Het Jonge Kind in de Spotlight! Alle pijlen gericht op spel! DAG VAN HET REMEDIËREND ONDERWIJS Astrid van Hertum Hogeschool Utrecht 20 november 2014 Spelen is voor het jonge kind een levensbehoefte en een intense ervaring. Het is zijn manier om zich te verbinden met de omringende wereld en deze te leren kennen. Mijn spelen is leren, Mijn leren is spelen. 1
Spelen en leren: spelen = leren Jonge kinderen leren door te spelen: Betekenisvol Drukken zich uit in het spel Zelfsturing Oplossend vermogen Taal/ taalbegrip / taaldenken Motorisch handelen = leren begrijpen Zelfsturing groeit Zichtbaar in uitingen zoals: initiatieven nemen zich aan de taak houden selectieve aandacht geven zich aan (zelfgemaakte) regels houden zelf controleren Kinderen ontwikkelen zich het beste als: Ze veel concrete ervaringen kunnen opdoen Ze betrokken bezig kunnen zijn Als de zelf de activiteit als betekenisvol ervaren Als het spel ruime plaats krijgt in het activiteitenaanbod Als ontwikkelingsgebieden in samenhang aan bod komen 2
Rol van de leraar Observeren Betekenisvolle context creëren ten behoeve van het informele leren Spelbegeleiding Opbrengstgericht werken en spel Spelbegeleiding Betrokkenheid tonen op het spel: o o o Als speladviseur: spelsuggesties, meedenken bij spelproblemen Als spelleider: de spelinhoud wordt door de volwassene bepaalt, ook de rolverdeling, materialen en middelen. Als meespeler: vanuit een rol invloed uitoefenen op het spel, je bent NIET de leerkracht maar je speelt je rol Spelbegeleidingstechnieken Verwoorden (Sustained shared thinking/conversation) Scaffolding Stimuleren / activeren Bevestigen en belonen Structureren 3
Verwoorden (sustained shared thinking/conversation) 24 Het onder woorden brengen van het spel of handelen van het kind, waardoor er een verband ontstaat tussen de losse (spel)handelingen: het spel/ de actie wordt minder vluchtig en krijgt betekenis Let op intonatie, toon, tempo woordgebruik Het spel/activiteit met geluiden erbij begeleiden (niet dominant laten worden) Onder woorden brengen van gedachten en gevoelens Verwoorden van de lichamelijke beleving, b.v. het voelt zacht, glibberig etc Benoem wat je zelf doet ik rol de bal naar je toe Anticiperen, vooruitlopen op de komende gebeurtenis: dat zal straks een groot feest worden Sustained shared thinking an episode in which two or more individuals work together in an intellectual way to solve a problem, clarify a concept, evaluate activities, extend a narrative etc. Both parties must contribute to the thinking and it must develop and extend Siraj-Blatchford et al (2002) Scaffolding 4
Stimuleren /activeren Spelimpulsen geven door: Startactiviteit Materiaal klaar te leggen Themahoek samen met kinderen inrichten Voorbeeld of plattegrond maken Verhaal of gedicht voorlezen Beeldmateriaal of foto aanreiken Materialen combineren Voorbeeldspel Poppenspel of drama in de kring Bevestigen /belonen goedkeurende feedback aan een kind geven, zonder een oordeel positief reageren op het spel/activiteit van het kind Spel/activiteit nabespreken en reflecteren op eigen (spel)handelingen, met de nadruk op wat er goed ging 22 Structuur aanbrengen structuur aanbrengen in het spel/activiteit materiaal opruimen zodat het niet meer afleidt weinig materiaal geven werken met en spelscript/ verhaal/ gedicht regels 23 5
