Financiering langdurige zorg uit wonen en pensioen? Netspar, 11 november 2016 Niels Kortleve

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Financiering langdurige zorg uit wonen en pensioen? Netspar, 11 november 2016 Niels Kortleve"

Nora de Smet
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Financiering langdurige zorg uit wonen en pensioen? Netspar, 11 november 2016 Niels Kortleve

2 2 De routekaart naar een meer integrale benadering van wonen, zorg en pensioen (Bart e.a. 2016)

3 Voorbeeld 1 3

4 Voorbeeld 2 4

5 Trends: toenemende heterogeniteit en meer risico bij huishoudens Lenen (voor eigen woning) moeilijker Meer onverzekerde persoonlijke schokken Versobering verzorgingsstaat (o.a. verkorten ww-duur, eigen betalingen zorg) Toenemende dynamiek arbeids- en woningmarkt en binnen relaties Meer systematische schokken op balans huishoudens Risico s vastgoed(prijzen) en schokken pensioen Digitalisering, stijgende opleidingsgraad en toenemende heterogeniteit 5

6 Woning en pensioen belangrijkste componenten Eigen woning (totaal) Eigen woning (huurwaarde) Spaargeld en beleggingen AOW Aanvullend pensioen 6 Samenstelling inkomen, jarigen (gemiddeld)

7 Toenemende heterogeniteit: ook inclusief overig vermogen niet iedereen voldoende pensioen Goudswaard, Knoef e.a. (Netspar Brief 2, 2015) Pensioen t.o.v. bruto inkomen, Top 25% Mediaan Laagste 25% 7

8 Doorsparen na pensioen: voorzorg voor zorg? X 1000 euro financieel vermogen eigen woning leeftijd 8 Alessie, Kalwij, van Ooijen (2013)

9 Grootste knelpunten: weinig flexibiliteit en toenemend risico bij huishouden 1. Nauwelijks differentiatie bij (ont)sparen 2. Besparingen illiquide en inflexibel 3. Kwetsbaar voor micro- en macrorisico s Belangrijkste oorzaken Verplichtingen en reguleringen Fiscale stimulansen Falende markten (zorg)annuïteiten 9

10 Afstemmen pensioen op wonen en zorg om domeinen beter te kunnen verbinden A. Bepalen pensioenambitie in samenhang met persoonlijke situatie zorg en wonen B. Overgang naar persoonlijke pensioenvermogens maakt verbindingen en flexibilisering eenvoudiger C. Flexibilisering pensioenuitkering: beperkte eenmalige uitkering bij pensionering D. Flexibilisering bij premieregelingen E. Verzilveren woning voor extra pensioeninkomen, woningaanpassingen en zorg 10

11 Oplossingsrichtingen Flexibelere pensioenopbouw Optimale portefeuille systematische risico s Kapitaalopbouw ouderenzorg Flexibelere pensioenuitkering Beter indekken tegen persoonlijke risico s Zorgannuïteit (focus op extra zorg) 11

12 Hoe zorgkosten verlagen? Twee stuurknoppen bij totale zorglasten: prijs maal volume Verlagen prijs Hogere efficiëntie Lagere kwaliteit Andere manieren om prijs te remmen (verlaagd PGB)? Beperken volume Preventie, vitaliteit bevorderen Voorkomen misbruik Pakket beperken Toegang beperken (mensen die zorg ontvangen) 1. Strengere indicatiestelling 2. Meer mantelzorg vragen 3. Beperken voor hogere inkomens/vermogens 12

13 Bij bevriezing premie ouderenzorg mogelijke oplossingsrichtingen I. Pakket beperken (bijvoorbeeld geen II. Versoberen thuiszorg meer) Toegang beperken (bijvoorbeeld tot lage inkomens) Meer/anders betalen III. Premie differentiëren (bijvoorbeeld hoger voor 65+) IV. Eigen bijdrages omhoog 13 II. Toegang I. Omvang pakket IV. Eigen bijdrages III. Gedifferentieerde premie

14 Bij bevriezing premie ouderenzorg Invulling oplossingsrichtingen met besparing 25% Hoofdkeuze: versoberen (I en II) of meer betalen (III en IV) naast efficiëntieverbetering I Pakket beperken Veel soberder basispakket, voor iedereen toegankelijk Bijvoorbeeld grootste deel thuiszorg niet meer vergoeden II Toegang beperken Huidige pakket, maar alleen voor laag inkomen/vermogen ( alles in Wmo ) Alleen toegang voor inkomens tot circa 30k III Premie differentiëren Huidige pakket, ouderen gaan meer AWBZ-premie betalen Premie voor 65+-ers stijgt van 8% naar 15% IV Eigen bijdrages omhoog Huidige pakket, forse eigen betalingen (door ouderen) Verdubbeling percentages, hogere maxima, groot deel mensen betaalt 14 alles zelf

15 Hoe zorgannuïteit vormgeven? (financieren uit extra kapitaalopbouw) Uitkering als hoger levenslang pensioen of als zorgannuïteit hoger levenslang pensioen (sparen) sparen zorgannuïteit na indicatie (verzekeren) x sparen pensioenleeftijd pensioenleeftijd 15

16 Benodigd vermogen ouderenzorg (berekeningen PGGM 2013) Ouderenzorguitgaven Kapitaalopbouw Op pensioendatum 65 gemiddeld 68k nodig (cijfers 2009) Groot verschil vrouw ( 98k), man ( 38k) (cijfers 2009) 20-jarige nu heeft straks ca. 120k nodig (euro s nu, 1% zorginflatie) Heterogeniteit zorggebruik zeer groot

17 Zorgkosten (LTC) scheef verdeeld: verzekeren beter dan sparen Over levensloop minder scheef dan per jaar 1 Lorentz curve LTC costs 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 45 degrees Lifetime One year 0,3 0,2 0, ,2 0,4 0,6 0, Bron: Hussem et al. (2016)

18 Lage inkomens: lagere levensverwachting, meer ouderenzorg (kans + uitgaven), minste vermogen LTC-gebruik afgezet tegen inkomen en vermogen (voor 70+) 600 X 1,000 euro Own home Wealth Income LTC use Total Income group 18 Bron: Hussem e.a. (2016)

19 19 Zorgannuïteit: geen panklare oplossing

20 20 Zorgannuïteit in buitenland: laag, maar toenemend gebruik

21 Zorgannuïteit: geen panklare oplossing Aandachtspunten met mogelijke oplossingen: Averechtse selectie; toelatingseisen, breed collectief, vroeg genoeg aanschaffen (tegen pensioenleeftijd) Onbedoeld gebruik; heldere, objectieve indicatie Onvoorspelbaarheid; vast bedrag i.p.v. werkelijke kosten Verschil man/vrouw; collectief verzekeren, echtpaar Buiten inkomenstoets collectieve voorziening? Vormgeving moet passen in (toekomstig) stelsel Aanvulling voor collectieve thuiszorg en/of instellingszorg 21

22 Conclusies Wonen, Zorg en Pensioen integraal benaderen Hogere welvaart door verbindingen Toenemende heterogeniteit vraagt om meer differentiatie Pensioen/woning belangrijkste vermogens-/inkomensbron Meer flexibiliteit gewenst betere (eigen) regie Zorgannuïteit kan toegevoegde waarde hebben Afhankelijk van toekomst collectief gefinancierde zorg Beschikbaar in buitenland Als aanvulling collectieve thuis-/instellingszorg Vormgeving moet passen in (toekomstig) stelsel Nog nodige aandachtspunten 22

Vergelijkbare documenten

Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam

Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor