Presentatie voor de PVGE Veldhoven Roel Fonville Eindhoven, 24 november 2017

24-11-2017 Presentatie voor de PVGE Veldhoven Roel Fonville Eindhoven, 24 november 2017 1

24-11-2017 2

Opleiding: Doctoraal diploma Anorganische Chemie RU Groningen Carrière: Ruim 30 jaar Koninklijke Philips Electronics: 20 jaar Philips Components & Philips Semiconductors Ontwikkeling Business Manager Discrete Halfgeleiders Plantmanager Philips Stadskanaal Bedrijfsdirecteur Philips Semiconductors Nijmegen General Manager Philips Display Components Regio Europa 2002-2010: Bestuursvoorzitter Philips Medical Systems Nederland BV 2010-2014: TU Eindhoven: Directeur Strategic Area Health Nu: Adviseur en toezichthoudende functies Sinds november 2014 voorzitter Federatie van Philips Verenigingen van Gepensioneerden 24-11-2017 3

PPF, Philips, IAK FPVG KNVG Regio Eindhoven vereniging Lokale vereniging (DTN) Lokale vereniging (NXP) Lokale verweesde vereniging (RSD) Landelijke Belangenvereniging Philips Gepensioneerden PVGE Lidmaatschap Federatie Lid met PPF pensioen 22-3-2017 Lid met Philips verleden zonder PPF pensioen Lid zonder Philips verleden Lidmaatschap van natuurlijke personen 4

Introductie Uit welke componenten bestaat de oudedagsvoorziening? Hoe pensioen wordt opgebouwd en welk recht men aan een pensioenregeling kan ontlenen, Waarom in het huidige pensioenstelsel al jaren niet meer geïndexeerd wordt, wat er de oorzaak van is en wie dat bepaalt. Hoe de positie van de pensioenfondsen is, het vermogen en het perspectief om aan de verplichtingen aan huidige en toekomstige rechthebbenden te kunnen voldoen. Waarom wil men het pensioenstelsel wijzigen. Lossen de voorstellen van de SER de problemen op? Wat de positie van de FPVG in dat belangenveld is, mede in haar deelname in de KNVG. 24-11-2017 5

~50% ~45% ~5% van de oudedagsvoorziening in Nederland 24-11-2017 6

Door de dubbele vergrijzing: We worden ouder Er worden minder kinderen geboren Bevolkings opbouw naar leeftijd. wordt het aandeel werkenden (20-65 jaar) steeds lager, daardoor de last per werkende toeneemt 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2015 2016 jaar Jonger dan 20 jaar 20 tot 40 jaar 40 tot 65 jaar 65 tot 80 jaar 80 jaar of ouder 24-11-2017 7

100 90 80 70 60 50 40 Grijze druk % Groene druk % 30 20 10 0 2015 2016 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 24-11-2017 Demografische druk: De som van het aantal personen van 0 tot 20 jaar en 65 jaar of ouder in verhouding tot de personen van 20 tot 65 jaar. Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van het niet-werkende deel van de bevolking tot het werkende deel van de bevolking. 8

In de privé sfeer: deze wordt ook fiscaal gefaciliteerd Lijfrente Levensverzekeringen Banksparen Sparen via een gewone spaarrekening of beleggen wordt niet fiscaal gefaciliteerd en wordt ook wel Vierde pijler genoemd. 24-11-2017 9

Onderdeel van de collectieve arbeidsovereenkomst Geregeld in cao overleg Uitvoering afgesproken met pensioenfonds Premie 24% van de loonsom (Philips) 24-11-2017 11

Onderneming Pensioenwet Werknemer Pensioenreglement, Pensioen opbouw en uitkering Pensioenfonds 24-11-2017 12

Defined Benefit: Gegarandeerde uitkering (Philips vroeger). Risico ligt bij de werkgever. Collective Defined Contribution: Collectieve belegging van de inleg, daaruit volgt een toegezegde uitkering. Risico ligt bij het Pensioenfonds. (Philips nu). Defined Contribution: Een vaste bijdrage uit het salaris die ingelegd wordt bij een pensioenfonds of verzekeraar, waarmee een vermogen wordt opgebouwd en later een pensioen kan worden gekocht. Risico ligt volledig bij de werknemer. (Shell nu) 24-11-2017 13

De Pensioen opbouw wordt globaal als volgt gefinancierd: 1/3 uit de inleg 1/3 uit rendement op gespaard vermogen tijdens werk 1/3 uit rendement op gespaard vermogen na pensionering Jaarlijkse opbouw pensioen 4,500 4,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73 75 77 79 81 83 85 Opbouw reguliere indexatie extra indexatie 140,000 120,000 100,000 80,000 60,000 Cumulatieve opbouw pensioen 40,000 20,000 0 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73 75 77 79 81 83 85 Opbouw reguliere indexatie extra indexatie 24-11-2017 14

