BOEKENHOEK. leesrichting; aspecten van lay-out en typografie; de structuur van een bladspiegel; de structuur van boeken; soorten van boeken

Transcriptie

1 BOEKENHOEK ZINTUIGLIJKE ONTWIKKELING Ervaringen opdoen met kijken (55) MUZO AD 1.1 Dat houdt in: geconcentreerd bekijken, beluisteren DENKONTWIKKELING communiceren over kennis en ervaringen (60) NED S 1.16 Taalhandelingen ontwikkelen Beschrijven hoe iemand of iets eruitziet volgens kleur, vorm, grootte of een specifieke eigenschap voorspellingen maken en onderzoekend nagaan of de voorspellingen kloppen.(60) WO TI 15 Kinderen zien in dat er verbanden zijn tussen een historisch verschijnsel en de tijdsomstandigheden. WO TI 15.1 Dat houdt in dat ze met voorbeelden kunnen illustreren dat er veel dingen van nu wel of niet hetzelfde zijn als vroeger en kunnen onderzoeken waarom dat zo is. TAALONTWIKKELING Praten over meegemaakte situaties, verhalen of concrete materialen (72) NED S 1.9 Taalhandelingen ontwikkelen Spreken over voorstellingen en situaties uit de fantasie NED S 1.15 Taalhandelingen ontwikkelen Bereid zijn eigen gevoelens en verlangens op een persoonlijke manier uit te drukken NED S 1.16 Taalhandelingen ontwikkelen Beschrijven hoe iemand of iets eruitziet volgens kleur, vorm, grootte of een specifieke eigenschap NED S 1.32 Deelnemen aan allerlei soorten van gesprekken en dramatische werkvormen ervaren dat mensen met getekende boodschappen kunnen communiceren (76) NED LE 2.1 Niet-talige boodschappen begrijpen en interpreteren. SCHR CA 25 De kleuter beseft dat geschreven tekens boodschappen inhouden. zelf willen lezen en schrijven en ervaren dat lettertekens inhoudelijk naar dezelfde boodschap verwijzen als de afbeelding waar ze bijhoren.(76) NED L De weg en de middelen begrijpen en interpreteren(l.2.3.8) Daarbij kan onder meer aan de orde komen: verloop van een communicatieproces, niet-verbale begeleidende uitingen, lichaamstaal, stemming van een gesprek, elementen van de taalsystematiek, ondersteunende middelen bij een communicatie, allerlei aspecten van mondeling taalgebruik, varianten van gesproken Nederlands, spreektechnische vaardigheden, gespreksregels, gesprekssoorten, conventies bij diverse gesprekken, diverse soorten van vragen, taalregisters, taalconventies binnen een samenleving, elementen van taalexpressie, verschillen tussen verbale en non-verbale communicatie, audiovisuele middelen NED LE 1.3 Communicatieve elementen waarnemen. NED LE Daarbij kan aan de orde komen: het waarnemen van onder meer; het verschijnsel 'boek'; de leesrichting; aspecten van lay-out en typografie; de structuur van een bladspiegel; de structuur van boeken; soorten van boeken NED LE Ad 13 Een kind vindt het vanzelfsprekend een goede leeshouding aan te nemen en leesconventies in acht te nemen. Rekening houden met de lees- en schrijfrichting bij het kijken in boeken of naar prentenreeksen en bij eigen 'lees- en schrijfwerk'à in boeken kijken en anderen nabootsen die lezen (76) NED LE Daarbij kan aan de orde komen: het waarnemen van onder meer; het verschijnsel 'boek'; de leesrichting; aspecten van lay-out en typografie; de structuur van een bladspiegel; de structuur van boeken; soorten van boeken ONTWIKKELING VAN DE ZELFSTURING Boeken gebruiken om naar te kijken en erover te praten (81) NED Schr Daarbij kan onder meer aan de orde komen: illustratieve waarde (voorbeelden) expressieve en creatieve waarde

2

