Van plan naar praktijk: de onderbouwing Nog niet zo heel lang geleden schreven startende ondernemers éérst een dik boekwerk over hun plannen. Maar zo n traditioneel ondernemersplan is vaak voor een groot deel gebaseerd op aannames. Daarom komen er steeds meer ondernemers die hun plannen zo snel mogelijk in de praktijk uittesten, daar lering uit trekken en die kennis gebruiken om stap voor stap een goed onderbouwd business model te maken. In dit whitepaper leest u hoe u dat aan kunt pakken. In dit whitepaper Een realistische kijk op cijfers Business model met groeipotentie Aannames testen, zo snel mogelijk! Valkuilen ontwijken dankzij coaches en mentoren De pitch: financiers en investeerders overtuigen Kees van Nunen Startup coach bij onder andere Startupbootcamp en Sanoma Als je een businessplan schrijft, is dat jouw kijk op de realiteit. Dus eigenlijk ben je op dat moment een fictieboek aan het schrijven. Een realistische kijk op cijfers Als 1 procent van de Nederlanders straks ons product gaat kopen, moeten we er wel voor zorgen dat er op de dag van introductie 170.000 exemplaren op voorraad zijn. Dat is typisch een uitspraak van een startende ondernemer die de zaken in zijn enthousiasme ietwat rooskleurig voorstelt. Het probleem zit hem in de vele aannames. Want wie zegt dat het product inderdaad gaat aanslaan? En waar komt die 1 procent van de Nederlanders vandaan? En wie zijn dat precies? Als er achter die aannames geen cijfermatige onderbouwing zit, wordt het heel lastig om serieuze investeerders of geldschieters te vinden die in het verhaal meegaan en die bereid zijn om de productie voor te financieren. Dat dan maar met eigen geld doen, is gezien de opgestapelde onzekerheden ook niet aan te raden. Ondernemen is risico nemen, dat is waar. Maar je kunt het natuurlijk overdrijven. Het nemen van gecalculeerde risico s: dat is de kunst. Het klinkt misschien niet zo romantisch, maar als startende ondernemer zult u toch echt op zoek moeten gaan naar harde cijfers die uw verhaal onderbouwen. TIP: op Ondernemersplein.nl vindt u informatie en cijfers over verschillende branches. Ook veel banken bieden die informatie aan, zoals het ING Economisch Bureau. Het traditionele ondernemingsplan Als u als startende ondernemer bij een bank een financiering wilt aanvragen, zult u eerst een ondernemingsplan moeten overleggen. Daarin moeten de volgende zaken staan: Uw persoonlijke gegevens en uw cv Een omschrijving van de kernactiviteit en het onderscheidende vermogen van uw bedrijf Welk product of dienst u wilt leveren (of al levert) De doelgroep waar u zich met uw bedrijf op richt (wees hier bij voorkeur zo specifiek mogelijk) www.dezaak.nl/starters 1
Marten Blankesteijn Mede-oprichter van Blendle Cijfers liggen me wel, ik kan goed rekenen. Alleen wist ik niet hoe ik een business case moest schrijven. Maar nadat ik wat goede voorbeelden had gezien, wist ik ook hoe dat werkte en kon ik daar mijn eigen draai aan geven. Eigenlijk is het maken van een financiële onderbouwing heel simpel. Wat verwacht je elke maand te gaan verdienen en wat verwacht je maandelijks uit te geven? Alleen moet je daar wel honderden aannames voor doen. Het blijft dus koffiedik kijken. Een beschrijving van de branche, met marktgegevens en informatie over trends en ontwikkelingen Uw commerciële aanpak, dus hoe u precies geld wilt gaan verdienen Een overzicht van de benodigde investeringen en een prognose van de cijfers voor de komende drie jaar. TIP: heeft u voor een financiering een traditioneel ondernemingsplan nodig, met alle toeters en bellen? Kijk dan eens op MKBkredietdesk.nl. Daar staat uitgebreid beschreven hoe u een doortimmert ondernemingsplan maakt, inclusief