Titel Titel. Subtitel Subtitel

Transcriptie

1 Titel Titel Subtitel Subtitel

2 Agrologistiek Loppersum Inventarisatie en netwerk Definitief Opdrachtgever: Gemeente Loppersum Grontmij Nederland B.V. Groningen, 10 maart 2015

3 Verantwoording Titel : Agrologistiek Loppersum Subtitel : Inventarisatie en netwerk Projectnummer : Referentienummer : Datum : 10 maart 2015 Auteur(s) : Erwin Bos adres : erwin.bos@grontmij.nl Gecontroleerd door : Rik Timmer Paraaf gecontroleerd : Goedgekeurd door : Jasper Groebe Paraaf goedgekeurd : Contact : Grontmij Nederland B.V. Rozenburglaan DL Groningen Postbus JB Groningen T Pagina 2 van 29

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding Problematiek en doel Werkproces Inventarisatie Knelpunten vanuit bijeenkomsten Bereikbaarheid landbouwverkeer en beschikbare ruimte Weginrichting Schades aan weg en omgeving Verkeersonveiligheid en hinder aanwonenden Fietsers en voetgangers in combinatie met landbouwverkeer Gedrag Schouw knelpunten Conclusie inventarisatie knelpunten Ongevallenanalyse Barrières Netwerken Veelgebruikte routes landbouwverkeer Openbaar vervoer Fiets Wegencategorisering Netwerk Agrologistiek Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Knelpunteninventarisatie Ongevallenanalyse Essentiële inrichtingscriteria erftoegangswegen (Duurzaam Veilig) Pagina 3 van 29

5 1 Inleiding In voorliggende rapportage is het project Agrologistiek Loppersum beschreven. Dit is een onderdeel van een integraal plan dat voorziet in enerzijds een actualisatie van het gemeentelijk beleid ten aanzien van wegbeheer en duurzaam veilig (samen het Beleidsplan Wegen), en anderzijds een volledig project, gericht op de Agrologistiek. Door deze drie aspecten gezamenlijk op te pakken, is optimaal gebruik gemaakt van een onderlinge wisselwerking op diverse onderdelen van de drie onderwerpen. Deze wisselwerking is in onderstaande afbeelding schematisch weergegeven. Figuur 1.1 Integraal plan: Agrologistiek, Duurzaam Veilig en Wegenbeleidsplan Het onderdeel Agrologistiek voorziet in het opstellen van een plan ten behoeve van het landbouw- en landbouwgerelateerde verkeer in de gemeente Loppersum, kortweg Agrologistiek Loppersum. Het plan levert een concreet pakket aan maatregelen op dat voorziet in een verbetering voor zowel het agrarische verkeer als voor inwoners en andere belanghebbenden in het gebied (althans voor zover het landbouwverkeer betreft). Bij het uitvoeren van het project Agrologistiek zijn nadrukkelijk de agrariërs, loonbedrijven, inwoners en andere belanghebbenden betrokken. In voorliggende rapportage wordt alleen ingegaan op stap 1 en 2 van het Agrologistiek gedeelte; stap 3 wordt in het voorjaar van 2015 nader uitgewerkt. Onder Agrologistiek wordt verstaan alle vormen van verkeer en vervoer die te maken hebben met de landbouwsector en die over de openbare weg rijden. Het kan dus gaan om een landbouwvoertuig dat over de openbare weg van perceel A naar B rijdt, een combine die over de weg rijdt, een truck met oplegger die pootgoed komt afleveren of juist een gereed product komt ophalen. De RMO s die de melk bij de boerderijen komen ophalen en de intensieve bietencampagne in de laatste drie maanden van het jaar zijn voor velen herkenbare elementen van de Agrologistiek. Pagina 4 van 29

6 Inleiding Leeswijzer In hoofdstuk 2 staat de problematiek van de landbouw en het landbouwgerelateerde verkeer beschreven. Tevens is hierin opgenomen wat het doel van het project is. Het doorlopen werkproces is in hoofdstuk 3 beschreven. In hoofdstuk 4 is de inventarisatie opgenomen. Tijdens de inventarisatie is gekeken naar de knelpunten die aangegeven zijn door de bewoners, agrariërs en andere belanghebbenden. Tevens zijn de geregistreerde ongevallen geanalyseerd en zijn barrières voor het landbouwverkeer geïnventariseerd. Deze inventarisatie is voornamelijk met kaartmateriaal weergegeven (zowel in de rapportage als in de bijlage op groot formaat). Ook is gekeken naar de verschillende netwerken (o.a. fiets, openbaar vervoer, landbouwverkeer) en is de wegencategorisering van de gemeente Loppersum opgenomen. Deze netwerken tezamen hebben geleid tot het netwerk Agrologistiek (hoofdstuk 5). Pagina 5 van 29