3 POPPENHOEK POSITIEVE INGESTELDHEID Iets durven zeggen tegen de leidster, tegen poppen of tegen voorwerpen (3) MUZO D 7.1 Dat houdt in dat ze: eigen uitdrukkingsmogelijkheden en beperkingen ervaren om zich dramatisch-expressief te uiten NED S 1 Communicatieve vaardigheden ontwikkelen en beheersen, dat wil zeggen allerlei situaties al sprekend adequaat aanpakken en beheersen. SOCIALE ONTWIKKELING Gevoelens onmiddellijk of achteraf uitdrukken en verwerken (16) MUZO BE 2 Zijn beleefde emoties rond een bepaald gebeuren, een onderwerp, een idee... zo goed mogelijk onder woorden brengen (kunnen verwoorden). NED S 1.14 Taalhandelingen ontwikkelen Spreken over gevoelens zoals blijheid, angst, verdriet, verwondering, eigen gevoelens verwoorden NED S 1.15 Taalhandelingen ontwikkelen Bereid zijn eigen gevoelens en verlangens op een persoonlijke manier uit te drukken zich vooraf (bijvoorbeeld in fantasiespel) voorbereiden op mogelijke emotionele ervaringen.(16) MUZO AD 15.1 Dat houdt in: allerlei belevingsmomenten bij jezelf opdiepen MUZO AD 15.4 Dat houdt in: ideeën en gevoelens durven vormgeven via verzonnen situaties MUZO D Dat houdt in dat ze: de mogelijkheden van dramatisch spel ervaren als een middel om met anderen te communiceren, om iets te concretiseren, om iets van zich af te spelen, om ervaringen te verwerken MUZO D Dat houdt in dat ze: bij de voorbereiding en de uitvoering van het spel, hun fantasie en voorstellingsvermogen activeren MUZO D 6.1 Dat houdt in dat ze: zich inleven in een ding, een idee, een personage, een gebeurtenis of een omstandigheid uit de werkelijkheid of uit een verteld of voorgelezen verhaal en dat al spelend vorm geven gedrag nadoen doen alsof een rol creatief uitbeelden.(19) MUZO D 6.7 Dat houdt in dat ze: allerlei sociale situaties spelen MUZO D Dat houdt in dat ze: rol en handeling Eenvoudige situaties uit het dagelijks leven naspelen (19) MUZO D 6.7 Dat houdt in dat ze: allerlei sociale situaties spelen fantasievolle situaties bedenken en spelen (19) MUZO AD 4.4 Dat houdt in: de eigen fantasie of verbeelding durven aanspreken fantasievolle situaties creatief aanvullen met realiteitsgetrouwe details.(19) MUZO AD 4.4 Dat houdt in: de eigen fantasie of verbeelding durven aanspreken gericht en nauwkeurig een rol observeren om te kunnen imiteren.(19) MUZO D 10.3 Dat houdt in dat ze: een dramatisch spel geconcentreerd bekijken en beluisteren MUZISCHE ONTWIKKELING in een eenvoudig rollenspel één figuur uitbeelden door bewegingsspel en taal te combineren (43) MUZO D Dat houdt in dat ze: rol en handeling MUZO D 8.1 Dat houdt in dat ze: beweging en mimiek aanpassen aan de spelsituatie tot samenspel komen in dramatisch spel.(43) MUZO D 2.5 Dat houdt in dat ze: plezier beleven aan en genieten van zelf spelen en samenspelen met anderen Het gedrag van volwassenen en andere kleuters nabootsen (43) NED S 1.45 Expressief, muzisch spreken: Een boodschap overbrengen ondersteund met lichaamstaal zich fantasierijk inleven in een rol met weinig expliciete aandacht voor vormgeving (43) MUZO D 7.3 Dat houdt in dat ze: durven improviseren door in te spelen op onvoorziene situaties MUZO D 7.3 Dat houdt in dat ze: durven improviseren door in te spelen op onvoorziene situaties Iets wat je waarneemt spelend uitbeelden (een verhaal, een rol,...) (43)

