Leer-werkboek. Werkwoorden. in uitvoering. Deel B: Werkwoorden in zinnen. Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 1

Transcriptie

1 Leer-werkboek Werkwoorden in uitvoering Deel B: Werkwoorden in zinnen Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 1

2 1. Inhoudsopgave 1. Inhoudsopgave 7 2. Werkwoorden, een verhaal 9 Werkwoorden en betekenis 3. Werkwoorden in zinnen: de uitleg (1) De zin in stukjes: woorden in groepen Het maken van eenvoudige zinnen met één werkwoord De volgorde van de woorden 17 in de zin 4. Zinnen met één werkwoord: 19 de opdrachten 5. Werkwoorden in zinnen: de uitleg (2) Het maken van eenvoudige zinnen met meer werkwoorden De volgorde van de woorden in de zin Zinnen met meer werkwoorden: 57 de opdrachten 7. Gecombineerde zinnen: de uitleg (3) Het maken van moeilijkere zinnen met één of meer werkwoorden De volgorde van de woorden in de zin Alle voorbeeldzinnen op een rij Gecombineerde zinnen: 81 de opdrachten 2 Verhaalland Taalleerlijn

3 3. Werkwoorden in zinnen: de uitleg (1) 3.1 De zin in stukjes: woorden in groepen een eens Er letter was. de spelen wilde letter over Deze iedereen baas. zichzelf De Hij Hoofdletter noemde. er was meteen Hij, letter een ook hoofdletter als speelde eens andere. Hoofdletter maakte De, Enige klein De Hoofdletter Echte, en direct hem kwam. dan nog arme En ook hij de een letter gaf duw eens: vooraan kleine hoorden niet middenin de letters, zin. Wegwezen! De woorden in een zin staan niet zomaar ergens vooraan, achteraan of in het midden. Ze staan ook niet zomaar naast het ene woord of het andere. Woorden die bij elkaar horen, die staan bij elkaar en als groep zoeken ze zo de beste plek in de zin. Dat is voor de lezer een stuk fijner Er was eens een letter. Deze letter wilde over iedereen de baas spelen. Hij noemde zichzelf De Hoofdletter. Hij was er meteen, als een andere letter ook eens Hoofdletter speelde. De Hoofdletter, De Enige Echte Hoofdletter, kwam direct en maakte hem klein. En dan gaf hij de arme letter ook nog eens een duw: kleine letters hoorden middenin de zin, niet vooraan. Wegwezen! Alle letters dus voor De Hoofdletter waren bang. samen Ze bibberden, ze praatten wanneer over hem. En steeds gemener werd hij steeds groter in hun verhalen en. over hem Niemand durfde hardop op het laatst te praten nog, des te meer maar werd er gefluisterd. zoveel geroezemoes Er was zelfs, de mensen opvallen dat het ging. af zich De mensen vroegen: horen we toch Wat? dat geluid Wat is, zoemt en bromt en gonst en trilt de hele tijd dat? onrustig Het maakte hen en oordopjes in hun oren veel mensen stopten. niet Maar hielpen die gek genoeg, zelfs helemaal niet. horen het gefluister Ze bleven, diep van binnen tot, in hun oren. Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 3

4 3.2 Het maken van eenvoudige zinnen met één werkwoord Hoe meer dingen je probeert te vertellen in één zin, des te makkelijker je de draad kwijtraakt. En als je zelf al niet meer weet wat je eigenlijk aan het vertellen bent, hoe moet de ander dat dan nog weten? Als je je zinnen kort en eenvoudig houdt, dan blijft het voor iedereen duidelijk waar je het over hebt. Een korte en eenvoudige zin bestaat uit de volgende stukjes: Wie: wie doet het? Het wie is een iemand of een iets. Het wie kan zijn: een mens, een dier, een ding of een idee ik de hond het boek de ruzie Werkwoord: wat doet diegene? / wat is de actie? Het werkwoord kan zijn: alles wat iets of iemand kan doen: van slapen tot rennen Wanneer: wanneer wordt het gedaan? Het wanneer is een moment een tijdstip. Het wanneer kan zijn: s morgen, morgen, soms, plotseling, nooit, in de winter, Hoe: hoe wordt het gedaan? Het hoe is een manier. Het hoe kan zijn: snel, langzaam, voorzichtig, netjes, ook, niet, op de fiets, samen met moeder, zonder te kijken, 4 Verhaalland Taalleerlijn