een goed onderbouwde balans- en exploitatiebegroting en liquiditeitsprognose. Ook banken bieden hiervoor handige tools en instructies. Zie bijvoorbeeld ING.nl/ondernemingsplan. Maar let op! Een traditioneel ondernemingsplan kan er op papier fantastisch uitzien, maar vaak blijkt het toch erg lastig om alles met feiten en harde cijfers te onderbouwen. Als beginnende ondernemer ontkomt u er niet aan om aannames te doen. Maar hoe sneller u die onzekerheden kunt tackelen, hoe beter. Gelukkig hoeft u het wiel niet opnieuw uit te vinden. Zo werken veel startups met methodes waarmee ze stapsgewijs het aantal aannames kunnen verkleinen. Hoe dat in zijn werk gaat? Daar leest u meer over in hoofdstuk 2 en 3. www.dezaak.nl/starters 2
motivations for partnerships: Optimization and economy Reduction of risk and uncertainty Acquisition of particular resources and activities is your business more: Cost Driven (leanest cost structure, low price value proposition, maximum automation, extensive outsourcing) Value Driven ( focused on value creation, premium value proposition) sample characteristics: Fixed Costs (salaries, rents, utilities) Variable costs Economies of scale Economies of scope categories Production Problem Solving Platform/Network types of resources Physical Intellectual (brand patents, copyrights, data) Human Financial characteristics Newness Performance Customization Getting the Job Done Design Brand/Status Price Cost Reduction Risk Reduction Accessibility Convenience/Usability types: Asset sale Usage fee Subscription Fees Lending/Renting/Leasing Licensing Brokerage fees Advertising examples Personal assistance Dedicated Personal Assistance Self-Service Automated Services Communities Co-creation channel phases: 1. Awareness How do we raise awareness about our company s products and services? 2. Evaluation How do we help customers evaluate our organization s Value Proposition? 3. Purchase How do we allow customers to purchase specific products and services? 4. Delivery How do we deliver a Value Proposition to customers? 5. After sales How do we provide post-purchase customer support? fixed pricing dynamic pricing List Price Negotiation( bargaining) Product feature dependent Yield Management Customer segment dependent Real-time-Market Volume dependent Mass Market Niche Market Segmented Diversified Multi-sided Platform This work is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ or send a letter to Creative Commons, 171 Second Street, Suite 300, San Francisco, California, 94105, USA. Day Month Year No. Kees van Nunen Startup coach bij onder andere Startupbootcamp en Sanoma Alle succesvolle startups die ik ken, zijn begonnen met het domineren van een bepaalde niche en hebben die niche vervolgens uitgebreid. Facebook richtte zich ook eerst specifiek op Harvard-studenten. Daarna volgden studenten in het algemeen en toen pas het grote publiek. Het gaat vaak mis omdat ondernemers een product ontwikkelen zonder dat ze weten wie hun klanten zijn en wat de behoefte is. Mijn belangrijkste tip is dan ook: ken je klant! Business model met groeipotentie Blindelings vertrouwen op een traditioneel ondernemersplan is gevaarlijk. Ondernemers die dat nog wel doen, steken vaak veel geld, tijd en energie in de uitwerking ervan. En velen komen er dan na de introductie achter dat ze de plank toch hebben misgeslagen. Oeps! Een harde, dure en pijnlijke les. Totaal onnodig, blijkt nu. De laatste jaren zijn er namelijk verschillende hulpmiddelen ontwikkeld die startende ondernemers helpen om zo snel en goedkoop mogelijk hun aannames te testen en aan de hand van de resultaten hun businessplan aan te passen. Het meest bekend is het Business Model