4 MUZO D 6.1 Dat houdt in dat ze: zich inleven in een ding, een idee, een personage, een gebeurtenis of een omstandigheid uit de werkelijkheid of uit een verteld of voorgelezen verhaal en dat al spelend vorm geven eigen ervaringen, belevingen, gedachten, gevoelens, ideeën... creatief spelend uitbeelden (43) MUZO AD 15.4 Dat houdt in: ideeën en gevoelens durven vormgeven via verzonnen situaties MUZO D 2.2 Dat houdt in dat ze: ervan genieten bezig te zijn met de dingen die hen omringen om hun expressiemogelijkheden te ontdekken MUZO D 6.7 Dat houdt in dat ze: allerlei sociale situaties spelen MUZO D 7.3 Dat houdt in dat ze: durven improviseren door in te spelen op onvoorziene situaties DENKONTWIKKELING ervaringen op een gevarieerde wijze representeren (bijvoorbeeld door rollenspel).(62) MUZO D Dat houdt in dat ze: de mogelijkheden van dramatisch spel ervaren als een middel om met anderen te communiceren, om iets te concretiseren, om iets van zich af te spelen, om ervaringen te verwerken MUZO D Dat houdt in dat ze: bereid zijn eigen belevenissen, ervaringen, gedragingen, gevoelens en handelingen spontaan in allerlei situaties te verwoorden in dramatisch spel

5 BOUWHOEK POSITIEVE INGESTELDHEID bewust succeservaringen opzoeken om zo het zelfwaardegevoel te vergroten.(2) MUZO AD 8.1 Dat houdt in: je eigen creaties koesteren om er herhaaldelijk van te kunnen genieten MUZO BEX 6.1 Dat houdt in dat ze: zicht hebben op de eigen mogelijkheden WO ME 2.6 Dat houdt in dat ze iets wat ze nog niet kunnen, zien als een uitdaging om bij te leren. WO ZI 7.1 Dat houdt in dat ze ervaren, vaststellen en uiten dat het benutten van eigen mogelijkheden een goed gevoel kan geven. nieuwe opdrachten uitdagend vinden.(2) plannen maken om constructief met materialen iets te ondernemen.(12) SOCIALE ONTWIKKELING gericht hulp vragen.(20) NED L Communicatieve elementen integreren Daarbij kan onder meer aan de orde komen: andere hulpmiddelen kiezen of hulpmiddelen MUZISCHE ONTWIKKELING Experimenteren met allerlei drie- en tweedimensionaal materiaal (bijvoorbeeld constructiemateriaal (41) MUZO BE 3 De mogelijkheden en beperkingen van een techniek of materiaal doorzien en ermee rekening houden bij het aanwenden. MUZO BE 5.1 experimenteren met allerlei materiaal (driedimensionaal) SCHR PA 6 De kleuter beheerst vingervaardigheden bij spelletjes. de mogelijkheden ontdekken van materialen en beelden door werkstukken te maken (41) MUZO BE 17 De leerlingen kunnen vrij experimenteren met materiaal, kunnen met dat materiaal gericht experimenteren of kunnen het gericht verkennen. de uitdrukkingsmogelijkheden van materialen en beelden kennen en gericht hanteren (41) MUZO BE 9 Gericht zijn op het zoeken van creatieve oplossingen. de mogelijkheid ontdekken om tot constructies te komen (41) MUZO BE 9 Gericht zijn op het zoeken van creatieve oplossingen. Grote werkstukken creëren kleine, fijnere werkstukken creëren (41) MUZO BE 30 Zowel kleine als grote werkstukken creëren. DENKONTWIKKELING Experimenteren met constructiemateriaal (64) WO TE 6 Kinderen zien in dat producten worden gemaakt volgens bepaalde technische principes. WO TE 6.1 Dat houdt in dat ze ervaren en uiten dat een constructie (toren, huis, puzzel...) wordt gemaakt met behulp van verschillende onderdelen en in relatie staan tot elkaar in functie van een vooropgesteld doel. WO TE 11 Kinderen kunnen zeggen aan welke eisen een bestaande constructie en een constructie die ze zelf willen maken, moet voldoen. met hulp van de leidster materialenkennis en kennis van constructieprincipes gebruiken bij het uitvoeren van een constructie (64) WIS MK 44 Constructies uitvoeren met voorschriften op foto of tekening (bijv. constructieplan bij bouwdoos, ontwikkeling van kubus, een plattegrond) of met verbaal