ROOKSTOPBEGELEIDING IN DE APOTHEEK. Stagedag KLAV 20 januari 2014 Apr. Bart Maris

Transcriptie

1 ROOKSTOPBEGELEIDING IN DE APOTHEEK Stagedag KLAV 20 januari 2014 Apr. Bart Maris

2 TABAK: EEN VERSLAVENDE DRUG James et al. 1994

3 MECHANISME VAN VERSLAVING BELONINGSSYSTEEM: Gelegen in het mesocorticolimbisch systeem Vrijzetting dopamine bij een aangename ervaring goed gevoel gedragingen die het goed gevoel voorafgaan worden versterkt Belangrijk voor overleven van de mens en het voortbestaan van de soort (voortplanting, voeding)

4 VERSLAVING ONTREGELING VAN HET BELONINGSSYSTEEM: Meer dan natuurlijke dopaminevrijgave bij toediening van het product waaraan men verslaafd is Ontwenningsverschijnselen door tekort aan dopamine bij afwezigheid van verslavende subtantie CONSUMPTIEGEDRAG WAAROVER VERSLAAFDE GEEN CONTROLE MEER HEEFT

5 ROOKVERSLAVING Inhalatie sigarettenrook met nicotine in de longen 7 Opname in de alveolen en via linker hart in arteriëel bloed S E C O N D E N Nicotine in de hersenen

6 ROOKVERSLAVING Binding van nicotine aan nicotinereceptoren van dopaminerge neuronen in mesolimbisch systeem Goed gevoel door vrijzetting dopamine

7 WAT MAAKT NICOTINE ZO VERSLAVEND? Snelheid van inwerking: na inhalatie is de drug sneller in de hersenen dan na intraveneuze toedoening Kort half-leven 2 3 uur Ernst van ontwenningsverschijnselen Tolerantie: telkens grotere dosis nodig voor zelfde effect

8 COMPONENTEN VAN (NICOTINE)VERSLAVING Fysieke afhankelijkheid: ontwenningsverschijnselen Psychische afhankelijkheid: drang tot consumptie, angst wanneer er niet direct toegang is tot het tabaksproduct Gedragsverslaving: conditionering om in bepaalde omstandigheden het verslavende product te gebruiken

9 HOE DE ROKER BENADEREN? Zowel fysieke, psychische als gedragscomponent aanpakken Fysiek: farmacologische hulpmiddelen: nicotine (pleisters, kauwgom, zuigtabletten, inhaler, spray), varenicline (Champix ), bupropion (Zyban, Wellbutrin ) Psychische en gedragscomponent: herprogrammeren van gedachten en gedragingen motivatie als vertrekpunt

10 ROKERSCYCLUS Prignot 2000

11 IN WELK STADIUM VAN GEDRAGSVERANDERING BEVINDT ZICH DE ROKER? Rookt u? Neen (ex-roker feliciteren!) Ja Zou u willen stoppen met roken? Neen: tevreden roker Ambivalente roker Klaar om te stoppen

12 AMBIVALENTE ROKER Bewust van de voordelen van het stoppen met roken, maar er zijn nog factoren die hem tegenhouden om de stap te zetten. Hulp aanbieden Informatie geven Motivatie verhogen met motivationele gesprekstechnieken

13 MOTIVATIONEEL GESPREK Empathie tonen Geloof in eigen capaciteiten Open vragen stellen (Wat? Waarom? Hoe?) Actief luisteren (patiënt aan het woord laten) Aanmoedigen Samenvatten Eventueel doorverwijzen naar een tabacoloog

14 KLAAR OM TE STOPPEN Eventueel doorverwijzen naar arts Zwangerschap nicotinesubstitutie bij hartpatiënten depressie multipele verslaving farmacokinetische interacties met nicotine (bv. Theophylline) Diabetes Champix, Zyban Blijven motiveren en aanmoedigen

15 KLAAR OM TE STOPPEN Informeren: omgeving aanpassen aan nieuwe situatie tips om herval te voorkomen: 5 D s Drink Do something else Discuss Deep breathe Delay Nicotinesubstitutie: kans op slagen veel groter, vaak ondergedoseerd

16 PLEISTER Niet-moduleerbare vorm Constante afgifte (therapietrouw), geen onderdosering s Morgens minder ontwenningsverschijnselen als s nachts gebruikt. Wanneer oraal niet aangewezen Niet-behaarde huid, dagelijks andere plaats

17 PLEISTER Niet bij zwangerschap en borstvoeding Huidreacties Niet doorknippen Slaapproblemen (eventueel s nachts verwijderen)

18 MODULEERBARE VORMEN Orale toepassing met opname via het mondslijmvlies: kauwgom, zuigtablet, inhaler, spray Tijdelijke rookstop, plotse drang Verminderde opname bij voorafgaande consumptie van voedsel of drank met lage ph Smaak, irritatie mond

19 KAUWGOM Belastend voor de kaakspieren Kleven aan tandprothesen Droge mond, oprispingen, hik

20 ZUIGTABLET Discreet Geen residu (25% meer nicotinevrijgave dan bij kauwgom) Snellere nicotinevrijgave dan kauwgom Droge mond, oprispingen, hik, hoest, misselijkheid, winderigheid

21 INHALER Nabootsing rookgedrag door zintuiglijke prikkel en handmondbeweging Resorptie niet via longen, wel via mondslijmvlies Snelle verdamping bij hoge temperaturen, minder vrijgave bij lage temperaturen Laag subsitutieniveau Irritatie in keel, hoest

22 Meest recente vorm Snelste afgifte tte.be/nicoretteproducten/nicorett e-freshmint-1mgspray-video/ MONDSPRAY

23 NICOTINE SUBSTITUTIE Bron: A. Schoonis, Rookstopadvies op maat, Klav 4 juni 2013

24 NICOTINE SUBSTITUTIE Type afhankelijkheid Tijd tussen opstaan en 1e sigaret Aantal sigaretten per dag Zeer ernstig Minder dan 5 min. Meer dan 30 Ernstig Tussen 5 en 30 min. Tussen 15 en 30 Matig Langer dan 30 min. Tussen 10 en 15 Licht Langer dan 60 min. Minder dan 10 Aangewezen NST Patch 21mg Patch + moduleerbare vorm 2 of 4 mg Patch 21 mg Moduleerbare vorm 4 mg per 1 of 2 uur Patch + moduleerbare vorm 2 mg Patch 21 mg Orale vorm 2 mg per 1 of 2 uur Inhaler 4 à 12 pd. Geen patch Eventueel orale vorm in laagste dosering Bron: L. Van Houdt, Stoppen met roken, Kortenberg 7 mei 2013

25 ELEKTRONISCHE SIGARET

26 ELEKTRONISCHE SIGARET Verschillende types op de markt Eventueel toevoeging van nicotine, additieven voor smaak Toxiciteit Opstap voor niet-roker naar echte sigaret? Wettelijke regeling? Geen gevalideerde rookstopmethode!

27 EINDE Interessant document: Stoppen met roken. Apotheekrichtlijnen in de praktijk