De trekthermometer. Carin Wiering. Verpleegkundig Specialist GGZ GGZ Drenthe Carin Wiering. Verpleegkundig Specialist GGZ

Transcriptie

1 De trekthermometer Over het begeleiden van craving bij cliënten met triple-problematiek Carin Wiering Carin Wiering Verpleegkundig Specialist GGZ GGZ Drenthe GGZ Drenthe Verpleegkundig Specialist GGZ

2 De Trekthermometer Over het begeleiden van craving bij mensen met triple-problematiek

3 Inhoud workshop WAT? Vooraf: waarom dit onderwerp? Quiz Kennisoverdracht Kennismaking met de trekthermometer HOE? Workshop = interactief, meedoen

4 Vooraf: waarom dit onderwerp? Onderzoeksbevindingen Craving is een ingewikkeld probleem in Beter Leven Kliniek. Nog geen goede manier om craving te signaleren. Nog geen goede manier om craving te begeleiden..

5 Quiz 6 VRAGEN En de antwoorden volgen in de presentatie straks

6 Definities: waar gaat het over? Craving De hunkering of het intense verlangen naar een psycho-actieve stof (alcohol en/of drugs). Ontstaat vooral als iemand niet toe wil geven aan de impuls tot middelengebruik. Triple-problematiek 1. (Lichte) verstandelijke handicap 2. Verslaving 3. Psychiatrische problemen

7 Definities: waar gaat het over? Licht verstandelijk gehandicapt (LVG) IQ 50/55 tot 85 Beperkingen in huidige aanpassingsgedrag Begin voor 18e jaar Verslaving Betrokkene heeft de controle over het gebruik van het middel verloren, tolerantie, onthoudingsverschijnselen (DSM-IV-TR).

8 Verslaving bij LVG Onderzoek in Nederland Middelengebruik bij 2,2 % van LVG en bij 4,7% onder zwakbegaafden (Smit, 2008, NOVO). 5,5% van LVG/zwakbegaafden problematisch softdruggebruik, 1,5 % problematisch harddruggebruik (Krooshof, 2009, landelijk). Dijkstra en Bransen, 2010: % van de LVG problematisch middelengebruik of verslaving.

9 Verslaving bij LVG Belang van verslaving bij LVG Extramuralisatie: doelgroep komt eenvoudiger in aanraking met alcohol en drugs. VG gebruiken vaak geneesmiddelen die niet goed samengaan met middelen. Begrip van risico s van middelengebruik. VG ervaren toename van aan misbruik gerelateerde problemen, ws meer dan normaal begaafde mensen.

10 Craving Belangrijk kenmerk van verslaving. Staat niet in de DSM-IV-TR. Hunkering of sterke verlangen naar een psychoactieve stof. Sterk geassocieerd met terugval. Beloningscircuit in de hersenen speelt een belangrijke rol. Automatische processen.

11 Beloningscircuit Zorgt ervoor dat we gedrag dat ons een prettig gevoel geeft, herhalen Voedsel, geld, seks, schoonheid, drank en drugs. Wanneer iemand er extra veel voor over heeft om één van deze zaken te bemachtigen: verhoogde motivationele toestand. Craving kan zo n verhoogde motivationele toestand zijn ( en kan als zodanig een terugval in middelengebruik versnellen).

12 Beloningscircuit

13 QUIZ UITSLAG

14 Automatische processen 1. Aandachtsbias 2. Geheugenassociaties 3. Automatisch ingezette actietendensen Dual process models: Gedrag wordt beïnvloed door zowel bewuste, rationele overwegingen als door automatische (vaak onbewuste) processen. Bij verslaving sturen onbewuste processen aan op verder gebruikt.

15 Craving bij triple-problematiek Craving bij doelgroep is complex: LVG: minder goed werkgeheugen en korte termijn geheugen. Co-morbiditeit maakt beeld LVG complexer. Triple-problematiek: vaak beperkte copingstrategieën. En daardoor: extra moeilijk om invloed uit te oefenen op craving.

16 Verklaringsmodellen craving Conditioneringsmodel is belangrijkste verklaringsmodel. Uiteenlopende modellen ontwikkeld vanuit diverse hoeken. Integratiemodel (Franken, 2003).

17 Conditioneringsmodel Operante conditionering Positieve bekrachtiging: het geeft een lekker gevoel Negatieve bekrachtiging: niet aan verdriet denken Klassieke conditionering Als de zon schijnt, dan moet ik cannabis roken, want zonneschijn is gezelligheid, vrienden en daar hoort cannabis roken bij

18 Integratiemodel

19 Casus Bart Bart: LVG Verslaafd aan alcohol, harddrugs en softdrugs 31 jaar Trauma s Geweldsincidenten Lees de casus: herken je het integratiemodel in casus Bart?

20 Vraagstelling onderzoek Wat is de best haalbare zorg om craving hanteerbaar te maken voor cliënten met triple-problematiek van de Beter Leven Kliniek in Veenhuizen? a. Is er een instrument waarmee craving bij licht verstandelijk gehandicapten gesignaleerd, herkend en gemeten kan worden? b. Kunnen hierop aansluitend ook interventies ingezet worden om de cliënten van de Beter Leven Kliniek zo optimaal mogelijk (best practice) te begeleiden en behandelen? c. Welke effectieve interventies om craving te handelen noemen cliënten?

21 Onderzoeksaanpak Literatuurstudie Benchmarking Mening van cliënten

22 Resultaten Literatuuronderzoek 1. Geen instrumenten voor LVG met craving. 2. Geen evidence based interventies voor doelgroep. 3. Bij middelengebruik zijn sancties niet effectief. 4. Monitoren van gedrag, afspraken maken, vaardigheidstraining werken wel Benchmark 1. Craving is zowel een probleem als onontgonnen gebied Cliënten 1. Copingstrategieën: cliënten hanteren vaak afleiding of vermijding

23 Conclusies Er zijn geen instrumenten om craving bij licht verstandelijk gehandicapten te signaleren, herkennen of meten. Voor de doelgroep van de Beter Leven Kliniek ontbreken passende interventies. Er is dus geen pasklaar antwoord op de vraagstelling naar de best haalbare zorg voor de doelgroep. En dus: ontwikkeling van de trekthermometer.

24 Beschrijving trekthermometer Likertschaal met ordinaal meetniveau groen oranje rood = geen trek = een beetje trek = heel erg trek Interventies bij elke fase Wat kan de cliënt doen? Wat kan de begeleiding doen? Achterzijde oranje Kaartje met helpende interventies

25 Voorbeeld trekthermometer

26 Reacties op bruikbaarheid TT Cliënten TT kan helpen, je hoeft alleen maar op het kaartje te kijken. Oranje klopt niet: je hebt trek of geen trek. Experts Sluit aan bij de VB. Zakkaartje kansrijk. Samen invullen: creëert begrip bij cliënt hoe craving bij hem werkt. Praktijkervaring opdoen, dan eventuele aanpassingen.

27 Stand van zaken nu Implementatie in de BLK moeizaam Onderdeel van het behandelaanbod van het Centrum Verstandelijke Beperking en Psychiatrie Jeltje de Bosch Kemper Best Practice Award Uitnodiging voor dit congres

28 Zelf aan de slag Les 1 uit de training Trip Doornemen van de mappen

29 Aanbevelingen en wensen Aanbevelingen Goede voorbereiding op implementatie. Steun medewerkers bij het werken met de trekthermometer. Signaleringsplan voor begeleiders. Wensen Onderzoek naar effectiviteit en bruikbaarheid. Betrek cliënten bij de evaluatie van de trekthermometer.

30 VRAGEN?