gegeven voorschriften WO TE 13 Kinderen kunnen een constructieactiviteit correct uitvoeren. met behulp van een stappenplan een constructie of bereiding uitvoeren (64) WIS MK 44 Constructies uitvoeren met voorschriften op foto of tekening (bijv. constructieplan bij bouwdoos, ontwikkeling van kubus, een plattegrond) of met verbaal gegeven voorschriften WO TE 13 Kinderen kunnen een constructieactiviteit of een bereiding correct uitvoeren. ruimtelijke relaties ontdekken in concrete of driedimensionale situaties (66) in schematische of tweedimensionale situaties.(66) WIS MK 7.a tekeningen, foto's, maquettes, plattegronden Verschillende gezichtspunten leren kennen (bijvoorbeeld voorkant, achterkant, zijkant...) weten dat dingen er vanuit een ander gezichtspunt anders uitzien.(66)

6 WIS MK 6.c en daarbij termen gebruiken als richting, plaats... een proces begrijpen en voorstellen (een bouwproces...).(67) WO TE 4 Kinderen zien in dat veel voorwerpen in hun omgeving een aanvulling of verbetering zijn van menselijke functies en maken er functioneel gebruik van. ONTWIKKELING VAN DE ZELFSTURING Een eenvoudig stappenplan volgen aan de hand van pictogrammen (80) WIS MK 44 Constructies uitvoeren met voorschriften op foto of tekening (bijv. constructieplan bij bouwdoos, ontwikkeling van kubus, een plattegrond) of met verbaal gegeven voorschriften WO DO Dat houdt in dat ze planmatig te werk gaan.

7 SPELEN IN DE TUIN POSITIEVE INGESTELDHEID zich veilig voelen in de tuin (1) MUZISCHE ONTWIKKELING Experimenteren met bewegingsspel (39) MUZO BEX 4.2 Dat houdt in dat ze: een eenvoudig bewegingsverhaal uitbeelden MUZO D 1.4 Dat houdt in dat ze: een aantal spelvormen ervaren en kennismaken met het materiaal dat erbij hoort met bewegingen en lichaamshoudingen je ervaringen uiten (39) NED S 1.45 Expressief, muzisch spreken: Een boodschap overbrengen ondersteund met lichaamstaal nuances leggen in de lichaamstaal door gebruik te maken van houdingen, kracht, bewegingen, ritme, ruimte en tijd.(39) MUZO BEX 4.4 Dat houdt in dat ze: gebruik maken van (bewegingskwaliteiten van) materialen, planten, dieren, mensen, personages MOTORISCHE ONTWIKKELING Basisbewegingen ontwikkelen als stappen, lopen, trekken, duwen, buigen, strekken, ledematen draaien (44) SCHR PA 1 De kleuter kan grofmotorische bewegingen uitvoeren die bij schrift een rol spelen. complexere basisbewegingen uitvoeren als klimmen, klauteren, dragen (44) SCHR PA 1 De kleuter kan grofmotorische bewegingen uitvoeren die bij schrift een rol spelen. Evenwicht houden op brede steunvlakken op smalle maar stabiele steunvlakken op licht labiele, lage steunvlakken (46) BO MC 6.1 De leerlingen bewaren en herstellen hun evenwicht bij houdingen en verplaatsingen bij het verplaatsen op een stabiel en onstabiel vlak (balanceren). Zich verplaatsen op een steunvlak vlot overstappen van het ene naar het andere steunvlak.(46) Voorachterwaarts evenwicht houden zijwaarts evenwicht houden.(46) Even op één been staan langere tijd op één been staan diverse evenwichtshoudingen gedurende langere tijd aanhouden hinken. (46) Evenwicht houden met veel meebewegingen evenwicht houden met weinig meebewegingen (46) Basisbewegingen op eigen tempo uitvoeren een wedstrijdje houden. (52)

