Acute en chronische pancreatitis. Dr. Hjalmar van Santvoort, arts onderzoeker, chirurg i.o. Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ
|
|
- Gabriël van der Horst
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Acute en chronische pancreatitis Dr. Hjalmar van Santvoort, arts onderzoeker, chirurg i.o. Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ
2 Het Pancreas
3 Achtergrond: Acute Pancreatitis Acute ontsteking van het pancreas: Activatie verteringsenzymen Lokale ontsteking pancreas Systemische ontsteking Betrokkenheid andere organen
4 Achtergrond: Acute Pancreatitis Voorkomen: 2 e meest voorkomende acute GE opname indicatie 35 / ziekenhuis / jaar (spreiding 10-60) 50% toename afgelopen 10 jr Oorzaak: 80% 10% 10% Idiopathisch Zeldzame oorzaken Galstenen and alcohol
5 Klinisch beloop van acute pancreatitis 80% Milde pancreatitis zonder necrose 20% ernstige pancreatitis met necrose van het pancreas 60 % Steriele necrose 40 % geïnfecteerde necrose 80% van de overleden patiënten heeft een infectie! Mortaliteit 1% Mortaliteit 5% Mortaliteit 35 %
6 Ernstige acute pancreatitis: zeldzaam Ernstige acute pancreatitis: Incidenctie: 5-6 patiënten / zkh / jaar Interventie: 1-3 patiënten / zkh / jaar Mortaliteit: 30% (80% door infecties) Kosten: euro/ patient
7 Diagnose Acute Pancreatitis Kliniek: Buikpijn: acute begin, ernstig Misselijkheid, braken, hypovolemie, paralitische ileus Aanvullend onderzoek: Amylase en lipase:>3x normaal waarde CRP, leucocyten, bloedgas, creatinine, calcium, triglyceriden
8 Management acute pancreatitis I. Algemene principes Ruim infuus (ogv urineproductie 0.5ml/kg/hr) Pijnstelling Zo nodig zuurstof IC opname bij orgaanfalen / sepsis (ernstige AP) Indien geen verbetering na 1 week: CT abdomen, necrose? Vroeg voeden? (PYTHON-trial)
9 Probleem? Oplossing? Het probleem? Infecties!...80% van alle sterfte. Veroorzaakt door eigen darmflora van de patient De oplossing? Profylaxe?
10 Relevantie van infecties Mortaliteit van infecties: >30% Geinfecteerde (peri)pancreatic necrose: 30% Positieve bloedkweek: 35% Pneumonie: 36% Besselink et al, BJS 2009
11 Wanneer treden deze infecties op?
12 Drie vormen van infectie-profylaxe Antibiotica: geen effect Probiotica: Eerste kleine studies RCT - PROPATRIA Enterale Voeding
13 Probiotica: verhoogde mortaliteit Besselink et al, Lancet 2008
14 Rol van Enterale Voeding Tot 10 jaar geleden pancreas rust -theorie Pancreasstimulatie moet worden vermeden Voorkomen van CCK & secretine productie Niks per os beleid Vocht via infuus Totaal parenteral voeding
15 Rol van Enterale Voeding Pancreatitis > gestoorde motiliteit maag, duodenum, jejunum > bact overgroei > toegenomen bact translocatie > bact verspreiding lymfe/bloedbaan Dús Stimuleren darmmotoriek Bacteriële overgroei voorkomen Permeabiliteit reduceren
16 Management acute pancreatitis II. Aanvullend: Bij biliare pancreatitis: - ERCP: bij cholangitis of ernstige beloop - Cholecystectomie: altijd, liefst tijdens opname.
17 Management acute pancreatitis II. Aanvullend: Bij biliare pancreatitis: - ERCP: bij cholangitis of ernstige beloop - Cholecystectomie: altijd, liefst tijdens opname. Bij geinfecteerde necrose: - Chirurgie
18 Chirurgie bij Acute Pancreatitis Wanneer opereren: Uitstellen tot collectie is afgekapseld (meestal na 4 weken) Welke operatie: Tot 2010: grote buikoperatie als standaard! Vanaf 2010: PANTER-trial: eerst drainage door radioloog, zo nodig (60%) minimaal invasieve operatie (VARD)
19 Complicaties van pancreatitis Paralytische ileus, ondervoeding Vocht problematiek, onder/overvulling, pleuravocht Langdurige intensive care opname met orgaanfalen Pancreasnecrose Complicaties van chirurgie: bloedingen, infectie Diabetes mellitus Recidiverende pancreatitis Chronische pancreatitis
20 Chronische pancreatitis Chronische ontsteking met irreversibele fibrose en verlies van functie Incidentie: ~ 1000 patiënten / jaar Prevalentie: ~ 5000 patiënten Zeer invaliderende ziekte: Verminderde kwaliteit van leven Beperkte (sociaal) functioneren Beperkte behandelingsmogelijkheden
21 Oorzaken Alcohol: 60 to 70% van de gevallen Slechts 5 a 10% van alcohol misbruikers Idiopatisch: 20 tot 30% van de gevallen Mogelijk onbekende genetische oorzaken Obstructief: 5 a 10% van de gevallen Anatomisch: pancreas divisum, pancreas annulare Genetische factoren: rond de 5% in de Westerse wereld Hereditaire pancreatitis, Tropische pancreatitis Zeldzame oorzaken: Autoimmune, hyperlipidemie, hypercalcemie, Sjogren s syndrome
22 Klachten Recividerende / persisterende pijn
23 Klachten Recividerende / persisterende pijn Misselijkheid, anorexie Diarree (steatorroe, azotorroe) Gewichtsverlies Moeheid Recidiverende pancreatitis aanvallen Complicaties!