1.400.000 1.200.000 1.000.000 Miljard 800.000 600.000 400.000 200.000 0 Q1 2007 Q1 2008 Q1 2009 Q1 2010 Q1 2011 Q1 2012 Q1 2013 Q1 2014 Q1 2015 Q1 2016 Q1 2017 Bron: DNB Beschikbare middelen voor risico fonds 24-11-2017 16

Als je over 10 jaar 1000 wil hebben, hoeveel heb je dan nu nodig bij een rente van: Rente Benodigd bedrag 7% 508,35 4% 675,56 1% 905,29 24-11-2017 17

Uitkering (miljoen) Rente 800 700 600 500 Uitkeringen (miljoen) 3.0% 2.5% 2.0% Rentetermijnstructuur (UFR 1 dags) 400 300 200 100 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Jaar 800 Contante waarde uitkeringen (miljoen) 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Jaar 700 600 500 uitkering 400 300 200 100 contante waarde 0 24-11-2017 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 18 Jaar 19

1.400.000 Miljard 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 Q1 2007 Q1 2008 Q1 2009 Q1 2010 Q1 2011 Q1 2012 Q1 2013 Q1 2014 Q1 2015 Q1 2016 Q1 2017 Bron: DNB Beschikbare middelen voor risico fonds Geraamde technische voorzieningen voor risico fonds 24-11-2017 19

24-11-2017 20 Bron: DNB -0,500 0,000 0,500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100 Rente % Jaren 30-9-2017 30-9-2016

Als je over 10 jaar 1000 wil hebben, hoeveel heb je dan nu nodig bij een rente van: Rente Benodigd bedrag 7% 508,35 4% 675,56 1% 905,29 Actueel voor pensioenfondsen 0,289% (rente per 30-9-2016) 971,55 0,927% (rente per 30-9-2017) 911,86 24-11-2017 21

160% 150% 140% 130% 120% 110% 100% 90% 80% 70% 60% Q1 2007 Q1 2008 Q1 2009 Q1 2010 Q1 2011 Q1 2012 Q1 2013 Q1 2014 Q1 2015 Q1 2016 Q1 2017 Dekkingsgraad 24-11-2017 22 Bron: DNB

140,0% Beleids Dekkings graad 130,0% 120,0% 110,0% 100,0% 90,0% 80,0% 100,0% 105,0% 110,0% 115,0% 120,0% 125,0% 130,0% 135,0% 140,0% Vereiste Dekkingsgraad Bron: DNB 24-11-2017 23

De Federatie pleit er bij het PPF voor om in 2018 een wettelijk mogelijke hogere (partiële!!) indexatie te geven. 24-11-2017 24

De pensioenfondsen hebben hun vermogens de afgelopen jaren zien groeien Door de demografie en vooral door de lage rente zijn de verplichtingen echter ook sterk toegenomen Als de rente stijgt wordt over het algemeen- de positie van de pensioenfondsen beter In heel veel gevallen wordt er nu te weinig premie betaald in relatie tot de toegekende rechten (gedempte premie); dat holt de financiële positie van de pensioenfondsen uit; werkgevers en werknemers willen echter niet meer premie betalen Pensioenfondsen moeten een evenwichtig beleid voeren waarin rekening wordt gehouden met werknemers, gepensioneerden en de werkgever; dat wordt steeds lastiger 24-11-2017 26

Van Eind-loon naar Midden-loon Invoeren voorwaardelijke indexatie Van Defined Benefit naar Collective Defined Contribution Verlaging van de maximale opbouw (Witteveen kader) van 2.25% naar 1,875% per jaar met een maximum van 100.000 Pensioenleeftijd: inmiddels gestegen naar 68 24-11-2017 27

Transparantie: Het huidige systeem is te ingewikkeld en niet transparant, waardoor het vertrouwen van de deelnemers in het systeem is gedaald; het moet dus simpeler! Doorsneepremie De loopbanen van mensen zijn niet meer als vroeger de gehele carrière bij één bedrijf of in een branche; dat maakt het gebruik van de doorsnee premie systematiek discutabel Participatie ZZP ers bouwen vaak helemaal geen pensioen op 24-11-2017 29

Kosten pensioen inkoop 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 benodigde premie Leeftijd doorsnee premie 24-11-2017 30

Individuele potjes met gezamenlijke risico deling en een pensioentoezegging vlak voor pensionering: Individuele potjes; je kan je opgebouwde kapitaal zelf zien Gezamenlijk beleggen; je kan zelf een risico profiel kiezen Risico deling op nabestaandenpensioen en op lang leven Gedurende de opbouwfase géén toezegging over de hoogte van het pensioen Enige jaren voor pensionering een pensioentoezegging hiervoor is een buffer nodig 24-11-2017 31

