Beschermd Wnen met een pgb nder verantwrdelijkheid van gemeenten Een factsheet vr cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers 1 februari 2016 Sinds 1 januari 2015 valt Beschermd Wnen (vrheen GGZ-C met zrgzwaartepakket) vr mensen met een psychische kwetsbaarheid nder verantwrdelijkheid van 43 Centrumgemeenten. Zij maken, samen met hun regigemeenten, beleid vr de kmende jaren. Deze factsheet geeft aan wat gemeenten met dit beleid kunnen regelen, welke vrijheden er zijn en k welke wettelijke randvrwaarden. Waar kun jij p letten als cliënt f familie vertegenwrdiger als je wilt zrgen dat het pgb vr Beschermd Wnen in juw gemeente ged geregeld wrdt? En wanneer met je in actie kmen? Er is enige haast bij gebden mdat in veel Centrumgemeenten p dit mment gewerkt wrdt aan nieuw beleid. Over wie gaat het? Beschermd Wnen is vr ju bedeld als je een psychische kwetsbaarheid hebt en jezelf p dit mment niet zelfstandig in de maatschappij kunt handhaven. Dit kan bv. zijn drdat je te maken hebt met psychses, verslavingen, ADHD f autisme, niet-aangebren hersenletsel, enz. Er zijn in Nederland een kleine 40 duizend mensen die gebruik maken van Beschermd Wnen. Heveel van deze mensen gebruik maken van een pgb weten we niet precies, naar verwachting zijn dat er tussen de 7,5 en 10 duizend. En ver wie gaat het niet? Ben je nder intensieve behandeling en wn je daarbij in een instelling waar deze behandeling gegeven wrdt, dan val je niet nder de nemer Beschermd Wnen. Je valt dan binnen de GGZ-B grep; juw behandeling en begeleiding wrdt betaald vanuit de nieuwe Wet Langdurige Zrg. Gemeenten zijn niet verantwrdelijk vr juw zrg. Juw indicatie wrdt landelijk centraal verzrgd dr het CIZ, het Centrum Indicatiestelling Zrg. Heb je een (Licht) Verstandelijke Beperking, k dan valt juw zrg niet nder de verantwrdelijkheid van de gemeente. Ok jij krijgt een indicatie van het CIZ en valt nder de Wet Langdurige Zrg, k als je een Beschermende Leefmgeving ndig hebt. Natuurlijk kan het k zijn dat je een cmbinatie hebt van psychische prblemen en een verstandelijke beperking, bv. als je autisme hebt en een verstandelijke beperking. Met z n cmbinatie heb je recht p een plek in de Wet Langdurige Zrg en hef je geen aanspraak te maken p zrg vanuit de gemeente. Beschermd Wnen nder verantwrdelijkheid van gemeenten Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwrdelijk vr Beschermd Wnen vr mensen met een psychische kwetsbaarheid. Dit staat in de WMO2015. De Centrumgemeenten maken beleidsplannen ver dit nderwerp, samen met de bij hen hrende kleinere regigemeenten. Gemeenten hebben beleidsvrijheid. Afhankelijk van de lkale vrkeuren kunnen keuzes gemaakt wrden; natuurlijk met wel alles passen binnen de kaders van de WMO2015. 1
De Indicatie Beschermd Wnen Tt 1 januari 2015 werd juw indicatie verzrgd dr het Centrum Indicatiestelling Zrg (CIZ). Daar werd aan de hand van landelijk geldende regels bepaald f je aanspraak kn maken p Beschermd Wnen. In de nieuwe situatie vindt juw indicatie plaats bij de Centrumgemeenten. Ok als je in een regigemeente gebruik wil maken van Beschermd Wnen, wrdt je tch geïndiceerd bij de betreffende Centrumgemeente. He en wanneer de drverwijzingen plaatsvinden meten de gemeenten nderling regelen. Het Onderzek en het Persnlijk Plan Als je Beschermd Wnen ndig lijkt te hebben, zal de Centrumgemeente een nderzek den, vral bekend van het keukentafelgesprek. Het is vr ju verstandig m vrafgaand aan dit gesprek zelf ged na te denken ver de dr ju gewenste tekmst: wat zijn reële wensen en wat is daarvr ndig? Wat kan ik al zelf f met hulp uit mijn directe mgeving? Wie wil ik inschakelen vr verdere hulp? Al dit srt vragen hren thuis in een Persnlijk Plan. Per Sald geeft cursussen ver het pstellen van een Persnlijk Plan. Indien p tijd ingeleverd is de gemeente verplicht juw Persnlijk Plan te betrekken in het nderzek. De Onafhankelijk Cliënt Ondersteuner Bij het nderzek heb je bvendien recht p een nafhankelijk cliënt ndersteuner. Dit is iemand die p de hgte is van mgelijkheden en ju hierver nafhankelijk