24 Complicaties Chronische Pancreatitis Exocrine insufficientie (malabsorptie) Diabetes mellitus Pseudocysten Obstructie van de galwegen (cholestase) Obstructie van duodenum / colon transversum Pancreatische fistel (bijv. darm) Vasculaire complicaties: portale hypertensie, pseudoaneuresmata Pancreascarcinoom: 4% van 20 jaar
25 Diagnose Chronische Pancreatitis Kan lastig zijn!! Geen duidelijk omschakelingspunt Heterogenen presentatie Verschillende criteria en scoringssystemen Over het algemeen combinatie van: Kliniek: typische klachten Morfologie: afwijkingen op beeldvorming Pancreasfunctie
26 M-ANNHEIM criteria voor diagose Typische anamnese: recidiverende pancreatitis of buikpijn Tenminste 1 van de volgende: 1. Pancreas calcificaties 2. Matig tot ernstige pancreas ductus afwijkingen 3. Persisterende exocrine insufficientie 4. Histologie of pathologie
27 Management Chronische Pancreatitis Multidisciplinair Leefadviezen (stoppen met roken, alcohol) Medicatie (pijnstilling, pancreasenzymen) Dieetaanpassingen Endoscopie Chirurgie Maatschappelijk / psychologisch Afhankelijk van klachten en problemen van de patient
28 Management Chronische Pancreatitis Dieetaanpassingen Balanceren van dieet (mn vet intake) Waken tegen gewichtsverlies Vitamine suppletie waar nodig Endoscopie: Drainage van de ductus pancreaticus Drainage van galwegen Drainage van pseudocysten Vergruizen van stenen (ESWL)
29 Chirurgie voor chronische pancreatitis Doel pijn verminderen en drainage bevorderen Drainage procedures Resectie procedures - Pancreaticojejunostomy -Beger - Frey - Frey - Whipple s procedure - Distal pancreatectomy - Total pancreatectomy
30 Lateral pancreatico jejunostomy
31 Beger Procedure
32 Update voedingsbeleid bij acute en chronische pancreatitis? Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ
33 Diëtistisch / Methodisch handelen stap 1: Aanmelding stap 2: Diëtistisch onderzoek / diagnostisch proces stap 3: Diëtistische diagnose stap 4: Behandelplan en behandeling stap 5: Evaluatie stap 6: Afsluiting
34 Diëtistisch onderzoek bij AP en CP 1. Medische gegevens 2. Onderzoeksgegevens Laboratorium Aan voeding gerelateerde klachten Antropometrie: lengte, gewicht, BMI, % gewichtsverandering Functionele bepalingen: handknijpkrachtmeting
35 Diëtistisch onderzoek bij AP en CP Antropometrische metingen niet te gebruiken bij verstoringen van de vochtbalans CBO Richtlijn Perioperatief voedingsbeleid 2007 Handknijpkracht: Objectieve functionele parameter voedingstoestand Wordt niet beïnvloed door verstoringen vochthuishouding CBO Richtlijn Perioperatief voedingsbeleid 2007; Handknijpkracht bij pancreatitis?
36 Diëtistisch onderzoek bij AP en CP 3. Diëtistische gegevens: Voedingsanamnese Dieetgeschiedenis: m.n. bij CP Voedingsmiddelen: alcohol Activiteitenpatroon: in acute situatie zeer beperkt Behoefteberekeningen Eiwit: 1,2-1,5 g / kg /dag (max BMI 27) Energie: 1 e voorkeur: meten is weten (indirecte calorimetrie)! Harris&Benedict %; kcal / kg/ dag Steatorroe: deficiënties vit. A, D, E en K Etiologie alcohol: deficiënties micronutriënten Sociale gegevens, hulpvraag van de patiënt
37 Milde acute pancreatitis
38 Diëtistische diagnose milde AP Patiënten met een (voorspeld) milde acute pancreatitis hebben voornamelijk bovenbuiksklachten zoals misselijkheid, anorexie en pijn. Door het snelle herstel van de ziekte verminderen de klachten veelal binnen vijf dagen en wordt de voedingstoestand niet bedreigd. Indien de orale voeding niet verdragen wordt is er een verhoogd risico op het verslechteren van de voedingstoestand.
39 Behandeling doelstellingen Diëtist niet i.c., tenzij slechte voedingstoestand en / of sondevoeding (SV) Doelstellingen: Niet onnodig laten verslechten / handhaven / herstellen voedingstoestand Stabilisatie / toename gewicht Voorkomen / beperken / kunnen hanteren van aan voeding gerelateerde klachten
40 Behandeling adviezen Adviezen: Na uur (bij verbeterende laboratorium waarden en afnemende abdominale pijn) start Starten met helder vloeibaar niet noodzakelijk, evt. vetbeperkt Alcoholverbod, indien alcohol oorzaak Bij niet verdragen van orale voeding: binnen 5-7 dagen start SV, via maagsonde; bij maagontledigingsstoornis sonde voorbij pylorus McClave SA, et al. JPEN 1997; Meier R, et al. ESPEN Guidelines. Clin Nutr 2006; IAP-APA Evidence-based Guidelines Acute Pancreatitis oktober 2012;
41 Behandeling adviezen milde AP Clin Nutr 2007 Direct (binnen 0-1 dag) versus standaard (binnen 2-3 dagen) voeden Geen significant verschil: laboratorium, gastro-intestinale klachten Opnameduur significant korter in direct voeden groep (4 ~ 6 dagen)
42 Ernstige acute pancreatitis
43 Diëtistische diagnose ernstige AP Patiënten met een (voorspeld) ernstige acute pancreatitis kunnen door ontsteking van de pancreas diverse aan voeding gerelateerde klachten hebben, zoals pijn in de bovenbuik, anorexie, misselijkheid, braken, diarree (steatorroe), ileusbeeld en oedemen. Afhankelijk van de ernst en duur van de klachten is de voedselinname meestal enige tijd minder dan de behoefte waardoor er een groot risico is op een (ver)slechte(rende) voedingstoestand. De aanwezigheid van orgaanfalen en/of (geïnfecteerde) pancreasnecrose met al dan niet een chirurgische behandeling verhoogt dit risico.