Maar wat als een kind niet of moeilijk tot spel komt??? De Professional doet ertoe!!!! Aandacht voor de begeleidingsstijl 2 theoretische kaders: Een mediërende leerkrachtstijl: MISC HandelingsGerichtWerken: HGW Bron: Fournier (2012) 6
MISC Professor Pnina Klein scherpt het plaatje dat Piaget schets aan met de volgende schakel: M M Stimuli Object Reactie M = Mediator Bron: Fournier (2012) MISC M I S C Mediational Intervention Sensitizing Caregivers MISC is een hulpmiddel dat de kwaliteit van de interacties tussen mediator en de kinderen wezenlijk verbetert, waardoor de kinderen cognitief en emotioneel betere kansen krijgen! Bron: Fournier (2012) Belang van mediaties Snel veranderende wereld Levenslang leren Flexibility of mind > actieve leerder! Door mediatie prikkelen, aandacht vangen, maar deze ook vasthouden en verbinden met andere ervaringen!!! 7
De 5 mediaties in een notendop 1. Het kind zegt: Kijk! Een toren! De opvoeder reageert: Oh wat een hoge toren, hij steekt al boven de stoel uit! 2. Ik zie rood, geel en blauwe blokken, voor wie maak je die mooie toren/kun je de toren nog hoger bouwen? Zijn er genoeg blokken? Weet je waar je nog meer blokken kunt vinden? 3. Weet je nog de toren die je gisteren had gebouwd deze is nog hoger! Heb je thuis ook blokken om mee te bouwen? 4. Wat knap.je toren is heel hoog! Of Je hebt je toren heel stevig gebouwd, knap hoor! Je hebt heel goed samengewerkt daarom is het gelukt om zo n mooie/hoge toren te bouwen! 5. Vertel eens hoe het is gelukt om zo n hoge toren te bouwen? Oh ja, eerst viel hij om? Wat heb je daarna anders gedaan? De 5 mediaties in een notendop 1. Mediatie van intentionaliteit ingaan op het initiatief van het kind waarbij je als mediator een doel voor ogen hebt! 2. Mediatie van zingeving betekenis verlenen aan de intentionaliteit 3. Mediatie van uitbreiding transfer, het kind leren inzien dat wat het hier-en-nu leert, ook mogelijkheden biedt voor het oplossen van problemen of opdrachten in de toekomst 4. Mediatie van bekwaamheidsgevoelens bevorderen van een positief zelfbeeld; het lukt me! 5. Mediatie van gedragsregulering ik weet dat je deze opdracht aankunt. Ik wil je helpen bij het plannen en de uitwerking in het oog houden; werken aan een goede werkhouding HGW een raderwerk Bron: Pameijer en van Beukering (2007) 8
1. Onderwijsbehoeften & ondersteuningsbehoeften staan centraal 2. De leerkracht doet ertoe!! 3. De werkwijze is systematisch en transparant 9
4. Doelgericht & Haalbaar 5. Wisselwerking of transactioneel kader 6. Constructief samenwerken 10
7. Positieve kenmerken Aandacht voor het positieve! Krachten en kansen van de leerling, de leerkracht, de groep en de ouders Wat kan de leerling goed? Waar ligt zijn belangstelling? Welke aanpak van de leerkracht werkt goed? Welke mogelijkheden in de groep? Sterke kanten/mogelijkheden ouders? Hoe kan een goede samenwerking met de ouders een bijdrage leveren? MISC & HGW = Spel voor alle kinderen mogelijk!!! 11
Waarschijnlijk niks nieuws. maar het is vaak een kwestie van DOEN!!!! Spel begeleiden! Ontwikkelen van een spelvriendelijke omgeving Spel begeleiden betekent spel mogelijk maken, spel stimuleren (Fournier, 2012) 12