infrmeert. Deze persn kan k aanwezig zijn bij het keukentafelgesprek. Gemeenten zijn verplicht een nafhankelijk cliënt ndersteuner beschikbaar te stellen. Dit is dus niet iemand van de gemeente zelf. He gaat een gemeente beslissen? Vr de feitelijke indicatie mag de gemeente zelf criteria pstellen. Er zijn instrumenten beschikbaar die de gemeente kunnen helpen m te bepalen f jij Beschermd Wnen ndig hebt (bv. de Wegwijzer naar ndersteuning Wm vr mensen met psychische prblemen/aandeningen, met daarin de checklist Beschermd Wnen). Vrdat een gemeente tt een indicatie vergaat, zal ze k checken f de dr ju gevraagde zrg niet nder gebruikelijke zrg valt. Gebruikelijke zrg is zrg die je gewn van huisgenten mag verwachten. Wat een gemeente precies nder gebruikelijke zrg schaart, valt nder de beleidsvrijheid. Veel gemeenten huden een lijst aan die gebruikt wrdt dr het CIZ maar dit is niet verplicht. Ok zal een gemeente kijken naar wat mensen in juw mgeving p vrijwillige basis willen bijdragen aan juw zrgvraag. Dit heet mantelzrg. Mantelzrg is dus altijd vrijwillig en nbetaald. Individuele Vrzieningen en Maatwerkvrzieningen De indicering van de gemeente verwijst ju vervlgens naar Algemene Vrzieningen (dit zijn vrzieningen die vr iedereen tegankelijk zijn zals een bdschappenservice, een maatjesprject, de biblitheek) en/f naar Maatwerkvrzieningen (bv. individuele begeleiding f Beschermd Wnen). Vr Maatwerkvrzieningen is altijd een indicatie ndig. Wanneer een pgb? Vr de Maatwerkvrzieningen kun je gebruik maken van de dr de gemeente ingekchte zrg f hulp. Dit heet Zrg in Natura. Vrdeel is dat jij zelf weinig te maken krijgt met de administratie rnd inkp en betaling van deze zrg. Indien gewenst, kan je k gebruik maken van een persnsgebnden budget (pgb). Dit hudt in dat het budget vr juw zrg dr ju zelf beheerd wrdt. Z ntstaat meer keuzevrijheid m je zrg z te rganiseren dat het precies past bij juw wensen. Op deze manier wrd je gelijk k werkgever mdat je immers zelf hulpverleners inhuurt. De gemeente met vraf te tetsen f jij hierte in staat bent. Je mag er k vr kiezen m iemand aan te wijzen die de taken hrend bij een pgb p zich neemt. In dat geval met de gemeente tetsen f juw vertegenwrdiger in staat is de taken hrend bij een pgb p zich te nemen. 2
Gemeenten zijn verplicht iedereen te infrmeren ver de mgelijkheid van het verkrijgen van een pgb. Dus iedereen die geïndiceerd wrdt vr een Maatwerkvrziening met te hren krijgen ver de keuze tussen Zrg in Natura en pgb. Als je in staat bent de taken behrende bij het pgb uit te veren, ben je vrij m te kiezen tussen ZIN en pgb. Ok als een gemeente vindt dat het reeds geschikte zrg ingekcht heeft, kan deze gemeente ju niet verplichten m daarvan gebruik te maken. Als je liever een pgb wil en bvendien in staat bent hier ged mee m te gaan (f je hebt iemand die dit vr ju det), dan heb je recht p een pgb. Waarm een pgb vr Beschermd Wnen? De meeste mensen met een indicatie vr Beschermd Wnen, gaan wnen in een RIBW (Reginale Instelling vr Beschermd Wnen). Hier is gede zrg vr handen. Het kan z zijn dat jij liever gebruik maakt van een pgb. Hiervr kun je.a. de vlgende argumenten hebben: - je wilt graag ergens wnen waar geen RIBW bestaat - je wilt graag thuis blijven wnen mdat je daar bv. de beste kansen p herstel hebt - je wilt graag wnen bij een kleine instelling die niet gecntracteerd is dr de gemeente - je wilt graag gehlpen blijven wrden dr mensen uit juw directe mgeving die je vertruwt. Je wilt deze mensen graag betalen uit je pgb zdat deze situatie financieel haalbaar blijft. - je wilt graag wnen met mensen die je zelf kiest in een wninitiatief. - je wilt graag zelf kiezen wie je hulpverleners zijn - je wilt graag wnen in een wninitiatief dat is pgezet vanuit een bepaald gelf f vanuit een bepaalde cultuur - je bent snel verprikkeld waardr het vr ju van enrm belang is m zelf een geschikte, prikkelarme wning te kiezen - je kiest vr eigen regie als gede manier m (vlledig) te herstellen - je wilt tijdelijk p kamers in de stad waar je gaat studeren en wil bij andere