Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt. dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt. dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam"

Transcriptie

1 Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam

2 Wat vindt de generatie Einstein van een pensioenuitkering die beweegt met beleggingsrisico? een pensioenuitkering die beweegt met langlevenrisico? een persoonlijke pensioenrekening? collectief delen van beleggingsrisico tussen generaties? collectief delen van risico s met toekomstige generaties? discretionaire bevoegdheid bestuur tot herverdelen?

3 Bestaande situatie Premieovereenkomst DC Uitkeringsovereenkomst DB 3

4 Wetsontwerp variabele uitkering 4

5 Situatie juli 2016 Premieovereenkomst DC Premieovereenkomst met variabele uitkering Variabele annuïteit gekoppeld aan beleggingseenheden Variabele annuïteit gekoppeld aan levensverwachting Individueel doorbeleggen, collectief delen langlevenrisico (PPR) Collectieve variabele annuïteit Bestaande uitkeringsovereenkomst DB 5

6 Kamerbrief 6

7 Situatie 2020? Premieovereenkomst DC Premieovereenkomst met variabele uitkering Variabele annuïteit gekoppeld aan beleggingseenheden Variabele annuiteit gekoppeld aan levensverwachting Individueel doorbeleggen, collectief delen langlevenrisico (PPR) Collectieve variabele annuïteit Vernieuwd pensioenstelsel Uitkeringsovereenkomst DB 7

8

9 Synthese tussen DB en DC Sterke punten DB = kracht van annuity frame Geavanceerd risicomanagement gericht op pensioeninkomen Addresseert gedragsproblemen en agency problemen Delen van individueel langleven risico Op zinnige manier omgaan met systematisch langleven risico Sterke punten DC = kracht van capital frame Helder over risico s (hinkt niet op twee gedachten) Heldere eigendomsrechten (compleet contract, adequate waardering) Mogellijkheid tot facilitering individuele keuzemogelijkheden

10 Combineren van &

11 v er d el in g Combineren van & 10 0 PPR (Bovenberg & Nijman) Collectief poolen van langleven risco & Return capital Matching capital

12 Persoonlijk Pensioen met Risicodeling (PPR) Financiëel rendement Overlevings rendement Individueel vermogen uit vorige periode Inleg Individueel vermogen voor volgende periode Uitbetaling als levenslange uitkering 12

13 Levenslange uitkering uit PPR 1 3

14 Toelichting overlevingsrendement Voor overlijden 5 * 4 muntjes; 14

15 Toelichting overlevingsrendement Voor overlijden Na overlijden 5 * 4 muntjes; 4 * 5 muntjes; 15

16 Levenslange uitkering uit PPR 1 6

17 Levenslange uitkering uit PPR 1 7

18 Spreiden in de PPR 1 8

19 Duurzaam beleggingsprofiel in PPR 1 9

20 Persoonlijk Pensioen met Risicodeling (PPR) Ontvlecht wirwar van functies Maak knoppen die fondsbestuur en/of individu kunnen instellen 20

21 Toegevoegde waarde collectiviteit Collectiviteit van belang voor Verzekeren biometrische risico s Lage kosten; professionele partij in markt; Samenstellen adequaat keuzemenu Boelaars, Bovenberg, de Haan, van Hoogdalem, Kocken, Lever, Mehlkopf, Nijman en Ponds (2014): Bij een gesloten spreidingsmechanisme voegt collectief delen van beleggingsrisico geen waarde toe ten opzichte van individuele pensioenrekeningen Toegevoegde waarde delen beleggingsrisico s met toekomstige opbouw maar afruil met discontinuïteitsrisico (en solvabiliteitseisen) politieke risico s en legitimiteit governance (partijen zitten niet aan tafel) 21

22 Wat vindt de generatie Einstein van een pensioenuitkering die beweegt met beleggingsrisico? een pensioenuitkering die beweegt met langlevenrisico? een persoonlijke pensioenrekening? collectief delen van beleggingsrisico tussen generaties? collectief delen van risico s met toekomstige generaties? discretionaire bevoegdheid bestuur tot herverdelen?

23

Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling. Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015

Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling. Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015 Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015 Stand van zaken 2 Vandaag PPR biedt meer mogelijkheden voor fondsen en verzekeraars om in te spelen op wensen

Nadere informatie

Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen

Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen Ilja Boelaars, Lans Bovenberg, Dirk Broeders, Peter Gortzak, Sacha van Hoogdalem, Theo Kocken, Marcel Lever, Theo Nijman en Jan

Nadere informatie

Themadag 3 februari Workshop premieovereenkomst

Themadag 3 februari Workshop premieovereenkomst Themadag 3 februari 2015 Workshop premieovereenkomst 2 Aan de orde komen: 1. 2014: de verkenning 2. December: brief met voorstel Staatssecretaris 3. Inzet op 2 sporen vanuit de Pensioenfederatie 4. Verdere