Goede preventieve basiszorg Op schoolniveau: heldere visie op spel! Op klas-en leerkrachtniveau: Communicatie met kinderen Het in kaart brengen van de beginsituatie mbt spel Het geven van spelimpulsen Het terugblikken op spelactiviteiten ( MISC; uitbreiding, bekwaamheidsgevoelens) Het stimuleren van kiezen Het verzamelen van kindgegevens en benoemen van de onderwijsbehoeften om kinderen met extra onderwijsbehoeften te kunnen signaleren. Observeren van spel Spel observeren Bij het observeren van de spelkwaliteit kun je letten op de volgende onderdelen: 1. Spelrepertoire: Speelt het kind steeds hetzelfde soort spel, kiest het kind een eenzijdige spelsoort of wisselt het juist veel af. 2. Spelinhoud: Kijk naar de inhoud van het spel. Heeft het spel veel of weinig variatie en detail 3. Zelf bedenken: Komt het kind zelf met ideeën of doet het vrijwel altijd anderen na. 4. Speelruimte: Welk deel van de speelruimte gebruikt het kind. Wordt er een heel klein stukje gebruikt of juist meer dan de eigenlijke speelruimte. 13
5. Hoeveelheid materiaal: Gebruikt het kind veel of weinig materiaal. 6. Materiaal gebruik: Is het kind voornamelijk manipulerend bezig of worden de materialen voor een bepaald iets gebruikt. 7. Spelgerichtheid: Heeft het kind de aandacht bij het spelen of doet het iets wat niets met spelen te maken heeft; is niet spelgericht bezig. 8. Speelduur: Kijk hoe lang de totale speelduur is. Jonge kinderen kunnen 15-25 minuten spelen, oudere kinderen 25-35 minuten. 9. Sociaal-emotioneel spel / tweezijdigheid: Bij zakelijk spel zijn er geen uitingen van gevoelens aanwezig. Bij emotioneel spel hebben de gevoelens de overhand. Beide elementen zouden elkaar moeten afwisselen. 10. Sociaal-emotioneel spel / samenspelen: Zoekt het kind zelf contact, heeft het vaste vriendjes bij het spel of speelt het kind meestal alleen. 11. Sociaal-emotioneel spel / conflicten: Kijk in hoeverre het kind tijdens het spelen conflicten veroorzaakt. 12. Taalgebruik: Kijk en luister in hoeverre het kind taal gebruikt tijdens het spelen en hoe het kind reageert op anderen met behulp van taal. Handelingsgericht werken aan spel Wat heeft dit kind van deze ouders in deze groep bij deze leerkracht op deze school nodig? 14
Handelingsgericht werken aan spel 1. Onderzoeken van de onderwijsbehoeften Observeren en achtergrondgegevens verzamelen 2. Bepalen van doelen analyseren van de verzamelde gegevens 3. Bepalen wat dit kind nodig heeft om dit doel te bereiken begeleidingsplan opstellen en uitvoeren 4. Evalueren, bijsturen, herhalen Naar de praktijk! Spelbegeleiding (Speelplezier) Laten spelen (faciliteren) Helpen spelen (spiegelen) Leren spelen (modeling) Bron: Margot Wouterse 15
Doel spiegelen Kind wordt nieuwsgierig en gaat iets nieuws uitproberen Kind krijgt nieuwe handelingsmogelijkheden aangereikt Kind heeft plezier in spel Kind komt tot meer en ander spel Spiegelen Meespelen http://www.leraar24.nl/video/2567 Spel ondersteunen Spelscript / spelontwerp Rollenspelkaartjes Verhaallijn in wandkaarten Demonstratiespel Verteltafel http://www.leraar24.nl/video/2566/spelstimul ering-demonstratiespel 16
Spelscript http://www.slideshare.net/kardonsch/werken-met-een-spelscript 17
Rollenspel kaartjes Thema: Het restaurant 1. De bakker 2. De ober 3. De klant 4. Verhaallijn 18
Terugblikken! Wat neem je mee in je koffertje na deze bijeenkomst? Wat gooi je uit je koffertje? Wat zou ik uit mijn koffertje moeten gooien? Wat komt daarvoor in de plaats? 19