Canvas van Alexander Osterwalder en Yves Pigneur. In hun bestseller Business Model Generation beschrijven zij gedetailleerd hoe startende ondernemers hun business model kunnen vormgeven. Dat gaat via een visueel hulpmiddel: het Business Model Canvas. The Business Model Canvas Designed for: Designed by: On: Iteration: Key Partners Key Activities Value Propositions Customer Relationships Customer Segments Who are our Key Partners? Who are our key suppliers? Which Key Resources are we acquiring from partners? Which Key Activities do partners perform? What Key Activities do our Value Propositions require? Our Distribution Channels? Customer Relationships? Revenue streams? What value do we deliver to the customer? Which one of our customer s problems are we helping to solve? What bundles of products and services are we offering to each Customer Segment? Which customer needs are we satisfying? What type of relationship does each of our Customer Segments expect us to establish and maintain with them? Which ones have we established? How are they integrated with the rest of our business model? How costly are they? For whom are we creating value? Who are our most important customers? Key Resources Channels What Key Resources do our Value Propositions require? Our Distribution Channels? Customer Relationships? Revenue Streams? Through which Channels do our Customer Segments want to be reached? How are we reaching them now? How are our Channels integrated? Which ones work best? Which ones are most cost-efficient? How are we integrating them with customer routines? Cost Structure What are the most important costs inherent in our business model? Which Key Resources are most expensive? Which Key Activities are most expensive? Revenue Streams For what value are our customers really willing to pay? For what do they currently pay? How are they currently paying? How would they prefer to pay? How much does each Revenue Stream contribute to overall revenues? www.businessmodelgeneration.com www.dezaak.nl/starters 3
Marten Blankesteijn Mede-oprichter van Blendle Dat is een sjabloon dat u uit kunt printen en dat u vervolgens in kunt vullen. Op dat sjabloon staan de volgende negen velden: We maken nog geen winst. Of ons bedrijfsplan financieel haalbaar is, weten we dus nog steeds niet. Maar nu The New York Times en Axel Spring 3 miljoen euro in Blendle hebben geïnvesteerd, kunnen we wel serieus kijken of we ons concept ook in andere landen kunnen introduceren. Als we meer klanten en inkomsten hebben, kunnen we het concept verder uitbouwen. We zijn nog lang niet waar we willen zijn. Ambities genoeg. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Customer Segments: op welke klant is uw dienst of product gericht? Waar hebben zij behoefte aan? Value Proposition: wat heeft u te bieden? Welk probleem lost uw dienst of product op? Customer Relationships: hoe gaat u de klantrelatie invullen? Hoeveel service gaat u bieden en waarom gaat u dat juist op die manier doen? Channels: hoe en op welke manier gaat u uw dienst of product aanbieden? Revenue Streams: hoe gaat u uiteindelijk genoeg geld verdienen? Key Resources: welke hulpbronnen heeft u nodig om genoeg toegevoegde waarde te creëren? Key Activities: welke kernactiviteiten zijn essentieel om een dienst of product te kunnen realiseren waar klanten voor willen betalen? Partners: met wie gaat u samenwerken? Hoeveel toegevoegde waarde hebben die partnerships? Cost Structure: welke kosten moeten u maken om uw business model daadwerkelijk te realiseren? Als u al deze velden heeft ingevuld, kunt u op een overzichtelijke manier zien welke consequenties bepaalde keuzes hebben. Door verschillende opties