Module: Adembenemend - h45. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Adembenemend Intro Vooraf Eindproduct-Beoordeling Doelen-Concepten Kennisbank Werkwijze Verwerking Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Antwoorden Verwerking Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Adembenemend Intro Wie kan het langste zijn adem inhouden? Waar wordt geregeld dat je toch weer gaat inademen? Kijk naar: Ademen lijkt gemakkelijk te gaan totdat je merkt dat je ademhaling door ziekte of andere oorzaken wordt bemoeilijkt. In deze module ga je op zoek naar de regeling van de ademhaling en naar aandoeningen die het ademen moeilijk maken. Pagina 2

4 Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct In de buurt waar je woont wil zich een nieuw bedrijf vestigen. Je gaat een buurtonderzoek opzetten ter voorbereiding van de vraag of een bedrijf dat fijn stof produceert in een woonwijk moet worden toegelaten. Maak een plan voor het opzetten van het onderzoek. Maak een vragenlijst voor buurtbewoners om te onderzoeken welke aandoeningen aan de luchtwegen voorkomen. Laat je plan voor het onderzoek en de vragenlijst controleren door deskundigen (bijvoorbeeld door een medewerker van de Longstichting). Doelen-Concepten Leerdoelen Je kunt: uitleggen op welke manier het transport van zuurstof vanuit het bloed naar de cellen en plaatsvindt Pagina 3

5 uitleggen op welke manier koolstofdioxide vanuit de cellen naar het bloed plaatsvindt de begrippen diffusie en membraantransport toepassen op de gaswisseling uitleggen op welke manier de regeling van de ademhaling gebeurt uitleggen wat de verschijnselen van COPD zijn omschrijven welke symptomen horen bij een aantal longaandoeningen zoals astma, longembolie, pleuritis, longontsteking, hyperventilatie en taaislijmziekte uitleggen wat de gevaren voor de gezondheid van roken zijn Deelconcepten Longen, luchtpijp, bronchiën, longblaasjes, gaswisseling, ventilatiebeweging, longcapaciteit, vitale capaciteit, dode ruimte, diffusie, CO2- en O2- concentratie, inwendig en uitwendig milieu, regelkring. Kennisbank In de module wordt gebruik gemaakt van de volgende onderdelen uit de Kennisbank. KB: Gaswisseling KB:?Transport van gassen KB:?Bloed...? KB:?Kerndeling Werkwijze Werkwijze De module 'Adembenemend' bestaat uit een groot aantal opdrachten. Op bijgaand werkplan kun je invullen welke opdrachten je gedaan hebt. Zo houd je goed overzicht. Download hier het Werkplan 'Adembenemend'. Werkvorm Tijdens deze module kun je de opdrachten individueel of in tweetallen doorlopen. In de stappen 1, 4 en 6 vind je ook opdrachten waarbij je je kennis met je klasgenoten deelt. Benodigdheden Uitleg van de werking van de spirometer. Tijd Voor deze module heb je ongeveer 8 slu nodig. Pagina 4

6 Verwerking Stap1 Adem inhouden Je adem inhouden. Bekijk de video: De Amerikaanse magiër David Blaine heeft in de Oprah Winfrey Show het onmogelijke voor elkaar gekregen. Blaine hield gedurende 17 minuten en 4 seconden zijn adem in om daarna weer verder te leven. Blaine vertoonde zijn stunt ook tijdens een live-uitzending van de Oprah Show. Opdracht 1 Gaswisseling KB: Gaswisseling KB:?Transport van gassen a. Wat houden de begrippen gaswisseling en ademhaling in? Leg uit met eigen woorden. b. Wat is de functie van diffusie en de celmembranen bij het transport van zuurstof en koolstofdioxide tijdens de gaswisseling? c. Zuurstof en koolstofdioxide worden op verschillende manieren door het bloed getransporteerd. Welke rol spelen bloedplasma en rode bloedcellen bij het transport van zuurstof en koolstofdioxide? d. Waarvoor is het belangrijk dat zuurstof ook oplosbaar is in bloedplasma? Opdracht 2 Adem inhouden Hoe lang kun je je adem inhouden? Van welke factoren is dat afhankelijk? Pagina 5

7 Ontwerp een onderzoeksopzet om te onderzoeken van welke factoren de lengte van het inhouden van je adem afhankelijk is. Verdeel de onderzoeksvragen over de klas. Let op: Doe je onderzoek altijd met iemand in de buurt houd je adem zolang mogelijk in en gebruik geen hulpmiddelen! Deel je resultaten met je klasgenoten. Trek conclusies uit de resultaten. Stap2 Wat maakt dat je gaat inademen? Gaswisseling is belangrijk voor de stofwisseling van je cellen Zuurstof is nodig voor de verbranding van voedingstoffen en die verbranding levert de energie om te leven. Hoe meer je je inspant hoe meer zuurstof er nodig is voor je cellen. Tegelijkertijd maken je cellen ook meer koolstofdioxide. Opdracht 1 Gassen a. Welke van de twee gassen zal de ademhalingsfrequentie het meest beïnvloeden? b. Leg je antwoord uit. Om na te gaan of je antwoord klopt kun je proeven gaan doen. Opdracht 2 Experiment De proefpersoon ademt in en uit via een mondstuk met slang. De slang is verbonden met een cilinder die de ademhalingsbeweging volgt. Een pen op de cilinder tekent het op- en neergaan van de cilinder op een rol draaiend papier. Bekijk de opstelling. Pagina 6