Nadere informatie

en publiek toezicht Lans Bovenberg

en publiek toezicht Lans Bovenberg Nieuwe pensioencontracten en publiek toezicht Lans Bovenberg Outline Drie typen rechten Harde individuele rechten Zachte individuele rechten Collectieve buffer Wat zijn deze rechten? Wat zijn de voor-

Nadere informatie

Keuzevrijheid versus maatwerk. Seminar Eindspel naar een nieuw pensioenstelsel Erasmus Universiteit Rotterdam, 16 juni 2016 Niels Kortleve

Keuzevrijheid versus maatwerk. Seminar Eindspel naar een nieuw pensioenstelsel Erasmus Universiteit Rotterdam, 16 juni 2016 Niels Kortleve Keuzevrijheid versus maatwerk Seminar Eindspel naar een nieuw pensioenstelsel Erasmus Universiteit Rotterdam, 16 juni 2016 Niels Kortleve Boodschappen Meer heterogeniteit, meer data, meer differentiatie

Nadere informatie

Pensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren

Pensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren Pensioenen en onderwijs Economische bril aanleren Relaties met veel domeinen Teulings Pensioenen Micro: Financiële planning Macro: Actualiteit Relaties tussen oud en jong Lans Bovenberg 9 juni 2016 2 Outline

Nadere informatie

Beter pensioen bij breder risicodraagvlak

Beter pensioen bij breder risicodraagvlak Beter pensioen bij breder risicodraagvlak Zhiqiang Chen (APG), Jurre de Haan (APG) en Eduard Ponds (APG, Netspar en Tilburg University) Working Paper Oktober 2014 1 1. Inleiding Binnen de discussie over

Nadere informatie

Van omgekeerde wereld naar down under: bruikbare ideeën voor Nederlandse pensioenregelingen

Van omgekeerde wereld naar down under: bruikbare ideeën voor Nederlandse pensioenregelingen Van omgekeerde wereld naar down under: bruikbare ideeën voor Nederlandse pensioenregelingen De pensioensystemen in Australië en Nieuw-Zeeland bieden bruikbare ideeën voor Nederlandse pensioenregelingen.

Nadere informatie

Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1

Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1 Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1 Brug mogelijk tussen twee werelden? Collectieve risicodeling, je moet het niet willen! Bijna geen meerwaarde meer Complex Niet te waarderen Je doet aan herverdeling

Nadere informatie

Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming. Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014

Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming. Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014 Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014 Inleiding Rapport vraagt aandacht voor toekomstbestendigheid

Nadere informatie

Persoonlijk pensioen en de nieuwe regels voor premieregelingen. Theo Nijman Tilburg University 16 september 2015

Persoonlijk pensioen en de nieuwe regels voor premieregelingen. Theo Nijman Tilburg University 16 september 2015 Persoonlijk pensioen en de nieuwe regels voor premieregelingen Theo Nijman Tilburg University 16 september 2015 Wetsvoorstel verbeterde premieregelingen Belangrijke stap naar level playing field met uitkeringsovereenkomsten

Nadere informatie

Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam

Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor

Nadere informatie

1. een variant, waarbij deelnemers in de uitkeringsfase deels kunnen doorbeleggen op basis van een individuele beleggingsstrategie.

1. een variant, waarbij deelnemers in de uitkeringsfase deels kunnen doorbeleggen op basis van een individuele beleggingsstrategie. Hoofdlijnennota optimalisering wettelijk kader voor premieovereenkomsten 1. Aanleiding Het huidige wettelijke kader voor premieovereenkomsten kent als belangrijkste knelpunt dat het nemen van beleggingsrisico

Nadere informatie

Themamiddag SER-advies Toekomstvisie. 27 februari 2015

Themamiddag SER-advies Toekomstvisie. 27 februari 2015 Themamiddag SER-advies Toekomstvisie 27 februari 2015 Welkom Kick van der Pol voorzitter Pensioenfederatie SER Advies Toekomst Pensioenen Kees Goudswaard Themamiddag, Den Haag, 27 februari 2015 Faculteit

Nadere informatie

Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen

Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen Kees Goudswaard Pensioenvraagstukken in de kabinetsformatie, Amsterdam, 27 januari 2017 Bij ons leer je de wereld kennen Sterke punten stelsel

Nadere informatie

Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering in verband met premieen kapitaalovereenkomsten (wetsvoorstelnummer )

Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering in verband met premieen kapitaalovereenkomsten (wetsvoorstelnummer ) UPDATE: Pensioenbericht 10 februari 2016 Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering in verband met premieen kapitaalovereenkomsten (wetsvoorstelnummer 34.344) Dit is de meest recente actualisering van ons

Nadere informatie

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen?

