Workshop RookVrijHart Onderzoek naar interventies om hartpatiënten te ondersteunen bij stoppen met roken Nadine Berndt Promovendus Gezondheidspsychologie Open Universiteit
Inhoud van vandaag 1. Tabaksverslaving 2. Achtergrond en design van het onderzoek rookvrij hart 3. Interventies van rookvrij hart 4. Voortgang onderzoek rookvrij hart
1. Tabaksverslaving (1) Tabaksplant en nicotine - Het tabaksblad bevat een giftige stof die een aantal parasieten effectief bestrijdt nicotine - Nicotine is dus eigenlijk een natuurlijk insecticide.
1. Tabaksverslaving (2) Opname van nicotine - Nicotine opgenomen via de longen in het bloed en naar de hersenen getransporteerd - Nicotine passeert binnen 10 sec door de hersenbloedbarrière
1. Tabaksverslaving (3) Effecten van nicotine Nicotine heeft een vergelijkbare chemische structuur als acetylcholine, een belangrijke neurotransmitter. Acetylcholinereceptoren komen wijd verspreid in de hersenen voor.
1. Tabaksverslaving (4) Werking van nicotine NICOTINE werking op het centraal zenuwstelsel DOPAMINE Genot, Onderdrukken Eetlust NORADRENALINE Waakzaamheid, Onderdrukken Eetlust NICOTINE ACETYLCHOLINE VASOPRESSINE SEROTONINE BETA-ENDORPHIN Waakzaamheid, Verbetering Leerproces Verbetering Geheugen Beïnvloeding Stemming,Onderdrukken Eetlust Vermindering van Angst en Spanning BENOWITZ
1. Tabaksverslaving (5) Nicotine is een snelle drug Figuur Uit A. Goldstein Addiction. De nicotine spiegel in het bloed na het roken van één sigaret per uur. De bloedmonsters werden iedere 15 minuten genomen. (Nicotinespiegel gegeven in ng/ml bloed).
1. Tabaksverslaving (6) De Tabaksverslavingscirkel
1. Tabaksverslaving (7) Psychologische processen bij tabaksverslaving Externe prikkels Sociaal een bepaald gezelschap, Situationeel waarnemingen van buitenaf, zoals een bepaalde plek, Gedrag Roken Gevolg Positieve bekrachtiging het belonende effect van het roken, zoals de fysieke oppepper of de psychisch-sociale beloning van het erbij horen Interne prikkels Cognitief gedachten: als er dit of dat gebeurt, heb ik een sigaret verdiend. Emotioneel stemmingen, zoals boos, bang, bedroefd, blij Fysiologisch- lichamelijke gewaarwordingen: een leeg gevoel, stress Gevolg Negatieve bekrachtiging opheffen van onthoudingsverschijnselen
1. Tabaksverslaving (8) Klassieke conditionering Het aanspringen van het rode lampje voor de hond van Pavlow het teken om te gaan kwijlen als voorbereiding op het vlees dat eraan zal komen Zelfde proces vindt plaats bij het aanleren van nicotine verslaving: - Situatie (rode lampje) > trek > roken (= de beloning)
1. Tabaksverslaving (9) Brainstorm Vragen: Welke factoren zijn van belang bij het verslaafd raken aan nicotine? 1) Wat zijn verslavingsrisico s van de roker? 2) Wat zijn verslavingsrisico s tot het middel? Inhoud: Ideeën spuien
1. Tabaksverslaving (10) Verslavingsrisico s s van de roker: Thema s die vaak genoemd worden n.a.v. de brainstorm - Sociale setting, peergroup - Maatschappelijke gebruik, norm - Werk en opleiding (sociaal-economische status) - Erfelijkheid genetisch bepaalde gevoeligheid voor verslaving - Persoonlijkheidstype - Psychiatrische stoornissen in klinieken rookt min. 75% m.n. bij depressie, angststoornissen en schizofrenie - Andere verslavingen - van de zware rokers heeft 30% een alcohol-probleem nu of in t verleden. Van de alcoholisten rookt 80% en van drugsverslaafden 98%.
