphalte bus waterpunt Oosterlaan: versmallen profiel + aanhelen bomenlaan aandachtspunt van nauwe doorgang aandacht voor groen zicht op stad & zicht op station standbeeld Thorbecke logische plek laden & lossen van retail zichtbaarheid + logische route passerelle Herinrichting openbare ruimte noordzijde 14

SPOORZONE ZWOLLE DE TWEEDE STAP 4 Herinrichting van de openbare ruimte aan de noordzijde Een van de belangrijkste winstpunten van de verplaatsing van het busstation naar de zuidzijde is de verbetering van de openbare ruimte aan de noordzijde, als hét nieuwe visitekaartje van de stad. Het monumentale stationsgebouw kan opnieuw een plek gaan innemen, die past bij de stedelijke allure van het gebied. Een representatief voorplein accommodeert de voetgangersstromen vanaf de Stationsweg en de (huidige dan wel toekomstige) fietsparkeergelegenheden aan de Westerlaan langs (de retailfuncties in) het monumentale stationsgebouw naar de entree van de reizigerspassage aan de oostkant. Dit sluit direct aan op het her in te richten ontvangstdomein onder de luifel bij de reizigerspassage. De toegang vanuit de Oosterlaan naar de reizigerspassage verdient eveneens de aandacht, in relatie tot de positionering van de retailgebouwen en in relatie tot de toegankelijkheid van spoor 15/16, wanneer aan die zijde, op de plek waar nu de streekbussen halteren, de kiss & ride wordt gemaakt, maar ook wanneer aan deze zijde meer fietsparkeren wordt gerealiseerd. De doorgang zal wellicht meer ruimte vergen. Wat betreft het autoverkeer is een herinrichting van de profielen en met name van de rotonde aan de orde, ook in relatie tot de plek van de oversteekplaatsen van en naar de Stationsweg. Daarnaast moet er een uitstaphalte voor bussen worden gerealiseerd alsook (meer verdekt) laad-en losplekken voor de bevoorrading van de retail. Voor de noordzijde van het station overheerst het idee van een klassieke beeldkwaliteit voor de herinrichting van de openbare ruimte, die recht doet aan de sfeer van het stationsgebouw en de Stationsweg. De bomenlanen van Stationsweg, Oosterlaan en Westerlaan zullen worden aangeheeld. Partijen trekker = gemeente ism ProRail: ism NS: ism Provincie: - civiele techniek - ontwerp - investering - aanleg - fietsparkeren: routing, entrees - reservering verbreding spoor 15/16 - ondergrondse fietsenstalling onder plein - volgorde, identiteit der domeinen - gedeeltelijk grondeigendom - logistiek, bevoorrading retail - relatie mogelijk autoparkeren (P+R) - ruimtelijke kwaliteit 15

toegankelijkheid passerelle fietsers + minder validen aan de hand: beide zijden logische route & herkenbare entree zicht op binnenstad + peperbus zicht op sporen + spoorkap spoor 1 garanderen: veiligheid + comfort van de passerelle zicht op Nieuwe Stad + Wärtsilähallen integratie passerelle kop van gebouw, aan beide zijden logische route & herkenbare entree nadere studie aanlanding passerelle, evt tijdelijke oplossing? Passerelle over het spoor heen 16

SPOORZONE ZWOLLE DE TWEEDE STAP 5 De passerelle over het spoor heen aan de westzijde van het stationsgebouw De passerelle vormt de kern van de ambitie om de gebieden aan de noord- en zuidzijde van het station beter met elkaar te verbinden. De passerelle is openbaar toegankelijk op elk moment van de dag. De passerelle heeft, anders dan de reizigerspassage geen directe betekenis voor het station. Integendeel zelfs, de treinperrons worden niet door de passerelle ontsloten. Het buseiland wordt wel door de passerelle ontsloten, om de directe bereikbaarheid van de nachtbussen te garanderen en mogelijk een directe verbinding met de Kamperlijn te maken. Maar het belangrijkste is dat er een stedelijke verbinding wordt gemaakt in het verlengde van de Stationsweg van en naar het in de toekomst verder te herontwikkelen gebied van de NS Werkplaatsen (Bedrijvenpark Hanzelaan 95). De passerelle is de vanzelfsprekende verbinding tussen de Nieuwe stad en Hanzeland enerzijds en de stationsbuurt en de historische binnenstad anderzijds. De passerelle biedt ook meteen een geweldige blik op beide stukken stad, met de Peperbus als baken, alsook op de monumentale stationskap, en kan ook als zodanig ontworpen worden. Veiligheid en comfort, maar ook de toegankelijkheid voor fietsers en mindervaliden verdienen ontwerpaandacht. Een directe aanhechting van de passerelle aan een nieuwe fietsparkeerflat op de kop van de Westerlaan (punt 6) alsook aan bebouwing aan de zuidkant biedt daarvoor extra kans van slagen. Aan de zuidkant vraagt de beëindiging van de passerelle in relatie tot het huidige gebruik van gebouw 31 een tijdelijke oplossing. Overeenstemming met de inrichting van de openbare ruimte is hierbij cruciaal (punt 3). De passerelle is als het ware hét entreeticket voor een ontdekkingsreis naar het in de toekomst te herontwikkelen gebied met de cultuurhistorisch waardevolle loodsen en imposante hallen. Er zullen, ook voor de bewoners aan de noordkant van het spoor, op termijn stedelijke voorzieningen te zoeken en te vinden zijn in deze Nieuwe stad, in aanvulling op de functies die de historische binnenstad biedt. Partijen trekker = gemeente ism ProRail: ism NS: ism Provincie: - civiele techniek - ontwerp - investering - aanleg - moet de passerelle bouwen (want boven de sporen) - afstemming constructie/ hoogte rail-sporen - (gedeeltelijke) sloop NedTrainhal/ blok 31 hergebruik? nieuwbouw? - grondeigendom/ openstellen terrein - afstemming bushaltes + aantakking passerelle - Kamperlijn 17