studenten wnen die Begeleid Wnen hebben - je wilt k vr de iets langere termijn een garantie hebben dat je zelf mag beslissen ver je wnen en je zrg De grtte van een pgb Bij een Maatwerkvrziening geeft een gemeente aan vr heveel uren een vrziening wrdt afgegeven en wie de betreffende hulp f zrg gaat leveren. Gemeenten bepalen k tarieven vr verschillende srten zrg f hulp. En indien een gemeente dat wil, kunnen ze k verschillende tarieven maken afhankelijk van de prfessinaliteit van juw hulpverleners. Ok kunnen gemeenten ervr kiezen andere tarieven te hanteren als je familieleden f bekenden in huurt. Dit valt nder de beleidsvrijheid. Er zijn echter k wettelijke randvrwaarden: jij als hulpvrager met in staat zijn m met het gebden tarief vldende en kwalitatief gede zrg in te kpen. De beleidsvrijheid zrgt er vr dat er in verschillende gemeenten verschillende manieren ntstaan waarp de hgte van een pgb vr Beschermd Wnen bepaald wrdt. Z zijn er gemeenten die de hgte van het budget afleiden van het bedrag dat ze betalen aan Zrg in Natura, er zijn gemeenten die werken met tarieven, er zijn gemeenten die ffertes van de dr ju gekzen aanbieder aanvragen, er zijn gemeenten die de explitatiegegevens pvragen van de dr ju gekzen aanbieder m p basis daarvan een budget te bepalen. Wellicht duiken er in de nabije tekmst ng meer methden p waarmee gemeenten de hgte van een persnsgebnden budget bepalen. Er kan veel, zlang maar vldaan wrdt aan het wettelijke criterium: jij met vldende kwalitatief gede zrg kunnen inkpen. Knelpunten, ftewel waar kun je p letten bij juw gemeente als je anderen wil helpen? Nu we al ruim een jaar p weg zijn binnen de nieuwe wetgeving, tekenen zich een aantal knelpunten af. Het is van belang dat cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers hier vldende aandacht vr hebben. Het gaat m: 3
de bepaling van de hgte van de pgb s vr Beschermd Wnen: is dit vldende m de bendigde zrg in te kpen? Welke criteria gebruikt een gemeente m te bepalen wat gebruikelijke zrg is? Een veel vrkmend misverstand is bv. dat uders ng verantwrdelijk gehuden wrden vr hun vlwassen en uitwnende kinderen met psychische prblemen. Ouders mgen uiteraard hun kinderen helpen, maar kunnen hierte niet verplicht wrden mdat dit niet valt nder gebruikelijke zrg. de landelijke tegankelijkheid. Tt 1 januari 2015 kwam een indicatie vr Beschermd Wnen vanuit een landelijke rganisatie en was deze k landelijk geldig. In de nieuwe situatie kmt een indicatie van een Centrumgemeente. Als iemand zu willen verhuizen naar een andere gemeente, is een nieuwe indicatie ndig. Het is ng niet helemaal duidelijk he gemeenten zullen mgaan met mensen die willen verhuizen. De VNG heeft een handreiking Landelijke Tegankelijkheid laten maken maar deze is ng niet mgezet in een cnvenant tussen de betrkken partijen. Zrginhudelijke argumenten (waar heeft iemand het meest ndersteunende netwerk? waar is plaats in een RIBW?) zullen daarbij een belangrijke rl spelen. Vr mensen die gebruik maken van een pgb is uiteraard keuzevrijheid een belangrijk ged en de afhankelijkheid van beschikbare plekken in een RIBW is er niet. Het is van belang dat gemeenten de keuzevrijheid van mensen die Beschermd Wnen met een pgb vldende grt huden. Als er signalen zijn dat Centrumgemeenten regibinding willen tepassen (hetgeen p dit punt nwettig is) is het belangrijk dit k landelijk aan te kaarten bij LPGGZ en Per Sald. Er is regelmatig iets in de publiciteit ver slechte kwaliteit van zrg die dr pgb-huders is ingekcht. Bij Beschermd Wnen is het inderdaad z dat een budgethuder niet snel zal wisselen van zrgaanbieder als hij/zij niet tevreden is ver de zrg. Dit hudt immers in veel gevallen k een verhuizing in. Gemeenten ervaren veel nduidelijkheid ver hun mgelijkheden als de kwaliteit van ingekchte zrg dr budgethuders nder de maat blijkt. Deze nduidelijkheid en angst vr slechte publiciteit kan gemeenten kpschuw maken vr Beschermd Wnen met een pgb. Per Sald werkt aan infrmatie vr gemeenten ver mgelijkheden die ze hebben m tch te kunnen sturen, znder de eigen