Ademhalingsmoeilijkheden en Sport: is het astma? Anne Malfroot Kinderlongziekten UZ Brussel Overzicht Astma veroorzaakt door inspanning = inspanningsastma Exercise Induced Asthma / Bronchospasm -- EIA / EIB - Korte, soms ernstige episode van acute luchtwegvernauwing ontstaan na of tijdens een (matige) inspanning Niet-astmatische ademhalingsmoeilijkheden Anafylactische reactie geïnduceerd door inspanning Inspanningsastma (EIA) : voorkomen Prevalentie: 15 000 Belgische lagere school kinderen : Groups of children All Unknown asthma/ current asthma / Urban/ rural Prevalence of + FRAST (6min) in % 7.4 6.6/ 29.6 * 6.4/ 8.5 * 8.9/ 7.0 * *Significant De Baets et al. Ped Pulmonology 2005;39: 301-305
Inspanningsastma (EIA) : voorkomen frekwentie : 70 à 90 % kinderen met astma 40 % niet astmatische-allergische kinderen 35% bij atleten prevalentie Pollutie omgeving sedentair leven en obesitas jeugd hyperkinesie Mashalane MB et al. S Afr Med J 2006; 96: 67-70 Kukafka DS et al. Chest 1998; 114: 1613-1622 EIA : fysiopathologische mechanismen Hypothesen: thermisch osmotisch - inflammatoir Versnelde ademhaling Afkoeling luchtwegen Osmotische veranderingen Afkoeling + uitdroging Vrijstelling van mediatoren uit mastcellen Luchtwegvernauwing sympathische tonus prostaglandines (30-60 min na insp) EIA : bevorderende factoren Intensiteit inspanning verhoogd inspiratoir debiet «verplichte» mondademhaling diepere inhalatie allergenen en polluenten Aantal en diameter uitgedroogde bronchi dehydratatie > 10-12 e generatie EIA zelfs bij nietastmaticus diameter van de uitgedroogde bronchi ernst EIA
EIA : noodzakelijke factoren Duur inspanning inspanning < 1 minuut geen EIA (niet > 10 e generatie bronchi) goede tolerantie anaerobie Mondademhaling-> koude & droge lucht indien inspiratoir debiet te groot voor neuspassage overbrugging voorverwarming en bevochtiging ingeademde lucht (normaal via goed gevasculariseerde neusmucosa) karakteristieken ingeademde lucht : EIA bij droge lucht EIA bij koude lucht EIA : noodzakelijke factoren Structurele veranderingen luchtwegen Verdikking basale membraan Vertraagde rehydratatie Hyperreactiviteit gladde bronchiale spieren Graad van bronchiale inflammatie EIA bij inflammatie ( inhalatiecorticoiden zijn efficiënt) astma virale aandoening (RSV) blootstelling pollutie en aeroallergenen EIA : klinische aspecten Typische vorm Initiële bronchodilatatie Bronchiale obstructie = wheezing + hoest 5 à 10 minuten na stop inspanning Spontane resolutie in 15 à 40 minuten Ademhalingsmoeilijkheden bij kind met «gebrek aan conditie» ontstaan tijdens inspanning en stoppen bij stopzetten inspanning, geen hoest Longfunctie in rust kan N «Refractaire» periode (40 minuten à 2 h) bij 40 à 50 %
FEV 1 l/min Herstel Refractaire periode ong. 1h (40 à 120 min) Inspanning Tijd in min Area under the curve (AUC) = evaluatie ernst EIA : evolutie FEV 1 of ESW /piekstroom EIA : klinische aspecten Atypische vorm «kortademigheid» Ademhalingsproblemen niet in verhouding tot inspanning Hoestbuien Thoracale pijn Verminderde prestaties gelijken Soms geen symptomen zelfs bij longfunctie longfunctie bij slechts 42 % astmatici (volw) met klachten van EIA (dyspnoe hyperventilatie) EIA :diagnose Vrij lopen buiten: FRAST (Free Running Asthma Test) of 6MFRT Geen inspanning 3 uur vóór test 6 minuten VC > 80 % theor max Traag 1 e minuut Nadien zo snel mogelijk lopen gedurende 5 minuten (pols 160-180/min) meten FEV 1 of piekstroommeting: vóór, na, 1, 3, 5, 10, 15 min na inspanning 15 % tov initiële waarde (vóór) = positief gevoeligheid 43 % - specificiteit 90 %
EIA :diagnose Piekstroommeting: vóór, na, 1, 3, 5, 10, 15 min na inspanning 15 % tov initiële waarde (vóór ) = positief EIA :diagnose Diagnose in longfunctielaboratorium stop medicatie op voorhand (β2 mim) -- ESW > 75 % of VC > 80 à 90 % max theor waarde in rust bij aanvang geen inspanning 3 uur vóór test roltapijt (lopen + snel stijgen ventilatoir debiet) > cycloergometer (cardiologie) Maximale inspanning 4 minuten volhouden (hartritme 160180/min) Verhogen sensibiliteit test door inhalatie droge & koude lucht ESW > 15 % (10 % kan als significant worden beschouwd)) Test mogelijk vanaf 8 jaar vanaf 8 jaar mogelijk