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen

Nadere informatie

De kwantitatieve waarde van risicodeling binnen pensioencontracten 1

De kwantitatieve waarde van risicodeling binnen pensioencontracten 1 De kwantitatieve waarde van risicodeling binnen pensioencontracten 1 Zhiqiang Chen, Jurre de Haan en Eduard Ponds Intergenerationele risicodeling in collectieve pensioenen biedt belangrijke welvaartswinsten

Nadere informatie

Netspar OCCASIONAL PAPERS. Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen

Netspar OCCASIONAL PAPERS. Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen Netspar OCCASIONAL PAPERS Ilja Boelaars, Lans Bovenberg, Dirk Broeders, Peter Gortzak, Sacha van Hoogdalem, Theo Kocken, Marcel Lever, Theo Nijman en Jan Tamerus Duurzame vormgeving van het Nederlandse

Nadere informatie

De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten. 1 december Bas J.M. Werker

De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten. 1 december Bas J.M. Werker De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten 1 december 2016 Bas J.M. Werker Gedachtenexperiment In juni 2017 schrijft de nieuwe coalitie: we herzien het pensioenstelsel grondig,

Nadere informatie

Variabele pensioenuitkeringen. Bas Werker Netspar kennis bijeenkomst 5 juli 2016

Variabele pensioenuitkeringen. Bas Werker Netspar kennis bijeenkomst 5 juli 2016 Variabele pensioenuitkeringen Bas Werker (Werker@TilburgUniversity.edu) Netspar kennis bijeenkomst 5 juli 2016 Inhoud Risico en rendement van variabele uitkeringen eerst met vaste looptijd voor het begrip

Nadere informatie

Veranderende rol van de Actuaris in veranderende Pensioensector Debat met Prof. Dr. Theo Kocken & Prof. Dr. Jan vd Poel 28 feb 2014

Veranderende rol van de Actuaris in veranderende Pensioensector Debat met Prof. Dr. Theo Kocken & Prof. Dr. Jan vd Poel 28 feb 2014 Veranderende rol van de Actuaris in veranderende Pensioensector Debat met Prof. Dr. Theo Kocken & Prof. Dr. Jan vd Poel 28 feb 2014 Een paar ervaringen met actuarissen 2 Actuarissen UK, Het grote falen

Nadere informatie

Pensioen voor de toekomst

Pensioen voor de toekomst Pensioen voor de toekomst KlikPensioen als ideale synthese van premie- en uitkeringsovereenkomsten Inhoud - Inleiding 1. Heldere uitgangspunten voor een goed pensioen 2. Pensioenoplossing voor vandaag

Nadere informatie

Op weg naar een optimale beschikbare premieregeling

Op weg naar een optimale beschikbare premieregeling WHITE PAPER 2 februari 2015 Voor professionele partijen Op weg naar een optimale beschikbare premieregeling Tom Steenkamp Hoofd Robeco Investment Research Jacqueline Lommen Directeur Europese Pensioenen

Nadere informatie

Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois

Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering Agnes Joseph & Miriam Loois Sociale partners en besturen staan nu voor keuzes De Wet Verbeterde Premieregelingen maakt doorbeleggen

Nadere informatie

De SER varianten nader beschouwd. Kennisbijeenkomst bij PGGM Theo Nijman December 2016

De SER varianten nader beschouwd. Kennisbijeenkomst bij PGGM Theo Nijman December 2016 De SER varianten nader beschouwd Kennisbijeenkomst bij PGGM Theo Nijman December 2016 Agenda Waarom willen we veranderen? Wat zijn de kernkarakteristieken van de contracten uit de perspectiefnota? I-B:

Nadere informatie

Keuzevrijheid en maatwerk in nieuwe pensioencontracten

Keuzevrijheid en maatwerk in nieuwe pensioencontracten Keuzevrijheid en maatwerk in nieuwe pensioencontracten Theo Nijman GAK hoogleraar Risicomanagement Pensioenvoorzieningen Universiteit van Tilburg Januari 2017 Agenda Waarom één van de beste stelsels ter

Nadere informatie

Doorbeleggen na pensioendatum: wat is het en hoe leggen we het onze deelnemers uit? Twan van Erp, Tatjana Taubert 17 mei 2016

Doorbeleggen na pensioendatum: wat is het en hoe leggen we het onze deelnemers uit? Twan van Erp, Tatjana Taubert 17 mei 2016 Doorbeleggen na pensioendatum: wat is het en hoe leggen we het onze deelnemers uit? Twan van Erp, Tatjana Taubert 17 mei 2016 Pagina 1 Pagina 1 Agenda 1. Verbeterde premieregelingen 2. Risico s en spreidingsmechanisme

Nadere informatie

Welkom op het DC seminar

Welkom op het DC seminar Welkom op het DC seminar Wouter de Ridder, Robeco Investment Solutions SS Rotterdam 25 juni 2015 Programma Voor professionele beleggers 14.00 Start > Welkomstwoord door Roderick Munsters (Robeco) > Theo

Nadere informatie

ABP Reactie consultatiedocument Wet variabele pensioenuitkering

ABP Reactie consultatiedocument Wet variabele pensioenuitkering ABP Reactie consultatiedocument Wet variabele pensioenuitkering Samenvatting Het conceptvoorstel Wet variabele pensioenuitkering kan een belangrijke verbetering van de huidige premieovereenkomst betekenen.