7 2 Problematiek en doel Aanleiding van het project Bij de gemeente Loppersum zijn in de afgelopen tijd diverse klachten uit de verschillende dorpen binnengekomen over landbouw- en landbouw gerelateerd verkeer. Inwoners worden geconfronteerd met het landbouwverkeer: voornamelijk als fietser op de smalle wegen in het buitengebied en in de dorpen. Landbouwverkeer rijdt op een aantal locaties door dorpen, waar ze in feite geen bestemming hebben. In de dorpen moeten ze, vaak samen met schoolgaande kinderen, een weg zien te vinden door de vaak smalle straten. Overige signalen die de gemeente vanuit de dorpen heeft opgevangen, zijn onder andere hardrijdende RMO s, hardrijden ter hoogte van de komgrenzen en kapot gereden bermen. Omdat de agrarische sector voor de gemeente Loppersum een belangrijke economische factor is, is het van belang om voor het geheel dat wordt aangeduid met de term Agrologistiek, tot een optimale kwaliteit van de routes en wegen te komen, waarbij de leefbaarheid gewaarborgd of verbeterd wordt. De gemeente Loppersum heeft Grontmij gevraagd een plan op te stellen om uiteindelijk te komen tot een concreet pakket aan maatregelen dat voorziet in een verbetering voor zowel het agrarische verkeer als voor inwoners en andere belanghebbenden in het gebied. Ongeveer tegelijkertijd met het uitvoeren van het project Agrologistiek, is het Beleidsplan Wegen van de gemeente Loppersum geactualiseerd. De resultaten van Agrologistiek zijn input zijn voor het geactualiseerde Beleidsplan Wegen. Omgekeerd zal de actualisatie van het onderdeel Duurzaam Veilig van het Beleidsplan Wegen input zijn voor Agrologistiek. Kortom: er bestaat wisselwerking tussen beide projecten. Problematiek In z n algemeenheid gaat het dus om brede en zware voertuigen. De ontwikkeling daarvan heeft de afgelopen jaren niet stil gestaan. Door de ontwikkelingen in de sector (o.a. schaalvergroting), zijn er steeds meer brede voertuigen gekomen en worden ook langere afstanden over de openbare weg afgelegd. Specialisatie van loonbedrijven leidt ook tot grotere af te leggen afstanden. In verband met een efficiënte bedrijfsvoering worden vaker voertuigen met een groot laadvermogen (binnen wat is toegestaan) ingezet. Het treingewicht wordt daardoor ook steeds groter. Buitenlandse vrachtwagenchauffeurs vertrouwen (alleen) op hun navigatiesystemen en komen op wegen die eigenlijk niet voor dat soort verkeer geschikt zijn. Die systemen zijn gericht op de kortste of snelste route; dat zijn niet altijd de meest geschikte routes. Het landbouwgerelateerde verkeer is dus intensiever geworden en vraagt meer fysieke ruimte. De N46 en de N360 zijn de belangrijkste dragers van het wegennet in de gemeente Loppersum. Dit zijn de schakels tussen het gemeentelijk wegennet en de regionale en landelijke hoofdverbindingen. De opvolgende categorie wegen, zijn de wegen die de dorpen met de N46 en de N360 verbinden. Dit zijn o.a. de Delleweg, de Wijmersweg en de Fivelweg. De laatstgenoemde weg is in eigendom en beheer van de gemeente en de Delleweg en de Wijmersweg zijn van de provincie. Juist de gemeentelijke wegen zijn niet meegegroeid met de ontwikkelingen in de landbouwsector: de wegen zijn smal, de bermen zijn te slap, et cetera, waardoor de gemeente regelmatig wordt geconfronteerd met extra onderhoud, waarvoor in veel gevallen onvoldoende middelen beschikbaar zijn. Het gebruik van de wegen is niet meer in evenwicht met de vorm en staat van onderhoud van de wegen. Mede in combinatie met de slappe ondergrond van de wegen (zeeklei) zorgt dit voor een grote kostenpost voor de gemeente. Pagina 6 van 29

8 Problematiek en doel Uiteraard worden de bermschades niet alleen veroorzaakt door het landbouwverkeer, maar ook door de personenauto s die gebruik maken van de bermen. Inwoners worden ook geconfronteerd met het landbouwverkeer, voornamelijk als fietser op de smalle wegen in het buitengebied en in de dorpen. Doordat landbouwverkeer niet op de N46 en N360 mag rijden, wordt het landbouwverkeer gedwongen om door de dorpen te rijden, waar ze in feite geen bestemming heeft. In die dorpen moeten ze, dikwijls tezamen met schoolgaande kinderen, een weg zien te vinden door de vaak smalle straten. Wie het over landbouwverkeer heeft, heeft het over breed verkeer. Het landbouwverkeer is niet het enige brede verkeer. Hoewel landbouwmachines vaak 1 meter breder zijn dan vrachtverkeer, vallen onder breed verkeer ook de streekbussen, het exceptioneel transport en het overige vrachtverkeer. Zij worden vaak met dezelfde problematiek geconfronteerd. Het ligt dus erg voor de hand om bij het thema Agrologistiek in de gemeente Loppersum ook de overige brede voertuigen te betrekken. Doel van het project Het doel van het project is het opstellen van een concreet netwerk met bijbehorend maatregelenplan dat het gebruik van de wegen in de gemeente door het landbouwverkeer in goede banen leidt en de overlast van brede voertuigen doet verminderen. Een plan, dat gedragen wordt door de sector, door de inwoners, door de gemeente en door de provincie. Het plan gaat over alle (openbare) wegen in de gemeente Loppersum, zowel van de gemeente als van de provincie. Het is een plan, waaruit maatregelen voortkomen die concreet zijn, die recht doen aan de belangen van de sector in termen van bereikbaarheid en die de verkeersveiligheid (zowel objectief als subjectief) op een hoger plan brengt. En het plan, hoewel primair gericht op de landbouwsector, gaat ook over brede voertuigen zoals bussen en overig vrachtverkeer. En met landbouwverkeer worden de landbouwvoertuigen zelf (zoals tractoren, combines, et cetera) als het landbouw gerelateerde verkeer (aan- en afvoer van producten met vrachtauto s) bedoeld. In voorliggende rapportage wordt alleen ingegaan op de inventarisatie van knelpunten en het opstellen van het Agrologistiek netwerk. De verdere uitwerking van maatregelen gebeurt in het voorjaar van Pagina 7 van 29