8 De natronkalk wordt in een vervolg experiment gebruikt. Tijdens de eerste proef probeert de proefpersoon zo lang mogelijk in en uit te ademen. Op de strook zie je het resultaat. a. Verklaar het verloop van de grafiek. Bij de volgende proef willen we kijken of het zuurstof tekort of een koolstofdioxide teveel de veranderingen veroorzaakt. Men doet een beetje natronkalk in de cilinder. Natronkalk bindt koolstofdioxide uit de lucht. Bekijk het resultaat van de proef. b. Vergelijk de beide grafieken met elkaar. Noteer je waarnemingen. c. Welk gas regelt volgens dit experiment de diepte van de ademhaling en de ademfrequentie? Klopt de conclusie met je antwoord op bij opdracht 1? Lees: KB: Bloed...? d. Op welke manier zou je je antwoord van opdracht 2 kunnen aanvullen? Stap3 Pagina 7

9 Je kunt geen lucht meer krijgen Ademhalen gaat niet altijd even gemakkelijk. Er is een aantal aandoeningen die invloed hebben op je ademhaling. Sommige horen bij een groep van ziektes die we aanduiden met de afkorting COPD. Spanning, bijvoorbeeld vlak voor een examen, kan er voor zorgen dat je gaat hyperventileren. Opdracht 1 COPD In tweetallen. Verdeel de filmpjes: Maak beiden een samenvatting van het filmpje. Gebruik elkaars samenvatting om een lijst met symptomen van COPD te maken. Opdracht 2 Longaandoeningen Bij COPD gaat het om twee longaandoeningen namelijk: longemfyseem en chronische bronchitis. a. Noteer overeenkomsten en verschillen tussen beide aandoeningen. Vergelijk je antwoord met dat van een klasgenoot. b. Wat zijn de symptomen van astma? c. Waardoor wordt Astma tegenwoordig niet meer samen met longemfyseem en chronische bronchitis als CARA aangeduid? Opdracht 3 Hyperventilatie Pagina 8

10 Hyperventilatie is ook een aandoening waarbij het ademhalen bemoeilijkt wordt. Wanneer mensen last krijgen van hyperventilatie helpt het om te ademen in een papieren of plastic zak. Gebruik de informatie op a. Wat zijn de oorzaken van hyperventilatie? b. Leg uit wat het verband is tussen het ademen in de zak en je conclusies uit de proeven van stap 2. Laat je antwoorden controleren door je docent. Stap4 Ontstoken luchtwegen Je hebt ontdekt dat Astma niet bij COPD hoort. Er zijn meer aandoeningen aan de luchtwegen die voor problemen kunnen zorgen. Welke aandoeningen zijn er en waarin verschillen ze van elkaar? Opdracht 1 Longaandoeningen Een aantal aandoeningen aan de luchtwegen, zoals bronchitis en pleuritis eindigen op -itis. a. Zoek met behulp van internet uit waarop -itis betrekking heeft. b. Welke gedeelten van de luchtwegen zijn in beide gevallen aangetast? Opdracht 2 Pleuritis Er bestaan twee varianten van pleuritis. Welke behandelingen kan een arts voorschrijven? Opdracht 3 Niet erfelijk Pagina 9

11 De meeste aandoeningen aan de luchtwegen zijn niet erfelijk. Taaislijmziekte is een erfelijke longziekte en komt bij 1 op de 4750 pasgeborenen in Nederland voor. Het defecte gen voor deze ziekte is recessief en 1 op de 32 mensen in ons land is drager. Bekijk de informatie over taaislijmziekte van NCFS. a. b. c. d. Noteer in een paar regels de symptomen van taaislijmziekte? Taaislijmziekte heet ook wel CF. Wat betekent die afkorting? Hoe groot is de levensverwachting van iemand met de ziekte? Hoe groot is de kans op een kind met CF als de beide ouders drager zijn? Kijk eventueel in: Kerndeling Opdracht 4 Aandoeningen aan de luchtwegen Ga naar In het overzicht staat nog een aantal aandoeningen aan de luchtwegen. Kies één van de aandoeningen in overleg met je docent. Zoek per aandoening naar de symptomen, manier van ontstaan en mogelijke geneeswijzen. Gebruik de resultaten voor de eindopdracht. Stap5 Rook jij? Pagina 10