Nadere informatie

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst

Nadere informatie

Variant IV-A Persoonlijk pensioen vermogen met collectieve risicodeling Beleggingsrisico individueel

Variant IV-A Persoonlijk pensioen vermogen met collectieve risicodeling Beleggingsrisico individueel 1 Notitie Aan Commissie Toekomst Pensioenstelsel (CTP) Van SER Secretariaat Den Haag 10 mei 2016 Betreft Analyse subvarianten IV-C In deze internetbijlage worden de diverse varianten uit de SER-verkenning

Nadere informatie

e. academische en onderwijs evenementen

e. academische en onderwijs evenementen e. academische en onderwijs evenementen Academische evenementen 28-01-2015 International Pension Workshop 124 65 59 64 10 6 41 3 01-10-2015 Pension Day 71 39 32 49 12 6 3 1 Totaal 195 104 91 113 22 12

Nadere informatie

BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn. 20 juni 2016

BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn. 20 juni 2016 BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn 20 juni 2016 Welke onderwerpen komen aan bod? Introductie: Waar passen DC en CDC-regeling in een

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/150251

Nadere informatie

Praktijkcase netto-pensioen. Kennismaken met het pensioenstelsel van de toekomst

Praktijkcase netto-pensioen. Kennismaken met het pensioenstelsel van de toekomst Praktijkcase netto-pensioen Kennismaken met het pensioenstelsel van de toekomst Pensioenstelsel van de toekomst Pensioenstelsel van de toekomst 1. Inperking fiscale ruimte 2. Individualisme 3. Keuzevrijheid

Nadere informatie

Voorstel variabele pensioen uitkering

Voorstel variabele pensioen uitkering Samen de toekomst Voorstel variabele dichterbij brengen pensioen uitkering Agenda Yoram Schwarz Nationale Nederlanden- Pensioen Directeur-Strategie& Marketing Netspar 16 September 2015 1 2 3 Veranderingen

Nadere informatie

Wetsvoorstellen Variabele pensioenuitkering pensioenknip & Pensioen in eigen beheer

Wetsvoorstellen Variabele pensioenuitkering pensioenknip & Pensioen in eigen beheer Wetsvoorstellen Variabele pensioenuitkering pensioenknip & Pensioen in eigen beheer 7 oktober 2015 Diana Du4lh Programma Kort voorstellen Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering Ini4a4ef wetsvoorstel

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 32 043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 240 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

Onderzoeksrapport Herverdelingseffecten van verschillende projectierentes in verbeterde premieregelingen

Onderzoeksrapport Herverdelingseffecten van verschillende projectierentes in verbeterde premieregelingen Onderzoeksrapport Herverdelingseffecten van verschillende projectierentes in verbeterde premieregelingen Johan Bonekamp, Lans Bovenberg, Theo Nijman en Bas Werker 1 Oktober 2016 Samenvatting Het gebruik

Nadere informatie

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016 Beleggen voor een goed pensioenresultaat Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016 Onderwerpen 1. Beleggen voor pensioen 2. Belang van beleggingsbeleid en lifecycle 3. Nieuwe mogelijkheden:

Nadere informatie

Persoonlijker pensioen. Lans Bovenberg en Theo Nijman

Persoonlijker pensioen. Lans Bovenberg en Theo Nijman Persoonlijker pensioen Lans Bovenberg en Theo Nijman occasional-01 / 2019 Persoonlijker pensioen Lans Bovenberg en Theo Nijman 1 ; Februari 2019 2 Zowel het regeerakkoord als de contractvarianten uit het

Nadere informatie

Netspar nea papers. Lans Bovenberg en Theo Nijman. Persoonlijke pensioenrekeningen met risicodeling

Netspar nea papers. Lans Bovenberg en Theo Nijman. Persoonlijke pensioenrekeningen met risicodeling Netspar nea papers Lans Bovenberg en Theo Nijman Persoonlijke pensioenrekeningen met risicodeling Lans Bovenberg en Theo Nijman Persoonlijke pensioenrekeningen met risicodeling nea paper 56 netspar economische

Nadere informatie

Vernieuwde beschikbare premieregelingen

Vernieuwde beschikbare premieregelingen Auteurs: Jos van Ophem Chantal Krijts Anouk Rennen Sacha van Hoogdalem Vernieuwde beschikbare premieregelingen Het Nederlandse pensioensysteem kent verschillende soorten pensioenregelingen. De belangrijkste

Nadere informatie

In dit stuk willen wij als VHP2 naar onze leden maar ook naar anderen duidelijk maken hoe wij tegen het onderwerp (generatie)solidariteit aankijken.

