De afhankelijkheid van eiwit-importen in Europa: Een nieuwe kans? Ruud Tijssens Voorzitter FEFAC

Transcriptie

1 De afhankelijkheid van eiwit-importen in Europa: Een nieuwe kans? Ruud Tijssens Voorzitter FEFAC

2

3 The FEFAC mission represent, defend and promote the interests of the European compound feed industry to the European Institutions; lobby for a legislative framework and its implementation, without discrimination in EU Member States so as to maximise market opportunities for EU compound feed companies; safeguard conditions of free access to raw materials, the proper functioning of their markets and the definition of their quality; develop professional rules and good manufacturing practices including the sourcing of feed materials that ensure the quality and the safety of compound feed; encourage the sustainable development of livestock production responding to the market requirements, so as to maximise market opportunities for EU compound feed companies; encourage the development of precompetitive European feed-related Research & Development projects seeking to enhance the EU feed & livestock sectors competitiveness and capacity to innovate in and/or transfer science and technology based solutions to improve the sustainability of resource efficient livestock production systems.

4 Enkele observaties specificaties van Europese grondstoffen wijken aanzienlijk af van andere continenten: Feed Safety Normen GMO-traits Duurzaamheid Relatie met onze toeleveranciers wordt complexer: Kopen we commodities of specialties?

5 Enkele observaties Geopolitiek WTO trade onderhandelingen verdere liberalisatie Markt moet dit soort vraagstukken organiseren Conflict in zichzelf vanwege de aard van commodity handel

6 Enkele observaties Geopolitiek Zeker stellen grondstoffen: China, India Geen vrije markt economiën Beschikbaarheid van grondstoffen en land Eiwit Essentiële mineralen (fosfaat)

7 Dit is een lange termijn bedrieging voor de concurrentiepositie van onze Europese veehouderij Relatief hoge prijzen grondstoffen Afwezigheid gelijk speelveld vanwege de asynchrone regelgeving en import obstakels Europese voedselzekerheid

8 Aanpak door FEFAC Wereldwijde harmonizatie Acceptatie van GMO in Europe Beschikbaarheid alternatieve grondstoffen Feed / food / fuel debat Former foodstuffs Verminderen afhankelijkheid van importen European protein produktie Via GLB stimulering stikstof-fixerende gewassen

9 Alternatieve eiwitproduktie Lupine, veldbonen, erwten, soja Verhogen eiwitgehalte granen Cruciaal voor succesvolle ontwikkeling: Voerindustrie gebruikt neven-product soja Vergelijkbaarheid: Eiwitgehalte Verteerbaarheid aminozuren (Lysine) Aminozuur-profiel

10 Europese soja-produktie

11 Europese soja-produktie Donau Soja

12 Europese soja-produktie Donau Soja Experimenten in Zuid-Duitsland

13 Europese soja-produktie Donau Soja Experimenten in Zuid-Duitsland Brussels Soy Declaration

14 Europese soja-produktie Donau Soja Experimenten in Zuid-Duitsland Brussels Soy Declaration Projecten door ILVO-Gent / INAGRO / KU Leuven (co-financiers: HBB-Boerenbond, Agrifirm, Alpro, Colruyt, Bemefa, Aveve) Veld-experimenten Agrifirm Nederland 11 boeren / 30 ha opschaling ha Proefvelden WUR

15 Commercieel levensvatbaar? Visie van één van de marktpartijen

16 Conclusie Europese eiwitvoorziening hoog op agenda Veel ontwikkelingen & experimenten Niche-markt toepassingen Vervanging commodity zal nog lang duren

17 Benny Van de Velde Van stal tot akker: link tussen intensieve veehouderij en akkerbouw 29 november Edinburgstraat Brussel - 02/

18 Soja: Brazilië België Dossiers over o.a. mestproblematiek en productiebeheersing Wervel & Eiwit Team eiwittransitie: voor en door boer en consument samen met stakeholders uit middenveld en bedrijf Doorprik de greenwash: zelfvoorziening is een fabel VLAM krijgt greenwashaward Edinburgstraat Brussel - 02/

19 Lokale eiwitproductie voor een duurzamere landbouw Economisch: Vlinderbloemigen fixeren stikstof kostenbesparing op kunstmest Minder kwetsbaar voor prijsvolatiliteit van veevoeders, meer autonomie Agronomisch: Ecologisch: Noord-Zuid Ideaal in de vruchtwisseling Verbetert de bodemstructuur en vruchtbaarheid Gaat bodemverzuring tegen, onkruidbeheersing, goed voor bestuivers Grotere agro-biodiversiteit Verminderd gebruik van agro-chemische middelen en kunstmest - Edinburgstraat Brussel - 02/