1. Tabaksverslaving (11) Verslavingsrisico s s tot het middel: Thema s die vaak genoemd worden n.a.v. de brainstorm - Verkrijgbaarheid (hoe meer verkooppunten hoe makkelijker verkrijgbaar) - Kosten (hoe lager, hoe makkelijker men koopt) - Sterk of zwak werkzaam - Snelheid van werking en duur van de werking - Doseringsfrequentie - Wijze van gebruik (inhaleren, kauwen, slikken)
1. Tabaksverslaving (12) Mogelijke gevolgen van tabaksverslaving
Inhoud van vandaag 1. Tabaksverslaving 2. Achtergrond en design van het onderzoek rookvrij hart 3. Interventies bij het onderzoek rookvrij hart 4. Voortgang onderzoek rookvrij hart
2. Achtergrond van het onderzoek (1) Hart- en vaatziekten horen tot de meest voorkomende doodsoorzaak in NL Coronaire hartziekten (CHZ) spelen belangrijke rol Stoppen met roken effectiever dan enige vorm van behandeling (de kans op herhaling wordt na één jaar met 50% verminderd) Tijdens opname: 2/3 stopt met roken en is gemotiveerd om blijvend te stoppen na ontslag 57% van de mensen met een CHZ blijft roken of valt weer terug na gestopt te zijn Gebruikelijke zorgverlening om patiënten te helpen om te stoppen met roken is vaak niet voldoende
2. Achtergrond van het onderzoek (2) Hartpatiënten - moeilijke stoppers groep rokers die tot dusver grote problemen heeft ondervonden bij het stoppen met roken en acuut moeten stoppen vanwege gezondheidsredenen.
2. Achtergrond van het onderzoek (3) Doel en opzet van het project Onderzoek naar (kosten-) effectiviteit van twee nieuwe interventies voor coronaire hartpatiënten die roken binnen 8 ziekenhuizen Aanbevelingen CBO-richtlijn voor tabaksverslaving/zorgmodule SMR Interventies: Telefonische Coaching (TC) & Persoonlijke Coaching (PC) TC / PC effectief in algemene populatie, aanwijzing (kosten-) effectiviteit PC bij hartpatiënt Gebruik van nicotinepleisters bij 10 sigaretten per dag en geen contra-indicatie Vergelijking TC en PC met controle groep usual care
2. Achtergrond van het onderzoek (4) Acht landelijke topklinische ziekenhuizen 1. MC Leeuwarden 2. Haga Ziekenhuis den Haag 3. MCH Antoniushove 4. OLVG Amsterdam 5. VUMC Amsterdam 6. Amphia ZH Breda 7. Twee Steden ZH Tilburg 8. Atrium MC Heerlen
2. Achtergrond van het onderzoek (5) Effecten op stoppen met roken CMIS Controle PC / TC Controle 7 dagen niet gerookt (1 jaar) 42%* 33% 55% 35% 7 dagen niet gerookt (3 mnd) 52%* 39% 60% 43% * significant verschil
Inhoud van vandaag 1. Tabaksverslaving 2. Achtergrond en design van het onderzoek rookvrij hart 3. Interventies bij het onderzoek rookvrij hart 4. Voortgang onderzoek rookvrij hart
3. Interventies van het onderzoek (1) Interventies: Telefonische (TC) en Persoonlijke coaching (PC) TC door stoppen-met-roken professionals van STIVORO TC bestaat uit zeven gesprekken à 15 minuten verdeeld over drie maanden Methodieken TC: motiverende gespreksvoering, zelfcontroletraining en terugvalpreventie Tijdsbesteding TC per patiënt: +/- 2 uur verdeeld over 3 mnd Twee verpleegkundigen opgeleid tot persoonlijke coach Training van vier dagen PC is een geprotocolleerde gedragstherapeutische interventie Zes gesprekken á 45 minuten (= daadwerkelijke gespreksduur, voorbereiding en administratie) met aansluitend een telefonische followup 5 weken na laatste sessie Tijdsbesteding PC per patiënt: +/- 4,5 uur over 3 mnd
3. Interventies van het onderzoek (2) Telefonische Coaching (TC)
3. Interventies van het onderzoek (3) Persoonlijke Coaching (TC)
3. Interventies van het onderzoek (4) Combinatie met nicotinepleisters
3. Interventies van het onderzoek (5) 45 Nicotine concentration (ng/m 40 35 30 25 20 15 10 Patch, 15 mg Tablet, 2 mg Gum, 4 mg Cigarette 5 0 0 5 10 15 20 25 Time (h)
3. Interventies van het onderzoek (6) Fasen van gedragsverandering (1) Transtheoretical Model: Stages of Change (Prochaska & DiClemente)
3. Interventies van het onderzoek (7) Stoppen met roken verloopt in fasen Uitgang Voorbeschouwing Terugval (preventie) Overweging Volhouden Voorbereiding Actie Er zijn vaak 3 à 4 stoppogingen nodig
3. Interventies van het onderzoek (8) Motivatie en motiverende gespreksvoering Motivatie is centrale brandstof bij gedragsverandering. Daarom vertrouwen de coaches op motiverende gespreksvoering.