9 3 Werkproces Stakeholders Het project Agrologistiek laat zich kenmerken door een brede en integrale aanpak. Breed, omdat zo mogelijk alle (vertegenwoordigers van de) gebruikers van de wegen op enig moment bij het project zijn betrokken en integraal omdat verbeteringsmaatregelen voor landbouwverkeer nadrukkelijk in relatie worden gebracht tot de andere categorieën weggebruikers. Belangrijk is ook dat de sector van begin af aan heeft meegepraat in het project, waardoor het project op draagvlak kan rekenen. Per saldo zijn er dus velen die direct of indirect bij het thema Agrologistiek zijn betrokken, de zogenoemde stakeholders. Om het welslagen van het project zo groot mogelijk te doen zijn, zijn zij, al dan niet samen met hun belangenorganisaties, bij dit project betrokken. Het zijn: de loonwerkers en hun belangenorganisatie Cumela; de agrariërs en hun belangenorganisatie LTO; vrachtverkeer en hun belangenorganisatie TLN; de inwoners en hun verenigingen van Dorpsbelangen; de dorpen en hun belangenorganisatie Vereniging Groninger Dorpen; het openbaar vervoer, met het OV-bureau Groningen-Drenthe als opdrachtgever en Qbuzz als opdrachtnemer; de wegbeheerders, namelijk de provincie Groningen en de gemeente Loppersum; de regiopolitie, die toeziet op naleving van de verkeersregels en op verkeersveilig weggedrag. De werkzaamheden van Grontmij worden begeleid door een projectgroep. De projectgroep bestaat uit de volgende partijen: de gemeente Loppersum; de provincie Groningen; Cumela; LTO Noord; Vereniging Groninger Dorpen; Politie. Aanpak Grontmij heeft voor en in de gemeente De Marne een pilotproject Agrologistiek uitgevoerd. In dit project is veel ervaring opgedaan over de werkwijze die gevolgd moet worden, om tot een gedragen en een goed landbouwnetwerk en maatregelenpakket te komen. De ervaringen uit dit project zijn meegenomen in het project Agrologistiek in Loppersum. Het project wordt in 3 stappen uitgevoerd. Per stap volgt een uitleg wat er precies in de betreffende stap is uitgewerkt. Pagina 8 van 29

10 Werkproces Stap 1 Inventarisatie Deze stap bestaat uit de volgende onderdelen: Presentatie en discussie met gemeenteraad Het project is begonnen met een presentatie voor en discussie met de gemeenteraad over het onderwerp Agrologistiek. Startoverleg Grontmij heeft voor het startoverleg een presentatie verzorgd, waarin het doel en de werkwijze van de studie zijn toegelicht. Vervolgens hebben de projectgroepleden aangegeven welke knelpunten en aandachtspunten zij op het gebied van Agrologistiek in het gebied zien. 1 e Klankbordgroep In de inventarisatiefase is een klankbordgroepbijeenkomst gehouden met vertegenwoordigers van de bewoners van de dorpen en met de mensen uit de sector, aangevuld met vertegenwoordigers van het wegvervoer. Tijdens de bijeenkomst is een algemene introductie over Agrologistiek gegeven, het doel en de werkwijze van dit project en zijn knelpunten zijn geïnventariseerd. Voor de pauze van de bijeenkomst was er de presentatie, na de pauze zijn de aanwezigen aan het werk gegaan en zijn knel- en aandachtspunten in groepjes op kaarten ingetekend. Bureauwerk Naast de inventarisatie in de project- en klankbordgroep heeft Grontmij op basis van de verkeersongevallendatabank de ongevallen in de gemeente Loppersum, waarbij landbouwverkeer, vrachtverkeer en bussen betrokken zijn geweest, geanalyseerd. Grontmij heeft vervolgens het wegennet verkend, specifiek in relatie tot de inmiddels bekende knelpunten. Schouw met projectgroep in het gebied Na afronding van de inventarisatie en nadat de conceptknelpuntenkaart is opgesteld, is de projectgroep voor de tweede keer bij elkaar gekomen. De conceptknelpuntenkaart is tijdens het overleg besproken en aangevuld. De projectgroep en twee wethouders hebben de inventarisatie afgesloten met een schouw per bus langs de belangrijkste knelpunten in het gebied. Resultaat en overleg Het resultaat van deze stap is een definitieve knelpuntenkaart. Stap 2 Netwerk Agrologistiek Deze stap bestaat uit de volgende onderdelen: Samenstellen netwerk In deze stap is een netwerkkaart Agrologistiek opgesteld. Hiervoor zijn verschillende structuren van de relevante netwerken in de gemeente Loppersum in kaart gebracht. De volgende netwerken bij elkaar hebben geleid tot de basis voor de netwerkkaart Agrologistiek: veel door het landbouwverkeer gebruikte routes; wegencategorisering / wegenbeleidsplan; lijnvoering openbaar vervoer; regionaal fietsnetwerk; barrières landbouwverkeer; netwerk loonbedrijven (samen met Cumela zijn de veel gebruikte routes geïnventariseerd; hiervoor zijn we gezamenlijk bij enkele grote loonbedrijven geweest). Alle netwerken worden vervolgens over elkaar heen gelegd en hiervan wordt een kaartbeeld gemaakt. In het netwerk wordt onderscheid gemaakt naar een drietal categorieën: A: hoofdroutes B: ontsluitingsroutes C: lokale routes Pagina 9 van 29

11 Werkproces De wegen in categorie A zijn de wegen waar de doorstroming van het landbouwverkeer belangrijk is. Dit zijn doorgaans de belangrijkste gebiedsontsluitings- en erftoegangswegen. Hier worden voornamelijk maatregelen op routeniveau voorgesteld, zoals wegverbredingen en bermverhardingen. Categorie B-wegen zijn wegen waar de doorstroming van het landbouwverkeer belangrijk is, maar geaccepteerd wordt dat verkeersdeelnemers even op elkaar moeten wachten. Hier worden locatiegerichte maatregelen voorgesteld, zoals passeerstroken. Tenslotte zijn er nog categorie C-wegen. Dit zijn wegen waar de doorstroming van het landbouwverkeer een lage prioriteit heeft. Hier worden voornamelijk locatiegerichte maatregelen voorgesteld. Het netwerk voor Agrologistiek wordt sterk lokaal bepaald, dat wil zeggen door lokale omstandigheden. Daaruit zal moeten blijken of de hiervoor gepresenteerde indeling inderdaad goed werkbaar is voor Loppersum of dat die nog bijstelling behoeft. Resultaat Het resultaat van deze stap is een conceptnetwerk Agrologistiek Loppersum. Stap 3 Maatregelenplan en rapportage Deze stap wordt in het voorjaar van 2015 nader uitgewerkt. Pagina 10 van 29