te proberen, kunt u stap voor stap een business model ontwerpen dat zich goed leent voor uw dienst of product en waarmee u zich nadrukkelijk van concurrenten kunt onderscheiden. KIJKTIP: in deze zes animatiefilmpjes krijgt u op een duidelijke manier uitgelegd hoe het Business Model Canvas werkt en hoe u er op een supersnelle manier een slim businessplan mee kunt ontwikkelen. Value Proposition Canvas Het Business Model Canvas gaat meteen al vrij diep in op de totale bedrijfsvoering. Zo moet u bijvoorbeeld ook al invullen welke verkoopkanalen u wilt inzetten en met welke partners en leveranciers u gaat samenwerken. Dat kan lastig zijn als u vroeg in de opstartfase zit en nog moet uitzoeken of uw product of dienst wel aansluit bij de behoeften van beoogde klanten. Osterwalder en Pigneur hebben daarom ook het Value Proposition Canvas geïntroduceerd. Dat schematische model helpt u om product en diensten te ontwikkelen die aansluiten bij de wensen, angsten en behoeften van klanten. Ook dit is een sjabloon met velden die u zelf kunt invullen. www.dezaak.nl/starters 4
Femke Furnée Oprichter van meubel- en woon-accessoiremerk FEST We zijn midden in de crisis begonnen. Op dat moment had ik weinig middelen, en banken lenen je ook niet zo snel geld. Over elke euro die ik uitgaf, moest ik dus drie keer nadenken. Inmiddels zijn we enorm gegroeid. De bijbehorende omzet-stijging is natuurlijk super. Maar het betekent ook dat we dubbel zoveel voorraad moeten hebben. En die voorfinanciering blijft lastig. Bij dit model gaat het nog niet meteen om het ontwerpen van een business model, maar om het ontwikkelen van producten of diensten die naadloos aansluiten bij de wensen van klanten. Wat willen zij echt en welk probleem gaat u voor hen oplossen? Om daar achter te komen, helpt het Value Proposition Canvas u om in te zoomen op de belevingswereld van de klant. Waar liggen hun pains & gains en hoe speelt u daar precies met uw product of dienst op in? Zo n analyse is essentieel, want hoe beter u de klant doorgrondt, hoe beter u daar met uw aanbod op kunt inspelen. Een handig hulpmiddel dus om de kans op een succesvolle introductie te vergroten. TIP: op Businessmodelgeneration.com kunt u zien hoe het Value Propostion Canvas eruitziet en hoe het werkt. www.dezaak.nl/starters 5
Kees van Nunen Startup coach bij onder andere Startupbootcamp en Sanoma Henry Ford zei dat als hij alleen aan mensen had gevraagd wat ze wilden, ze waarschijnlijk snellere paarden hadden gezegd. Het gaat er niet om wat mensen willen, maar welke problemen ze hebben en of jij daar een goede oplossing voor hebt. Stel dus vragen over het probleem. En zo specifiek mogelijk. Aannames testen, zo snel mogelijk! De kans is groot dat u dankzij het Business Model Canvas in een verrassend korte periode een goed uitgedacht en veelbelovend business model op papier kunt zetten. Hoe sneller u weet of dat plan ook daadwerkelijk levensvatbaar is, hoe beter. Geen tijd te verliezen dus! U hoeft echt niet te wachten tot financiers of investeerders met een flink bedrag over de brug komen. Sterker nog: het is veel beter om in deze fase zo weinig mogelijk geld te investeren en in een zo kort mogelijke tijd duidelijkheid te krijgen over de haalbaarheid van uw business model. Lean Startup Als startende ondernemer kunt u veel leren van de manier waarop startups tegenwoordig te werk gaan. Zij kiezen ervoor om ideeën zo snel mogelijk in de echte wereld uit te testen. Dat doen ze bijvoorbeeld met een simpel prototype of een filmpje waarin een nog te maken dienst of product wordt uitgelegd. Ook worden er websites gelanceerd met alleen een homepage waar bezoekers kunnen aangeven dat ze interesse hebben in