44 Behandeling doelstellingen Niet onnodig laten verslechten / handhaven / herstellen voedingstoestand Stabilisatie / toename gewicht Voorkomen / beperken / kunnen hanteren van aan voeding gerelateerde klachten Bijdragen aan wondgenezing
45 Behandeling adviezen Starten met kunstvoeding belangrijk! bijvoorkeur enterale voeding zn. gecombineerd met parenterale voeding Enterale voeding geeft significant minder complicaties, infecties en mortaliteit en verminderd significant opnameduur. Marik PE, et al. BMJ 2004; McClave SA, et al. JPEN 2006; Meier R, et al. ESPEN guidelines 2006; Petrov MS, et al. Br J Nutr 2012; IPA-APA Evidence-based Guidelines Acute Pancreatitis oktober 2012
46 Enterale voeding ~ stimulatie pancreas Pancreatic secretion in response to different forms of nutrition O Keefe SJD, et al. Pancreas 2005
47 Intragastrisch versus intrajejunaal??
48 Intragastrisch versus intrajejunaal 3 randomized controlled trials (RCT) N = 50, N = 30, N = 78 patiënten met acute pancreatitis Conclusie: Geen verschil in mortaliteit, verdragen voeding en opnameduur Eatock FC, et al. Am J Gastroenterol 2005; Kumar A, et al. J Clin Gastroenterol 2006; Singh N, et al. Pancreas 2011 Unpubished data, Bakker et al. Dutch Pancreatitis Study Group
49 Intragastrisch versus intrajejunaal MAAR Aantal patiënten klein Geen controle van de positie van de voedingssonde Hoge mortaliteit DAAROM.. Eatock FC, et al. Am J Gastroenterol 2005; Kumar A, et al. J Clin Gastroenterol 2006; Singh N, et al. Pancreas 2011
50 SNAP trial Multicenter RCT 9 ziekenhuizen in de USA 135 patiënten met ernstige acute pancreatitis Resultaten eind 2013
51 Sondevoeding: welke?
52 Sondevoeding: welke? Meta-analyse: 20 RCTs, 1070 patiënten met AP Soorten SV: monomeer, oligomeer, polymeer, vezelrijk, immunonutritie Conclusie: Geen significant verschil in tolerantie, infecties of mortaliteit
53 Sondevoeding: wanneer? Internationale richtlijnen AGA 1 : Start enterale voeding bij (kans op) > 7 dagen niets per os Besluit enterale voeding: na 3-4 dagen ESPEN²: Geen uitspraak tijdstip start enterale voeding Nederland³: EARL studie , 18 ziekenhuizen, 162 patiënten met milde of ernstige acute pancreatitis Vasten: gemiddeld 2 dagen (0-12) 1 AGA Guideline, Gastroenterol 2007; 2 Meier R, et al. ESPEN guidelines 2006; ³Spanier, et al. Aliment Pharmacol Ther 2008
54 Sondevoeding: wanneer? Early enteral nutritional therapy is indicated for severe pancreatitis Grade A (platinum) recommendation What is early?
55 Sondevoeding: wanneer? 15 RCT, 753 IC patiënten Vroeg versus laat enteraal voeden: reductie van infecties => RR 0.45 (95% CI ) P = Verschil tijdstip voeden: 24 uur! Crit Care Med 2001
56 Sondevoeding: wanneer? Geen RCT studie(s) uitgevoerd Volgt spoedig: Meta Analyse (Individuele patiënt data) van 8 internationale studies ( ). O. Bakker et al, in preparation Preliminary Results Mortality Infected Necrosis Organ Failure EN < 24 hours (n = 100) 3 (3%) 7 (7%) 16 (16%) EN > 24 hours (n = 65) 8 (12%) 9 (14%) 27 (42%)
57 PYTHON-trial Pancreatitis, very early compared with normal start Of enteral feeding: a randomised controlled multicenter trial Pancreatitis Werkgroep Nederland
58 PYTHON-trial Nederlandse Multicenter studie 208 patiënten met voorspeld ernstige AP Randomisatie binnen 24 uur: voeding binnen 24 uur middels neusjeunumsonde versus 72 uur niet voeden, gevolgd door start orale voeding of SV (indien noodzakelijk) Eindpunten: infecties, mortaliteit Resultaten 2013
59 Behandeling adviezen ernstige AP tot nader order.. Niets per os Na uur start SV via neusmaagsonde Via neusjejunumsonde, indien voeden via neusmaagsonde niet verdragen wordt Voeding conform energie- en eiwitbehoefte Polymere SV Oligomere SV, indien polymeer niet verdragen wordt Geen evidence voor immunonutritie Zn. aanvullende TPV Op geleide klinisch beeld: start orale voeding (bij toenemende buikpijn evt. vetbeperkt) Na herstel: geen dieetbeperkingen Alcoholverbod, indien alcohol oorzaak is van pancreatitis
60 Chronische pancreatitis
61 Diëtistische diagnose CP Patiënten met chronische pancreatitis kunnen door het voortschrijdende ontstekingsproces, dat leidt tot irreversibele schade van de pancreas met uiteindelijk verlies van exo- en endocriene functie, diverse aan voeding gerelateerde klachten hebben, zoals pijn, diarree (steatorroe, azotorroe), anorexie, misselijkheid, braken, ileusbeeld en een verstoorde bloedglucose. Indien deze klachten een adequate voedselinname belemmeren is er een hoog risico op ondervoeding. Complicaties (cholestase, pseudocysten, obstructie-icterus, obstructie van duodenum of colon transversum met als gevolg een belemmerende voedselpassage of ileus, pancreatische fistel, bloedingen) verhogen dit risico.
62 Behandeling doelstellingen Niet onnodig laten verslechten / handhaven / herstellen voedingstoestand Stabilisatie / toename gewicht Voorkomen / beperken / kunnen hanteren van aan voeding gerelateerde klachten Bijdragen aan wondgenezing Normaliseren bloedglucosewaarden Handhaven / verbeteren vertering en resorptie van voedingsstoffen
63 Behandeling adviezen CP Alcoholverbod Energie(verrijkt), eiwitverrijkt dieet conform behoefte Frequente maaltijden Zn. pancreasenzymen bij iedere (tussen)maaltijd die vet bevat Zn. suppletie vetoplosbare vitaminen en micronutriënten Zn. dieetadvies bij diabetes mellitus Acute exacerbatie van CP: behandelen als AP Meier R, et al. ESPEN guidelines 2006; Meier RF, Beglinger C. Best Practice & Research Clin Gastoenterology 2006
64 Behandeling pancreasenzymsuppletie Klinische symptomen van exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI) bij >90% functieverlies pancreas 60 80% patiënten met CP: EPI EPI leidt tot malabsorptie > steatorroe, gewichtsverlies, ondervoeding (deficienties vetoplosbare vitaminen, Mg, Ca, essentiële vetten en aminozuren) Steatorroe = vetdiarree: dunne, frequente, ontkleurde, onaangenaam ruikende, plakkerige ontlasting 70% van de patiënten onderbehandeld met enzymsuppletie bij EPI 58% van de patiënten volgt een vetbeperkt dieet Goede kennis / vaardigheden / zelfmanagement skills m.b.t. enzymgebruik is meest effectief om steatorroe te voorkomen Sikkens CME, et al. Pancreatology 2012; Ramo OJ, et al. Scand J Gastroenterol 1989
65 Behandeling - adviezen CP (2) ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Pancreas Meier R, et al. Clinical Nutrition 2006
66 Evaluatie - variabelen Voedselinname Aan voeding gerelateerde klachten Gebruik pancreasenzymsuppletie Gewicht, BMI, % gewichtsverandering Handknijpkracht? Laboratoriumgegevens