8 FIETSEN IN DE TUIN SOCIALE ONTWIKKELING Signalen geven waaruit anderen kunnen afleiden dat hulp nodig is duidelijk tonen dat hulp nodig is gericht hulp vragen (20) BO SF 2.3 De leerlingen durven hulp vragen en willen hulp aanvaarden. WO ME 12.3 Dat ze zich laten helpen als ze iets niet kunnen. MOTORISCHE ONTWIKKELING nog complexere basisbewegingen beheersen als fietsen. (44) SCHR PA 1 De kleuter kan grofmotorische bewegingen uitvoeren die bij schrift een rol spelen. Zich verplaatsen op een steunvlak vlot overstappen van het ene naar het andere steunvlak.(46) Evenwicht houden met veel meebewegingen evenwicht houden met weinig meebewegingen (46) Spontaan, onbewust een afstand overbruggen overbrugde afstanden vergelijken afstand als spelidee en regel in het spel integreren (bijvoorbeeld een afstand fietsen) (50) De bewegingsbaan van iets of iemand afwachten inspelen op één bewegingsbaan inspelen op enkele bewegende personen of voorwerpen.(50) SCHR PA 8 De kleuter kan met de ogen een bewegingsbaan volgen MUZO BEX 3.3 bewust omgaan met bewegingsrichtingen, plaats en bewegingsbanen DENKONTWIKKELING Kennismaken met sociale kennis door actief ervaringen op te doen (bijvoorbeeld kennismaken met vervoersmiddelen) à weten wat hoort, niet hoort, gevaarlijk is,,, ( bijvoorbeeld al je met de fiets of de bus meerijdt) en er naar handelen (65) WO RU 15 Kinderen zien in dat menselijk verkeer altijd risico's inhoudt. WO RU 15.1 Dat houdt in dat ze ervaren dat een plaats innemen in de ruimte gevaarlijk of onvoorzichtig kan zijn (bv. op de weg fietsen en niet op het gras) WO RU 16 Kinderen bewegen zich op een verantwoorde manier en dragen zo bij tot de eigen veiligheid en die van anderen. WO RU 16.2 Dat houdt in dat ze plaatsen herkennen waar veilig kan worden gespeeld, (bv. een tuin) en waar niet.

9 ZANDBAK POSITIEVE INGESTELDHEID Experimenteren met materialen (12) MUZO AD 13 Erop gericht zijn muzische expressiemogelijkheden te exploreren en ermee te experimenteren. MUZO BE 8 Initiatieven nemen (willen experimenteren met bepaalde materialen). plannen maken om constructief met materialen iets te ondernemen (12) MUZISCHE ONTWIKKELING Aanvoelen dat een vertrouwde volwassene je ervaringen kan begrijpen via je expressieve uitingen (38) MUZO AD 3 De eigenheid van de muzische expressievorm aanvoelen, begrijpen en waarderen. MUZO BE 20 Zelfkennis opdoen via het luisteren naar anderen (tijdens het bespreken van werkstukken). ervaren dat andere kleuters reageren op eigen expressies (38) MUZO BE 19 Begrip tonen voor verschillende interpretaties en appreciaties van beelden. ingaan op de vragen van anderen om eigen expressies te verduidelijken.(38) MUZO D 1.6 Dat houdt in dat ze: vaststellen dat vragen als 'wie, wat, waarom, hoe, wanneer en waar'? hen op het spoor brengen van de wezenlijke aspecten van dramatisch spel Experimenteren met allerlei drie- en tweedimensionaal materiaal (bijvoorbeeld zand) (41) MUZO BE 3 De mogelijkheden en beperkingen van een techniek of materiaal doorzien en ermee rekening houden bij het aanwenden. MUZO BE 5.1 experimenteren met allerlei materiaal (driedimensionaal) de mogelijkheden ontdekken van materialen en beelden door werkstukken te maken (41) MUZO BE 17 De leerlingen kunnen vrij experimenteren met materiaal, kunnen met dat materiaal gericht experimenteren of kunnen het gericht verkennen. de uitdrukkingsmogelijkheden van materialen en beelden kennen en gericht hanteren (41) MUZO BE 9 Gericht zijn op het zoeken van creatieve oplossingen. de mogelijkheid ontdekken om tot constructies te komen (41) MUZO BE 9 Gericht zijn op het zoeken van creatieve oplossingen. Grote werkstukken creëren kleine, fijnere werkstukken creëren (41) MUZO BE 30 Zowel kleine als grote werkstukken creëren.