5 Wat: met wat wordt het gedaan? Het wat is een iemand of een iets. Het wat begint (bijna) altijd met de, het of een. Het wat kan zijn: een mens, een dier, een ding of een idee de jongen het schaap de fiets het einde Waar: waar wordt het gedaan? Het waar is een ergens. Het waar begint altijd met in, op, bij, voor, Het waar kan zijn: in de supermarkt, op de kast, bij de bakker, voor het station, Hij maakt vandaag een foto in de woonkamer. Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 5

6 4. Zinnen met één werkwoord: de opdrachten Opdracht 1 : Zet een groene streep onder het wie (wie doet het?). Zet een rode streep onder het werkwoord (wat is de actie?). 1. Ik schrok plotseling van een hard geluid. 2. Jij doet je werk niet goed. 3. Hij legt de post op de keukentafel. 4. De enge man keek boos naar de hond. 5. De leraar waarschuwde hem al voor de vierde keer. 6. Maakte de knappe goudsmid een mooie ketting? 7. Vallen de bladeren in de herfst van de bomen? 8. Verzamelen jouw ouders altijd zoveel informatie over hun vakantie? 9. Staan de kinderen al lang bij de bushalte? 10. Kwam de hond slaperig uit zijn hok tevoorschijn? 11. Waarom vroegen de oude dames de weg naar het station? 12. Wat deed het kind vorige week in de snoepwinkel? 13. Welke broek kiest de moeder voor haar zoon? 14. Hoeveel kersen eet de jongen in een half uur? 15. Hoe ga jij elke dag naar het werk? 16. Morgen ga ik naar de bioscoop met een vriendin. 17. Straks doe ik de boodschappen. 18. Elke dag struikelt hij wel een keer over de drempel. 19. Gisteren wandelden wij met de hond in het park. 20. s Morgens om acht uur leest opa de krant in de keuken. 21. Voorzichtig stopt het meisje de papieren in haar tas. 22. Misschien geef ik morgen een cadeau aan jou. 23. Toch koop ik liever een blauwe sjaal. 24. Natuurlijk gaan we vanavond vroeg naar bed. 25. Met de trein ben je in drie à vier uur in Parijs. 6 Verhaalland Taalleerlijn

7 9. Hij belt straks. Wanneer? 10. Hij komt morgen. Wanneer? Opdracht 3c : Geef antwoord op de vraag : Waar doet hij dat? Voorbeeld: Hij zwemt in het sportbad. Waar? in het sportbad 11. Hij wacht bij de bushalte. Waar? 12. Hij slaapt op de bank. Waar? 13. Hij zoekt in de schuur. Waar? 14. Hij zit in de tuin. Waar? 15. Hij werkt in het magazijn. Waar? Het schip vaart s morgens naar de zee. Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 7

8 Opdracht 12 : Maak basiszinnen die bestaan uit: wie, werkwoord, wanneer en waar. Wie Werkwoord Wanneer Wat (iemand/iets) (actie) (tijd) (iets/iemand: de/het/een ) Hij aait morgen de hond. Ik bedank. Wij repareren. bestellen straks. betalen de boodschappen. Ik onthoud nooit. Hij bouwt. Zij breit een trui. controleren morgen. gebruik een pen. Wij kammen s morgens. knipt. Ik koop. kookt soep. Wij kopiëren altijd. Hij kust. Opdracht 13 : Vul het wat in (één woord). Nu kun je goed zien dat het wat begint altijd met: de / het / een / mijn / jouw / zijn / haar / hun / die / deze / 1. Ze kopen elk jaar een. 2. Ze zoeken hun. 3. Hij toont hem een. 4. Ik geef ook nog een. 5. Iedereen krijgt met zijn verjaardag een. 8 Verhaalland Taalleerlijn

9 5.1.1 De volgorde van de woorden in de zin Er zijn twee manieren om de korte, eenvoudige zin te beginnen. De eerste manier is die van de basisvolgorde. De tweede manier is die van de omgekeerde basisvolgorde. De basisvolgorde gaat over de volgorde waarin je het wie en het werkwoord noemt. In de basisvolgorde is dat: eerst het wie en dan het werkwoord. Bij de omgekeerde basisvolgorde draai je het om: eerst het werkwoord en dan het wie. Dit doe je als je: - een gewone vraag stelt; - een vraag met een vraagwoord stelt; - je zin begint met een ander woord dan het wie. Basisvolgorde: (1a) wie - werkwoord wanneer hoe/wat waar werkwoord 2 Omgekeerde basisvolgorde: (2a) werkwoord - wie wanneer hoe/wat waar werkwoord 2? (3a) wanneer - werkwoord - wie hoe/wat waar werkwoord 2 (4a) vraagwoord - werkwoord - wie wanneer hoe/wat waar werkwoord 2? (5a) ander woord - werkwoord - wie wanneer hoe/wat waar werkwoord 2 In nóg meer kleuren ziet dat er zó uit Basisvolgorde: (1a) wie - werkwoord - wanneer hoe/wat - waar - werkwoord 2 Omgekeerde basisvolgorde: (2a) werkwoord - wie - wanneer hoe/wat - waar - werkwoord 2? (3a) wanneer - werkwoord - wie - hoe/wat - waar - werkwoord 2 (4a) vraagwoord - werkwoord - wie - wanneer hoe/wat - waar - werkwoord 2? (5a) ander woord - werkwoord - wie - wanneer hoe/wat - waar - werkwoord 2 Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 9