67 Dank voor jullie aandacht!
68 Literatuur (1) Acute pancreatitis: Eckerwall GE, et al. Immediate oral feeding in patients with mild acute pancreatitis is safe and may accelerate recovery a randomized clinical study. Clin Nutr 2007 Eckerwall GE, et al. Early Nasogastric Feeding in Predicted Acute Pancreatitis. An Surg 2006 Meier R, et al. ESPEN guidelines of enteral nutrition: pancreas. Clin Nutr 2006 Spanier BWM, et al. Nutritional management of patients with acute pancreatitis: a Dutch observational multicentre study. Aliment Pharmacol Ther 2008 Petrov MS, et al. Systematic review and meta-analysis of enteral nutrition formulations in acute pancreatitis. Br J Surg 2009
69 Literatuur (2) Petrov MS, et al. Comparison of complications attributable to enteral and parenteral nutrition in predicted severe acute pancreatitis: a systematic review and meta-analysis. Br J Nutr 2010 McClave SA, et al. Nutrition support in acute pancreatitis: a systematic review of the literature. JPEN 2006 O Keefe SJD, et al. Enteral feeding without pancreatic stimulation. Pancreas 2005 Eatock FC, et al. A randomized study of early nasogastric versus nasojejunal feeding in severe acute pancreatitis. Am J Gastroenterol 2005 Kumar ADM, et al. Early gastric nutrition in severe acute pancreatitis: a prospective randomized controlled trial comparing nasojejunal and nasogastric routes. J clin Gastroenterol 2006
70 Literatuur (3) Singh NS, et al. Evaluation of Early Enteral Feeding Through Nasogastric and Nasojejunal Tube in Severe Acute Pancreatitis. Pancreas 2011 Mirtallo JM, et al. International Consensus Guidelines for Nutrition Therapy in Pancreatitis. JPEN 2012
71 Literatuur (4) Chronische pancreatitis: Meier RF, et al. Nutrition in pancreatic diseases. Best Practice & Research Clin Gastroenterol 2006 Meier R, et al. ESPEN guidelines of enteral nutrition: pancreas. Clin Nutr 2006 Gaag NA van der, et al. Stand van zaken, Behandeling van chronische pancreatitis. NTvG 2009 Sikkens ECM, et al. Patients with exocriene insufficiency due to chronic pancreatitis are undertreated: A Dutch national survey. Pancreatology 2012 Ramo OJ, et al. Self-administration of enzyme substitution in the treatment of exocrine pancreatic insufficiency. Scand J Gastroenterol
Het Pancreas. Klinisch beloop van acute pancreatitis. 80% van de overleden patiënten heeft een infectie! Acute en chronische pancreatitis
Acute en chronische pancreatitis Het Pancreas Dr. Hjalmar van Santvoort, arts onderzoeker, chirurg i.o. Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ Achtergrond: Acute Pancreatitis Achtergrond: Acute Pancreatitis
Nadere informatieHet Pancreas. Acute en chronische pancreatitis. Achtergrond: Acute Pancreatitis
Acute en chronische pancreatitis Dr. Hjalmar van Santvoort, arts onderzoeker, chirurg i.o. Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ Het Pancreas Achtergrond: Acute Pancreatitis Acute ontsteking van het pancreas:
Nadere informatieVerpleegkundige aspecten bij pancreasinsufficiëntie. MDL scholing, 25 maart 2019 Annemarie Roele, verpleegkundig specialist HPB
Verpleegkundige aspecten bij pancreasinsufficiëntie MDL scholing, 25 maart 2019 Annemarie Roele, verpleegkundig specialist HPB Inhoud Vraag vooraf.. Exocriene pancreasinsufficiëntie Symptomen Gevolgen
Nadere informatieExocriene pancreasinsufficiëntie
Geen belangenverstrengeling Exocriene pancreasinsufficiëntie Annemarie Roele Verpleegkundig specialist HPB MDL scholing 27-03-2017 Inhoud Casuïstiek Exocriene pancreasinsufficiëntie Oorzaak Symptomen Gevolgen
Nadere informatieThe RIGHT food is the best medicine
The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid
Nadere informatieVoedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten?
Voedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten? Peter Schepens Diëtist Oncologie AZ Sint-Lucas Brugge Inhoud 1. Belang van screening op de voedingstoestand van de patiënt
Nadere informatiePancreaspathologie: als een klein verscholen orgaan zich van zijn slechtste kant laat zien
Pancreaspathologie: als een klein verscholen orgaan zich van zijn slechtste kant laat zien Erwin van Geenen, Maag-Darm-Lever-arts Marion van der Kolk, Chirurg Pancreas Centrum Oost Nederland Nijmegen Het
Nadere informatiePancreas enzyminsufficiëntie
Pancreas enzyminsufficiëntie Annuska Schoorlemmer, Verpleegkundig Specialist Afdeling Gastro Oncologisch Centrum Amsterdam, Academisch Medisch Centrum, locatie AMC Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieBehandeling van slokdarmkanker en pancreaskanker. Dr. Jelle Ruurda, chirurg Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ
Behandeling van slokdarmkanker en pancreaskanker Dr. Jelle Ruurda, chirurg Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ Slokdarmkanker Toename incidentie slokdarm ca NL Harbers MM (RIVM), Wilk EA van der (RIVM),
Nadere informatieExocriene pancreasinsufficiëntie. Annemarie Roele Verpleegkundig specialist HPB MDL scholing 18-04-2016
Exocriene pancreasinsufficiëntie Annemarie Roele Verpleegkundig specialist HPB MDL scholing 18-04-2016 Inhoud Exocriene pancreasinsufficiëntie Oorzaak Behandeling Afstudeeronderzoek MANP EPIPS Casuïstiek
Nadere informatieSlokdarmkanker. Behandeling van slokdarmkanker en pancreaskanker. Toename incidentie slokdarm ca NL
Behandeling van slokdarmkanker en pancreaskanker Dr. Jelle Ruurda, chirurg Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ Slokdarmkanker Toename incidentie slokdarm ca NL Harbers MM (RIVM), Wilk EA van der (RIVM),
Nadere informatieClassificatie Post-Operatieve Pancreas Fistel (POPF) vanaf 2016
Classificatie Post-Operatieve Pancreas Fistel (POPF) vanaf 2016 POPF: amylase-gehalte in elke hoeveelheid drainvocht > 3x bovengrens van bovengrens normaalwaarde serum (dus normaal 0-220, dan verhoogd
Nadere informatieDieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier
VOEDING & DIEET Dieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier ADVIES Dieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier Als u klachten hebt die worden veroorzaakt door een, kunt u met een aantal leefregels en
Nadere informatieP a n c r e a t i t i s
P a n c r e a t i t i s Deze folder geeft u informatie over een acute ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis) en de behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk
Nadere informatieVoedingskundige ondersteuning bij ALS
Voedingskundige ondersteuning bij ALS Post-HBO cursus Voeding bij Spierziekten 4 juni 2009 Nicole Broekman-Peters, diëtist UMCU en De Hoogstraat Contact: n.broekman-peters@umcutrecht.nl Inhoud Diëtistisch/methodisch
Nadere informatiePostoperatief opklimmende voeding
1 Postoperatief opklimmende voeding Wetenschappelijke evidentie en praktijk Kelly Van Gasse Klinische diëtiste 2 Inhoudsopgave ERAS Preoperatief beleid Factoren die: De gastro-intestinale functies bepalen
Nadere informatieAlvleesklierontsteking
Alvleesklierontsteking Uit onderzoek is gebleken dat u een alvleesklierontsteking (pancreatitis) heeft. In deze folder leest u meer over de oorzaken en behandeling van een alvleesklierontsteking. Neem
Nadere informatieAlvleesklierontsteking acuut. Interne Geneeskunde
00 Alvleesklierontsteking acuut Interne Geneeskunde De alvleesklier De alvleesklier, oftewel pancreas, is een hormoonklier. Het orgaan is ongeveer 15 centimeter lang en 1-3 centimeter dik. De alvleesklier
Nadere informatieVroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis
Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis Uitgangspunten: Vroege herkenning: - binnen 24 uur na opname - hoogrisicopatiënten tijdens polikliniekbezoek Snelle en optimale behandeling
Nadere informatieAPEC-trial. Case Record Form. Acute biliary Pancreatitis: early ERC plus sphincterotomy versus Conservative treatment
APEC-trial Case Record Form Acute biliary Pancreatitis: early ERC plus sphincterotomy versus Conservative treatment Groep A: ERC (met sphincterotomie) Patiëntensticker Bel s.v.p. op volgorde 1-4 1. Noortje
Nadere informatieKlinisch College Decentrale Selectie 2013. Klinisch College Decentrale Selectie 2013 AMC 3 juni 2013. Buikpijn. Prof. Dr. Paul Fockens, MDL-arts
Klinisch College Decentrale Selectie 2013 Klinisch College Decentrale Selectie 2013 AMC 3 juni 2013 Buikpijn Prof. Dr. Paul Fockens, MDL-arts Afdeling Maag-. Darm- en Leverziekten Academisch Medisch Centrum,
Nadere informatieChronische alvleesklierontsteking
Chronische alvleesklierontsteking U bent opgenomen in Maasziekenhuis Pantein in verband met een chronische alvleesklierontsteking (chronische pancreatitis). In deze folder vindt u informatie over de oorzaken
Nadere informatieAcute ontsteking van de alvleesklier. Acute pancreatitis
Acute ontsteking van de alvleesklier Acute pancreatitis Uw behandelend arts heeft met u besproken dat een u een acute otsteking van de alvleesklier (pancreatitis) hebt. Deze folder geeft u informatie over
Nadere informatieCase Record Form (CRF)
Case Record Form (CRF) POINTER trial: postponed or immediate catheter drainage of infected necrotizing pancreatitis Studiearm UITGESTELDE katheterdrainage / Studienummer POINT Datacenter Pancreatitis Werkgroep
Nadere informatieSt. Antonius Ziekenhuis
VOEDING & DIEET Dieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier ADVIES Dieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier Als u klachten hebt die worden veroorzaakt door een, kunt u met een aantal leefregels en
Nadere informatieChirurgie. Acute Pancreatitis. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Chirurgie Acute Pancreatitis 1 Acute Pancreatitis Acute ontsteking van de alvleesklier Ligging en functie van de alvleesklier De alvleesklier (het pancreas) is een orgaan dat dwars
Nadere informatieKoorts. Diagnostische valkuilen bij de oudere patiënt
Koorts Diagnostische valkuilen bij de oudere patiënt Koorts Sinds de Oudheid weet men dat verhoogde lichaamstemperatuur een teken van ziekte kan zijn Vanaf 16-17 e eeuw worden thermometers ontwikkeld 1868
Nadere informatie27/09/2018. Casus. Impact van chirurgie. Impact van voeding. thv spijsverteringsstelsel postoperatief voedingsbeleid. anesthesie herstel
Ingrijpen op de foregut : wat als het begin van het eetkanaal verstoord wordt? Perspectief van de diëtist Floor Wynants - Eveline Vanhalewyck Competentiecentrum klinische voeding Voeding Chirurgie Impact
Nadere informatieAcute alvleesklierontsteking
Acute alvleesklierontsteking U bent opgenomen in het ziekenhuis in verband met een alvleesklierontsteking (Acute Pancreatitis). In deze folder vindt u informatie over de oorzaken en behandeling van een
Nadere informatieNieuwe evidence-based richtlijn acute pancreatitis. Marc Besselink HPB chirurg, AMC Amsterdam m.g.besselink@amc.nl
Nieuwe evidence-based richtlijn acute pancreatitis Marc Besselink HPB chirurg, AMC Amsterdam m.g.besselink@amc.nl Pancreatitis.nl Het idee Update van de 2002 acute pancreatitis richtlijn van de International
Nadere informatieAcute and chronic pancreatitis: epidemiology and clinical aspects Spanier, B.W.M.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Acute and chronic pancreatitis: epidemiology and clinical aspects Spanier, B.W.M. Link to publication Citation for published version (APA): Spanier, B. W. M. (2011).