20 Alternatieve eiwitbronnen Jarenlange goedkope soja-import verwaarlozing van Europese eiwitgewassen Grote rol voor onderzoek om veredeling en teelt- en voedertechnische optimalisatie te hernemen Wervelbrochure Eiwitteelten van de toekomst Edinburgstraat Brussel - 02/

21 Alternatieve eiwitbronnen - Edinburgstraat Brussel - 02/

22 Alternatieve eiwitbronnen In buurlanden (Frankrijk, Duitsland, Nederland) worden vele van deze gewassen en mengteelten intensief onderzocht Onderzoek naar mogelijkheden sojateelt in Vlaanderen: positief, maar dit mag niet gezien worden als dé mirakeloplossing. Ook nevenstromen uit de voedingsindustrie verder onderzoeken - Edinburgstraat Brussel - 02/

23 Kansen Waaier aan potentiële eiwitgewassen met diverse positieve externaliteiten qua duurzaamheid. (Geïnformeerde) consument vraagt om kwaliteit, authenticiteit, herkomst, productdifferentiatie, verantwoorde producten. Aanboren van nieuwe niches, schaalverkleining Kortere ketens Betere inkomens voor de boer Vleesmatiging en de enorme know-how in Vlaamse voedingsindustrie aanwenden om eiwitgewassen ook te verwerken in menselijke voeding zie de Peas Foundation in Nederland Duurzame samenwerkingsverbanden tussen akkerbouwers en veetelers om regionale kringlopen te sluiten. Ze bestaan reeds (bv. burenregeling) maar zijn niet structureel. Prijsvolatiliteit van veevoeders op de wereldmarkt - Edinburgstraat Brussel - 02/

24 Knelpunten Heersende gedachte dat soja onvervangbaar is in het rantsoen van varkens en pluimvee Onderzoek naar alternatieven in Vlaanderen is pas begonnen (en dreigt ook te focussen op soja) Weinig ondersteuning en incentives vanuit de overheid voor lokale eiwitteelten - Edinburgstraat Brussel - 02/

25 Eiwittransitie De Vlaamse veehouderij mag dan wel zorgen voor een positieve financiële handelsbalans van de landbouw, de sector presteert economisch niet goed Bovendien creëert het huidige systeem een aantal negatieve ecologische en maatschappelijke externaliteiten die meestal niet in rekening worden gebracht Wervel pleit voor een veehouderij die tegemoet komt aan toekomstige uitdagingen. Daarvoor zal een eiwittransitie nodig zijn, gebaseerd op Voedselsoevereiniteit Grondgebondenheid en gesloten regionale kringlopen Faire prijzen en kortere ketens Productie gebaseerd op lokale noden Agro-biodiversiteit - Edinburgstraat Brussel - 02/

26 Eiwittransitie Op basis van deze principes genereert de Vlaamse veehouderij: Minder en beter vlees (zowel op Vlaams als bedrijfsniveau) Betere inkomens en meer werkgelegenheid in de landbouw Positieve externaliteiten voor mens en milieu Lokale eiwitteelten zijn vanwege hun kwaliteiten een voor de hand liggende, maar cruciale stap in de eiwittransitie - Edinburgstraat Brussel - 02/

27 Regionale eiwitten ZW Nederland DLV Plant Cor van Oers Themadag Stal tot akker introductie Historie- EU Anno geen EU eiwitbeleid. In EU: In ,7% van areaalvooreiwit In ,5% van areaalvooreiwit 2013: Import van 15 miljoenha plantaardigeiwit. (soja) Conversie van plantaardig eiwit dierlijk eiwit. DLV Plant DLV Plant Whois DLV Plant in Advies en onderzoeksbureau voor de plantaardige sectoren - Meer dan 100 jaar geschiedenis en ervaring adviseurs en onderzoekers - > klanten - > 18 mioomzet - Internationaal : aan de slag in > 40 landen - Dochterondernemingen en partnerschappen in het UK, Ethiopia, België, Denemarken, Spanje, Rusland, Ukraïne, Latijns Amerika, Historie, CBS (NL) Erwten (droog) Bruine boon Veldbonen Klaver en luzerne Snijmais DLV Plant DLV Plant Inhoud eiwittransitie Veestapel in Nederland Historie- EU Trends Richtingen? DLV Plant DLV Plant 1