In dit stuk willen wij als VHP2 naar onze leden maar ook naar anderen duidelijk maken hoe wij tegen het onderwerp (generatie)solidariteit aankijken. Voor: Van: VHP2-leden en andere geïnteresseerden Pensioencommissie VHP2 Datum: 23 april 2014 Onderwerp: Standpunt VHP2 inzake (generatie)solidariteit Inleiding Het onderwerp solidariteit in het algemeen

Nadere informatie

Ontbinden in factoren: risicodecompositie. simpel en solidair pensioen

Ontbinden in factoren: risicodecompositie. simpel en solidair pensioen Ontbinden in factoren: risicodecompositie als basis voor een simpel en solidair pensioen Ons pensioenstelsel bezwijkt bijna onder complexiteit, verkeerde allocatie van risico s voor alle generaties en wantrouwen.

Nadere informatie

Wat is het probleem? 2

Wat is het probleem? 2 Wat is het probleem? 2 Wat is het probleem? 3 Wat is het probleem? 4 Pension Fund 'PFZW' Pension Fund 'ABP' Backward Moving Average Backward Moving Average (Compound Interest) (Compound Interest) Year

Nadere informatie

Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel

Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening Position paper: Toekomst pensioenstelsel Publicatiedatum: juni 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante

Nadere informatie

Garanties in een nieuw perspectief. PensioenEvent 2015

Garanties in een nieuw perspectief. PensioenEvent 2015 Garanties in een nieuw perspectief PensioenEvent 2015 Programma 1. Herverdeling risico s. 2. Uitkeringsfase: premie- en kapitaalovereenkomst. 3. Extra mogelijkheid: de pensioenknip. 4. Doorbeleggen na

Nadere informatie

Argumenten voor en tegen actuele SER varianten: belang afstemming tussen economen en juristen. Theo Nijman September 2016

Argumenten voor en tegen actuele SER varianten: belang afstemming tussen economen en juristen. Theo Nijman September 2016 Argumenten voor en tegen actuele SER varianten: belang afstemming tussen economen en juristen Theo Nijman September 2016 Doelstelling Perspectiefnota identificeert twee interessante SER contracten I-B:

Nadere informatie

Pensioencontract in transitie: juridische en fiscale aspecten. René Maatman & Bastiaan Starink

Pensioencontract in transitie: juridische en fiscale aspecten. René Maatman & Bastiaan Starink Pensioencontract in transitie: juridische en fiscale aspecten René Maatman & Bastiaan Starink Agenda Afschaffing doorsneesystematiek, en dan...? Gevolgen voor het pensioencontract Een nieuw pensioencontract,

Nadere informatie

Stelseldiscussie Stand van zaken

Stelseldiscussie Stand van zaken Stelseldiscussie Stand van zaken Aan welke knoppen kunnen we draaien 1 Vereniging van pensioenjuristen Herman M. Kappelle; directeur Aegon Adfis, bijzonder hoogleraar Fiscaal Pensioenrecht VU Amsterdam

Nadere informatie

Pensioen 2020: Smart DC en een flexibele uitkeringsfase voor premieovereenkomsten

Pensioen 2020: Smart DC en een flexibele uitkeringsfase voor premieovereenkomsten Pensioen 2020: Smart DC en een flexibele uitkeringsfase voor premieovereenkomsten Theo Nijman Tilburg University 5 Juni 2014 De brede pensioendiscussie en Netspar Kernonderwerpen uit de brede pensioendiscussie:

Nadere informatie

3 Varianten voor toekomstbestendig aanvullend pensioen

3 Varianten voor toekomstbestendig aanvullend pensioen 3 Varianten voor toekomstbestendig aanvullend pensioen 3.1 Doel en opzet van dit hoofdstuk In hoofdstuk 2 zijn diverse redenen beschreven die aanleiding geven het huidige stelsel te versterken. Hiervoor

Nadere informatie

Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen

Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen KATOCO 25 november 2014 Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen

Nadere informatie

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis.

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis. WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis 29 oktober 2015 Agenda Welke pensioenstelsels zijn er? Wat is de houdbaarheid van het

Nadere informatie

Reactie werkgroep Premieovereenkomst van de Toekomst Kring van Pensioenspecialisten

Reactie werkgroep Premieovereenkomst van de Toekomst Kring van Pensioenspecialisten Reactie werkgroep Premieovereenkomst van de Toekomst Kring van Pensioenspecialisten op Hoofdlijnennota Optimalisering wettelijk kader voor premieovereenkomsten Hoevelaken, 29 april 2015 Inhoudsopgave 1.