Nadere informatieOntstoken alvleesklier
INTERNE GENEESKUNDE Ontstoken alvleesklier Pancreatitis Ontstoken alvleesklier In deze folder vindt u informatie over pancreatitis, een ontstoken alvleesklier (de pancreas). De meest voorkomende oorzaken,
Nadere informatieTITEL. Vroege enterale voeding vermindert postopera5eve ileus en naadlekkage na grote rectumchirurgie
TITEL Vroege enterale voeding vermindert postopera5eve ileus en naadlekkage na grote rectumchirurgie Fanny Heesakkers, Petra Boelens, Misha Luyer, Arnout Roos, Kevin van Barneveld, Ignace de Hingh, Grard
Nadere informatieTRAUMATISCH PANCREASLETSEL
TRAUMATISCH PANCREASLETSEL Frank Oort Gutclub 29 oktober 2014 1 2 Opbouw Casus Achtergrond Traumatisch pancreas letsel bij kinderen Vervolg casus Leerpunten casus 3 Casus Mw. C. 13 jaar Overplaatsing vanuit
Nadere informatieMijn hond of kat heeft alvleesklierproblemen wat nu?
TROVET Digestion Support, voedingssupplement voor het gericht aanpakken van alvleesklierproblemen bij hond en kat Mijn hond of kat heeft alvleesklierproblemen wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding
Nadere informatieBasisvoedingszorg: terug naar de essentie. Bart Geurden RN, PhD
Basisvoedingszorg: terug naar de essentie Bart Geurden RN, PhD INHOUD Inleiding Het ideale voedingsbeleid Barrières Toekomst Inleiding Definitie Ondervoeding is een voedingstoestand waarbij een tekort
Nadere informatieDieetadvies tijdens en na oncologische behandelingen. Tinne Roodhooft- Onco- diëtiste AZ Herentals Lies Schrauwen Onco diëtiste AZ Turnhout
Dieetadvies tijdens en na oncologische behandelingen Tinne Roodhooft- Onco- diëtiste AZ Herentals Lies Schrauwen Onco diëtiste AZ Turnhout Overzicht Taak oncodiëtiste Ondervoeding bij kanker Voedingsadvies
Nadere informatieInfectierisico na ERCP. Marcel Groenen MDL-arts
Infectierisico na ERCP Marcel Groenen MDL-arts Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieScreening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen
Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen Renaldo Secchi 3 juni 2010 Inhoud Introductie Wat is ondervoeding? Gevolgen van ondervoeding? Prevalentie van ondervoeding Voeding
Nadere informatieSlokdarmkanker. Chirurgie enige curatieve behandeling. Transhiataal: via de buik. Transthoracaal: via de buik en de borstkas
Behandeling slokdarmkanker Behandeling van slokdarmkanker en pancreaskanker Dr. Jelle Ruurda, chirurg Elles Steenhagen, diëtist, lid CHIODAZ Chirurgie enige curatieve behandeling Transhiataal: via de buik
Nadere informatieDatum vaststelling: Mei 2013 Datum revisie: Mei 2015 Verantwoording: Medische protocollencommissie Intensive Care
Enterale en parenterale voeding op de Intensive Care voor volwassen patiënten Datum vaststelling: Mei 2013 Datum revisie: Mei 2015 Verantwoording: Medische protocollencommissie Intensive Care Brondocument:
Nadere informatieVoedingsadvies bij short bowel
Afdeling: Onderwerp: Diëtetiek De dunne darm is een belangrijk onderdeel van de spijsvertering. Na een maaltijd komt het voedsel via mond, slokdarm en maag in de dunne darm terecht. In de dunne darm wordt
Nadere informatieDe rol van voeding bij darmkanker
De rol van voeding bij darmkanker Stefanie Mortier Oncologisch centrum 26 maart 2015 Inhoud 1. Oorzaken 2. Preventie 3. De nog niet behandelde patiënt 4. Radio- en chemotherapie 5. Chirurgie 6. Herstel,
Nadere informatiehttps://www.isala.nl/patientenfolders/7280-acutealvleesklierontsteking-pid-h3-diagnose-en-onderzoeken/ Acute alvleesklierontsteking (PID): H3 Diagnose en onderzoeken Wanneer u klachten heeft die duiden
Nadere informatieBeademen: kan het nog beter? De rol van voeding
Refereeravond Multidisciplinaire route naar detubatie Beademen: kan het nog beter? De rol van voeding 17 juni 2014, Geertje Raemakers-van Driel, diëtist Inleiding doel voeden op IC eiwitstofwisseling,
Nadere informatieChronische alvleesklierontsteking
Chronische alvleesklierontsteking Synoniem : chronische pancreatitis De medische naam voor alvleesklier is pancreas. Een alvleesklierontsteking (pancreatitis) is een ernstige aandoening waarbij de alvleesklier
Nadere informatie*** Jaar Metaanalyse
1. Alvleesklierontsteking (Post-ERCP Pancreatitis) Bij een alvleesklierontsteking ontstaat meestal (hevige) pijn boven in de buik die vaak recht doorstraalt naar de rug. Ziekenhuisopname is dan noodzakelijk.
Nadere informatieCasus oudere vrouw met COPD
Casus oudere vrouw met COPD Een casus: Mevrouw de Wit 73 jarige vrouw 2003 tot 2005 herhaalde heupfracturen, kunstheup links Osteoporose Sinds een aantal jaren COPD gold 3, matige ziektelast Echtgenoot
Nadere informatie19/10/2017. Overview. 1. Inleiding. 1. Inleiding 2. Zin en onzin van diëten 3. Voedingsinterventie 4. Casus Gust. Vele studies met zelfde besluit
Sarcopenie: In beweging Kathleen Gerits, diëtiste Competentiecentrum klinische voeding Overview 1. Inleiding 1. Inleiding Vele studies met zelfde besluit Beweging Voeding algemene richtlijnen: Adequate
Nadere informatieHigh output stoma s Een multidisciplinaire uitdaging
High output stoma s Een multidisciplinaire uitdaging Hester Wierda, diëtist Darmfalenteam Radboudumc Dansac 22 mei 2014ma (Potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder Voor deze bijeenkomst mogelijk
Nadere informatieDr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG
Nutritional assessment and body composition Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Inhoud Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe? Methoden body composition Aanbevelingen voor de praktijk Ziektegerelateerde
Nadere informatieAcute ontsteking van de alvleesklier
Acute ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis) afdeling chirurgie Deze brochure geeft informatie over de acute ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis) en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden.