28 Mest Conclusie Sterk stijgende vraag naar voedsel. Sterk stijgende vraag naar dierlijk eiwit Sterk stijgende vraag naar plantaardig eiwit. DLV Plant DLV Plant Trends : stijging wereldbevolking (bron VN) Wereldbevolking in miljarden Groei wereldbevolking Tijd Wat nu? Zelf eiwit telen? (lupine, soja, ) Andere eetpatronen stimuleren? (plantaardig eiwit, kweken, vegetarische slager..) Alternatieve eiwitbronnen? (insecten) Reststromen? Aquatische bronnen? DLV Plant DLV Plant Trends: stijging welvaart, voedselprijzen Initiatieven Lokale sojateelt in Zuidoost Brabant. Sojaproevenin ZuidWest Nederland (o.arh) Andere eiwitgewassen: veldboon, droge erwten. Stimulering en onderzoek lupine (ph) Van biefstuk naar boontje? Bruine boon als smaakvol alternatief. (ZV) Stimulering(plantaardige) eiwitconsumptie? DLV Plant DLV Plant 2

29 Dilemma s Hogegrond(stof)prijzenin NW Europa m.n. Nederland. Stijgende graanprijzen concurreert in bouwplan Het gaatomhet ondersteregeltje Zijn er andere effecten? Vleesprijs-marktwerking. DLV Plant Regionale eiwitten ZW Nederland Ruimte voor dicussie Cor van Oers Themadag Stal tot akker Dank voor uw aandacht DLV Plant 3

30 Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013 Innovatieve eiwitteelten Potentieel Vlaanderen Focus varkens/pluimvee Latré J., Dewitte K., Haesaert G. Hogeschool Gent/UGent PROEFHOEVE BOTTELARE

31 Indeling Tendensen en feiten Meer vlinderbloemigen telen in de landbouw : een duurzame keuze Welke gewassen? Lupinen Veldbonen en erwten Zelf soja telen? Besluit Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

32 Tendensen en feiten (1) maatschappelijke contestatie Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

33 Tendensen en feiten (2) EU : Sterk eiwitdeficiet Alternatieve eiwtibronne n

34 Tendensen en feiten (3) : prijsvolatiliteit soja/eiwit drukt rendabiliteit veehouderij

35 Tendensen en feiten (4) Meer plantaardige eiwitten telen in EU? hervorming GLB Häusling motion (2011) : research breeding and supply of protein crops in EU Nowicki et al. (2010) risk of trade disruptions Amendement Europees parlement GLB hervorming (maart 2013) strategisch plan meer plantaardige eiwitten. Lidstaten kunnen Gekoppelde steun eiwitgewassen geven Landbouwgrond waarop leguminosen staan, wordt zelfs voorgesteld als invulling van ecologisch focusgebied (FEFAC, Oostenrijk, Vlaanderen? ). Gekoppelde steun kan verhoogd met 3 % tot 18% als steun eiwitgewassen (o.a.eip focus group on protein crops,2013) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

36 Tendensen en feiten (5) Actieplan alternatieve eiwitbronnen Vlaanderen Diervoederstromen : stapsgewijs Maatschappelijk Verantwoord Bestaande eiwitbronnen dierlijke en plantaardige oorsprong promoten Afhankelijkheid soja-import uit Zuid-Amerika verkleinen Actieplan Alternatieve Eiwitbronnen Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

37 Feiten : soja: waarover praten we? (6) (Goormachtigh et al.,2013) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

38 Feiten : Data import soja EU (7) 20 Miljoen ton sojameel en 12 Miljoen ton soja waarvan 10 Miljoen naar sojameel 30 Miljoen ton consumptie versus 1Miljoen ton productie EU = 27-30% wereldconsumptie = Equivalent van 1.5 miljoen ha cultuurgrond Efficiëntie zeer hoog : Europese havens concentratie intensieve veehouderij (o.a.eip focus group on protein crops,2013) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

39 Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

40 Tendensen (8) Maatschappelijk verantwoorde soja Standaard : RTRS (Round Table for Responsible Soy) Nog kritiek : GGO-soja Onder impuls AAE ( ) naar ton in 2015? (BEMEFA) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

41 2012 : België ton sojameel (meer en meer gecrusht versus soja) uit Argentinië en Brazilië : 1/3 de is gecertificeerd ( ton) 2013 : ca. 50% gecertificeerd Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

42 Vlinderbloemigen telen: een duurzame keuze (1) 1kg N produceren onder de vorm van ammoniak of ammoniumnitraat kost 0.6kg aardgas (=0.8kg stookolie) Stikstoffixatie : N2 + 8H+ + 8e ATP 2NH3 + H2 + 16ADP + 16 Pi Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

