Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking

Transcriptie

1 Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking Prof.dr.ir. Han Wiskerke Wageningen Universiteit Leerstoelgroep Rurale Sociologie

2 Introductie Meer dan 50% van de wereldbevolking woont in steden Europa 73% West Europa 77% Nederland 83% De stedelijke bevolking moet dagelijks van voedsel worden voorzien

3 Introductie Het voeden van de stad is een gigantische onderneming; een onderneming die een grotere maatschappelijke en fysieke impact op ons leven en onze planeet heeft dan enig andere menselijke bezigheid. Als we nagaan dat er voor een stad als Londen elke dag voeldoende voedsel voor dertig miljoen maaltijden moet worden geproduceerd, geïmporteerd, verkocht, bereid, genuttigd en weer weggewerkt, en dat ongeveer hetzelfde elke dag gebeurt in alle steden op de wereld, dan is het eigenlijk verbazingwekkend dat stadsbewoners überhaupt te eten hebben. Carolyn Steel De Hongerige Stad

4 Introductie Kenmerken van voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking. Voor welke uitdagingen staan we? Wat kunnen korte ketens hierin betekenen?

5 Introductie Wonen in steden gaat hand in hand samen met.

6 Grootschalige industriële landbouw

7 Grootschalige industriële landbouw

8 Grootschalige industriële landbouw

9 Wereldwijd transport van voedsel

10 Industrialisering van voedselverwerking

11 Concentratie in voedselverkoop

12 Concentratie in voedselverkoop (supermarktmacht) Nederland, Groot Brittannië, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, België

13 Verandering in kook- en eetcultuur

14 Uitdagingen De stedelijke wereldbevolking groeit met personen per dag (vooral in Azië, Afrika en Zuid- Amerika). Dit gaat gepaard met verandering in dieetsamenstelling: meer dierlijke eiwitten, meer industrieel bewerkt voedsel. Voor welke uitdagingen staan we?

15 Agrarische gezinsinkomens

16 Klimaatverandering

17 Afhankelijkheid van fossiele brandstofen

18 Watertekorten

19 Biodiversiteit

20 Milieuverontreiniging

21 Afname areaal voor voedselproductie Milano 1972 Milano 2001

22 Bodemerosie

23 Afval (voedsel + verpakkingsmateriaal)

24 Gezondheid overgewicht / obesitas

25 Gezondheid ondervoeding / honger

26 Ruimtelijke ordening Residents do without in America's 'food deserts' Many forced to buy groceries at gas station convenience stores Many Americans without access to a supermarket are forced to do their grocery shopping at expensive minimarts and convenience stores.

27 Menselijk kapitaal: arbeid en kennis

28 Eigendom industrie vs. voedselsoevereiniteit

29 Korte ketens Zijn korte ketens een antwoord op deze uitdagingen?

30 Korte voedselketens diverse mogelijkheden

31 Korte voedselketens Korte voedselketens kunnen antwoord zijn op: Problematiek agrarische gezinsinkomens (meer toegevoegde waarde) Milieubelasting (minder CO 2 uitstoot door voedseltransport, evt. minder kunstmest en bestrijdingsmiddelen door ander productiesysteem) Afname biodiversiteit, waterverbruik, olieverbruik (door nadruk te leggen op lokaal specifieke variëteiten en seizoensproducten) Afname kennis over voedsel (en daarmee mogelijk ook op gezondheidsproblematiek en algemene betrokkenheid van burgers bij voedselvoorziening)

32 Korte ketens Maar om de genoemde uitdaging aan te pakken zullen korte voedselketens gekoppeld moeten worden aan verkorting van andere ketens: Waterkringlopen sluiten Nutriënten kringlopen sluiten (gebruik van stedelijk afval) Decentrale energievoorziening Etc...

33 Korte ketens Vraagt om: een integrale (verbinden en verweven) en participatieve aanpak (gezamenlijke verantwoordelijkheid van overheid, bedrijfsleven en burgers) op regionaal niveau (stadsregio perspectief)

34 Urbaan Peri-urbaan Ruraal Verschillende kleuren verwijzen naar verschillende soorten functionele relaties Verschillende diktes naar verschillende intensiteitsniveaus van functionele relaties

35 Gezonde milieuvriendelijke stadsregio Inclusieve stadsregio Ecologische aspecten Stedelijk groen Gebruik stedelijk afval Kringlopen sluiten Vermindering ecologische voetafdruk Verbetering microklimaat Beheer biodiversiteit Economische aspecten Markt en ketenontwikkeling Werkgelegenheid Bedrijfsontwikkeling Inkomen Sociale aspecten Voedselzekerheid Sociale inclusie Sociale cohesie Transparantie Zorg Productieve stadsregio

36 Omslag in beleid Een integrale, participatieve en regionle benadering impliceert afstand nemen van het huidige ruimtelijke ordeningsbeleid (sectorale insteek) en economisch beleid (vrije marktbenadering m.b.t. voedsel) Voedsel (en alles wat daarmee samenhangt) dient dus terug te komen op de agenda als publieke zaak: Van consumenten die zelf verantwoordelijk zijn voor privé keuzes naar Burgers die recht hebben op duurzaam en voedzaam eten en een gezonde leefomgeving

37 Verantwoord eten = eigen verantwoordelijkheid Puska 2001

38 Puska 2001

39 In een omgeving waarin dat gemakkelijk gaat Puska 2001 Gezond en duurzaam voedsel geïntegreerd in regionaal beleid en planning

40 Dank u voor uw aandacht Wageningen UR