Nadere informatieOndervoeding. 1.1 Begrippen
1 Ondervoeding Wanneer is er sprake van ondervoeding? Welke soorten ondervoeding zijn er? En wat is eraan te doen? Voor een antwoord op deze en andere vragen volgt eerst een uiteenzetting van de diverse
Nadere informatieMarlies Peters. Workshop Vermoeidheid
Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren
Nadere informatieAcute alvleesklierontsteking
Acute alvleesklierontsteking Synoniemen Acute pancreatitis De alvleesklier De alvleesklier is een langgerekte trosvormige klier. De medische naam is pancreas. Bij volwassen mensen is de lengte van de alvleesklier
Nadere informatieBetter in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws
Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat
Nadere informatieCitation for published version (APA): Issa, Y. (2017). Chronic pancreatitis: Novel concepts in diagnostics and treatment
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Chronic pancreatitis Issa, Y. Link to publication Citation for published version (APA): Issa, Y. (2017). Chronic pancreatitis: Novel concepts in diagnostics and treatment
Nadere informatieRefeedingsyndroom in de Oncologie Marleen Ariëns en Esther Heijkoop Diëtisten
Refeedingsyndroom in de Oncologie Marleen Ariëns en Esther Heijkoop Diëtisten 2015 Agenda Historie Ondervoeding en oncologie Refeeding Casus tijdens de presentatie 1ste lijn Refeeding? Historie Belegeringen
Nadere informatieFysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
Nadere informatieDiabetes: kan een Pancreastransplantatie een oplossing bieden?
Diabetes: kan een Pancreastransplantatie een oplossing bieden? Daniel Jacobs-Tulleneers-Thevissen Oncologische, Thorax- en Transplantatieheelkunde, UZ Brussel Diabetes Research Center, Vrije Universiteit
Nadere informatieTromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC
Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC achtergrond veneuze trombose komt frequent voor Medisch jaarverslag FNT 2014
Nadere informatieMogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom. Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam
Mogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam Amsterdam, 19 Januari 2018 Pancreascarcinoom Slechte prognose (5 jaars-overleving,
Nadere informatieVoeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD
Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)
Nadere informatieVoedingsmanagement in de Psychiatrie
Voedingsmanagement in de Psychiatrie Anneke van Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 1 Inhoud presentatie Voedingsproblemen Overgewicht Metabool syndroom Verwijzen naar gespecialiseerd diëtist Behandelwijze
Nadere informatieVoeding bij kanker. Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie
Voeding bij kanker Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie e.steenhagen@umcutrecht.nl Doel van de presentatie Kennis van (onder)voeding bij kanker tijdens en na de behandeling
Nadere informatieVoedingenwondzorg. Hanneke van Beek Diëtist
Voedingenwondzorg Hanneke van Beek Diëtist 30-1-2018 Disclosure Hanneke van Beek, diëtist Groene Hart Dieetadvies, gelieerd aan het Groene Hart Ziekenhuis Inhoud -Wonden - Doel behandeling - Voedingstoestand
Nadere informatieHet Refeeding Syndroom
Het Refeeding Syndroom Presentatie t.b.v. symposium Voeding op leeftijd Neeltje Nabuurs, diëtist 29 september 2016 Waarom? 14-15% ondervoed op 1 e opnamedag (meting NPOZ 2015) Refeeding kan fatale gevolgen
Nadere informatiechronische alvleesklierontsteking
patiënteninformatie chronische alvleesklierontsteking U heeft last van een terugkerende ontsteking van de alvleesklier. We noemen dit een chronische alvleesklierontsteking. Wat is een chronische alvleesklierontsteking?
Nadere informatieChronische ontsteking
Chronische ontsteking van de alvleesklier - Chronische pancreatitis Chirurgie Beter voor elkaar Chronische ontsteking van de alvleesklier Chronische Pancreatitis Inleiding Deze folder geeft u informatie
Nadere informatieEvidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatie11.2 Chronische bovenbuikpijn
27-Chirurgie 11.2 01-06-2005 10:04 Pagina 211 211 11.2 Chronische bovenbuikpijn Th.M. van Gulik Op uw spreekuur ziet u een 45-jarige man met pijn in de bovenbuik. De pijn wisselt in intensiteit en is niet
Nadere informatieAllemaal Beestjes. Eline van der Hagen Kcio 15 juni 2017
Allemaal Beestjes Eline van der Hagen Kcio 15 juni 2017 Voorgeschiedenis Vrouw, 68 jaar Diabetes type 2 (1995), hypertensie (2010), chronische nierinsuffiëntie (2012) Presentatie op de SEH In de nacht
Nadere informatieVoeding bij pancreatitis
UMC St Radboud Voeding bij pancreatitis (alvleesklierontsteking) Patiënteninformatie Deze brochure geeft u algemene informatie over de voeding bij pancreatitis. Heeft u na het lezen van deze brochure nog
Nadere informatieVluchteling en ondervoed
Vluchteling en ondervoed Herkennen en behandelen Marianne Zwolsman Dietist kindergeneeskunde UMCG Wat bespreken we Ondervoeding wereldwijd Vormen van malnutritie Vluchteling in Nederland Herkennen van
Nadere informatieBariatrische Chirurgie: een gewichtige ingreep
Bariatrische Chirurgie: een gewichtige ingreep 1 Mellody Cooiman Arts-onderzoeker/PhD-student Disclosure belangen spreker Geen 2 3 Evolutie 4 Overgewicht? Dit zijn de risico s 5 Medicatie switch of behandeling
Nadere informatieGewicht in kg. Lengte in m. 5 % gewichtsverlies binnen 1 maand
Bijlage 1 Samenwerkingsafspraken diëtisten binnen DBC COPD GHC 1. Criteria voor verwijzing naar diëtist Afspraken over diëtetiek welke gefinancierd worden binnen de DBC hebben alleen betrekking op dieetadvisering.