43 Vlinderbloemigen telen : een duurzame keuze (2) : Voordelen van vlinderbloemigen Geen N-kunstmest nodig Opbrengst van het volggewas is hoger (bv: graan: +500 kg/ha) Grotere vruchtwisseling lagere ziektedruk Betere bodemstructuur Energiebalans wordt beter op bedrijfsniveau (minder fossiele energie) en lagere emissie ECONOMISCHE ASPECTEN Naast eiwitbron vaak ook interessante functionele eigenschappen Kansen voor een meer duurzame productie ONDERNE- MERSCHAP SOCIALE ASPECTEN ECOLOGISCH ASPECTEN Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

44 Vlinderbloemigen telen : een duurzame keuze (3) Voordelen telen vlinderbloemigen Effect introductie van 20% vlinderbloemigen in de vruchtwisseling (Hauggaard-Nielsen, 2008) 13 % minder energieverbruik per ha 18 % minder verzuring 14 % lagere CO2 -emissie Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

45 Welke gewassen telen? Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

46 Belang ANF s niet vergeten (Balkema-Boomstra,2004) ANF veldboon lupine,geel lupine,wit erwt = anti nutritionele factoren Alkaloïden nee nee/zoete! nee/zoete! nee Tannine nee/ras nee nee nee Convicine/vicine (leghennen) nee/ras nee nee nee Fytaat ja ja ja ja Proteaseremmers ja nee nee/ras ja Lectines ja ja ja ja Glycosiden/oligosacchariden ja ja ja ja = NSP non starch polysachariden Saponinen ja nee nee nee globaal MITS VOORBEH./JUISTE RAS GEEN PROBLEEM inmenging% (bio) in voeder Eiwitgewassen J. Latré, K. Dewitte

47 1.Lupinen onderzoek Hogent Nog teveel knelpunten! Lupinus luteus : gele lupinen Lupinus angustifolius : smalbladige lupinen Lupinus albus : breedbladige lupinen Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/

48 Lupinen (PWO-projecten Proefhoeve Bottelare) Knelpunten : opbrengstniveau nog te laag + onkruidbestrijding na opkomst opbrengsten Ruw eiwit Ruw vet (ton/ha 14% vocht) (% op DS) (% op DS) L. angustifolius L. luteus L. albus VEM/kg gdve/kg goeb/kg Lupinen RE<335g/kg Lupinen RE >335g/kg Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

49 Lupinen: beter op lichte gronden : 4 ton haalbaar? Rendement 2009 op 2 locaties (14 % vocht) kg/ha Bottelare Vladslo Rassen Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

50 Toch een toekomst? Lupinus mutabilis nood aan veredeling Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

51 2.Veldboon en droge erwt Aangepast aan ons klimaat : Veldboon en Erwt hebben potentieel Teelttechniek staat op punt Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

52 Veldbonen ook als mengteelt met tarwe Nu ook winterveldboon en wintererwt? : Onderzoek gestart 2013 LCG/LCV Reeds gekend in biolandbouw (PCBT)

53 Reeds zeer lang gekend : Opbrengsten erwten en veldbonen in officiële rassenproeven ( ) : grote variatie Erwten gemiddeld: 5300 kg / ha min max: kg /ha Veldbonen gemiddeld: 4793 kg / ha min max: kg /ha RE 23.3% ( %) (Naar De Vliegher A (ILVO), 2003) RE 28.7% ( %) Opmerking veldbonen : witte bloemen voor eenmagigen (vleesvarkens en vleeskippen), verder specifieke rassen laag in vicine-covicine voor legkippen en voor menselijke voeding

54 Resultaten (Alt-Demo en Project Prov. O. Vl.) Let wel : proefveldopbrengsten (vollevelds reken % ) 2013 Bottelare ras opbr. ton/ha soort (15% vocht) Erwt Nette 6 Veldboon Nile 4.9 Veldboon Imposa 4.9 Veldboon+tarwe Regionale eiwitten Nile+Tybalt, J. Latré 29/11/

55 Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

56 Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

57 Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/

58 Veldbonen/Erwten Velderwt in EU ha, veldboon etc ha, lupinen ha (Eurostat,2012) Lager in eiwit, methionine en lysine Lage competitiviteit in rotaties in EU door lager saldo dan tarwe/gerst/maïs : rol selectie Erwt favoriet nutritionisten Noodzaak bio-refinery -industrie : concentratie eiwit/behandeling ANF (moet op punt gesteld worden)!!goede genetica erwten voor Vlaanderen beschikbaar (veredelingswerk J. Dermaut) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