regie van budgethuders te zeer in te perken. Regelmatig hren we dat mensen vinden dat psychische prblemen en een persnsgebnden budget niet samen gaan mdat mensen met psychische prblemen hun leven nu eenmaal niet p de rit hebben. Dit blijkt een hardnekkig misverstand. Iemand met psychische prblemen is niet per definitie nbekwaam vr het beheren van een pgb. Bvendien kan iemand hulp inschakelen. Het is vr gemeenten vanuit bekhudkundig perspectief handiger m te werken met Zrg in Natura. Daarmee is inkp en afname eenduidig in beheer bij de gemeente en kan de gemeente zelf de gewenste afspraken maken. Veel gemeenten infrmeren mensen dan k te weinig ver de mgelijkheid van het pgb. Vaak wijzen gemeenten niet actief p de mgelijkheden vr nafhankelijke cliëntndersteuning f is er nvldende cliëntndersteuning met kennis van de delgrep beschikbaar/ingekcht. Ok kmt het vaak vr dat gemeenten er vanuit gaan dat Zrg in Natura vrliggend is p een pgb. Ok zijn er gemeenten die aan het gebruik van een pgb zeer strikte vrwaarden stellen (bv. het mag slechts intramuraal gebruikt wrden) f die de tarieven zdanig laag maken dat de vrijheid van de budgethuder zdanig beperkt wrdt dat er van eigen regie geen sprake meer is. Beschermd Wnen met een pgb kan slechts als mensen zelf een geschikte wning vinden. Indien mensen een gezamenlijk wninitiatief willen starten, vraagt dat k m een geschikt gebuw en m een wnvergunning. De beschikbaarheid van hiervr geschikte wningen blijkt een knelpunt. Bewners hebben regelmatig dr hun prblematiek weinig inkmen waardr ze aangewezen zijn p gedkpe wningen en daarmee p wningen die drgaans relatief weinig rust, cmfrt en (sciale) veiligheid bieden. Ok zijn de meeste wningen geschikt vr bewning dr individuen f gezinnen. Wningen vr grepen 4
mensen zals bij een wninitiatief zijn nauwelijks beschikbaar. Gemeenten maar k wningbuwcrpraties hebben een rl in het beschikbaar krijgen van geschikte wningen k vr grepen mensen die een gezamenlijk wninitiatief willen starten. Zeker k in het kader van Langer thuis wnen en reginale beleidsplannen BW. Checklist: wat kun je den? Het inrichten van het nieuwe stelsel is een hele klus. We willen er graag vr zrgen dat Beschermd Wnen met een pgb een passende mgelijkheid blijft vr mensen die hier gebruik van willen maken. Daarvr is ged beleid ndig bij alle Centrumgemeenten van Nederland. Gelukkig zijn er veel mensen van cliënt- en familie-rganisaties en wm-raden die de beleidsntwikkelingen bij hun gemeente vlgen. Wat kun je den? 1. in de meeste gemeenten wrdt nu de nta Beschermd Wnen en Maatschappelijke Opvang geschreven. Zrg dat je aan tafel zit met een cliëntenraad, familieraad f de wm-raad. Elke gemeente is verplicht cliënten te betrekken bij de beleidsvrming. Zit je niet aan tafel, neem dan cntact p met de verantwrdelijke ambtenaar en zeg dat je mee wil denken ver het te vrmen beleid. 2. Als de nta ver Beschermd Wnen is vastgesteld dr het cllege van Burgemeester en Wethuders, kmt de nta vervlgens in de gemeenteraad. Zrg dat je juw kritiekpunten nder de aandacht brengt van gemeenteraadsleden. Z kun je er vr zrgen dat het pgb p een gede manier beschikbaar blijft vr mensen met een psychische kwetsbaarheid 3. Heb je hulp ndig? Neem gerust cntact p met: Willeke van den Hek (Per Sald: w.vandenhek@pgb.nl; 06-41889139) Marry Ms (LPGGZ: m.ms@platfrmggz.nl; 06-18680097 Greetje Senhrst (LPGGZ: g.senhrst@platfrmggz.nl; 06-2363765) Infrmatiebijeenkmst Er is k een mgelijkheid m vr een grep van geïnteresseerden een infrmatiebijeenkmst te rganiseren ver Beschermd Wnen met een pgb. Vraag hier naar bij bvengenemde mensen. De verdere tekmst Het is p dit mment ng niet zeker f alle mensen met een psychische kwetsbaarheid die zijn aangewezen p Beschermd Wnen k nder verantwrdelijkheid van de gemeenten blijven. Er wrdt gewerkt aan een nieuw tegangskader vr de Wet Langdurende Zrg waarbij er k tegang kan kmen vr mensen met een psychische kwetsbaarheid die langdurig zullen zijn aan gewezen p Beschermd Wnen. Deze verandering zal vlgens planning met ingang van 2017 gelden. 5