10 8. zullen moeten vinden 9. willen horen lachen 10. kunnen komen brengen Opdracht 33 : Maak zinnen met de gegeven werkwoorden. Je mag zelf het wie kiezen. Gebruik de gegeven werkwoorden in de gegeven volgorde in de zin. Voorbeeld: mogen laten repareren Ik mag van de verzekering de kapotte ruit laten repareren. 1. zullen (niet) hoeven doen 2. moeten beginnen studeren 3. kunnen (niet) beloven bellen 4. zullen weigeren gaan 5. mogen (niet) vergeten maken De kleren hangen aan de waslijn te drogen. 10 Verhaalland Taalleerlijn

11 Opdracht 38 : Maak de zinnen af, na want / omdat. Gebruik de gegeven woorden. Let op: je moet het werkwoord nog wel in de goede vorm zetten! Let ook op de woordvolgorde! Voorbeeld: Ik eet een boterham, want hebben honger - ik Ik eet een boterham, want ik heb honger. Ik eet een boterham, omdat hebben honger - ik Ik eet een boterham, omdat ik honger heb. 1. Hij kan morgen niet komen, want hebben hij in het ziekenhuis om half elf een afspraak. 2. Suzan is een beetje boos op haar zoontje, omdat nooit opruimen zijn speelgoed - hij. 3. Ik moet morgen thuisblijven, want de monteur komen - repareren morgen de verwarming. 4. We blijven vanavond lekker thuis, omdat de wedstrijd van Ajax op t.v. komen - vanavond. 5. Marja is erg tevreden, want van haar man ze een mooi cadeau hebben vandaag - gekregen. Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 11

12 9. Straks hoewel 10. Eergisteren omdat Opdracht 48 : Verander regel na regel een woord uit de gegeven zin. Zorg ervoor dat het nieuwe woord dezelfde functie heeft en van dezelfde soort is als het verdwenen woord. De onderstreepte woorden mogen blijven staan. Voorbeeld: Ik zal morgen zeker komen. Hij zal morgen zeker komen. Hij moet morgen zeker komen. Hij moet overmorgen zeker komen. Hij moet overmorgen misschien komen. Hij moet overmorgen misschien werken. 1. Frederik stopte op de snelweg. De kabouter heeft zich in de boom verstopt. 12 Verhaalland Taalleerlijn

13 6. We zijn in april in Parijs geweest. We hebben er, hoewel 7. Gerard woont in Groningen. Daar, omdat 8. Ik kom uit Italië. Ik ben er, dus 9. Tom is in Brazilië geboren. Hij heeft er, want 10. We wonen in een dorp. Hier, als Opdracht 61 : Geef het werkwoord de juiste vorm en zet het op de juiste plaats. 1. Ik (de trein - nemen) naar Utrecht en daarna (ik - gaan) met de bus naar huis. 2. Tot Utrecht (met de trein kunnen - reizen) ik, want daar (ik moeten overstappen op) de bus naar huis. 3. Ik (het bruidspaar - feliciteren) en dan (ik - iets drinken - gaan). Werkwoorden in uitvoering Werkwoorden in zinnen - 13

14 Opdracht 70 : Maak een kort verhaaltje met de gegeven woorden. Zet de werkwoorden in de juiste tijd, de juiste vorm en op de juiste plek in de zin. hebben maken ik posters en hebben ophangen die ik in de supermarkt posters willen ik dat zien zoveel mogelijk de poster mensen want staan een foto mijn kat op de poster van en weglopen zijn die zijn oud al de kat twaalf jaar maar eruitzien veel hij jonger hebben een donkergrijze hij vacht hoewel zullen zeggen mensen sommige dat hebben zwarte hij haren hopen ik dat vinden mijn huisdier ik lieve weer snel omdat zijn erg in huis het stil nu luisteren naar de kat naam de Moortje maar als roepen Brokjes je dan komen ook hij hebben zien wie mijn kat en terugbrengen bij hem wie weer mij? 14 Verhaalland Taalleerlijn