12 Het lijkt misschien een open deur maar er wordt nog steeds gerookt, ook op het schoolplein. Kijk op de website van Rokeninfo. Hoe wordt verklaard dat het aantal rokers in 2012 toegenomen is ten opzichte van 2011? Waardoor is roken eigenlijk zo ongezond? Opdracht 1 Roker en niet roker a. Vergelijk de longen van de roker en de niet roker. Noteer overeenkomsten en verschillen. b. Noteer wat je opvalt als je de twee harten met elkaar vergelijkt. c. Bedenk een verklaring voor de verschillen. Kijk naar de video: Opdracht 2 Anti rook In veel anti rook campagnes staat de slogan: Weet wat je rookt Maar weet je dat eigenlijk wel? Ga naar de informatie van het KWF. Fabrikanten proberen sigaretten steeds lekkerder te maken. Lees het artikel over de mentholsigaret: Volkskrant - De mentholsigaret is misleidend en moet worden afgeschaft. a. Noem tenminste vijf additieven die in een sigaret kunnen zitten? b. Maak een beknopt overzicht van de gevaarlijke stoffen die in een sigaret kunnen zitten. Beperk je tot hoofdzaken (er zitten immers meer dan 4000 chemische stoffen in sigaretten rook). Vergelijk je antwoord met dat van een klasgenoot. Opdracht 3 Stoppen met roken Op allerlei manieren wordt duidelijk gemaakt dat roken erg onverstandig is. Zoek iemand die rookt (of als jezelf rookt iemand die niet rookt). Bekijk samen de video: Luister ook naar de (Engelse) songtekst! a. Noteer de nadelen van roken die getoond worden. Leg uit of jullie deze manier van anti-rook reclame overtuigend vinden. b. Noteer beiden de gebruikte argumenten. Stap6 Pagina 11

13 Afronding Je gaat beginnen aan de afronding. In de buurt waar je woont wil zich een nieuw bedrijf vestigen. Je gaat een buurtonderzoek opzetten ter voorbereiding van de vraag of een bedrijf dat fijn stof produceert in een woonwijk moet worden toegelaten. Maak een plan voor het opzetten van het onderzoek. Maak een vragenlijst voor buurtbewoners om te onderzoeken welke aandoeningen aan de luchtwegen voorkomen. Laat je plan voor het onderzoek en de vragenlijst controleren door ter zake deskundigen (bijvoorbeeld iemand van de Longstichting). Laat het eindproduct beoordelen door je docent. Leerlingen voor leerlingen Op de website vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt. Pagina 12

14 Hieronder een video die goed past bij deze opdracht. Bekijk de video. Pagina 13

15 Antwoorden Verwerking Stap 1 Opdracht 1 Gaswisseling a. Onder gaswisseling verstaan we de uitwisseling van zuurstof en kolstofdioxide tussen cellen en hun omgeving. De ademhaling zorgt ervoor dat zuurstof en koolstofdioxide in het bloed worden uitgewisseld met de lucht. b. Zuurstof en koolstofdioxide zijn gassen die dankzij diffusie de cellen in en uit kunnen gaan.de gassen gaan door de membranen van de longblaasjes, rode bloedcellen en cellen haarvatcellen van en naar de cellen van het lichaam. c. Rode bloedcellen transporteren het zuurstof. In bloedplasma wordt het grootste gedeelte van het koolstofdioxide vervoerd. d. Zuurstof kan alleen via het bloedplasma de rode bloedcellen verlaten. Stap 2 Opdracht 2 Experiment a. b. c. d. In de loop van de tijd wordt de ademhaling dieper en de frequentie groter. De ademhalingsdiepte neemt langzamer toe en de ademhalingsfrequentie ook. koolstofdioxide In het lichaam worden zowel de koolstofdioxide concentratie als de zuurstofconcentratie gemeten, beide beïnvloeden de regeling van het in-uitademen. De concentratie van de gassen worden op verschillende plaatsen in het lichaam gemeten. Stap 4 Opdracht 1 Longaandoening a. De uitgang itis wijst op een ontsteking. b. Bij bronchitis is er een ontsteking van de bronchiën, bij pleuritis een ontsteking van de vliezen rond de longen (pleura). Opdracht 2 Pleuritis Bij een virale pleuritis is uitzieken de enige mogelijkheid. Een bacteriële pleuritis kan met antibiotica worden bestreden. Opdracht 3 Niet erfelijk a. Een aantal slijmvliezen in het lichaam produceren erg taai slijm. In de luchtwegen bemoeilijkt dat de gasuitwisseling en de afvoer van ingeademd stof en bacteriën. Het transport van stoffen van de alvleesklier naar de darmen verloopt slechter. b. CF is de afkorting van Cystische Fibrose (engels=cycstic Fibrosis). c. Ongeveer 40 jaar. d. Wanneer beide ouders heterozygoot zijn is de kans 25% dat ze een kind met de aandoening krijgen. Pagina 14

16 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 July 2016 om 09:50 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 5; Leerinhoud en Ademhaling bij de mens; Biologie; Instandhouding; Stofwisseling van het doelen organisme; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting Pagina 15 8 uur en 0 minuten