12 4 Inventarisatie 4.1 Knelpunten vanuit bijeenkomsten Om alle knelpunten op het gebied van verkeer en Agrologistiek te inventariseren, is een klankbordgroepbijeenkomst gehouden. Hierin waren bewoners van de dorpen en mensen uit de agrarische sector vertegenwoordigd. Tijdens de bijeenkomst is een algemene introductie over Agrologistiek gegeven en het doel en de werkwijze van dit project zijn gepresenteerd. De bewoners en agrariërs hebben de knel- en aandachtspunten in groepjes op kaarten ingetekend. Het resultaat hiervan is op onderstaande kaarten weergegeven en in de kaarten (groter formaat) en tabellen in bijlage 1. De inventarisatie omvat zowel knelpunten voor landbouwverkeer (bijvoorbeeld te weinig ruimte) als knelpunten door landbouwverkeer (overlast voor bewoners). Veel genoemde knelpunten zijn voor/door landbouwverkeer, maar deze gelden vaak ook voor de overige verkeersdeelnemers. De punten op de volgende pagina s zijn alle genoemde knelpunten die bewoners en/of agrariërs ondervinden. Bij de uitwerking van maatregelen wordt bekeken welke knelpunten opgelost kunnen worden. Er zal niet voor ieder genoemd knelpunt een fysieke maatregel getroffen worden, maar wellicht dat met voorlichting en gedragsmaatregelen ook knelpunten weggenomen kunnen worden. De nadere uitwerking van maatregelen volgt in een later stadium. Omdat de knel- en aandachtspunten niet op één kaart gepresenteerd kunnen (in verband met de leesbaarheid), zijn per onderwerp afzonderlijke kaarten gemaakt: - Knelpunten bereikbaarheid en beschikbare ruimte voor het landbouwverkeer - Knelpunten weginrichting - Knelpunten schades aan de weg/omgeving - Knelpunten verkeersonveiligheid en hinder aanwonenden - Knelpunten fietsers en voetgangers in combinatie met LBV - Knelpunten gedrag Pagina 11 van 29

13 Inventarisatie Bereikbaarheid landbouwverkeer en beschikbare ruimte In figuur 4.1 zijn alle genoemde knelpunten met betrekking tot de bereikbaarheid landbouwverkeer en beschikbare ruimte weergegeven. Deze knelpunten zijn grotendeels genoemd door de agrariërs. Enkele knelpunten gelden ook voor overige verkeersdeelnemers. De voornaamste knelpunten zijn: Verschillende wegen buiten de bebouwde kom zijn te smal. Combinatie van bochten smalle wegen. De wegen binnen de bebouwde kom zijn te smal: geparkeerde auto s belemmeren de doorgang; wegversmallingen, bloembakken e.d.; maar het landbouwverkeer moet vaak wel door de dorpen! Bruggen zijn te krap o.a. Fraamklap, bruggen Garrelsweer-Wirdum (landbouwverkeer moet voor de bruggen vaak een draai maken waardoor de berijdbaarheid lastig is; het landbouwverkeer kan wel over de bruggen). Laag viaduct N360 (nabij Ten Post). Weinig ruimte door begroeiing (zowel van gemeente als particulier). Figuur 4.1 Knelpunten bereikbaarheid landbouwverkeer en beschikbare ruimte Pagina 12 van 29

14 Inventarisatie Weginrichting In figuur 4.2 zijn alle genoemde knelpunten met betrekking tot de weginrichting weergegeven. Deze knelpunten zijn zowel genoemd door de agrariërs als door bewoners. De voornaamste knelpunten zijn: Onoverzichtelijke bruggen / bochten. Te weinig uitwijkvakken buiten de bebouwde kom. Reconstructies niet altijd goed voor landbouwverkeer (LTO wordt uitgenodigd voor bijeenkomsten met betrekking tot herinrichtingen). Onduidelijke kruisingen. Het karakter van de weg past niet altijd bij de functie (weginrichting verandert). De komgrenzen zijn onvoldoende gemarkeerd. Begroeiing / riet ontneemt zicht. Figuur 4.2 Weginrichting Pagina 13 van 29

15 Inventarisatie Schades aan weg en omgeving In figuur 4.3 zijn alle genoemde knelpunten met betrekking tot de schades aan de weg en de omgeving weergegeven. Deze knelpunten zijn zowel genoemd door de agrariërs als door bewoners. De voornaamste knelpunten zijn: Schades aan bermen (diverse wegen buiten de bebouwde kom) de bermschades worden niet alleen veroorzaakt door het landbouwverkeer, maar ook door personenauto s die met te hoge snelheid door de bermen rijden. Slecht wegdek. Figuur 4.3 Schades aan weg en omgeving Pagina 14 van 29

16 Inventarisatie Verkeersonveiligheid en hinder aanwonenden In figuur 4.4 zijn alle genoemde knelpunten met betrekking tot verkeersveiligheid en hinder aanwonenden weergegeven. Deze knelpunten zijn grotendeels genoemd door de bewoners, maar ze gelden ook voor overige verkeersdeelnemers. De voornaamste knelpunten zijn: Hoge snelheid zowel binnen als buiten de bebouwde kom (zowel landbouw- als autoverkeer). Doorgaand verkeer / sluipverkeer door dorpen. Landbouwverkeer moet door de dorpen. Onoverzichtelijke bochten (zichtbaarheid, bijvoorbeeld door begroeiing). Gevaarlijke kruisingen. Enkele onbewaakte spooroverwegen. Geluids- en trillingsoverlast. Hoge snelheid en aanwezigheid van landbouwverkeer in combinatie met fietsroute (school). Figuur 4.4 Verkeersonveiligheid en hinder aanwonenden Pagina 15 van 29

