Evidence-based stoppen met roken: kennis & knelpunten

Transcriptie

1 Evidence-based stoppen met roken: kennis & knelpunten Daniel Kotz Department of General Practice School for Public Health and Primary Care (CAPHRI) Maastricht University Medical Centre The Netherlands 1 I WANT TO HELP YOU TO QUIT SMOKING 2 1

2 Prevalentie roken in NL Totaal Bron: CBS 3 Prevalentie roken in NL Totaal Bron: CBS 4 2

3 Prevalentie roken in NL Totaal Leeftijd: 25 tot 45 jaar Leeftijd: 45 tot 65 jaar Leeftijd: 65 jaar of ouder Bron: CBS 6 Prevalentie roken in NL Totaal Leeftijd: 15 tot 25 jaar Leeftijd: 25 tot 45 jaar Leeftijd: 45 tot 65 jaar Leeftijd: 65 jaar of ouder Bron: CBS 7 3

4 Prevalentie roken in NL niet beginnen is beter dan moeten stoppen rokers in Nederland in 2007 meerderheid wil stoppen met roken slechts minderheid lukt het zonder hulp hulpmiddelen voor stoppen met roken wat is hun bewezen effectiviteit? wat zijn knelpunten? 8 Kennis effectiviteit hulpmiddelen 9 4

5 Farmacologische hulpmiddelen Nicotinevervangende middelen Antidepressiva Varenicline Middelen in ontwikkeling 10 Nicotinevervangende middelen Werking: (tijdelijk) nicotine van sigaretten vervangen > ontwenningsverschijnselen minderen Nederland: kauwgom pleister zuigtablet, sublinguaal tablet (microtab) niet vergoed; over the counter verkrijgbaar

6 Nicotinevervangende middelen elke vorm vs. placebo RR= RCTs, N= % vs. 10% kauwgom vs. placebo pleister vs. placebo (zuig)tablet RR=1.43 RR=1.66 RR=2.00 Stead, Cochrane Dat Sys Rev (2008) 12 Antidepressiva Werking? substitueren van antidepressieve effecten van nicotine > ontwenningsverschijnselen minderen (depressieve symptomen) Nederland: bupropion (niet vergoed voor stoppen met roken) nortriptyline (wel vergoed) alleen op recept verkrijgbaar

7 Antidepressiva bupropion vs. placebo OR= RCTs, N= % vs. 10% nortriptyline vs. placebo OR= RCTs, N= % vs. 10% onvoldoende bewijs voor toegevoegde waarde bij nicotine vervangende middelen Hughes, Cochrane Dat Sys Rev (2007) 14 Varenicline Werking: nicotine receptor partiële agonist; ontwenningsverschijnselen minderen (agonist), plezier roken minderen (antagonist) Nederland: niet vergoed, alleen op recept

8 Varenicline varenicline vs. placebo RR= RCTs, N= % vs. 11% varenicline vs. bupropion RR=1.52 varenicline vs. NRT RR=1.31 (n.s.) Cahill, Cochrane Dat Sys Rev (2008) 16 Middelen in ontwikkeling Nicotinevaccins antilichamen binden nicotine in het bloed > nicotine niet door bloed-hersen-barrière > belonende werking nicotine tegengaan NicQb (Cytos/Novartis), TA-NIC (Celtic), NicVax (Nabi) Rimonabant oktober 2008 van de markt gehaald door EMEA

9 Niet-farmacologische hulpmiddelen Gedragmatige ondersteuning kort advies individuele en groepcounseling ondersteuning via telefoon en internet doel: informeren, motiveren, ondersteunen (wederzijds) Alternatieve behandelingen acupunctuur hypnose 18 Gedragsmatige ondersteuning kort advies vs. geen RR= RCTs, N= % vs. 3.5% Stead, Cochrane Dat Sys Rev (2008) counseling vs. min. advies RR= RTCs, N= % vs. 8% Lancaster, Cochrane Dat Sys Rev (2005) groeps ~ vs. geen OR= RCTs, N=815 17% vs. 8% Stead, Cochrane Dat Sys Rev (2007)

10 Gedragsmatige ondersteuning voordeel telefoon/internet: direct beschikbaar, groot bereik, relatief goedkoop telefoon proactief vs. min. OR= RTCs, N= % vs. 8% Stead, Cochrane Dat Sys Rev (2006) internet websites OR=??? effectiviteit nog niet goed bekend niet duidelijk welke componenten actief Etter, Drug Alcohol Rev (2006) 20 Alternatieve behandelingen Acupunctuur acupunctuur, laser, elektrostimulatie etc. > ontwenningsverschijnselen tegengaan geen effect t.o.v. nep-acupunctuur of geen interventie White, Cochrane Dat Sys Rev (2006) Hypnose werking: onderliggende impulsen; verlangen om te roken minderen en wilskracht om te stoppen bevorderen effectiviteit niet aangetoond Abbot, Cochrane Dat Sys Rev (1998)

11 Knelpunten 22 Laag gebruik van hulpmiddelen Nicotine pleister: 13% Nicotine kauwgom: 8% Bupropion: 4% Totaal: 31% vs. UK 50% STIVORO, rapport (2007) Kotz, Tob Control (in press)

12 Geen vergoeding van hulpmiddelen RCT Friesland 3x zo veel gebruik hulpmiddelen: Kaper, Addiction (2005) 24 Geen vergoeding van hulpmiddelen percentage stoppers hoger door vergoeding: Kaper, Addiction (2006)

13 Attitude en gedrag hulpverleners huisartsen adviseren max. 1 op de 20 rokers te stoppen min. 8% rookt zelf belangrijkste belemmeringen: geen tijd het levert weinig resultaat op eerdere vruchteloze adviezen patiënt is niet gemotiveerd Kotz, Resp Med (2007) 26 Attitude en gedrag hulpverleners Ervaren belemmeringen longverpleegkundigen: 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% tijd kennis tabaksverslaving gespreksvaardigheden motivatie patiënt Kotz, Pat Educ Counsel (2008) samenwerking arts kennis hulpmiddelen mogelijkheden doorverwijzen

14 Sociale gradiënt van roken en stoppen 40% 35% UK Smoking Toolkit Study: Prevalentie roken per sociale klasse in UK: 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Kotz, Tob Control (in press) AB C1 C2 D E 28 Sociale gradiënt van roken en stoppen Kans om te stoppen 50% lager in laagste sociale klasse: 60% 50% geen verschil geen verschil geen verschil 40% 30% p< % 10% 0% Rokers die proberen te stoppen Stoppers die medicatie gebruiken Stoppers die NHS counseling gebruiken Succesvolle stoppers AB C1 C2 D E Kotz, Tob Control (in press)

15 Aanbevelingen 30 Aanbevelingen Effectiviteit en doelmatigheid behandelingen vergroten Gebruik van bewezen effectieve hulpmiddelen stimuleren Hulpmiddelen vergoeden Meer aandacht voor stoppen-met-roken bij hulpverleners (richtlijnen) Speciale aandacht voor lagere sociale groepen

16 Prevalentie roken in NL Totaal Bron: CBS 32 Prevalentie roken in NL Totaal Bron: CBS

17 I WANT TO HELP YOU TO QUIT SMOKING Yes, we can!