EIA : preventieve (nood)behandeling Medicatie : bronchodilatoren via inhalatie Keuze goed aangepast device (spacer, DPI ) SABA (kortwerkende β2 mimetica) aanbev. A* bescherming 2 h doeltreffendheid 80 % 15 minuten vóór inspanning te nemen LABA (langwerkende β2 mimetica) aanbev. A* bescherming 9 à 12 h doeltreffendheid ± 90 % 15 à 30 minuten vóór inspanning te nemen leeftijd? (weinig studies bij kind < 12 jaar) Ipratropium-parasympatolytica-cholinergica ( aanbeveling B)* *Grzelewski. Drugs 2009; 69: 1533-53 EIA : preventieve behandeling In principe geen bronchodilatoren in monotherapie Medische basisbehandeling (chronische θ) Inhalatiesteroiden: 1 e keuze - behandeling onderliggend astma (richtlijnen: basisbehandeling indien 2x/week noodmedicatie) Leukotriene-antagonisten -LTRA doeltreffend maar non responders bescherming vanaf 1 e h en volgende 24 h vermindert het EIB chronisch additioneel effect aanbeveling B Cromonen: 15 minuten vóór inspanning (bescherming ± 2 h) Ipratropium-parasympatolytica-cholinergica Grzelewski. Drugs 2009; 69: 1533-53 EIA : preventieve behandeling Astmapatiënten: basisbehandeling voor optimale controle Niet medicamenteuze preventie EIA Verbetering fysische aanpassing Regelmatige training om drempel waarbij astma verschijnt te verleggen - Langzame opwarming - Controle hyperventilatie relaxatieoefeningen - Zelfvertrouwen beter aanvaarden ziekte - Sporten in groep - Opvoeren fitheid
EIA : preventieve behandeling Andere maatregelen «Controle» omgeving (masker) Keuze minder astmogene sport: - Korte inspanningen zijn weinig astma-verwekkend - Verlengde inspanningen(> 15 minuten) maar weinig intens zijn weinig astma-verwekkend - Intensieve inspanningen van 6 à 8 minuten zijn wel astmogeen Hulp kinesitherapeut (nasale ademhaling- relaxatieademhalingsoefeningen) Gebruik refractaire periode Bij astma is geen enkele sport verboden behalve diepzeeduiken Niet-astmatische respiratoire klachten bij inspanning 15 000 Belgische lagere school kinderen : Vroegtijdig stoppen inspanningstest : 21% EIA ( echte groep EIA: 89% met + FRAST hielden test vol). Klachten: ademhalingsmoeilijkheden, pijn in thorax, moe, pijn in gewrichten, benauwdheid, buikpijn, weigering verder te lopen, val, dysfagie, prikkelhoest Meest waarschijnlijke oorzaak: gebrek aan conditie, hyperventilatie, disfunctioneel ademen BESLUIT: vroegtijdig stoppen of klachten zijn GEEN goede indicatoren ( predictors ) voor EIA De Baets et al. Ped Pulmonology 2005;39: 301-305 Jessica - 10 jaar 59 kg 150 cm astma? ademhalingsproblemen bij inspanning Seretide Singulair => geen effect inspanningsproef
Jessica Niet-astmatische respiratoire klachten bij inspanning: stemband-dysfunctie Studie bij topatleten: Onderzoek naar stembanddysfunctie inspiratoire stridor meestal verkeerd beschouwd als EIA Minder frequent : 5% IS / 30% EIA Ontstaat tijdens inspanning (eerder dan EIA) Stopt snel (5 min na inspanning) Geen respons op astmamedicatie Diagnose tijdens provocatie Rundell KW & Spiering BA. Chest 2003;123: 468-474 Inspannings-Anafylaxie Exercise Induced Anaphylaxis «EIA!» ( EIB): Huidsymptomen 30 à 45 min na begin inspanning: jeuk, urticaria, ventilatiemoeilijkheden, benauwdheid, syncope, zweten, intestinale malaise, vasculaire collaps Alle leeftijden meer bij ts 25-35 jaar. Vormen: 1. Inspanning 2. Allergische reactie op voeding (bepaalde voedingsstoffen) 3. Na ingestie maaltijd 4. Idiopathisch (geen verklaring)
Inspannings-Anafylaxie inspanningsastma (EIA) Vooral tijdens uithoudingswedstrijden, joggen, fietsen, zwemmen, aerobics. Onderscheid met andere complicaties hypoglycemie dehydratatie rhabdomyolyse hartritmestoornissen Laryngospasme Literatuur: MatsuoH et al. Clin Exp Allergy 2005; 35: 461-466 Matsuo H et al. J Immunol 2005; 15: 8116-8122. Besluit Objectiveer klacht: test Maak juiste diagnose Maak onderscheid met andere mogelijkheden alvorens te behandelen Aandacht voor niet-medicamenteuze maatregelen