Om nline kennis te maken met de nieuwe versie 2016 van de Gids Duurzame Gebuwen, surft u naar: http://www.gidsduurzamegebuwen.brussels - - ZORGEN VOOR EEN INTENSIEVE LUCHTVERVERSING In het kader van een kudestrategie zrgt een intensieve verluchting ervr dat de ruimtes en de structuren vral s nachts wrden afgekeld. In cmbinatie met een hge thermische inertie is dit een sleutelelement vr het cmfrt tijdens de zmer. PRINCIPES BENADERING Om het cmfrt te garanderen tijdens de zmer znder een berep te den p een luchtbehandelingsysteem, is het ndig m een kudestrategie te ntwikkelen die znwering, intensieve verluchting en thermische inertie cmbineert (zie aparte fiche). Deze fiche beschrijft in detail he men intensieve verluchting tt stand brengt. Elk lkaal dat dient m in te verblijven met beschikken ver een venster dat pen kan f een buitendeur, zdat intensieve verluchting mgelijk is, bijvrbeeld m snel geuren en/f warmte te verwijderen tijdens de zmer. Die peningen meten peratineel kunnen blijven znder afbreuk te den aan de inbraakbescherming van de wning. De mgelijkheid m intensief te verluchten mag niet wrden verward met de hygiënische basisverluchting die permanent ndig is (ngeveer 1 luchtverversing m het uur, zie specifieke fiches) en die kan gebeuren dr middel van rsters en ventilatren f natuurlijke peningen. De debieten vr intensieve verluchting, waarver we hier spreken, zijn veel grter: 8 tt 10 luchtverversingen per uur in nbezette lkalen, en rnd vier luchtverversingen per uur in bezette lkalen, m naangename tcht te vermijden. De mgelijkheid m te zrgen vr een efficiënte intensieve verluchting hangt af van verschillende elementen, met name de architectuur, die al dan niet met zrgen vr gede verluchtingspeningen, en de mgeving: bltstelling aan de wind zal de luchtdebieten versterken, maar geluid en vervuiling buiten kunnen een rem zijn m vensters te penen. DOELSTELLINGEN Znder het windregime rnd het gebuw f de gemetrie van het prject te kennen, is het meilijk m het ptentieel aan natuurlijke intensieve verluchting te evalueren. De delstellingen hiernder hebben dus meer te maken met de inrichtingen die die verluchting bevrderen, dan met de berekende perfrmantie. Minimaal Ervr zrgen dat de vensters regelmatig in alle lkalen kunnen wrden gepend, rekening hudende met het risic p inbraak. Aangeraden De ruimtes zdanig indelen dat een schrsteeneffect kan wrden gecreëerd tussen de verschillende niveaus, f een dwarslpende verluchting dr de wind. Bijvrbeeld de vrkeur geven aan appartementen met twee tegenverliggende buitenmuren. BLZ 1 VAN 6 INTENSIEVE LUCHTVERVERSING FEBRUARI 2007
Optimaal Vr kantren een uitgebreide studie laten uitveren dr een gespecialiseerd studiebureau. Dat zal de peningen dimensineren p basis van 4 luchtverversingen per uur tijdens de dag, en 8 luchtverversingen per uur s nachts. Qua grtte meten de peningen minstens 4 % vertegenwrdigen van de ppervlakte van het lkaal. Indien met dergelijke peningen bvendien maatregelen wrden genmen die beschermen tegen de zn, de massa van het gebuw tegankelijk maken en warmtewinsten in het gebuw beperken, kan aircnditining vermeden wrden. KEUZE-ELEMENTEN TECHNISCHE ASPECTEN > Fysische aspecten Luchtverplaatsingen in een gebuw kunnen p twee manieren wrden gecreëerd: dr gebruik te maken van de druk van de wind f dr het schrsteeneffect. De wind: m de druk van de wind te kunnen gebruiken met men zich p een pen terrein bevinden en met men peningen hebben in twee tegenver elkaar liggende gevels. In de stad kan deze methde dus niet gemakkelijk wrden tegepast. Nchtans zuden, als er in de nmiddellijke buurt (enkele hnderden meters) geen hge gebuwen (trens) f ngewn grte gebuwen staan, de winden rnd het gebuw de verheersende strmen meten vlgen, met een hfdstrming naar het zuidwesten en een secundaire strming naar het nrdsten. Het is dus tegenver deze twee richtingen dat de peningen meten wrden geplaatst vr de intensieve verluchting (vensters f rsters). Afbeelding 1 Windstelsel in België Het schrsteeneffect: het schrsteeneffect, dat vrnamelijk efficiënt is 's winters en tijdens de zmernachten, is de pwaartse beweging van de binnenlucht in een gebuw f een kker, aangezien die lucht warmer is en dus lichter dan de buitenlucht. Die beweging zrgt vr verse lucht nderaan in het gebuw f de kker en stuwt de warme lucht aan de bvenkant na buiten. Die luchtverplaatsing is sterker naarmate het binnen warmer is en het vlume waar de beweging zich ntwikkelt, hger is. Een schrsteeneffect is mgelijk p schaal van een enkel venster, f van een vlledig gebuw. > Plaatsbepaling en grtte van de verluchtingspeningen Indien het gebuw bltgesteld is aan de wind, zal men prberen m de peningen van het gebuw te plaatsen p de tegenver elkaar liggende gevels, idealiter zuidwest en nrdst, waarbij luchtdrgang wrdt vrzien tussen de lkalen. Zniet, zal men zich baseren p een BLZ 2 VAN 6 INTENSIEVE LUCHTVERVERSING FEBRUARI 2007