17 Inventarisatie Fietsers en voetgangers in combinatie met landbouwverkeer In figuur 4.5 zijn alle genoemde knelpunten met betrekking tot fietsers en voetgangers in combinatie met landbouwverkeer weergegeven. Deze knelpunten zijn zowel genoemd door de agrariërs als door bewoners. De voornaamste knelpunten zijn: Een combinatie van landbouw-/fietsverkeer (school) levert gevaarlijke situaties op. Enkele ontbrekende fietsverbindingen (wens om fietspaden aan te leggen / te verharden). Het landbouwverkeer maakt ook gebruik van fietspaden. Figuur 4.5 Combinatie van fietsers, voetgangers en landbouwverkeer Pagina 16 van 29

18 Inventarisatie Gedrag Ook zijn er knelpunten genoemd die betrekking hebben op het gedrag van verschillende verkeersdeelnemers. Deze knelpunten zijn niet locatiegebonden, maar komen overal voor. De voornaamste knelpunten zijn: Het gedrag van schoolgaande fietsers. Afspraken maken met o.a. FrieslandCampina, RMO, loonbedrijven. Hoge snelheid in de dorpen (fysieke maatregelen alleen zijn niet genoeg). Meer voorlichting op scholen. Jeugdige bestuurders. Infrastructurele maatregelen lossen niet alle problemen op; het begint bij het verkeersgedrag Schouw knelpunten Het overzicht met de knelpunten, genoemd door de agrarische sector en de bewoners is compleet. De knelpunteninventarisatie is afgesloten met een tocht (met de projectgroep en twee wethouders) langs de belangrijkste knelpunten. In figuur 4.6 is de route weergegeven waarlangs de projectgroep met de wethouders gereden is. De belangrijkste bevindingen van de projectgroep zijn: Door het openstellen van de Crangeweersterweg voor landbouwverkeer, hoeft dit verkeer niet meer door Stedum; aandachtspunt is wel de combinatie met het fietsverkeer, ruimte om elkaar te passeren en het oneigenlijk gebruik van het overige verkeer. Komgrens Middelstum: de snelheid wordt nog onvoldoende geremd; een aanpassing van de komgrens zal het probleem vermoedelijk oplossen (dubbele asverschuiving). Doorgaand (landbouw)verkeer in oost-west richting wordt geweerd door Middelstum, hiervoor worden aanvullende maatregelen getroffen (het gebruik van de rondweg wordt gestimuleerd door de voorrang op de kruising Onderdendamsterweg-N996 te veranderen; ook wordt een vergelijkbare oplossing bij de kruising Onderdendamsterweg-Ploegersweg gerealiseerd). Bruggen bij Fraamklap zijn in combinatie met de bochten krap. De parallelle route langs de N46 (Smedemaweg) is erg smal, elkaar passeren is hier lastig. De route door Garsthuizen is erg smal voor (landbouw/zwaar) verkeer; echter de alternatieve route via de Wilkemaweg (eigendom van gemeente Eemsmond) en de Dijkumerweg is ook niet geschikt voor groot verkeer (omrijden en smal). Veel zwaar verkeer dat naar de gemeente Loppersum rijdt, moet door de dorpen Zijldijk en t Zandt; hier wordt veel overlast ervaren door de bewoners. Voor dit probleem moet aandacht zijn in dit project. De Stadsweg in Garrelsweer/Wirdum wordt als smal ervaren; er is verschil gemaakt in de inrichting van de Rijksweg en de Stadsweg: de Rijksweg heeft voornamelijk een verkeersfunctie en de Stadsweg een verblijfsfunctie. Door de situering van de bruggen is het landbouwverkeer wel genoodzaakt gebruik te maken van gedeeltes van de Stadsweg. Pagina 17 van 29

19 Inventarisatie Figuur 4.6 Route projectgroep en wethouders langs de knelpunten Pagina 18 van 29

20 Inventarisatie Conclusie inventarisatie knelpunten In onderstaand tekstvak staan de belangrijkste aandachtspunten en conclusies. Conclusies inventarisatie knelpunten Wegen buiten de bebouwde kom zijn te smal en er zijn te weinig passeermogelijkheden en uitwijkvakken. Op verschillende locaties ontstaan schades aan bermen. Wegen binnen de bebouwde kom zijn te smal door o.a. wegversmallingen, bloembakken, geparkeerde auto s en (openbaar) groen (dit ontneemt ook vaak het zicht op het overige verkeer). In veel gevallen is er geen alternatieve route voor het landbouwverkeer en moet het wel door het dorp rijden. De snelheid van het verkeer door het dorp wordt als te hoog ervaren (dit geldt zowel voor landbouwverkeer als voor het overige verkeer). Bij de komgrenzen wordt de snelheid onvoldoende geremd. De combinatie van het landbouwverkeer en voetgangers/fietsers levert af en toe een onveilig gevoel op. Enkele bruggen en viaducten vormen een barrière voor het landbouw- en vrachtverkeer. Een belangrijk aspect van de genoemde knelpunten is het verkeersgedrag (hoge snelheid door de dorpen, schoolgaande fietsers naast elkaar, gedrag jeugdige bestuurders et cetera). Pagina 19 van 29