Nadere informatie

IVP OPF seminar Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening

IVP OPF seminar Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening IVP OPF seminar 2017 Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening Wat was er ook alweer mis met het huidige stelsel? SER-advies Toekomst Pensioenstelsel (02-2015)

Nadere informatie

Aanbevelingen voor DC

Aanbevelingen voor DC Aanbevelingen voor DC 1 Waarom zijn aanbevelingen voor DC relevant? Cost of 1 annuity 21 Trend naar DC is sterk» > 1 miljoen DC deelnemers in Nederland Achterliggende oorzaken zetten door» DB convergeert

Nadere informatie

SER-pensioenstelsel vergeleken met de praktijk bij Nedlloyd pensioenfonds

SER-pensioenstelsel vergeleken met de praktijk bij Nedlloyd pensioenfonds SER-pensioenstelsel vergeleken met de praktijk bij Nedlloyd pensioenfonds Rotterdam, dinsdag 10 oktober 2017 Frans Dooren directeur Agenda - Introductie Nedlloyd pensioenfonds (NPF) - NPF-regeling binnen

Nadere informatie

Toelichting Wet verbeterde premieregeling

Toelichting Wet verbeterde premieregeling Toelichting Wet verbeterde premieregeling Inleiding De Wet verbeterde premieregeling is op 14 juni 2016 aangenomen door de Eerste Kamer. Deze wet maakt het mogelijk om een pensioenkapitaal na pensioeningang

Nadere informatie

DC in een Notendop. Versie 17 januari 2015

DC in een Notendop. Versie 17 januari 2015 DC in een Notendop Versie 17 januari 2015 DC voor beginners Denified Contributions/ Beschikbare premie: Niet de aanspraken, maar de premie is de toezegging, premie staat vast, uitkering onzeker. Beschikbare

Nadere informatie

Internationale vergelijking van kapitaalgedekte pensioenstelsels

Internationale vergelijking van kapitaalgedekte pensioenstelsels Internationale vergelijking van kapitaalgedekte pensioenstelsels Keuzevrijheid kan ruimer, risicodeling internationaal verschillend Marcel Lever, Eduard Ponds, Ryanne Cox en Manuel García Huitrón editie

Nadere informatie

Intergenerationele risicodeling: zin of onzin? Ilja Boelaars PhD Candidate The University of Chicago 14 maart 2019 Wim Drees Stichting

Intergenerationele risicodeling: zin of onzin? Ilja Boelaars PhD Candidate The University of Chicago 14 maart 2019 Wim Drees Stichting Intergenerationele risicodeling: zin of onzin? Ilja Boelaars PhD Candidate The University of Chicago 14 maart 2019 Wim Drees Stichting Achtergrond Vroeger: Fondsvermogen onderpand voor toezegging werkgever

Nadere informatie

1 Inleiding. 2 Evaluatie huidige pensioenstelsel

1 Inleiding. 2 Evaluatie huidige pensioenstelsel Samenvatting Het kabinet heeft de aanzet gegeven tot een discussie over mogelijke aanpassingen van het pensioenstelsel, mede vanwege veranderingen op de arbeidsmarkt en in de demografie en toenemende individualisering.

Nadere informatie

Centraal Beheer APF. voorgesorteerd op het nieuwe pensioenstelsel

Centraal Beheer APF. voorgesorteerd op het nieuwe pensioenstelsel Centraal Beheer APF voorgesorteerd op het nieuwe pensioenstelsel Centraal Beheer APF is positief over het feit dat sociale partners en het kabinet onlangs tot een pensioenakkoord gekomen zijn. Bij de vakbonden

Nadere informatie

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Wat doet het ftk? Wat zit er in de pot? Wat is er beloofd? Generatiebalans FTK = beheersingssysteem Indicator Nominale dekkingsgraad

Nadere informatie

Position paper: Toekomst pensioenstelsel

Position paper: Toekomst pensioenstelsel Position paper: Toekomst pensioenstelsel gfgsgfgannex: Inleiding Naar een transparant en houdbaar stelsel: persoonlijk pensioenvermogen met risicodeling Demografische ontwikkelingen, een veranderende arbeidsmarkt,

Nadere informatie

Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht

Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht De perspectiefnota vanuit een praktisch perspectief Raimond Schikhof Waarom naar een nieuw perspectief? De arbeidsmarkt verandert Lage rente, financiële crisis

Nadere informatie

Een nieuw Pensioenstelsel

Een nieuw Pensioenstelsel NVOG Themamiddag ---- Presentatie Jos Berkemeijer --- Symetrics 2015 1 Themamiddag 17 april 2015 Jos Berkemeijer AAG Een nieuw Pensioenstelsel Ambitie Moeten jongeren straks hun hand ophouden? Indexatie

Nadere informatie

In het KVS-preadvies over pensioen op maat en. Pensioen op maat binnen een risicodelend collectief

In het KVS-preadvies over pensioen op maat en. Pensioen op maat binnen een risicodelend collectief AFBAKENING Pensioen op maat binnen een risicodelend collectief Pensioen op maat kan deels al binnen de bestaande verplichte pensioenregelingen van pensioenfondsen georganiseerd worden, vooral in de fase