schrsteeneffect, fwel tussen de verschillende verdiepingen, met een luchtdrlaat dr de traphallen, fwel met een schrsteensysteem dat specifiek vr intensieve verluchting is bedeld. In alle gevallen zal elk lkaal meten beschikken ver een pening. Indien een ruimte beschikt ver verschillende gevels, zal men van de gelegenheid gebruik maken m peningen te plaatsen in de verschillende gevels. Twee vrbeelden van intensieve verluchting in kantren: via peningen die wrden geplaatst in tegenver elkaar liggende gevels, dankzij de druk van de wind, f dr middel van verticale kkers. Het luchtdebiet dat dr de pening trekt, is evenredig met het drukverschil tussen de luchtingang en -uitgang, met de ppervlakte van de pening, en met een cëfficiënt die afhangt van het detail van de gemetrie van de pening: Debiet = Oppervlakte Cvrm P Een curante waarde vr de vrmcëfficiënt van een venster is 0,6. De drukverschillen evalueren is bijznder meilijk als er wind staat, en dit gebeurt het best dr een gespecialiseerd bureau. Bij een schrsteeneffect is de druk evenredig met het temperatuurverschil en de afstand tussen de peningen: P 0. 04 h T De waarden berekend p basis van deze therie zijn pgenmen in de illustratie hiernder en in de tabellen verder in de fiche. Afbeelding 2. Luchtdebiet in m³/u van een schrsteeneffect met een venster van 1 m² en een schrsteen van dezelfde sectie > Methde m de verluchting te cntrleren Het penzetten van de ramen kan wrden geautmatiseerd, maar dat kst geld, en men kan geneigd zijn m het penen en sluiten van de vensters manueel te regelen. Die manier van werken is wellicht efficiënt vr wningen, maar wij raden ze af vr ruimtes die nbezet zijn. Bij hevig nweer bijvrbeeld met men de ramen kunnen sluiten m regen- en windschade te vrkmen. Ok kan het tijdens het tussenseizen f in het begin van de zmer gebeuren dat BLZ 3 VAN 6 INTENSIEVE LUCHTVERVERSING FEBRUARI 2007
een permanente verluchting s nachts het gebuw teveel afkelt, wat niet cmfrtabel is. Een autmatisering gebaseerd p de binnentemperatuur biedt de mgelijkheid m dit gebrek aan cmfrt te vermijden. Een autmatisering biedt ten sltte de mgelijkheid m het sluiten van de peningen in verbinding te stellen met een elektrnisch alarm, waardr het risic p indringing in nbezette lkalen wrdt beperkt. MILIEU-ASPECTEN 's Zmers levert een nachtelijke intensieve verluchting in wningen nrechtstreeks energiebesparingen p. Er wrdt jammer geneg steeds vaker aircnditining gebruikt in wningen, wat leidt tt extra energieverbruik. Dr het cmfrt tijdens de zmer te verbeteren dr het gebruik van intensieve verluchting en znwering, kan men die aircnditining vermijden. Een fiche die handelt ver de "kudestrategie" beschrijft p een vllediger manier de cmbinatie van de maatregelen die meten wrden genmen. ÉCONOMISCHE ASPECTEN Vr wningen f kleine tertiaire gebuwen (kantren, handelszaken) zijn er geen enrme grte atria f schrstenen ndig zals die er zijn in grte kantrgebuwen. De installatie van een intensief verluchtingsysteem zal dus geen grte ksten meebrengen, tenzij eventueel vr de autmatisering van smmige peningen, indien het gebuw s nachts niet wrdt bezet. Die kst varieert al naargelang de srten autmatisering, de peningsheken, het gewicht van de vensters, enz. Reken tussen 300 en 700 /m² per venster. Autmatisering is echter niet ndig in wningen, waar een ged manueel beheer even efficiënt is. DE JUISTE KEUZE MAKEN Het principe van de intensieve verluchting met altijd wrden aangemedigd, vral wanneer dit systeem s nachts tijdens de zmer wrdt gebruikt. In wningen gaat het vral ver gewnten die meten wrden aangeleerd, zals vensters s nachts penzetten in de zmer, en ze pnieuw sluiten, indien het tijdens een hitteglf frisser is binnen dan buiten. In kantrgebuwen kan intensieve verluchting wrden gezien als: een bijzndere techniek m aircnditining te vermijden. Het is dan ndig m advies in te winnen bij een gespecialiseerd bureau m de dimensinering en de ptimale gebruiksmethde te bepalen. een brn van extra natuurlijke kelte, die het energieverbruik vr de aircnditining beperkt en de lkalen lichtjes det afkelen. Men met in dat geval de eenvudigste methde zeken en de actieve medewerking van de bewners vragen m het cmfrt in de lkalen te beheren. IN DE PRAKTIJK Er meten maatregelen wrden genmen tijdens de verschillende ntwikkelings- en uitveringsfasen van het prject: SCHETS Elk lkaal dat dient m geruime tijd in te verblijven (wn- en slaapkamers, kantren, keukens, enz.) met beschikken ver een pengaand venster f een buitendeur. Die peningen meten peratineel kunnen blijven, znder afbreuk te den aan de bescherming tegen inbraak in de wning. Men zal prberen m de verluchtingspeningen te vrzien in tegenver elkaar liggende gevels, hfdzakelijk zuidwest en nrdst, m te genieten van de druk van de wind, en p verschillende niveaus, met een verbinding tussen de verdiepingen, m een schrsteeneffect te creëren. BLZ 4 VAN 6 INTENSIEVE LUCHTVERVERSING FEBRUARI 2007
VOORPROJECT Men met ervr zrgen dat de peningen die wrden gebruikt vr de verluchting s nachts: Het risic p inbraak niet verhgen. Vldende stevig zijn m niet te wrden beschadigd indien ze pen blijven bij sterke wind. Geen water binnenlaten bij nweer. In kantren minstens 4 % vertegenwrdigen van de ppervlakte van het lkaal. Om de afmeting nauwkeuriger te bepalen, en indien men enkel rekent p een schrsteeneffect tussen de binnen- en buitenlucht, met men zich baseren p de tabellen hiernder. Men zal dus afmetingen nastreven die een debiet geven van minstens 4 keer het vlume van het lkaal, per uur. Centraal venster Breedte (m) Hgte (m) 0,5 1 1,5 2 2,5 0,25 0,01 0,02 0,04 0,05 0,08 0,5 0,01 0,04 0,07 0,11 0,15 0,75 0,02 0,06 0,11 0,16 0,23 1 0,03 0,08 0,14 0,22 0,31 1,25 0,03 0,1 0,18 0,27 0,38 1,5 0,04 0,12 0,21 0,33 0,46 Te vermenigvuldigen met: ( T ) bin. T bui. Afbeelding 3 Luchtdebiet in m³/s drheen een pen venster, afhankelijk van de gemetrie en van het temperatuurverschil tussen binnen en buiten Een hg en een laag venster met dezelfde afmetingen Breedte (m) Hgte (m) 0,5 1 1,5 2 2,5 0,25 0,02 0,03 0,03 0,04 0,04 0,5 0,04 0,05 0,07 0,08 0,09 0,75 0,06 0,08 0,10 0,12 0,13 1 0,08 0,11 0,13 0,15 0,17 1,25 0,10 0,14 0,17 0,19 0,2 1,5 0,12 0,16 0,20 0,23 0,26 Te vermenigvuldigen met: ( T ) bin. T bui. Afbeelding 4 Luchtdebiet in m³/s dr een laag venster gecmbineerd met een identiek venster dat hger is ingebuwd in hetzelfde lkaal, afhankelijk van de ppervlakte en het temperatuurverschil tussen binnen en buiten BLZ 5 VAN 6 INTENSIEVE LUCHTVERVERSING FEBRUARI 2007
Als het de bedeling is m, dankzij een vlledige kudestrategie, aircnditining te vermijden in de kantrruimtes, met men cntact pnemen met een gespecialiseerd studiebureau m een crrecte dimensinering en geschikte regeling te ntwerpen. OPLEVERING EN INGEBRUIKNAME Indien het beheer van de peningen manueel gebeurt, dan met de ntwerper f de eigenaar er zich van vergewissen dat de bewner de verluchtingsprincipes ged begrijpt: he kan men alles verluchten en de risic s p inbraak beperken, de ndzaak m de binnendeuren pen te huden m luchtdrlaat mgelijk te maken, de risic s p al te sterke afkeling, enz. Ok eventuele nderhudsteams van de kantren meten wrden geïnfrmeerd ver de werking van het verluchtingsysteem, zdat ze het niet verstren. ONDERHOUD Indien de verluchting gebeurt via rsters, dan meten die regelmatig wrden nderhuden. AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Hier vlgt een lijst met fiches waarin kudestrategie, verluchting en luchtkwaliteit aan bd kmen: ENE03 - Een kudestrategie ntwikkelen ENE08 - Zrgen vr thermische inertie ENE13 - Zrgen vr een gede znwering ENE22 - Installatie van een aardwarmtewisselaar CSS07 - Een gede luchtkwaliteit verzekeren BIBLIOGRAFIE Infrmatiebrnnen vr passieve kelmethden en intensieve verluchting: Alter-clim: hulpmiddel vr het ntwerpen van natuurlijk gekelde ruimtes: www.leefmilieubrussel.be/sussites/alter_clim Natvent: http://prjects.bre.c.uk/natvent/ Hybvent: http://hybvent.civil.auc.dk/ Energie+: http://energie.wallnie.be/energieplus/script.htm BLZ 6 VAN 6 INTENSIEVE LUCHTVERVERSING FEBRUARI 2007