21 Inventarisatie 4.2 Ongevallenanalyse Met het ongevallenprogramma Veras 1 kan een objectieve ongevallenanalyse worden uitgevoerd. Het gaat hierbij om ongevallen die geregistreerd zijn door de politie. De laatste jaren blijkt de registratiegraad van deze ongevallen gedaald te zijn. De geregistreerde ongevallen komen vooral voor op de hoofdwegen van de gemeente Loppersum, namelijk de N46, N360 en N996. Dit zijn de wegen met de hoogste etmaalintensiteiten en daardoor ook met een hoger ongevallenaandeel. Op deze wegen gebeuren ook de meeste letselongevallen. Daarnaast zijn de ongevallenconcentraties vooral in de dorpen. Ook de ongevallen met fietsers komen vooral voor op de hoofdwegen en in de dorpen. Dit ongevallenbeeld is vergelijkbaar met andere gemeentes. Ongevallen met landbouwverkeer zijn nauwelijks voorgevallen. In de laatste vijf jaren zijn slechts enkele ongevallen geregistreerd. In de jaren daarvoor zijn meer ongevallen met landbouwverkeer geregistreerd. Deze ongevallen kwamen verspreid in de gemeente voor. De ongevallen gebeurden voornamelijk op rechte wegen met als voornaamste oorzaken een foutieve plek op de weg of van de weg in de berm raken (te veel rechts rijden, fout door bocht e.d). De ongevallen gebeurden vooral op werkdagen, verspreid over de dag. In de wintermaanden zijn geen ongevallen met landbouwvoertuigen geregistreerd, de ongevallen gebeurden in de maanden maart tot en met oktober. De meest voorkomende leeftijdsgroepen die bij deze ongevallen betrokken waren, zijn jaar en jaar. In bijlage 2 zijn meer detailgegevens van de ongevallen opgenomen. Conclusies ongevallenanalyse Ongevallen gebeuren vooral op de hoofdwegen van de gemeente Loppersum en in de dorpen; het ongevallenbeeld is vergelijkbaar met andere gemeentes. Er zijn de laatste vijf jaren slechts enkele ongevallen geregistreerd met landbouwverkeer. In de jaren daarvoor zijn meer ongevallen geregistreerd. Veel voorkomende kenmerken van ongevallen met landbouwvoertuigen in Loppersum zijn: ongevallen op wegvakken (niet op kruispunten); ongevallen door een foutieve plek op de weg (te veel links of rechts) of in de berm raken; ongevallen gebeuren vooral op werkdagen tussen maart en oktober; veel voorkomende leeftijdsgroepen zijn en jaar). 1 Veras is een programma van Grontmij waarin alle door de politie geregistreerde verkeersongevallen staan. Pagina 20 van 29

22 Inventarisatie 4.3 Barrières Er zijn voor het verkeer in de gemeente Loppersum verschillende barrières. Zo is er bijvoorbeeld het spoor van Groningen naar Delfzijl en enkele waterwegen (bijvoorbeeld het Eemskanaal en het Damsterdiep). Deze barrières kunnen vaak op een beperkt aantal locaties overgestoken worden. Dit heeft gevolgen voor het verkeer in het gebied. De bovenstaande barrières zijn zowel voor landbouw- als voor het overige verkeer. Voor het landbouwverkeer bestaan ook barrières die niet voor het overige gemotoriseerde verkeer gelden. Het landbouwverkeer mag geen gebruik maken van de N46 en de N360 (tussen Ten Post en Delfzijl). Daarnaast zijn er enkele bruggen en viaducten waar het landbouwverkeer geen gebruik van kan/mag maken. Een aslastbeperking van de bruggen of de combinatie van een smalle brug gevolgd door een bochtig verloop van de weg, maken het voor landbouwverkeer af en toe lastig manoeuvreren. Ook de dorpen kunnen voor het landbouwverkeer gezien worden als barrières in het gebied, dit door de beperkte beschikbare ruimte op de route door de dorpen. In figuur 4.7 zijn de barrières voor het landbouwverkeer in Loppersum weergegeven. Figuur 4.7 Barrières Loppersum landbouwverkeer Conclusies barrières landbouwverkeer Spoor- en waterwegen vormen barrières voor (landbouw)verkeer; oversteeklocaties zijn beperkt. Bruggen, viaducten en wegen met een bochtig verloop vormen een knelpunt in verband met de berijdbaarheid van landbouwverkeer (over de bruggen Wirdumerweg en Boerdamsterweg mag geen landbouwverkeer). Dorpen worden als knelpunt beoordeeld (agrariërs mijden het liefst de dorpen). Pagina 21 van 29

23 Inventarisatie 4.4 Netwerken Veelgebruikte routes landbouwverkeer In figuur 4.8 zijn de veel gebruikte routes van het landbouwverkeer weergegeven. De aangeduide routes zijn aangegeven door verschillende loonbedrijven en enkele grotere agrarische bedrijven in Loppersum en omgeving. Het landbouwverkeer maakt voornamelijk gebruik van de hoofdwegen van de gemeente. Aan de oostzijde van de gemeente wordt vooral gebruik gemaakt van de Fivelweg door Zijldijk en t Zandt en de Eekwerderweg richting Eenum. Aan de westzijde van de gemeente wordt vooral gebruik gemaakt van de N966 (Wijmersweg en Stedumerweg). Het is duidelijk zichtbaar dat het landbouwverkeer veel door dorpen rijdt (en ook geen andere keuze heeft). Om het dorp Stedum te mijden, wordt ook gebruik gemaakt van de Crangeweersterweg. Dit is een fietspad dat ook gebruikt wordt door bestemmingsverkeer. Door van dit pad gebruik te maken, hoeft het landbouwverkeer niet door het dorp en omzeilt het op deze wijze de knelpunten in Stedum. Dergelijke verbindingen kunnen de problematiek in de dorpen verminderen. Het is wel van belang dat elders geen nieuwe knelpunten worden gecreëerd. Er is tevens aangegeven dat na realisatie van de oostelijke rondweg om Bedum de routes kunnen veranderen. Verkeer vanaf westelijke richting rijdt dan via de nieuwe rondweg richting gemeente Loppersum (gestippelde route in onderstaand figuur). Figuur 4.8 Veel gebruikte routes landbouwverkeer Conclusies veel gebruikte routes landbouwverkeer Het landbouwverkeer maakt voornamelijk gebruik van de hoofdwegen in de gemeente. Het landbouwverkeer moet vaak ook door dorpen, omdat schakels om het dorp ontbreken (in de maatregelfase zoeken naar mogelijkheden om de dorpen te mijden). Pagina 22 van 29

