Bloedtransfusies vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 14 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Bloedtransfusies Intro Vooraf Eindproduct-Beoordeling Leerdoelen Werkwijze Aan de slag Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Bloedtransfusies Intro Bekijk het filmpje en lees dan de onderstaande tekst. Video: Welke bloedgroepen zijn er? Bloed doneren Ieder mens heeft bloed van een bepaalde bloedgroep; de vier belangrijkste bloedgroepen zijn A, B, AB en 0 (= nul). Bloedgroepen zijn erfelijk. Ergens in het DNA bevindt zich een gen dat de bloedgroep bepaalt. In deze opdracht onderzoek je hoe je een bloedgroep bepaalt. Pagina 2

4 Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct Als afronding van deze opdracht maak je een toets met 10 vragen. Beoordeling Je hebt de opdracht goed uitgevoerd als je 80% van de vragen goed hebt beantwoord. Leerdoelen Na deze opdracht: Weet je welke bloedgroepen er zijn Pagina 3

5 Begrijp je welke bloedgroep iemand met een bepaalde bloedgroep van een donor kan ontvangen Kun je in een simulatie uitzoeken welke bloedgroep een bepaalde patiënt heeft. Werkwijze Groepsgrootte Je doet deze opdracht alleen. Benodigdheden Computer Tijd 1 lesuur. Pagina 4

6 Aan de slag Stap1 Bloedgroepen De vier meest voorkomende bloedgroepen zijn: A, B, AB en 0. A en B zijn antigenen (uitsteeksels) op de rode bloedcellen. Deze anitgenen zijn vooral belangrijk bij bloedtransfusies. Bij een bloedtransfusie krijgt een acceptor bloed van een donor. Iemand met bloedgroep 0 heeft geen antigenen A of B. In de onderstaande afbeelding zie je de vier bloedgroepen en de bijbehorende antistoffen die in het bloed voorkomen. Pagina 5

7 Transfusieschema Het lichaam maakt antistoffen tegen 'vreemde' antigenen. Bij een bloedtransfusie mag een acceptor dus geen antigenen binnenkrijgen. Iemand met bloedgroep A maakt bijvoorbeeld antistoffen tegen bloedgroep B. Als de antistoffen en antigenen bij elkaar komen, gaat het bloed klonteren. Bloedtransfusieschema voor het AB0-bloedgroepsysysteem. Kijk naar de afbeelding hiernaast om te zien combinaties van donor en ontvanger mogelijk zijn. In het schema zie je welke combinatie bloedklontering oplevert en welke veilig zijn. Bloedgroepen en zwangerschap Bloedcellen hebben ook een antigen dat resusfactor wordt genoemd. De resusfactor wordt meestal aangegeven met een +. Er zijn dus acht combinaties mogelijk: A+. A-", B+, B-", AB+, AB-", 0+, 0-". De resusfactor speelt een belangrijke rol bij zwangerschap. Een ongeboren baby met + kan een moeder hebben met -". Dat heet resusantagonisme. De moeder gaat dan antistoffen maken tegen de baby. De baby kan de antistoffen via de placenta binnenkrijgen en daardoor sterven. Meestal loopt de eerste baby nog geen gevaar, maar de tweede wel. Dit kan worden voorkomen door op tijd maatregelen te nemen. Bekijk de afbeeldingen hieronder. Pagina 6

8 Stap2 Hoe zit het nu precies met die bloedgroepen Lees nog wat meer informatie over de bloedgroepen. Vier bloedgroepen Ieder mens heeft bloed van een bepaalde bloedgroep; de vier belangrijkste bloedgroepen zijn A, B, AB, en 0. Bloedgroepen zijn erfelijk. Ergens in het DNA bevindt zich een gen dat de bloedgroep bepaalt. Welke bloedgroep iemand heeft, hangt dus af van welke bloedgroep zijn of haar ouders hebben. Antigeen Rode bloedlichaampjes worden door het rode beenmerg gemaakt. Rondom de rode bloedlichaampjes zit een celmembraan. Het celmembraan bevat verschillende stoffen. De stoffen ( antigenen) zijn per doelgroep verschillend. Bloedgroep A bevat antigeen A in het celmembraan. Bloedgroep B, antigeen B. Bloedgroep AB, antigeen AB. En bloedgroep 0 bevat geen antigenen. Antistoffen Bij ieder mens bevat het bloedplasma de antistoffen tegen de antigenen die niet op de rode bloedcellen voorkomen. Met antistoffen worden vreemde cellen, vacteriën en virussen uitgeschakeld. Iemand met bloedgroep A, heeft antistoffen B. Iemand met bloedgroep B, heeft antistoffen A. Iemand met bloedgroep AB, heeft geen antistoffen. En iemand met bloedgroep 0 heeft zowel anti-a als anti B. Bloedgroep aantonen Pagina 7