een bepaald aanbod, terwijl het product of de dienst nog niet bestaat. De mogelijkheden zijn legio. Er is ook een term voor dit soort initiatieven: minimum viable product (minimaal levensvatbaar product). In de wereld van de startups ook wel MVP genoemd. KIJKTIP: een kort animatiefilmpje over lean startup. Marten Blankesteijn Mede-oprichter van Blendle Als journalist maakte ik me zorgen over het feit dat mensen van mijn leeftijd nauwelijks kranten of tijdschriften lezen. Ik zag een overeenkomst met de muziekwereld: dat mensen geen cd s kopen, wil niet zeggen dat ze niet van muziek houden en daar niet voor willen betalen. En zo ontstond in 2010 het idee om een online kiosk te starten met losse artikelen. Steeds opnieuw aanpassen Het voordeel van een MVP is dat u zo heel snel en met weinig geld kunt onderzoeken of u op de goede weg zit. De feedback en data die u op die manier verkrijgt, gebruikt u vervolgens om uw product of dienst aan te passen. Dat proces herhaalt u net zo vaak tot er zicht komt op een product of dienst dat voldoet aan de wensen van de doelgroep en waar ze ook voor willen betalen. Het kan overigens ook gebeuren dat u er tijdens dit proces achter komt dat de doelgroep die u voor ogen had een idee niets vindt, maar dat een andere doelgroep wel geïnteresseerd blijkt te zijn. Dat zijn uiteraard ook zeer interessante ontdekkingen. LEESTIP: The Startup Owner s Manual van Steve Blank en Bob Dorf. Dit is hét handboek voor startups. En eigenlijk kan elke ondernemer lering trekken uit de verschillende methodes die in deze manual voorbijkomen. www.dezaak.nl/starters 6
Femke Furnée Oprichter van meubel- en woon-accessoiremerk FEST Ik begon heel simpel met een stand op een beurs. Daar kon ik alleen wat prototypes en samples laten zien. Dat bleek al voldoende, want ik kon meteen de eerste bestellingen noteren. Paul Veugen Medeoprichter van Human.co Ik geloof heel erg in het delen van ideeën. Als het goed is, heeft niemand zich zo goed in het onderwerp vastgebeten als jij. Hoe meer mensen je over je idee vertelt, hoe meer je uitgedaagd wordt om oplossingen te zoeken voor problemen waar je zelf nog niet aan had gedacht. Naar buiten! Act fast, fail fast, learn fast. Dat is kort samengevat de filosofie achter Lean Startup. Vinden klanten uw oplossing daadwerkelijk een geschikte oplossing voor hun probleem? Ga daarover het gesprek met hen aan. Naar buiten dus! Aangezien u het business model hebt bedacht, weet u precies op welke vlakken u aannames heeft gedaan. Daarom is het essentieel dat u die klantengesprekken zelf voert, bij voorkeur face to face. KIJKTIP: in deze video legt Steve Blank uit waarom je als startende ondernemer zo snel mogelijk naar buiten moet gaan. Get out of the building! Maar let op: zeggen is iets anders dan doen Als u klanteninterviews gaat doen, zijn er meerdere valkuilen waar u in kunt vallen. Ten eerste bent u ongetwijfeld zo enthousiast over uw eigen plan dat u de neiging zult hebben om uw gesprekspartner ervan te overtuigen dat uw product of dienst echt onmisbaar voor hem is. Niet doen! Stel gerichte vragen over het probleem en houd het daarbij. De tweede grote valkuil: klanten zeggen vaak iets anders dan wat ze daadwerkelijk doen. En eigenlijk doen we dat allemaal. We denken wel dat we heel rationeel zijn en dat we veel controle hebben over de keuzes die we maken, maar ondertussen neemt ons onderbewuste veruit de meeste beslissingen en hobbelt onze ratio daar achteraan. Dat is een typisch menselijk trekje. Juich dus niet meteen als potentiële klanten massaal zeggen dat ze uw product zeker gaan kopen. Bovendien speelt dan ook nog mee dat zo n antwoord sociaal wenselijk is. Valkuil nummer drie. Onderschat het dus niet, het op een juiste manier voeren en interpreteren van klanteninterviews. LEESTIP: Talking to Humans, een praktische handleiding vol tips om als startende ondernemer effectievere gesprekken te voeren met bestaande of potentiële klanten. Dit e-boek kunt u gratis downloaden op Talkingtohumans.com. www.dezaak.nl/starters 7