24 Inventarisatie Openbaar vervoer Het openbaar vervoer kent op verschillende locaties dezelfde knelpunten als het landbouwverkeer. Het is daarom van belang inzicht te hebben in de routes van het openbaar vervoer. Deze routes zijn in onderstaand figuur weergegeven. Op deze routes moet tegengegaan worden dat er oponthoud voor het openbaar vervoer ontstaat. Bij het op orde brengen van het netwerk Agrologistiek snijdt het mes aan twee kanten: maatregelen die goed zijn voor het landbouwverkeer zijn ook goed voor het openbaar vervoer. Slechts enkele lijnen door de gemeente worden gebruikt door de reguliere bussen van ca 12 meter lang (doorgetrokken lijn in figuur 4.9). Voor de overige lijnen wordt gebruik gemaakt van (taxi)busjes (gestippelde lijn in figuur 4.9). De doorgetrokken lijnen moeten dus toegankelijk zijn voor groter verkeer. Figuur 4.9 Routes openbaar vervoer Conclusies openbaar vervoer Het openbaar vervoer maakt ook voornamelijk gebruik van de hoofdwegen. Op veel buslijnen wordt gebruik gemaakt van kleine (taxi)busjes. Pagina 23 van 29

25 Inventarisatie Fiets Tijdens de knelpunteninventarisatie is meerdere keren genoemd dat er knelpunten bestaan tussen fietsers en landbouwverkeer. Om de omvang van dit probleem te analyseren is het van belang te weten welke routes veel door het fietsverkeer worden gebruikt. Er zijn geen gegevens beschikbaar van fietstellingen in de gemeente Loppersum. De provincie Groningen heeft in haar Beleidsnota fiets (2014) een gewenst fietsnetwerk weergegeven. In onderstaand figuur is hiervan een uitsnede van de gemeente Loppersum weergegeven. Door de gemeente lopen meerdere wegen en paden die onderdeel uitmaken van het regionaal fietsnetwerk van de provincie Groningen. Deze wegen zijn voor het fietsverkeer dus de hoofdroutes en vermoedelijk de meest gebruikte routes. Het is van belang dat er op deze wegen geen conflicten zijn/ontstaan met het landbouwverkeer. Figuur 4.10 Regionaal fietsnetwerk (Beleidsnota fiets 2014, provincie Groningen) In figuur 4.11 zijn de gescheiden fietspaden in de gemeente Loppersum weergegeven. Op dit figuur zijn tevens de scholen weergegeven; naar deze scholen gaan relatief veel fietsers (kwetsbare doelgroep). Het blijkt dat de fietspaden vooral liggen langs de provinciale wegen en in mindere mate langs de gemeentelijke wegen. Indien langs een weg een gescheiden fietsvoorziening ligt, ontstaan minder conflicten tussen fietsers en landbouwverkeer in de langsrichting. De conflicten die nog resteren, zijn met overstekende fietsers en/of landbouwvoertuigen. Het blijkt dat nog niet alle wegen aangeduid als regionaal fietsnetwerk, voorzien zijn van een gescheiden fietsvoorziening. Bij de verdere uitwerking van het netwerk Agrologistiek is het fietsnetwerk van figuur 4.10 een belangrijke achterligger. Daar waar het fietsnetwerk en Agrologistiek netwerk elkaar overlappen, kunnen extra maatregelen voor het fiets- en/of landbouwverkeer getroffen worden (bijvoorbeeld een gescheiden fietspad). Extra aandacht voor de inrichting van de schoolomgeving kan hier ook onderdeel van zijn (bijvoorbeeld parkeren voor het halen en brengen). Pagina 24 van 29

26 Inventarisatie Figuur 4.11 Gescheiden fietsvoorzieningen Loppersum Conclusies fiets Enkele routes door Loppersum zijn door de provincie Groningen aangewezen als regionaal fietsnetwerk. Deze routes zijn niet allemaal voorzien van een gescheiden fietspad. Er zijn in de gemeente Loppersum veel fietsdoorsteekjes, langs de Delleweg/ Stedumerweg/Wijmersweg ligt een gescheiden fietspad. Bij de verdere uitwerking van maatregelen moeten conflicten tussen landbouwverkeer en fietsverkeer worden geminimaliseerd Wegencategorisering Algemeen Volgens het principe van Duurzaam Veilig wordt aan elke weg een verkeersfunctie toegekend. De weg wordt volgens deze functie voor de weggebruiker herkenbaar ingericht. De wegencategorisering is een instrument om keuzes te maken ten aanzien van de opbouw van het wegennetwerk en de inrichting van wegen. Pagina 25 van 29

27 Inventarisatie Binnen Duurzaam Veilig worden drie verkeersfuncties onderscheiden: Stromen: Het snel en efficiënt verwerken van het doorgaande verkeer. Ontsluiten: Het bereikbaar maken van dorpen en gebieden. Deze wegen kenmerken zich door een hoge mate van uitwisseling van verkeer; zij verbinden de verblijfsgebieden met de stroomwegen. Verblijven: Het toegankelijk maken van de erven. Op wegen met een erffunctie staat de verblijfsfunctie centraal. Hier ontmoeten alle verkeersdeelnemers elkaar. Daardoor is het verkeersbeeld onvoorspelbaar, het verkeersbeeld kan zich snel wijzigen en er zijn potentiële conflicten tussen alle verkeerssoorten. De verkeersdeelnemer moet adequaat, qua afstand en tijd, kunnen reageren. De snelheid van het verkeer moet laag zijn. Deze drie functies vertalen zich in drie wegcategorieën, elk met eigen kenmerken: Stroomwegen (100, 120 of 130 km/u, alle buiten de bebouwde kom). Gebiedsontsluitingswegen (80 km/u buiten de bebouwde kom en 50 of 70 km/u binnen de bebouwde kom). Erftoegangswegen of verblijfsgebieden (60 km/u buiten de bebouwde kom en 30 km/u of stapvoets binnen de bebouwde kom). Belangrijk bij de inrichting van wegen is het principe veilige snelheden en geloofwaardige snelheidslimieten. Dat wil zeggen dat de ingestelde maximumsnelheid moet passen bij de weginrichting en bij de omgeving van de weg. Gemeente Loppersum De vigerende wegencategorisering voor de gemeente Loppersum voldoet niet meer aan bovenstaande benamingen volgens Duurzaam Veilig. De wegencategorisering is hierop aangepast en deze is weergegeven in figuur Figuur 4.12 Wegencategorisering gemeente Loppersum Pagina 26 van 29