9 Je kunt een bloedgroep bepalen door bloed te mengen met antistoffen. Als je bloed van bloedgroep A, mengt met antistof A dan gaat het bloed klonteren. Meng je het bloed met antistof B dan is er geen reactie. Als je bloed van bloedgroep B, mengt met antistoffen B dan gaat het bloed klonteren, meng je het met antistof A is er geen reactie. Stap3 Doe onderzoek Voer nu het practicum uit. Bepaal van acht patiënten de bloedgroep. Bepaal de bloedgroep Bij ieder mens bevat het bloedplansma de antistoffen tegen de bloedfactoren die niet op de rode bloedcellen voorkomen. Met antistoffen worden vreemde cellen, bacteriën en virussen uitgeschakeld. Iemand met bloedgroep Am heeft antistoffen B. Iemand met bloedgroep B, heeft antistoffen A. Iemand met bloedgroep AB, heeft geen antistoffen. En iemand met bloedgroep O, heeft zowel antistoffen A als B. Je kunt een bloedgroep bepalen door bloed te mengen met antistoffen. Als je bloed van bloedgroep A mengt met antistof A dan gaat het bloed klonteren. Meng je het bloed met antistof B dan is er geen reactie. Als je bloed van bloedgroep B mengt met antistoffen B dan gaat het bloed klonteren, meng je het met antistof A, dan is er geen reactie. Maak de volgende oefening. Bloedgroepen maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Pagina 8

10 1 Kies bij elke afbeelding uit de bloedgroepen: A, B, AB en O Bepaal ook de resusfactor (RH+ of RH-). Hiermee bepaal je of de bloedgroep positief of negatief is. Bloedgroep: Resusfactor: Welke bloedgroep is het? 2 Pagina 9

11 Kies bij elke afbeelding uit de bloedgroepen: A, B, AB en O Bepaal ook de resusfactor (RH+ of RH-). Hiermee bepaal je of de bloedgroep positief of negatief is. Bloedgroep: Resusfactor: Welke bloedgroep is het? 3 Pagina 10

17 Kies bij elke afbeelding uit de bloedgroepen: A, B, AB en O Bepaal ook de resusfactor (RH+ of RH-). Hiermee bepaal je of de bloedgroep positief of negatief is. Bloedgroep: Resusfactor: Welke bloedgroep is het? Stap4 Pagina 16

18 Eindtoets Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Probeer alle punten te halen. Klik op de volgende link om te beginnen: Succes! Bloedtransfusies maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Welke combinatie van bloedgroepen bij een bloedtransfusie is veilig? a. Donor B en acceptor A b. Donor O en acceptor B c. Donor A en acceptor A d. Donor A en acceptor O 2 Geef bij de volgende bewering aan of het waar of niet waar is. Bij resusantagonisme loopt het eerste kind het meeste gevaar. a. Waar b. Niet waar 3 Geef bij de volgende bewering aan of het waar of niet waar is. Rode bloedcellen met O+ hebben geen antigenen a. Waar b. Niet waar Pagina 17

19 4 Geef bij de volgende bewering aan of het waar of niet waar is. Rode bloedcellen met AB+ hebben drie bloedgroepantigenen. a. Waar b. Niet waar 5 Geef bij de volgende bewering aan of het waar of niet waar is. Je lichaam maakt antistoffen tegen antigenen die je zelf niet hebt. a. Waar b. Niet waar 6 Geef bij de volgende bewering aan of het waar of niet waar is. Iemand die AB+ heeft kan van iedereen probleemloos bloed ontvangen. a. Waar b. Niet waar 7 Wat is een bloeddonor a. Iemand die bloed aan iemand geeft. b. Iemand die bloed van iemand anders ontvangt. 8 Als iemand een bloedtransfusie nodig heeft, kan men het best aan die persoon precies zijn eigen bloedgroep geven. Maar als dat niet kan is er een noodoplossing: Eén bloedgroep kan altijd aan mensen die bloed nodig hebben worden gegeven. Welke van de volgende 4 bloedgroepen is dit? a. Bloedgroep Ab. Bloedgroep Bc. Bloedgroep ABd. Bloedgroep O- 9 Welke bloedgroep moet je hebben om van iedereen bloed te kunnen ontvangen zonder dat het gaan klonteren? Pagina 18

20 a. Bloedgroep A+ b. Bloedgroep B+ c. Bloedgroep AB+ d. Bloedgroep O+ 10 Op het celmembraan van de rode bloedcel van iemand met bloedgroep A bevindt zich: a. Antistof A b. Antistof B c. Antigeen A d. Antigeen B Pagina 19

21 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 14 July 2016 om 16:53 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO theoretische leerweg, 2; Leerinhoud en Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; Instandhouding; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 20