Nadere informatie

Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem

Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem Kees Bouwman Cardano Risk Management Working paper Voorlopige versie: commentaar welkom, 16

Nadere informatie

Op weg naar een houdbaar pensioenstelsel

Op weg naar een houdbaar pensioenstelsel Op weg naar een houdbaar pensioenstelsel Wat zeggen de SER en het kabinet? Dick Boeijen @ KPS 19 juli 2016 Agenda voor deze middag (op basis van jullie vragen) Stand van zaken in vier sheets Beschrijving

Nadere informatie

Netspar OCCASIONAL PAPERS

Netspar OCCASIONAL PAPERS Netspar OCCASIONAL PAPERS Saskia Bakels, Bert-Jan Bosboom, Gerry Dietvorst, Agnes Joseph, Kees Kamminga, Melanie Meniar, Theo Nijman, Tom Steenkamp en Bas Werker Een toekomstperspectief voor premieovereenkomsten

Nadere informatie

Internationale vergelijking van kapitaalgedekte pensioenstelsels

Internationale vergelijking van kapitaalgedekte pensioenstelsels Internationale vergelijking van kapitaalgedekte pensioenstelsels Keuzevrijheid kan ruimer, risicodeling internationaal verschillend Marcel Lever, Eduard Ponds, Ryanne Cox en Manuel García Huitrón editie

Nadere informatie

HET JAAR 2018 VAN SNPS IN HET KORT

HET JAAR 2018 VAN SNPS IN HET KORT HET JAAR 2018 VAN SNPS IN HET KORT Kwam u op of na 1 juli 2013 in dienst of bent u deelnemer in de nettoregeling, dan bouwt u pensioen op bij of ontvangt u pensioen van Shell Nederland Pensioenfonds Stichting

Nadere informatie

De overstap naar een nieuw pensioencontract Een juridisch forse uitdaging?

De overstap naar een nieuw pensioencontract Een juridisch forse uitdaging? De overstap naar een nieuw pensioencontract Een juridisch forse uitdaging? Vereniging van Pensioenrecht - 7 September 2016 Emile Soetendal 2 Perspectiefnota De Perspectiefnota focust op 2 interessante

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 34 255 Voorstel van wet van het lid Lodders tot wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Wet op de loonbelasting

Nadere informatie

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Marcel Lever 3 oktober 2018 Conferentie Amsterdam Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Deelname en premie-inleg Beleggingsbeleid en risicomanagement

Nadere informatie

Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling

Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Bijdrage aan de maatschappelijke pensioendialoog Publieksversie SER-verkenning 20 mei 2016 1 1 Een nieuw soort pensioenregeling De Sociaal-Economische

Nadere informatie

Toekomst Pensioenstelsel

Toekomst Pensioenstelsel Toekomst Pensioenstelsel Bijeenkomst NVOG Arnhem, 22 november 2017 Corien Wortmann-Kool Bestuursvoorzitter ABP 2 Actuele financiële positie ABP Onze financiële positie (per 30 september 2017) bron: www.abp.nl

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomst

Deelnemersbijeenkomst Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 5 juli 2016 1 Agenda Opening 2015 Financiën: Dekkingsgraad en financiële situatie Henk Herstelplan Henk Beleggingsbeleid Bert Risico s

Nadere informatie

PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR

PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR 1 DE HYBRIDE PENSIOENOPLOSSING VAN PNO MEDIA Voorspelbare kosten voor u als werkgever en voor uw werknemers het beste van

Nadere informatie

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Marcel Lever 14 december 2018 Webinar Netspar Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Deelname en premie-inleg Beleggingsbeleid en risicomanagement

Nadere informatie

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016 Beleggen voor een goed pensioenresultaat Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016 Onderwerpen 1. Beleggen voor pensioen 2. Beleggingskeuzes bepalen het pensioen 3. Welke invloed heb je als

Nadere informatie

Quiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee

Quiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee Quiz Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee 2 de pijler SP PvdA GroenLinks CDA 50Plus ChristenUnie SGP D66 VVD PVV Verdere versobering Doorsneepremie Contract Max 40,4% aftrekbaar

Nadere informatie

BLAUWDRUK VOOR EEN TRANSPARANT, UITVOERBAAR EN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL; POSITION PAPER AEGON NEDERLAND

BLAUWDRUK VOOR EEN TRANSPARANT, UITVOERBAAR EN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL; POSITION PAPER AEGON NEDERLAND BLAUWDRUK VOOR EEN TRANSPARANT, UITVOERBAAR EN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL; POSITION PAPER AEGON NEDERLAND I. Inleiding Al geruime tijd discussiëren we in Nederland over de toekomst van ons pensioenstelsel.