Femke Furnée Oprichter van meubel- en woon-accessoiremerk FEST Als startende ondernemer kan ik me niet veel fouten permitteren. Maar natuurlijk gaat het ook weleens mis. Op zo n moment heb ik veel aan Sacha Engels, mijn mentor. Zij is een ervaren ondernemer die ook startups begeleidt. Ik kan haar altijd bellen. Daarnaast heeft ze ook geld in mijn bedrijf geïnvesteerd. Valkuilen ontwijken dankzij coaches en mentoren Heeft u uw eerste klanten aan u weten te binden? Zijn zij bereid om de prijs te betalen die u ervoor vraagt? En reageert het merendeel van hen ook positief tot zeer positief op uw product of dienst? Is uw idee dus langzaam maar zeker uitgegroeid tot een product of dienst die goed aansluit bij de behoefte in de markt? Dan kunt u uw bedrijf verder gaan opschalen. Dat heeft uiteraard de nodige consequenties, ook financieel. Doordat u nu met grotere bedragen te maken krijgt, kan een verkeerde investering grote consequenties hebben. Hoog tijd dus om advies in te winnen bij mensen die datzelfde pad al eens hebben bewandeld. Om te beginnen kunt u zich aansluiten bij een ondernemersnetwerk en op die manier makkelijk in contact komen met ondernemers die in een vergelijkbare positie verkeren. Zij kunnen u waarschijnlijk al de nodige tips geven. Veel ervaren ondernemers die precies weten hoe je een bedrijf moet uitbouwen, willen die kennis graag delen. En wellicht zit daar ook een goede mentor tussen. Startup accelerators Bent u een startup met een innovatief idee? Dan hoeft u niet meteen naar Sillicon Valley te verhuizen. In Nederland zijn er inmiddels verschillende plekken waar veelbelovende startups intensief begeleid worden, zoals: Startupbootcamp in Amsterdam Rockstart in Amsterdam ECE (Erasmus Centre for Entrepeneurship) in Rotterdam Kees van Nunen Startup coach bij onder andere Startupbootcamp en Sanoma Het is belangrijk dat je jezelf scherp houdt. Verzamel mensen om je heen die je verder kunnen helpen. Probeer ook op regelmatige basis feedback te krijgen van adviseurs die kijken of je nog op het juiste pad zit en of je nog de juiste dingen doet. www.dezaak.nl/starters 8
Kees van Nunen Startup coach bij onder andere Startupbootcamp en Sanoma Wanneer heb je een product market fit? Laat ik het zo zeggen: als je jouw product dusdanig hebt aangepast dat het echt aansluit bij een behoefte in de markt, heb je niet eens tijd om die vraag te stellen. Op dat moment begint namelijk alles te werken en ben je van de ene op de andere dag druk om aan de vraag te voldoen. Dat is ook letterlijk wat ik zelf heb meegemaakt. En het mooie is: naar financiers en investeerders heb je dan meteen een goed verhaal dat je ook nog eens met cijfers kunt onderbouwen. Femke Furnée Oprichter van meubel- en woon-accessoiremerk FEST Je hebt IKEA en je hebt design waar je meteen flink meer voor betaalt. Er zit weinig tussenin. Dat merkte ik toen ik mijn eigen huis ging inrichten. Zo ontstond het idee om zelf een interieurlijn te gaan ontwikkelen: design dat wel betaalbaar is. Dat verhaal heb ik begin 2014 ook verteld tijdens de TheNextWomen Pitch Competition. En blijkbaar sprak dat aan. Ik werd in ieder geval tot jury- en publiekswinnaar uitgeroepen. De pitch: financiers en investeerders overtuigen Tot dusver heeft u al een flinke weg afgelegd. U heeft kort en krachtig samengevat wat uw ondernemersplannen zijn. Vervolgens heeft u die ideeën vertaald naar het Business Model Canvas. Daarna bent u in gesprek gegaan met potentiële klanten om te achterhalen of u met uw product of dienst inderdaad een wezenlijk probleem kunt oplossen en of u dat op de juiste manier doet. U heeft een MVP gemaakt en vervolgens bent u voorzichtig aan productontwikkeling begonnen. En u bent pas gaan opschalen toen een groot deel van de gebruikers oprecht enthousiast was over het product of de dienst. En om u voor te bereiden op het komende groeiproces bent u op zoek gegaan naar een mentor of coach. U bent kortom helemaal klaar om uw bedrijfsplan bij financiers en investeerders te gaan pitchen. KIJKTIP: een video van pitchcoach Beth Susanne. Data, klantenperspectief en leermomenten Het mooie is: u heeft in het voortraject al veel meegemaakt en die ervaringen kunt u gebruiken voor een persoonlijk en overtuigend pitchverhaal. Om te beginnen, kunt u niet alleen vertellen welk probleem u voor klanten gaat oplossen, maar heeft u ook al data die aantonen dat uw oplossing inderdaad in een behoefte voorziet. U kunt vertellen wie uw concurrenten zijn, en dankzij de feedback van uw gebruikers kunt u volledig vanuit klantenperspectief vertellen waarom uw aanpak effectiever is. Door het vele contact met klanten weet u precies wat zij belangrijk vinden en welke marketingstrategie u moet volgen om daar zo goed mogelijk op in te spelen. U kunt vertellen wat er zoal mis ging en hoe u die problemen uiteindelijk hebt opgelost. Wees niet bang om u kwetsbaar op te stellen. Verhalen over leermomenten doen het vaak goed, want financiers en investeerders willen graag weten hoe u als ondernemer met tegenslagen omgaat. www.dezaak.nl/starters 9
Marten Blankesteijn Mede-oprichter van Blendle In Nederland hebben we bij verschillende partijen aangeklopt die bekendstaan als risico-investeerders. Maar zelfs zij vroegen of we konden laten zien dat we al gebruikers hadden. In Amerika gaat het er heel anders aan toe. Daar heb je investeerders die als de dood zijn om the next big thing te missen. Als je eerst je verhaal doet en vervolgens zegt dat je op dit moment geen geld nodig hebt, raken ze in de war. Je moet op het juiste moment hard to get spelen. Die tip kregen we van een ervaren Nederlandse investeerder. En na een tijdje bel je dan om te zeggen dat je toch geld ophaalt, omdat er zoveel interesse is. Tot slot hoeft u alleen nog maar te vertellen wie er verder nog in uw team zitten, wat de plannen voor de toekomst zijn en wat u uw toehoorders kunt bieden als zij met u in zee gaan. Als u geld nodig heeft, noem dan het benodigde bedrag en geef een korte en krachtige onderbouwing. Vergeet tot slot niet dat u ook om kennis of sociaal kapitaal kunt vragen. Die zaken kunnen ook heel waardevol zijn. Om als ondernemer een vliegende start te maken, is dus het nodige voorwerk nodig. Uiteraard moet ook financieel alles tot in de puntjes kloppen. Dat betekent dat u serieus aan de slag moet met de cijfers. Als daar uw kracht niet ligt, roept u dan vooral de hulp in van een accountant of een andere financieel specialist. Powered by Over De Zaak De Zaak is een betrouwbaar en inspirerend kennisnetwerk voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf (mkb). Bij ons vindt u alles wat u in uw dagelijkse bedrijfsvoering nodig heeft. De Zaak biedt onder andere telefonisch advies door ervaren adviseurs, nieuws en praktische informatie zoals voorbeeldbrieven, checklists en tips. Het is niet toegestaan om beeldmateriaal en informatie afkomstig uit dit document zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van De Zaak te kopiëren in welke vorm dan ook. Copyright @De Zaak www.dezaak.nl/starters 10