10 COMPUTERHOEK Ontwikkelingsaspecten+leerplandoelen (oudste kleuters) POSITIEVE INGESTELDHEID zich veilig voelen op een plaats in de klas waar je de leidster kan zien (1) WO ZI 1.2 Dat houdt in dat ze ervaren, vaststellen en uiten dat elke mens zich bij voorkeur wendt tot personen in wie hij gelooft Materialen exploreren die van thuis bekend zijn > materialen uit de klas exploreren > nieuwe, minder bekende materialen exploreren. (1) MUZO AD 13 Erop gericht zijn muzische expressiemogelijkheden te exploreren en ermee te experimenteren open en actief deelnemen aan ervaringsituaties (1) non-verbale en verbale bevestigingen en aanmoedigingen waarderen (2) Genieten van succeservaringen op het vlak van prestaties en sociaal contact (2) MUZO D 2.6 Dat houdt in dat ze: plezier vinden in een presentatie voor 'publiek' zelf eenvoudige beslissingen kunnen nemen (2) Aarzelend zoeken naar de juiste bewegingen (2) iets durven zeggen tegen een andere kleuter (3) MUZO D 7.1 Dat houdt in dat ze: eigen uitdrukkingsmogelijkheden en beperkingen ervaren om zich dramatisch-expressief te uiten NED S 1 Communicatieve vaardigheden ontwikkelen en beheersen, dat wil zeggen allerlei situaties al sprekend adequaat aanpakken en beheersen Activiteiten van anderen observeren (4) zelf willen deelnemen aan activiteiten (4) Impulsief, uitbundig of in zichzelf gekeerd plezier beleven (6) contact nemen binnen een vertrouwde relatie (10) BO SF 2 Met de andere(n) in relatie treden NED LS Ad 17 Algemene doelen in verband met het zijn dienen beschouwd als attitudedoelen. Ze moeten jarenlang meegedragen worden als aandachtspunten. Ze omvatten: Een kind wil persoonsgericht luisteren en spreken. Vertrouwde situaties exploreren > nieuwe, minder vertrouwde situaties exploreren (11) MUZO AD 2.2 Dat houdt in: nieuwsgierig zijn naar het verrassend nieuwe in de wereld initiatief nemen op vraag van iemand > spontaan initiatief nemen (12) Individuele betrokkenheid (13) EMOTIONELE ONTWIKKELING Opkomen voor eigen verlangens (16) NED S 1.15 Taalhandelingen ontwikkelen Bereid zijn eigen gevoelens en verlangens op een persoonlijke manier uit te drukken SOCIALE ONTWIKKELING zich herkennen in verschillende omgangswijzen: zich tonen aan anderen, opkijken naar anderen, zorgen voor anderen, genieten van anderen, leiding geven aan anderen, anderen volgen, elkaar aanvallen, elkaar afweren, zich alles toebedelen, zich afzonderen van de anderen (18) Aandacht hebben voor andere kleuters (18) Samen met anderen ervaringen opdoen (18) WO ME 9.1 Dat houdt in dat ze het leiderschap van een ander kind kunnen aanvaarden Reageren op initiatieven die tot jou persoonlijk zijn gericht (20) NED L 3.1 Boodschappen beoordelen Signalen geven waaruit anderen kunnen afleiden dat hulp nodig is (20) WO ME 12.3 Dat ze zich laten helpen als ze iets niet kunnen Alleen spelen > toekijken wanneer andere kinderen spelen, naast elkaar hetzelfde spel spelen (parallel spel) (21)

