Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam

Transcriptie

1 Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014

2 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor de toekomst 2

3 NEDERLANDS STELSEL IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF

4 Nederland aan de top 4 Melbourne Mercer Global Index

5 toch verlies van vertrouwen Overheid Pensioenfondsen 5

6 Europa : Grote diversiteit van stelsels Nederland neemt bijzondere positie in: DB in private tweede pijler

7 TWEE PROBLEMEN - BETAALBAARHEID & VERTROUWENSVERLIES - MAATSCHAPPELIJKE VERANDERING 7

8 Oorzaak Crisis 2002 en

9 maar niet alleen.. 9

10 Oorzaak Weerstand neemt af door vergrijzing verplichtingen loonsom

11 Traditionele DB contract niet houdbaar Vergrijzing maakt premie-instrument bot ook werkgever trekt zich terug als risicodrager Belofte van een zeker pensioen niet meer houdbaar DB groeit naar DC toe: het beleggingsresultaat bepaalt zonder premiestuur is risicosolidariteit met jongeren gering

12 Verlies aan duidelijkheid.. eigendomsrecht uitkomst in pensioen verband met inleg DC helder: kapitaal niet helder helder oud DB helder: pensioen helder verbeteringen in nieuwe FTK niet helder huidig DB niet helder: opbouw zegt weinig over pensioen niet helder niet helder 12

13 TWEE PROBLEMEN - BETAALBAARHEID & VERTROUWENSVERLIES - MAATSCHAPPELIJKE VERANDERING 13

14 Maatschappelijke verandering Kritische consument beter opgeleid goed geinformeerd maar (blijvend?) minder geinteresseerd => eisen aan: transparantie maatwerk eigen regie

15 Arbeidsverhoudingen veranderen... % ZZP-ers mannen (cpb, 2012)

16 Arbeidsverhoudingen veranderen... % ZZP-ers in Bouw % ZZP-ers mannen (cpb, 2012)

17 Vragen bij solidariteit Toelichting: netto profijt bij toetreding, mannen, CPB (2013)

18 Overigens, ook herverdeling in de zorg netto profijt (x 1000) 18

19 (Onbedoelde) herverdeling op zich geen probleem in verplicht collectief stelsel maar kan vraagtekens zetten bij draagvlak bemoeilijkt individuele afrekening van keuze-opties leidt tot selectie-effecten bij overstap tussen regelingen 19

20 OUDE DAG: INDIVIDUELE VERSCHILLEN 20

21 Gemiddeld goed inkomen na pensioen, maar ongelijk verdeeld Pensioen t.o.v. bruto inkomen, Top 25% Mediaan Laagste 25%

22 Diverse bronnen van inkomen op oude dag Eigen woning (totaal) Eigen woning (huurwaarde) Spaargeld en beleggingen AOW Aanvullend pensioen Samenstelling inkomen, jarigen (gemiddeld)

23 Ontsparen na pensioen? X 1000 euro Reserve voor langdurige zorg? bijv. 4 jaar ad = financieel vermogen eigen woning leeftijd 23 Alessie, Kalwij, van Ooijen (2013)

24 TOEKOMST: DE THEMA S COLLECTIVITEIT, KEUZEVRIJHEID EN MAATWERK; RISICODELING EN SOLIDARITEIT; VERMOGENSOPBOUW VOOR PENSIOEN, ZORG EN EIGEN WONING. 24

25 Vooraf Kind niet met badwater weggooien goed pensioen brede deelname degelijke dekking, efficiënte uitvoering Voorbij de generatiediscussie het gaat om het pensioenstelsel van de toekomst zorgvuldig omgaan met overgangsproblemen doorsneeproblematiek: veel facetten binnen generaties: aftopping tussen generaties: per fonds verschillend Voorbij DB versus DC combineren van het goede: pensioeninnovatie individueel binnen collectief

26 Collectiviteit, keuzevrijheid en maatwerk Collectief Maatwerk en keuze Schaalvoordelen in uitvoering Kritische consument heterogeen samen Maatwerk beleggen binnen collectieve beter opgeleid kaders betere informatie (ICT, Electronisch Pensioen Dossier ) Bescherming tegen fouten te weinig Onderscheid sparen dimensies van collectiviteit Flexibiliteit en keuzevrijheid verkeerde beleggingen te weinig verzekeren tegen langleven (via pensioen) beleggen sparen (opbouw-/uitkeringsfase) langlevenverzekering regeling en/of uitvoerder Flexibiliteit en eigen keuze waar wel en waar niet? opbouwfase en/of uitkeringsfase uitvoerder en/of regeling binnen grenzen: sturing via defaults e.d. Afstemming op eigen situatie financiering eigen woning financiering zorg/ aanpassing woning Vertrouwen in individu 26

27 Risicodeling en solidariteit Collectieve risicodeling (DB, CDC) Collectief met individuele rekeningen (IDC) - opbouw in te verwachten pensioen - opbouw in kapitaal - risicodeling van alle schokken - risicodeling via beleggingsmix Pro: Pro: - risicodeling van niet-marktrisico s Het goede van beide - betere risicoverdeling over levenscyclus - eenvoud doorsneesystematiek - mogelijkheid van maatwerk Risico in pensioen onvermijdelijk - helder voor eigendomsrecht betaalbaarheid Verbetering risicodeling binnen beide contracten bijv. reëel pensioen in DC sturen op pensioenuitkomst in individuele regeling vermindering gevoeligheid voor nominale rente in DB Maatwerk, keuzevrijheid binnen collectieve regelingen pensioenfonds en verzekeraar als coach Helderheid eigendomsrechten en verantwoording communicatie in waarde én te verwachten pensioen discretionair beleid vs contract: rol sociale partners

28 Vermogensopbouw voor pensioen, zorg en eigen woning Integrale benadering voor risico s op oude dag bescherming tegen financiële risico s en inflatie betaalbaarheid versus risico bescherming tegen gezondheidsrisico s sparen of verzekeren voor zorg? onzekerheid woonsituatie: wonen, verlies partner kapitaal nalaten of nabestaandenpensioen Verhouding 1 e, 2 e en 3 e pijler meer bescherming (van ieder) door ruimere AOW? meer flexibiliteit en individuele keuze in tweede pijler? Samenhang in overheidsbeleid zorg: Witteveenkader en financiering toekomstige zorg wonen: eigen woningbezitter bouwt dubbel pensioen op fiscus: neutrale behandeling van verschillende vormen van vermogensopbouw 28

29 Herstel van vertrouwen 29