Nadere informatie

Hoge hekken, betere buren: over eigendom en risicovolle pensioenen

Hoge hekken, betere buren: over eigendom en risicovolle pensioenen Hoge hekken, betere buren: over eigendom en risicovolle pensioenen Lans Bovenberg Teulings heeft gepleit voor beter geborgde eigendomsrechten in aanvullende pensioenen door de introductie van generatierekeningen,

Nadere informatie

Doorbeleggen na de pensioendatum kans op meer pensioen voor de deelnemer

Doorbeleggen na de pensioendatum kans op meer pensioen voor de deelnemer Doorbeleggen na de pensioendatum kans op meer pensioen voor de deelnemer Inhoudsopgave 1. Daarom gaan we uit van doorbeleggen 3 Het belang van de standaardkeus 4 Doorbeleggen is een mooie nieuwe mogelijkheid

Nadere informatie

Grip op pensioen: Hoe halen uw werknemers het beste uit hun pensioenregeling? Wet verbeterde premieregeling nader toegelicht

Grip op pensioen: Hoe halen uw werknemers het beste uit hun pensioenregeling? Wet verbeterde premieregeling nader toegelicht : Hoe halen uw werknemers het beste uit hun pensioenregeling? Wet verbeterde premieregeling nader toegelicht 2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Ondersteun uw werknemers bij hun keuze 13 Wat is de Wet verbeterde

Nadere informatie

Adfiz seminar Individueel pensioen de toekomst?

Adfiz seminar Individueel pensioen de toekomst? 1 Adfiz seminar Individueel pensioen de toekomst? Paul Hoogerhuis Manager Marketing Zakelijk Driebergen, maart 2017 Agenda Adfiz 2 Inleiding Veranderingen Huidige Kansen stelsel ontwikkelingen adviseur

Nadere informatie

Nieuwe FTK: is het beter en kan het nog beter? Theo Nijman Tilburg University 26 Juni 2014

Nieuwe FTK: is het beter en kan het nog beter? Theo Nijman Tilburg University 26 Juni 2014 Nieuwe FTK: is het beter en kan het nog beter? Theo Nijman Tilburg University 26 Juni 2014 Structuur Waar staan we vijf jaar na het Goudswaard rapport en de pensioenakkoorden van 2010 en 2011? Wat brengt

Nadere informatie

Pensioenactualiteiten

Pensioenactualiteiten Pensioenactualiteiten Eendaagse Arbeidszaken 18 mei 2017 Judy Boere Waar gaan we het over hebben? Toekomst Nederlandse pensioenstelsel Ontwikkelingen ABP-pensioen Waar komen we vandaan? Tot 2000: weinig

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 34 255 Voorstel van wet van het lid Lodders tot wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Wet op de loonbelasting

Nadere informatie

Datum: 28 november 2016 Betreft: Welvaartswinst van risicodeling en renteafdekking bij pensioen

Datum: 28 november 2016 Betreft: Welvaartswinst van risicodeling en renteafdekking bij pensioen CPB Notitie Aan: Netspar Werkgroep Intergenerationele Risicodeling Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 Postbus 80510 2508 GM Den Haag T (088) 984 60 00 I www.cpb.nl Contactpersoon Marcel Lever, Thomas

Nadere informatie

Marcel Lever, Thomas Michielsen

Marcel Lever, Thomas Michielsen Marcel Lever, Thomas Michielsen occasional-010 / 2016 CPB Notitie Aan: Netspar Werkgroep Intergenerationele Risicodeling Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508 GM Den Haag T (070)3383 380

Nadere informatie

1. Er worden in alfabetische volgorde drie definities ingevoegd, luidende:

1. Er worden in alfabetische volgorde drie definities ingevoegd, luidende: CONCEPT Voorstel van wet totwijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Wet op de loonbelasting 1964 in verband met invoering van een variabele uitkering (Wet variabele

Nadere informatie

e. academische en onderwijs evenementen

e. academische en onderwijs evenementen e. academische en onderwijs evenementen Academische evenementen 27-01-2016 International Pension Workshop 178 85 93 87 24 16 48 3 14-10-2016 Pension Day 71 46 25 57 4 7 1 2 Totaal aantal deelnemers academische

Nadere informatie

Pensioeninnovatie in Nederland en de wereld: Nederland kampioen in pensioen? 1

Pensioeninnovatie in Nederland en de wereld: Nederland kampioen in pensioen? 1 Pensioeninnovatie in Nederland en de wereld: Nederland kampioen in pensioen? 1 Lans Bovenberg Recent kwam in het nieuws dat Nederland opnieuw een plaatsje gezakt is op de z.g. Global Pensioen Index (Australian

Nadere informatie

De toekomst van ons pensioen

De toekomst van ons pensioen De toekomst van ons pensioen Verdieping inbreng in De Nationale Pensioendialoog Peter Borgdorff PFZW 18 maart 2015 L e a d e r s h i p E n t r e p r e n e u r s h i p Ste wa r d s h i p info@nyenrode.nl

Nadere informatie