11 WO LH 3.1 Dat houdt in dat ze ervaren dat bij een spel soms moet worden samengewerkt om een doel te bereiken. samenspelen gebaseerd op duidelijke afspraken en regels (21) BO SF 2.2 De leerlingen geven leiding met twee of drie kleuters een taak kunnen uitvoeren (21) MORELE ONTWIKKELING ervaren en begrijpen dat samen spelen en samenwerken inhoudt dat er (spel)regels en afspraken zijn die iedereen moet naleven (24) WO SA 6.3 Dat houdt in dat ze ervaren dat wie een regel overtreedt, zich buiten de groep plaatst wat kan leiden tot een vorm van sanctionering Regels en afspraken naleven als de leidster in de buurt is (24) NED S 1.43 Gespreksregels respecteren WO DO Dat houdt in dat ze regels en een taakverdeling afspreken bij een spel of opdracht MUZISCHE ONTWIKKELING Ontdekken dat materialen en instrumenten kunnen helpen om zich te uiten (37) MUZO D 1.4 Dat houdt in dat ze: een aantal spelvormen ervaren en kennismaken met het materiaal dat erbij hoort Genieten van kunstzinnige expressies (38) MOTORISCHE ONTWIKKELING Experimenteren met kleinmotorische technieken (45) kleinmotorische technieken voldoende gedoseerd en ontspannen uitvoeren (45) SCHR PA 7 De kleuter kan voorwerpen nauwkeurig plaatsen BO MC 7.1 De leerlingen tonen een toenemende bedrevenheid in het functioneel aanwenden van kleinmotorische vaardigheden aanvoelen dat de ene helft van het lichaam spontaan de voorkeur geniet omdat die 'handiger' werkt (48) SCHR PA 11 De kleuter verwerft/ontwikkelt een duidelijke werkrichting aan één zijde, de rechtshandige van links naar rechts, de linkshandige van rechts naar links ZINTUIGLIJKE ONTWIKKELING visuele contrasten herkennen (kleur, vorm, structuur, patroon...) (55) MUZO AD 1.1 Dat houdt in: geconcentreerd bekijken DENKONTWIKKELING Met hulp voorwerpen sorteren op basis van één opvallend kenmerk (bijvoorbeeld de kleur) of twee eenvoudige kenmerken combineren (bijvoorbeeld kleur en aantal tot drie) (61) WIS MR 5 Dingen sorteren op basis van een kwalitatieve vergelijking volgens één of twee gemeenschappelijke kenmerken. Kennis en ervaringen opdoen > er blijk van geven dat je verworven kennis en ervaringen kan gebruiken waar nodig (63) WO DO 0.8 Kinderen ontwikkelen tot autonome leerders Vertrouwd worden met een computer > eenvoudige handelingen uitvoeren die de computer bedienen (bijvoorbeeld de muis hanteren, bewegen over het scherm, links klikken met de muis, een programma openen door aan te klikken...).(64) TAALONTWIKKELING Genieten van herhaald hervertellen van hetzelfde verhaal > genieten van het vertellen van nieuwe, onbekende verhalen > genieten van de verschillende vormgeving waarin verhalen gebracht worden (bijvoorbeeld prentenboeken, voorleesboeken, rijmverhalen, theateropvoering, sprookjes...). (70) NED L 2.2 Talige boodschappen decoderen, begrijpen en interpreteren ONTWIKKELING VAN DE ZELFSTURING Exploreren en experimenteren (82) Een korte tijd bezig zijn met een activiteit > langere tijd bezig zijn met een activiteit (82)