Het voorgestelde systeem is veel ingewikkelder Is een mix van DC en een DB systeem Nog steeds een gezamenlijke buffer Complexer: dus minder transparantie Afschaffing doorsnee premie levert grote overgangsproblemen op: Voor de generatie tussen 45 jaar en pensioendatum; Bedragen tussen de 25 en 100 Miljard Euro gaan rond; wie gaat dat betalen? ZZP ers bouwen door deze maatregelen nog steeds geen pensioen op 24-11-2017 33

Er zijn berekeningen gemaakt door de pensioenfederatie met zogenaamde Maatmannen. De berekende pensioenresultaten laat grotere risico s zien. Nieuw pensioenstelsel kent grotere risico's dan het huidige' Het persoonlijke pensioen levert minder op dan het huidige stelsel wanneer het tegenzit op de financiële markten. Dat blijkt uit nieuwe doorrekeningen door de pensioenfondsen van de voorstellen voor de hervorming van het pensioenstelsel, zo melden bronnen aan Pensioen Pro en het FD. Daar staat tegenover dat wanneer de beurskoersen hard stijgen, het pensioenresultaat ook beter is. bron: FD: 18 oktober 2017 Ervaringen met de huidige DC regelingen geven aan dat op pensioendatum het pensioen behoorlijk tegen kan vallen. Pensioenfonds Bouw neemt afstand van pensioenplannen in regeerakkoord Het pensioenfonds voor de bouw is kritisch over de hoofdpunten van de pensioenplannen van het kabinet Rutte III. De achterban van Bpf Bouw, 11.000 werkgevers en hun werknemers, vindt de voorgenomen afschaffing van de doorsneesystematiek in 2020 'onnodig'. En de overgang naar een persoonlijk pensioenvermogen noemt Bpf Bouw 'een zorgpunt'. Daarmee neemt een van de vijf grootste pensioenfondsen afstand van de voorstellen voor een nieuw pensioenstelsel, waar al jaren aan wordt gewerkt. Ook metaalfonds PMT, een van de andere grote bedrijfstakpensioenfondsen, is terughoudend. Veel ondernemingspensioenfondsen zijn al langer niet enthousiast. bron: FD 19 oktober 2107 24-11-2017 34

24-11-2017 36

Wie het manifest wil steunen kan terecht op deze site: http://www.red-ons-pensioenstelsel.nl/ 24-11-2017 37

Ambitie Behoud Levensstandaard na pensionering Vertrouwen en transparantie Het belang van deelnemers en gepensioneerden voorop Collectiviteit, solidariteit en verplichtstelling, ook voor ZZPérs Arbeidsongeschiktheid Lang leven, sterfte (nabestaandenpensioen) Beleggen: gezamenlijk beleggen, gezamenlijk beleggingsrisico s delen Transitie Verworven rechten mogen niet worden aangetast Rolzuiverheid overheid en DNB Overheid als wet- en regelgever en werkgever DNB als beleidsmaker en toezichthouder Pensioenfondsen Ruimte voor beleid toegesneden op de specifieke situatie van een fonds Risico en zeggenschap in de pensioenfondsen moeten samen gaan 24-11-2017 38

Kabinetsbeleid negatief voor gepensioneerden. KNVG en zusterorganisatie NVOG maken zich zorgen om de koopkrachteffecten van dit kabinetsbeleid voor gepensioneerden. De kleine plus die Rutte III voor gepensioneerden in petto heeft kan niet voorkomen, dat hun koopkracht daalt als gevolg van stijgende zorgkosten en van het uitblijven van de indexering op hun pensioen of zelfs korting daarop. 24-11-2017 39

www.knvg.nl www.loonvoorlater.nl www.pensioenleugen.nl De KNVG voert landelijke lobby, door inhoudelijke acties en reacties, zoals: Oproep aan kabinet om ouderen tegemoet te komen Toetsingscriteria voor een nieuw pensioenstelsel 24-11-2017 41

Belangenbehartiging van haar leden op financieel gebied in algemene zin en speciaal op het gebied van: Waardevaste pensioenen Richting Philips Pensioenfonds en sponsor Philips Zorgverzekering Collectief contract met IAK samen met Philips (overgang per 1-1-2018 van VGZ naar Avéro Achmea) Wet en regelgeving betreffende gepensioneerden door gezamenlijke inspanningen in KNVG verband. Belastingen Pensioenwetgeving Zorg en Wonen 20-4-2016 42

24-11-2017 43