28 Inventarisatie De N33 en de N46 zijn rijks- / provinciale wegen en gecategoriseerd als respectievelijk stroomweg A en stroomweg B. Het snel en efficiënt verwerken van verkeer heeft op deze wegen prioriteit. Alle kruisingen met deze wegen zijn daarom als ongelijkvloerse kruisingen uitgevoerd. De N360 (provincie Groningen) is gecategoriseerd als een gebiedsontsluitingsweg A. Deze weg heeft als doel het bereikbaar maken van o.a. de gemeente Loppersum richting Groningen en richting de N33. Alle overige wegen in de gemeente Loppersum zijn gecategoriseerd als erftoegangsweg, waarbij onderscheid is gemaakt tussen erftoegangswegen A en erftoegangswegen B. Een erftoegangsweg A heeft een belangrijkere verkeersfunctie dan een erftoegangsweg B, waar het verblijven prioriteit heeft. De (grotere) dorpen in de gemeente liggen aan erftoegangswegen A. Vanaf deze wegen kan het verkeer van de dorpen naar de N46 en N360. Alle overige wegen zijn gecategoriseerd als erftoegangsweg B. Omdat de erftoegangswegen A een belangrijkere verkeersfunctie hebben, kan de weginrichting derhalve ook anders zijn dan de erftoegangswegen B. Buiten de bebouwde kom is het snelheidsregime 60 km/u en binnen de bebouwde kom is het snelheidsregime 30 km/u. In bijlage 3 zijn de inrichtingskenmerken (volgens landelijke richtlijnen - CROW) van erftoegangswegen opgenomen. Conclusies wegencategorisering De wegen van het rijk en de provincie zijn gecategoriseerd als stroomwegen en gebiedsontsluitingswegen. Alle gemeentelijke wegen zijn erftoegangswegen; hierin is onderscheid gemaakt in: erftoegangsweg A: relatief belangrijke verkeersfunctie (maar het verblijven heeft prioriteit; erftoegangsweg B: beperktere verkeersfunctie; de grotere dorpen zijn verbonden met erftoegangswegen A, de overige dorpen liggen aan erftoegangswegen B. Pagina 27 van 29

29 5 Netwerk Agrologistiek In hoofdstuk 4 zijn de barrières, de netwerken van het openbaar vervoer, de fiets, de veelgebruikte routes door landbouwverkeer en de wegencategorisering in kaart gebracht. Deze netwerken bij elkaar leiden tot de basis van het netwerk Agrologistiek. In het netwerk Agrologistiek wordt onderscheid gemaakt in een drietal categorieën: A: hoofdroutes B: ontsluitingsroutes (routegebonden knelpunten) C: lokale routes (locatiegebonden knelpunten) De wegen in categorie A zijn de wegen waar de doorstroming van het landbouwverkeer belangrijk is. Dit zijn doorgaans de belangrijkste gebiedsontsluitings- en erftoegangswegen. Hier worden voornamelijk maatregelen op routeniveau voorgesteld, zoals wegverbredingen en bermverhardingen. Categorie B-wegen zijn wegen waar de doorstroming van het landbouwverkeer belangrijk is, maar geaccepteerd wordt dat verkeersdeelnemers even op elkaar moeten wachten. Hier worden locatiegerichte maatregelen voorgesteld, zoals passeerstroken. Tenslotte zijn er nog categorie C-wegen. Dit zijn wegen waar de doorstroming van het landbouwverkeer een lage prioriteit heeft. Hier worden voornamelijk locatiegerichte maatregelen voorgesteld. De belangrijkste wegen in Loppersum zijn de erftoegangswegen A. De erftoegangswegen A die door landbouwverkeer relatief veel gebruikt worden, zijn als hoofdroute in het netwerk Agrologistiek aangemerkt. Dit zijn de paarse lijnen in figuur 5.1. De erftoegangswegen B die door relatief veel landbouwverkeer worden gebruikt, zijn aangemerkt als ontsluitingsroutes. Dit zijn bijvoorbeeld de parallelle routes langs de N46 en N360 (omdat het landbouwverkeer hiervan geen gebruik mag maken). Deze ontsluitingsroutes sluiten aan op de hoofdroutes. De laatste categorie zijn de lokale routes. Dit zijn de verbindingen tussen de hoofdroutes en de ontsluitingsroutes. Deze routes zijn voor het landbouwverkeer minder belangrijk dan de ontsluitingsroutes. Het landbouwverkeer mag geen gebruik maken van de N46 en de N360. Deze wegen zijn wel beschikbaar voor overig landbouwgerelateerd verkeer, oftewel het vrachtverkeer met een agrarische bestemming. In figuur 5.1 zijn deze wegen met een grijze kleur aangeduid en vormen daarmee ook onderdeel van het netwerk Agrologistiek. Pagina 28 van 29

30 Netwerk Agrologistiek Figuur 5.1 Conceptnetwerk Agrologistiek Met het netwerk Agrologistiek en de knelpuntenoverzichten wordt een maatregelenplan samengesteld. Conclusies Netwerk Agrologistiek De hoofdwegen van de gemeente Loppersum (erftoegangswegen A) zijn als hoofdroutes voor het landbouwverkeer aangemerkt. Routes die een enigszins lagere orde hebben, zijn o.a. de parallelle routes langs de N46 en de N360. De lokale routes verbinden de hoofdroutes en ontsluitingsroutes met elkaar, zodat een sluitend netwerk Agrologistiek wordt gemaakt. Het landbouwgerelateerde vrachtverkeer kan ook gebruik maken van de N46 en N360. Pagina 29 van 29

31 Bijlage 1 Knelpunteninventarisatie

32 Bijlage 2 Ongevallenanalyse

33 Bijlage 3 Essentiele inrichtingscriteria erftoegangswegen (Duurzaam Veilig)

34