59 Nutritioneel varkens/pluimvee: Erwt en Veldboon versus soja CVB (g/kg) RE dvlys dvmet dvm+c veldboon (witbloeiend) erwt sojaschroot HP (RC<45g/kg,RE<480g/kg) sojaschroot RC 50-70g/kg, RE<450g/kg sojaboon verhit lupinen RE<335g/kg lupinen RE>335g/kg Op aminozuurniveau : superioriteit soja Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

60 Knelpunten veldboon/erwt Veredeling veldboon en erwt : geen prioriteit grote zaadbedrijven Prijsvorming onvoldoende waardoor vaak te laag versus saldo granen Veldbonen : rassen te hoog 1000kgwicht waardoor zaadkost te hoog, 2013 voorjaarszaai Proefhoeve Bottelare : 371 tot 432 kg/ha of 438 tot 510 euro/ha (! mondeling verkeerd bedrag vermeld op presentatie ) Opbrengst minder zeker dan granen Landbouwers : te weinig interesse in voordelen meer vruchtwisseling Nutritioneel inferieur versus soja Onvoldoende stimuli in huidig beleid zowel naar landbouwers als zaadsector Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

61 3.Soja heeft dé hoogste voedingswaarde Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

62 Europese sojateelt? ha (data: Eurostat), mainly in Italy (33%) (>3ton/ha), Romania (18%), Croatia (14%), Austria, Hungary and France (all 9%) Duitsland, Zwits.,Oostenr. 4-5 ton mogelijk als water niet limiterend is! Soja verwerkend industrie is aanwezig (o.a.eip focus group on protein crops,2013) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

63 Soja telen? Eerst onderzoek! Nieuwe interesse onderzoek rond soja in Vlaanderen IWT-LA-traject: Introductie van sojateelt in Vlaanderen Sofie Goormachtigh Joke Pannecoucque Johan Van Waes ( ) Screening beschikbaar genetisch materiaal (ILVO Plant) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

64 Enkele cijfers : nog te vroeg voor praktijk! IWT LA (Goormachtigh et al. 2013) : rassen EU rassenlijst - proefveldopbrengsten onder net 2012 : Merelbeke en Geel vochtgehalte % en opbrengst (kg/ha, 15% vocht ) 1297 kg tot 3794 kg/ha (oogst 20/09 en 10/10) 2013 : Merelbeke en Bassevelde vochtgehalte % en opbrengst (kg/ha, 15% vocht) 1887 tot 4104 kg/ha (oogst 8/10 en 18/10) Hogeschool Gent (Demoproject Prov O.Vl.) : opbrengst 2 ton/ha onder net proefveld (zaai 15/05-oogst 10/10) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013 Let wel : proefveldopbrengsten (vollevelds reken % )

65 Hypothese : Kritische bedenkingen soja (1) ton sojameel import (BEMEFA) komt overeen met ton soja (79% sojameel in soja) Stel opbrengst van 4 ton/ha (als rendabel niveau geacht) : ha nodig (16% totale areaal cultuurgrond België en 35% totale cultuurgrond in Vlaanderen) : realistisch????? En wat met ecologische voetafdruk (Feedprint) versus import efficiëntieverhaal? ---LIFE CYCLE ANALYSIS Op dit moment : afgezien van wildschade (oppervlaktefenomeen?) fytopathologisch eenvoudig verhaal.wat bij toenemende oppervlakte? Meer eiwitgewassen = minder energiegewassen.?import? Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

66 Kritische bedenkingen soja (2) Teelt : samenwerking veehouder/akkerbouwer Persoonlijke mening : Eiwitgewassen (soja?) telen : moet bekeken worden in Europees perspectief, op Belgisch laat staan Vlaams niveau weinig realistisch gezien efficiëntie verhaal huidig gebeuren Persoonlijke mening :eiwitgewassen eerder voor de rundveehouderij (grondgebondenheid meer een gegeven) Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013

67 Besluiten Minder importafhankelijkheid is wenselijk Teelt vlinderbloemigen : kan bijdragen tot meer duurzame landbouw Veldbonen en erwten hebben potentieel Soja : nog te vroeg voor de praktijk Eiwitgewassen : kan slechts indien steun vanuit beleid én bedrijfsleven Maar! Niet los zien van andere tendensen en LCA-studies of feedprint eens bepalen en evalueren gezien efficiëntieverhaal! Regionale eiwitten, J. Latré 29/11/2013