compensatie 50 PP NS studie 250 P+R evt gebiedsparkeren 7000 fietsen gebouwd sloop huidige Westerlaan autogarage: compensatie = noodzakelijk 3000 fietsen ondergronds 2000 fietsen maaiveld aandachtspunt: routing langzaam verkeer 2000 fietsen maaiveld indien gebouwd: 4000 fietsen -> maaiveld parkeren vervalt studie 270 P maaiveld aandachtspunt: vroegtijdige realisatie autoparkeren (ivm subsidie) versus benodigde bouwplaatsen studie P bovengronds studie P ondergronds Fiets- en autoparkeren aandachtspunt: huidig gebruik terrein Wärtsilä/ Novek 18

SPOORZONE ZWOLLE DE TWEEDE STAP 6 Gebouwde fietsvoorzieningen en aanpassingen ten behoeve van fiets- en autoparkeren Om de enorme toestroom aan fietsen te accommoderen en de overlast in de openbare ruimte te beperken wordt in deze tweede stap ingezet op gebouwd parkeren zowel aan de noordzijde als aan de zuidzijde. Aan de noordzijde wordt ingezet op de vervanging van de huidige gemeentelijke auto-parkeergarage aan de kop van de Westerlaan door een meerlaagse fietsenstalling ten behoeve van 7000 fietsen, die (nog meer) voeding geeft aan de grote stroom voetgangers over het nieuwe stationsplein. De prioriteit voor het fietsparkeren ligt op dit deelproject omdat daarmee een kwantitatieve slag kan worden gemaakt. Daarnaast wordt voorzien in een ondergrondse fietsenstalling voor 3000 fietsen onder het voorplein voor het station. De openbare ruimte kan daarmee ook definitief worden heringericht (punt 4). In aanvulling daarop zal aan de noordzijde ook een maaiveldoplossing worden gezocht in de strook waar nu de streekbussen halteren, om ongeregeld parkeren door fietsers uit die richting te voorkomen, goed geïntegreerd in de nieuw in te richten openbare ruimte (punt 4). Aan de zuidzijde wordt aan de oostzijde geopteerd voor een gebouwde voorziening voor fietsparkeren (voor 4000 fietsen). Het is evenwel denkbaar dat in deze stap op de zuidzijde alleen maaiveldparkeren (voor in totaal 4000 fietsen, 2000 aan de westzijde en 2000 aan de oostzijde) financieel realiseerbaar zal blijken. De prioriteit zal liggen op het realiseren van gebouwde fietsparkeervoorzieningen aan de noordzijde. Partijen Momenteel is er een projectgroep* ketenvoorzieningen voor zowel fiets- + autoparkeren die nader onderzoek doen naar beheer, exploitatie, fasering, ruimtelijke inpassing ed om zodoende een investeringsaanvraag bij IenM in te dienen. * in deze projectgroep zitten: - gemeente - ProRail - NS - Provincie Voor auto s wordt aanvullende en (voor de Westerlaanparkeergarage) vervangende parkeerruimte tijdelijk op maaiveld ingepast aan de zuidkant van het station, door de passerelle direct verbonden met de noordzijde. Zolang het gebied nog niet wordt herontwikkeld is een goede ruimtelijke inpasssing, in directe relatie met het stationsplein (punt 3), van belang. Daarnaast zal de mogelijkheid van de bouw van een nieuwe Park & Ride in studie worden genomen, hetzij in de strook langs de Westerlaan, hetzij op een locatie aan de zuidzijde. 19

Tot besluit Met deze 6 planelementen wordt een tweede stap gezet in de transformatie van het stationsgebied. Terwijl de eerste stap gericht was op de optimalisering van het station als zodanig, zorgt deze tweede stap voor de optimalisering van de aanhechting van het station aan de stad, niet in de laatste plaats door de grote operatie van de verplaatsing van het busstation. De openbare ruimte wint aan kwaliteit. Tegelijkertijd worden de eerste bakens uitgezet om uiteindelijk te komen tot een duurzame herontwikkeling van gebieden en opstallen in de spoorzone, met de passerelle als embleem voor de vanzelfsprekendheid om beide delen van de stad aan weerszijden van het spoor programmatisch/functioneel met elkaar te verbinden. De 6 planelementen vormen een project dat Zwolle en de regio bij uitstek outilleert om uitnodigend te zijn aan nieuwe ontwikkelingen en die ook daadwerkelijk perspectief van realisatie te bieden. Colofon Deze rapportage is tot stand gekomen in een klein redactieteam met ondersteuning van Anna Vos. Het doel is om een kort en krachtig document op te stellen dat de eerste stappen in het project Spoorzone scherp in beeld en geschrift weergeeft. Onderdelen van het advies dat het kwaliteitsteam heeft gegeven zijn hierin verwerkt. Dit document dient als vertrekpunt voor de verdere uitwerking van de diverse opgaven in de Spoorzone. 20