1. Tabaksverslaving (9) Brainstorm Vragen: Wat zijn mogelijke begeleidingstaken van de coach per sessie? 1) Voorbeschouwing 2) Overwegen 3) Voorbereiding 4) Actie 5) Volhouden 6) Terugval(preventie) Inhoud: Ideeën spuien per sessie Nabespreking
3. Interventies van het onderzoek (10) Begeleidingstaken van de coach - Voorbeschouwing: - Informatie geven, relatie leggen klachten met gebruik, bezorgdheid vergroten - Overwegen: - Afwegen voor- en nadelen, persoonlijke effectiviteit versterken - Voorbereiding: - Hulp bij het nemen van een weloverwogen besluit en voorbereiding - Actie: - Hulp bij uitvoeren van de verandering, zelfcontroletechnieken - Volhouden: - Herkennen van risicosituaties, vaardigheidstraining - Terugval(preventie): - Hulp bij maken & uitvoeren noodplan
Inhoud van vandaag 1. Tabaksverslaving 2. Achtergrond en design van het onderzoek rookvrij hart 3. Interventies bij het onderzoek rookvrij hart 4. Voortgang onderzoek rookvrij hart
4. Voortgang onderzoek rookvrij hart (1) Inclusie ziekenhuizen number of patients needed per groep (227) patients included in control group (245) patients included in face-to-face intervention group (157) patients included in telephone intervention group (223) 250 number of patients 200 150 100 50 0 Control and intervention groups Figure 1. Number of patients included per group (N=626)
4. Voortgang onderzoek rookvrij hart (2) Eerste resultaten (N = 626) Variables Gender (male) Age Marital status Married with/without children Single/divorced/widow Education level Low education Intermediate education High education Disease diagnosis/treatment ACS AP IAP PCI CABG Other Previous hospital admission (yes) Nicotine dependence (FTND) Average cigarettes per day 7-days abstinence at admission (PPA) (yes) Quit attempt over the past 12 months (yes) Motivation to quit N / M 457 57 413 196 244 233 126 370 63 15 77 29 59 122 5.26 21 183 188 2.81 % / SD 73.1 10.77 66.1 31.4 39.0 37.3 20.2 59.2 10.1 2.4 12.3 4.6 9.4 19.5 2.07 12.78 29.3 30.1 0.67
4. Voortgang onderzoek rookvrij hart (3) Tijdsplanning Totale inclusie juni 2011 beëindigd 6 maanden nametingen tot november 11 12 maanden nametingen tot juni 12
Take home messages Roken is aangeleerd en een verslaving Belonende/bekrachtigende effect van roken Negatieve gevolgen van roken op het hart Hartpatiënten zijn moeilijke stoppers, huidige interventies niet voldoende Rookvrij hart onderzoekt de effecten van twee intensieve behandelmethoden voor deze patiëntengroep Aanwijzingen effectiviteit TC/PC in combinatie met nicotinepleisters
Of op een andere manier stoppen
Bedankt voor jullie aandacht! nadine.berndt@ou.nl