Nadere informatieParenterale voeding op een thoracale heelkunde afdeling
Parenterale voeding op een thoracale heelkunde afdeling Apr. Barbara Deleenheer Symposium VVKVM 14 december 2013 Overzicht Inleiding Methodologie Resultaten Conclusie Inleiding (1/7) Thoracale heelkunde:
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE ZORG. 3.2 Ondervoeding
3.2 Ondervoeding Het probleem van ziektegerelateerde ondervoeding in ziekenhuizen is al jaren bekend. De prevalentie is hoog (20-40 procent bij volwassenen en kinderen) en zonder systematische screening
Nadere informatieENZYMDEFICIËNTIE EN BACTERIËLE OVERGROEI NA PANCREAS CHIRURGIE
ENZYMDEFICIËNTIE EN BACTERIËLE OVERGROEI NA PANCREAS CHIRURGIE Amersfoort, 21 september 2018 Dr. Robert Verdonk MDL-arts CASUS 52-jarige man, sinds 2 wkn bekend met een locally advanced pancreaskop proces.
Nadere informatieUpdate literatuur Voedingaspecten bij ALS. Coby Wijnen, diëtist
Update literatuur Voedingaspecten bij ALS Coby Wijnen, diëtist Miller s Practice Parameter I Miller Neurol 2009 Miller s Practice Parameter II Evidence based aanbevelingen - bij onvoldoende voedselintake:
Nadere informatieRol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease
Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Saskia Tabak diëtist UMCG Er gaat niets boven Groningen! Inhoud Behandeling van NAFLD 1. Rol van
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112
111 Ondervoeding is gedefinieerd als een subacute of acute voedingstoestand waarbij een combinatie van onvoldoende voedingsinname en ontstekingsactiviteit heeft geleid tot een afname van de spier- en vetmassa
Nadere informatieWorkshop Volwassen en energietekort. Heidi Zweers, diëtist Mirian Janssen, Internist Paul de Laat, onderzoeker
Workshop Volwassen en energietekort Heidi Zweers, diëtist Mirian Janssen, Internist Paul de Laat, onderzoeker 3 Thema s: 1. Maag-darmklachten en voeding 3 Thema s: 2. Werken met een mitochondriële ziekte
Nadere informatieROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest
ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES Gebracht door Nadieh Verhoest Programma Nationaal kankerplan Kankercachexie Voedingsplan bij cachexie Andere voedingsrichtlijnen Nationaal kankerplan L. Onkelinx
Nadere informatieVoeding: een onderdeel bij de oncologische behandeling. Paulien Voogt Verpleegkundig specialist intensieve zorg voedingszorg
Voeding: een onderdeel bij de oncologische behandeling Paulien Voogt Verpleegkundig specialist intensieve zorg voedingszorg Onderwerpen Kort voorstel Waarom voeding een onderdeel is van je oncologische
Nadere informatieSepsis Lotgenoten Dag
Sepsis Lotgenoten Dag Bastiaan Haak en Tjitske van Engelen 29 september 2018 Inhoud Behandeling door de jaren heen Sepsis awareness Stand van zaken in de wetenschap Betere herkenning Betere (persoonlijke)
Nadere informatieOseltamivir. Herjan Bavelaar AIOS MMB
Oseltamivir Herjan Bavelaar AIOS MMB Inhoudsopgave à Introduc5e à Globaal overzicht evidence algemene popula5e à IC- specifieke literatuur à Conclusie/ discussie Introduc5e Influenza Familie: Orthomyxoviridae
Nadere informatieAnorexie en gewichtsverlies
Anorexie en gewichtsverlies Marja Leermakers-Vermeer, diëtist, Universitair Medisch Centrum Utrecht j.leermakers@umcutrecht.nl Alexander de Graeff, internist-oncoloog/hospice-arts Universitair Medisch
Nadere informatieWat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis
Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig Start behandeling in het ziekenhuis Na 1 dag naar huis Na 2 dagen naar huis Na 5-7 dagen naar huis als de INR goed is Menno Huisman afdeling Interne
Nadere informatie12-10-2012. Voedingszorg rondom de COPD-patiënt. 2. In welke gold klasse valt mevrouw?
Voedingszorg rondom de COPD-patiënt Landelijk Diëtisten Netwerk COPD (LDN COPD) Gonnie Geraerts Heleen Froon Paula van Melick Anke Kalisvaart 1. Welke gegevens vraag je na en welke antropometrie voer je
Nadere informatieVoedingszorg rondom de COPD-patiënt
Voedingszorg rondom de COPD-patiënt Landelijk Diëtisten Netwerk COPD (LDN COPD) Gonnie Geraerts Heleen Froon Paula van Melick Anke Kalisvaart 1. Welke gegevens vraag je na en welke antropometrie voer je
Nadere informatieAanpak van ondervoeding bij kanker: screening, sonde- en bijvoeding. Sanne Mouha Competentiecentrum klinische voeding
Aanpak van ondervoeding bij kanker: screening, sonde- en bijvoeding Sanne Mouha Competentiecentrum klinische voeding Inhoud Inleiding Screening Aanpak na screening Energie-en eiwitrijke voeding Drinkvoeding
Nadere informatieParenterale voeding bij oncologisch behandelingen. Verspreid gedachtengoed. Richtlijnen parenterale voeding 5/05/2009. Apr. L. De Pourcq UZ Leuven
Parenterale voeding bij oncologisch behandelingen Apr. L. De Pourcq UZ Leuven Verspreid gedachtengoed Parenterale voeding : Kan nodig zijn bij misselijkheid en braken want dan kan je niet langs de mond
Nadere informatieRichtlijn bespreking Anorexie en gewichtsverlies
Richtlijn bespreking Anorexie en gewichtsverlies Louise van der Knaap Eric-Jan Wissink Michael van t Hoff Renske Boogaard www.netwerkpalliatievezorg.nl/rotterdam Indeling Welkom Inleiding richtlijn - Renske
Nadere informatie8.2 Ondervoeding. 72 Inspectie voor de Gezondheidszorg
8.2 Ondervoeding Het probleem van ziektegerelateerde ondervoeding in ziekenhuizen is al jaren bekend. De prevalentie is hoog (20-40 procent bij volwassenen en kinderen) en zonder systematische screening
Nadere informatie